Prawo UE ważniejsze zagadnienia

asada bezpośredniego skutku prawa europejskiego

Zasada bezpośredniego skutku (bezpośredniego stosowania) pozwala osobom na bezpośrednie przywoływanie normy przed krajowym lub wspólnotowym wymiarem sprawiedliwości. Zasada ta dotyczy tylko niektórych aktów wspólnotowych i podlega wielu uwarunkowaniom.

Zasada bezpośredniego skutku prawa europejskiego jest wraz z zasadą pierwszeństwa, fundamentem prawa wspólnotowego. Została zatwierdzona przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE). Dzięki niej podmioty indywidualne mogą powoływać się bezpośrednio na prawo wspólnotowe przed sądami niezależnie od tego, czy w prawie krajowym istnieją podobne regulacje.

W ten sposób zasada bezpośredniego skutku gwarantuje stosowanie i skuteczność prawa UE w państwach członkowskich. Jednak TSUE określił szereg warunków możliwości bezpośredniego stosowania wspólnotowych aktów prawnych. Bezpośredni skutek aktu może ponadto dotyczyć wyłącznie stosunków między podmiotem indywidualnym a państwem członkowskim lub być rozszerzony na stosunki między osobami.

Definicja: Zasada bezpośredniego skutku prawa wspólnotowego została ustanowiona przez Trybunał Sprawiedliwości w wyroku w sprawie Van Gend en Loos z 5 lutego 1963 r. W wyroku tym Trybunał oświadcza, że prawo unijne tworzy nie tylko obowiązki dla państw członkowskich, ale także prawa dla obywateli. W efekcie osoby otrzymują prawa i mogą bezpośrednio powoływać się na normy europejskie przed sądami krajowymi i wspólnotowymi. Nie ma nawet konieczności, żeby państwo członkowskie wprowadzało daną normę europejską do swojego wewnętrznego porządku prawnego.

Bezpośredni skutek horyzontalny i wertykalny

Bezpośredni skutek ma dwa aspekty: wertykalny i horyzontalny.

Bezpośredni skutek wertykalny ma znaczenie dla stosunków między osobami a państwem. Oznacza to, że obywatele mogą powoływać się na normę europejską w stosunku do państwa.

Bezpośredni skutek horyzontalny ma znaczenie dla stosunków między osobami indywidualnymi. Co oznacza, że osoba prywatna może przywołać normę unijną w sporze z inną osobą.

W zależności od rodzaju aktu Trybunał Sprawiedliwości przyjął bądź pełny bezpośredni skutek (tzn. bezpośredni skutek horyzontalny i wertykalny) bądź częściowy bezpośredni skutek (tylko skutek wertykalny).

Skutek bezpośredni a prawo pierwotne

Trybunał Sprawiedliwości w wyroku Van Gend en Loos umieścił zasadę bezpośredniego skutku w prawie pierwotnym, znajdującym się na szczycie wspólnotowego porządku prawnego. Z tym że zaznaczył jako warunek, że obowiązki muszą być doprecyzowane, jasne, bezwarunkowe i nie odwołujące się do dodatkowych środków, krajowych czy wspólnotowych.

W wyroku Becker (z 19 stycznia 1982 r.) Trybunał Sprawiedliwości odmawia stosowania zasady bezpośredniego skutku, jeśli państwo posiada pewien najmniejszy nawet margines działania dotyczący wprowadzenia danego przepisu (wyrok z 12 grudnia 1990 r., Kaefer i Proccaci).

Bezpośredni skutek a prawo wtórne

Zasada bezpośredniego skutku dotyczy także aktów prawa wtórnego tzn. przyjętych przez instytucje na podstawie traktatów założycielskich. Jednak zakres bezpośredniego skutku zależy od rodzaju aktu:

Pierwszeństwo prawa wspólnotowego

Zgodnie z zasadą pierwszeństwa prawo wspólnotowe ma wartość nadrzędną nad prawem krajowym państw członkowskich. Zasada pierwszeństwa dotyczy wszystkich aktów wspólnotowych, które mają moc wiążącą. Państwa członkowskie nie mogą więc stosować przepisu krajowego, który jest niezgodny z prawem wspólnotowym.

Zasada pierwszeństwa gwarantuje nadrzędność prawa wspólnotowego nad krajowym. Jest to podstawowa zasada prawa wspólnotowego. Podobnie jak zasada bezpośredniego skutku, nie jest zapisana w traktatach, ale została zatwierdzona przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE).

Definicja

TSUE ustanowił zasadę pierwszeństwa w sprawie Costa przeciwko Enel z 15 lipca 1964 r. W wyroku tym Trybunał orzekł, że prawa wydane przez instytucje europejskie włączają się do systemu prawnego państw członkowskich, które zobowiązane są do ich przestrzegania. Prawo wspólnotowe jest więc nadrzędne w stosunku do prawa krajowego. W ten sposób jeśli norma krajowa jest sprzeczna z przepisem wspólnotowym, władze państw członkowskich muszą stosować przepis wspólnotowy. Prawo krajowe nie jest zniesione czy uchylone, jedynie jego moc wiążąca jest zawieszona.

Trybunał dodał następnie, że nadrzędność prawa wspólnotowego stosuje się do wszystkich aktów krajowych, niezależnie od tego, czy były przyjęte przed czy po danym akcie wspólnotowym.

Prawo wspólnotowe jest nadrzędne w stosunku do prawa krajowego, a zasada pierwszeństwa gwarantuje jednolitą ochronę prawną obywateli na całym terytorium UE.

Zakres stosowania zasady

Pierwszeństwo prawa wspólnotowego nad prawem krajowym jest absolutne. Dlatego zasada ta stosuje się do wszystkich wiążących aktów wspólnotowych niezależnie od tego, czy zaliczają się do prawa pierwotnego czy do prawa wtórnego.

Podobnie wszystkie akty krajowe podlegają tej zasadzie, niezależnie od ich rodzaju: ustawa, rozporządzenie, uchwała, dekret, okólnik itp. Nie ma znaczenia, czy teksty zostały wydane przez władzę wykonawczą czy ustawodawczą państwa członkowskiego. Władza sądownicza także zobowiązana jest do stosowania zasady pierwszeństwa. Prawo tworzone przez nią, orzecznictwo, także musi przestrzegać przepisów UE.

Trybunał Sprawiedliwości stwierdził, że również konstytucje krajowe podlegają zasadzie pierwszeństwa. Sędziowie krajowi zobowiązani są do niestosowania przepisów konstytucji sprzecznych z prawem wspólnotowym.

Odpowiedzialni za przestrzeganie zasady

Podobnie jak w przypadku zasady bezpośredniego skutku, Trybunał Sprawiedliwości sprawuje kontrolę nad należytym stosowaniem zasady pierwszeństwa. Może ukarać państwa członkowskie, które jej nie stosują, poprzez decyzje wydane na podstawie różnych środków przewidzianych przez traktaty założycielskie, a w szczególności skargi w sprawie naruszenia traktatu.

Także sędziowie krajowi muszą czuwać nad przestrzeganiem zasady pierwszeństwa. W związku z tym mogą stosować odesłanie prejudycjalne, jeśli mają wątpliwości co do stosowania zasady. W wyroku z 19 czerwca 1990 r. (Factortame) Trybunał Sprawiedliwości wskazał, że sąd krajowy w ramach pytania prejudycjalnego dotyczącego ważności normy krajowej musi niezwłocznie zawiesić stosowanie tej normy w oczekiwaniu na rozwiązanie preferowane przez Trybunał Sprawiedliwości oraz orzeczenia, jakie sąd wyda co do treści.

ROLA TRYBUNAŁU SPRAWIEDLIWOŚCI

Traktat lizboński utrzymuje zasadę, że Trybunał Sprawiedliwości UE nie jest właściwy w zakresie WPZiB (art. 24 Traktatu o UE), z tym że zakłada dwa wyjątki, kiedy Trybunał Sprawiedliwości może wykonać kontrolę sądową:

Ponadto art. 218 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej przewiduje, że można wnosić o opinię Trybunału Sprawiedliwości w sprawie zgodności umowy międzynarodowej z traktatami założycielskimi UE.

Zasada pomocniczości

Zasada pomocniczości jest podstawą funkcjonowania Unii Europejskiej (UE), a ściślej ujmując – wspólnego podejmowania decyzji. Pozwala w szczególności na określenie, kiedy UE jest kompetentna do tworzenia ustaw, i przyczynia się do podejmowania decyzji jak najbliżej obywateli.

Zasada pomocniczości jest potwierdzona w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej. Opisana jest wraz z dwiema innymi zasadami, które także uznawane są za niezbędne do wspólnego podejmowania decyzji. Są to zasady przyznania oraz proporcjonalności.

Protokół w sprawie stosowania zasad pomocniczości i proporcjonalności dodatkowo opisuje sposób stosowania zasady pomocniczości. Ponadto traktat lizboński znacznie wzmocnił zasadę pomocniczości, ustanawiając kilka mechanizmów kontroli, aby nadzorować należyte stosowanie zasady.

DEFINICJA

Zasada pomocniczości ma na celu określenie odpowiedniego poziomu interwencji w dziedzinach kompetencji dzielonych między UE a państwami członkowskimi. Dotyczy to działań na szczeblu europejskim, krajowym lub regionalnym. W każdym z przypadków UE może interweniować tylko wówczas, jeśli jest w stanie działać skuteczniej niż państwa członkowskie. Protokół w sprawie stosowania zasad pomocniczości i proporcjonalności wymienia trzy kryteria, na podstawie których można ocenić, czy interwencja na szczeblu europejskim jest konieczna:

Zasada pomocniczości ma na celu także zbliżenie UE i obywateli poprzez zagwarantowanie, że w razie konieczności działania zostaną podjęte także na szczeblu lokalnym. Niemniej jednak zasada pomocniczości nie oznacza, że działania zostaną podjęte zawsze jak najbliżej obywatela.

UZUPEŁNIANIE SIĘ ZASAD PRZYZNANIA I PROPORCJONALNOŚCI

Artykuł 5 TUE ustanawia podział kompetencji między Unią a państwami członkowskimi. Najpierw opisuje zasadę przyznania, zgodnie z którą Unia dysponuje jedynie kompetencjami przyznanymi jej w traktatach.

Pomocniczość i proporcjonalność są zasadami wynikającymi z zasady przyznania. Określają, w jakim stopniu UE może wykonywać swoje kompetencje przyznane jej w traktatach. Zgodnie z zasadą proporcjonalności środki wprowadzone przez UE na realizację celów postawionych przez traktaty nie mogą przekraczać granic konieczności.

Dlatego Unia może podjąć działania w dziedzinie politycznej tylko wtedy, gdy:

KONTROLA ZASADY POMOCNICZOŚCI

Mechanizmy kontroli zasady pomocniczości są opisane w Protokole w sprawie stosowania zasad pomocniczości i proporcjonalności. Traktat lizboński zreformował ten protokół, aby poprawić i wzmocnić kontrolę.

Protokół wprowadzony wraz z traktatem z Amsterdamu już wtedy zakładał przestrzeganie pewnych zobowiązań w czasie przygotowywania projektów ustawodawczych. Przed zaproponowaniem aktu ustawodawczego Komisja musi opracować zieloną księgę. Opracowanie zielonej księgi polega na przeprowadzeniu szeroko zakrojonych konsultacji. Umożliwiają one Komisji zgromadzenie opinii instytucji krajowych i lokalnych oraz społeczeństwa obywatelskiego dotyczących przydatności danego wniosku ustawodawczego, w szczególności mając na względzie zasadę pomocniczości.

Protokół zobowiązuje także Komisję do załączenia do projektów aktów ustawodawczych dokumentu wykazującego, że zasady pomocniczości i proporcjonalności są przestrzegane.

Traktat lizboński wprowadza nowość poprzez pełne włączenie parlamentów narodowych do kontroli zasady pomocniczości. Parlamenty narodowe sprawują teraz podwójną kontrolę:

Do sprawowania kontroli nad przestrzeganiem zasady pomocniczości traktat lizboński włącza także Komitet Regionów. Tak jak parlamenty narodowe, Komitet może wnieść do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej skargę na akt ustawodawczy naruszający zasadę pomocniczości.

Podział kompetencji w Unii Europejskiej

WPROWADZENIE

Traktat lizboński jasno wyznacza podział kompetencji między Unią Europejską (UE) a państwami członkowskimi. Po raz pierwszy wprowadza do traktatów założycielskich wyraźne rozróżnienie na trzy podstawowe rodzaje kompetencji: kompetencje wyłączne, kompetencje dzielone i kompetencje wspierające.

Samo doprecyzowanie zakresu nie powoduje istotnego przekazania kompetencji. Jednak ta reforma jest bardzo ważna i konieczna do odpowiedniego funkcjonowania UE. W przeszłości brak takich ram powodował wiele konfliktów między UE a państwami członkowskimi. Ale teraz granice kompetencji są wyraźnie wyznaczone. Taka przejrzystość ułatwia także stosowanie podstawowych zasad kontroli i wykonywania kompetencji.

ZNIESIENIE PODZIAŁU NA FILARY UE

Jedną z najistotniejszych zmian wynikających z traktatu lizbońskiego jest zniesienie struktury trzech filarów UE. Przypomnijmy, że chodziło o podział na:

Przy takim podziale wiele kompetencji się nakładało. W ramach pierwszego filaru przyjmowano akty zgodnie z procedurami ustawodawczymi UE. Natomiast drugi i trzeci filar opierały się na współpracy między rządami państw członkowskich.

Traktat lizboński likwiduje tę skomplikowaną strukturę. Znika Wspólnota Europejska. Zostaje zastąpiona przez UE, która otrzymuje narzędzia w postaci procedur ustawodawczych, umożliwiających pełne wykonywanie swoich kompetencji. Prócz tego UE uzyskała osobowość prawną, która dawniej zarezerwowana była dla Wspólnoty. Z tej racji może już zawierać traktaty w ramach swojego zakresu kompetencji.

TRZY RODZAJE KOMPETENCJI

Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) wprowadza trzy kategorie kompetencji, a dla każdej z nich proponuje niewyczerpującą listę dziedzin:

KOMPETENCJE SZCZEGÓLNE

UE posiada kompetencje szczególne w niektórych dziedzinach:

WYKONYWANIE KOMPETENCJI

Wykonywanie kompetencji Unii podlega trzem podstawowym zasadom zamieszczonym w art. 5 Traktatu o UE. Wyznaczenie granic kompetencji UE znacznie ułatwiło odpowiednie stosowanie tych zasad:

PRZEKAZYWANIE KOMPETENCJI

Obowiązujący obecnie podział kompetencji między UE a państwa członkowskie nie jest sztywny. Lecz ograniczenie lub rozszerzenie kompetencji UE jest trudnym tematem i wymaga zgody wszystkich państw członkowskich oraz przeprowadzenia procedury zmiany traktatów.

Zmiany traktatów

Zmiana traktatów założycielskich jest konieczna dla Unii Europejskiej (UE). Pozwala przystosować ustawodawstwo i polityki europejskie do nowych wyzwań, z którym UE musi się zmierzyć. Przed wejściem w życie traktatu lizbońskiego istniała tylko jedna procedura zmiany traktatów. Procedura ta wymagała zwołania konferencji międzyrządowej(IGC).

Traktat lizboński łagodzi procedurę zmiany, zwiększając jej demokratyczny charakter. Nieznacznie modyfikuje zwykłą procedurę zmiany, zwiększając udział Parlamentu Europejskiego i parlamentów narodowych. Przede wszystkim należy podkreślić, że traktat lizboński tworzy dwa rodzaje procedur uproszczonych, aby ułatwić zmianę niektórych postanowień traktatów.

Złagodzenie sposobu zmiany traktatów ograniczone jest utrzymaniem jednogłośnego głosowania. Niezależnie od wybranej procedury państwa członkowskie muszą jednogłośnie przyjąć zmianę postanowień.

Procedury zmiany zawarte są w art. 48 Traktatu o Unii Europejskiej.

ZWYKŁA PROCEDURA ZMIANY

Zwykła procedura rewizji dotyczy najistotniejszych zmian wprowadzonych do traktatów, takich jak zwiększenie lub zmniejszenie kompetencji UE. Zakłada zwołanie konferencji międzyrządowej, która przyjmie projekt rewizji w drodze porozumienia. Zmiany wprowadzane do traktatów wchodzą w życie dopiero po ich ratyfikacji przez wszystkie państwa członkowskie.

Traktat lizboński uznaje także aktualną praktykę zwoływania konwencji europejskiej przed konferencją międzyrządową. Konwencja ta ma za zadanie rozpatrzyć projekty rewizji i wydać konferencji międzyrządowej odpowiednie zalecenia. Konwencja gromadzi przedstawicieli szefów państw lub rządów, Komisji, a także parlamentów narodowych i Parlamentu Europejskiego. Traktat lizboński chce w ten sposób nadać procesowi rewizji bardziej demokratyczny charakter. Inną istotną zmianą jest to, że Parlament Europejski uzyskuje prawo inicjatywy. Może więc proponować projekty zmiany tak samo jak rządy państw członkowskich i Komisja.

Rada Europejska – za zgodą Parlamentu Europejskiego – może także decydować o niezwoływaniu konwencji, jeśli zmiany mają niewielkie znaczenie. W takim przypadku ustanawiany jest mandat dla konferencji międzyrządowej.

UPROSZCZONA PROCEDURA ZMIANY

Traktat lizboński ustanawia procedurę uproszczoną dla zmiany polityk i działań wewnętrznych UE. Celem jest ułatwienie budowania struktury europejskiej w tym zakresie. Taka procedura pozwala na niezwoływanie konwencji europejskiej i konferencji międzyrządowej. Jednak kompetencje UE nie mogą być rozszerzone przy zastosowaniu uproszczonej procedury zmiany.

Podobnie jak w zwykłej procedurze rząd każdego z państw członkowskich, Komisja lub Parlament Europejski mogą przedstawić Radzie Europejskiej projekt zmiany. Rada Europejska podejmuje następnie decyzję ogłaszającą zmiany wniesione do traktatów. Rada Europejska stanowi jednogłośnie po konsultacji z Komisją, Parlamentem Europejskim i Europejskim Bankiem Centralnym, jeśli zmiana dotyczy kwestii monetarnych. Nowe przepisy traktatów wchodzą w życie dopiero po ratyfikacji przez wszystkie państwa członkowskie zgodnie z ich wewnętrznymi zasadami konstytucyjnymi.

OGÓLNA KLAUZULA POMOSTOWA

Klauzula pomostowa wprowadzona przez traktat lizboński stanowi drugi rodzaj uproszczonej procedury zmiany. Klauzula ta umożliwia przyjęcie aktu zgodnie z zasadami innymi niż zasady przyjęte w traktatach europejskich bez wprowadzania formalnych zmian traktatów. Ogólna klauzula pomostowa dotyczy dwóch przypadków:

W obu przypadkach Rada Europejska stanowi jednogłośnie i musi uzyskać zgodę Parlamentu Europejskiego. Każdy parlament narodowy ma ponadto prawo sprzeciwu i może zablokować stosowanie ogólnej klauzuli pomostowej.

Klauzula pomostowa zdefiniowana w art. 48 Traktatu o Unii Europejskiej może być stosowana do wszystkich polityk europejskich z wyjątkiem decyzji w kwestiach obronności i wojskowości. Jednak Traktat o Unii Europejskiej oraz Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej przewidują klauzule pomostowe stosowane w pewnych szczególnych dziedzinach (zob. „procedury ustawodawcze”). Wartością dodaną tych klauzul w stosunku do klauzuli ogólnej są pewne szczegóły proceduralne. Zwykle parlamenty narodowe nie dysponują prawem sprzeciwu.

Akty prawne Unii Europejskiej

Traktatem lizbońskim wprowadzono kilka zmian w zakresie typologii aktów prawnych Unii Europejskiej (UE). Aby je objaśnić i uprościć, w pierwszej kolejności zmniejszona zostaje liczba instrumentów prawnych, które ma do dyspozycji Unia.

Komisja może przyjmować nową kategorię aktów: akty delegowane. Ponadto uprawnienia Komisji w ramach przyjmowania aktów wykonawczych są większe. Te dwie zmiany mają na celu zwiększenie skuteczności europejskiego procesu decyzyjnego i wykonywania podjętych w jego ramach decyzji.

Tytułem przypomnienia akty prawne UE to akty prawodawcze i akty o charakterze nieprawodawczym przyjmowane przez instytucje europejskie. W zależności od ich charakteru mogą mieć wiążący skutek prawny.

ZMNIEJSZENIE LICZBY AKTÓW PRAWNYCH

Przed wejściem w życie traktatu lizbońskiego instytucje europejskie mogły przyjmować czternaście rodzajów aktów prawnych. Ich mnogość wynikała przede wszystkim z uprzedniej struktury filarowej UE, w której każdy filar dysponował własnymi instrumentami prawnymi.

Traktatem lizbońskim struktura filarowa została zniesiona i wprowadzono nową klasyfikację aktów prawnych. Od tego czasu instytucje europejskie mogą przyjmować tylko pięć rodzajów aktów:

Na mocy art. 288 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej rozporządzenie, dyrektywa i decyzja są aktami wiążącymi. Wiążące wobec wskazanych adresatów nie są natomiast zalecenie i opinia.

W decyzji ponadto nie ma obowiązku wskazania adresata. W ten sposób zyskuje ona większy zakres i zastępuje wszystkie instrumenty stosowane w ramach uprzedniego systemu dla dziedziny WPZiB.

AKTY DELEGOWANE

Traktatem lizbońskim utworzono nową kategorię aktów prawnych: akty delegowane. Prawodawca przekazuje w ten sposób Komisji uprawnienia do przyjęcia aktów, które zmieniają elementy inne niż istotne aktu prawodawczego.

Akty delegowane mogą na przykład dotyczyć uściślenia pewnych szczegółów technicznych lub polegać na późniejszej zmianie określonych elementów aktu prawodawczego. Dzięki temu prawodawca będzie mógł skupić się na kierunku politycznym i celach bez zbytniego angażowania się w dyskusje na tematy techniczne.

Przekazanie tych uprawnień podlega jednak ścisłym ograniczeniom: do przyjmowania aktów delegowanych jako jedyna upoważniona jest Komisja, a warunki, na jakich takie przekazanie uprawnień może się odbyć, określone są przez prawodawcę. W art. 290 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej uściślono, że Rada i Parlament mogą odwołać przekazane uprawnienia lub wskazać, że takie przekazanie uprawnień jest na czas określony.

AKTY WYKONAWCZE

Na mocy traktatu lizbońskiego Komisji nadane są większe uprawnienia wykonawcze. Tytułem przypomnienia obowiązek wykonywania prawa europejskiego na terytorium państw członkowskich spoczywa na państwach członkowskich. Jednak niektóre europejskie środki wymagają wprowadzenia w UE jednolitych warunków wykonania. Do przyjęcia aktów wykonawczych, które dotyczą wprowadzenia w życie takich środków, upoważniona jest Komisja.

Do czasu wejścia w życie traktatu lizbońskiego uprawnienia wykonawcze należały do Rady, która uprawnienia do przyjęcia aktów wykonawczych przekazywała Komisji. W art.291 Traktatu o funkcjonowaniu UE uznane zostały uprawnienia zasadnicze Komisji. W ten sposób europejskie środki, które wymagają jednolitego wykonania w państwach członkowskich, bezpośrednio upoważniają Komisję do przyjęcia aktów wykonawczych.

Na mocy traktatu lizbońskiego również uprawnienia Parlamentu z zakresu kontroli uprawnień wykonawczych Komisji są większe. Wcześniej tryb kontroli uchwalała Rada. Teraz uchwalany jest zgodnie ze zwykłą procedurą prawodawczą, w ramach której Parlament i Rada traktowane są na zasadzie równości.

Jednolity akt europejski

Jednolity akt europejski (JAE) stanowi rewizję traktatów rzymskich w celu ożywienia integracji europejskiej i realizacji rynku wewnętrznego. Zmienia zasady działania instytucji europejskich i rozszerza kompetencje wspólnotowe, w szczególności w zakresie badań, rozwoju, środowiska naturalnego i wspólnej polityki zagranicznej.

NARODZINY

JAE podpisany w Luksemburgu 17 lutego 1986 r. przez dziewięć państw członkowskich i 28 lutego 1986 r. przez Danię, Włochy i Grecję jest pierwszą tak doniosłą zmianą Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG). Wszedł w życie 1 lipca 1987 r.

Podpisanie JAE poprzedziły następujące etapy:

W trakcie posiedzenia Rady Europejskiej w Mediolanie w dniach 28–29 czerwca 1985 r. zaproponowano zwołanie konferencji międzyrządowej, która rozpoczęła się wraz z otwarciem prezydencji luksemburskiej 9 września 1985 r., a zakończyła w Hadze 28 lutego 1986 r.

CELE

Pierwszym celem JAE jest wznowienie procesu tworzenia struktur europejskich w dążeniu do zakończenia realizacji rynku wewnętrznego. Na podstawie istniejących traktatów wydawało się to trudne w szczególności z powodu procesu decyzyjnego obowiązującego w Radzie, narzucającego głosowanie jednogłośne w sprawach ujednolicania przepisów.

Dlatego konferencja międzyrządowa, która zakończyła się podpisaniem JAE, miała podwójny mandat. Z jednej strony chodziło o przyjęcie traktatu w dziedzinie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, a z drugiej – o akt zmieniający traktat EWG, zwłaszcza w sprawach:

STRUKTURA

Akt składa się z preambuły, czterech tytułów i serii deklaracji przyjętych w czasie konferencji.

Preambuła odzwierciedla podstawowe założenia traktatu i wyraża wolę państw członkowskich do zmiany stosunków w celu ustanowienia Unii Europejskiej. W tej części stwierdza się także jednolity charakter Aktu, który łączy postanowienia wspólne dla współpracy w zakresie polityki zagranicznej i Wspólnot Europejskich. Wreszcie uwydatnia dwa cele rewizji traktatów: „poprawiać sytuację gospodarczą i społeczną poprzez poszerzanie zakresu wspólnej polityki oraz dążenie do osiągania nowych celów, a także zapewniać sprawniejsze funkcjonowanie Wspólnot”.

Tytuł pierwszy zawiera postanowienia wspólne dla współpracy politycznej i Wspólnot Europejskich. Tytuł II poświęcony jest zmianom traktatów ustanawiających Wspólnoty Europejskie. Tytuł III zawiera postanowienia w sprawie współpracy europejskiej w dziedzinie polityki zagranicznej. W tytule IV zawarto przepisy ogólne i końcowe.

WKŁAD TRAKTATU – ZMIANY INSTYTUCJONALNE

W celu ułatwienia realizacji rynku wewnętrznego Akt przewiduje zwiększenie ilości przypadków, w których Rada może stanowić większością kwalifikowaną, zamiast jednogłośnie. Podejmowanie decyzji staje się łatwiejsze, ponieważ unika się blokowania – tak częstego przy poszukiwaniu jednomyślnych rozwiązań przez 12 państw członkowskich. Głosowanie jednogłośne wymagane jest już tylko przy podejmowaniu środków przeznaczonych do ustanowienia rynku wewnętrznego, z wyjątkiem środków dotyczących systemu podatkowego, swobodnego przepływu osób oraz praw i interesów pracowników.

JAE ustanawia Radę Europejską, która czyni oficjalnymi konferencje i szczyty szefów państw i rządów. Jednak kompetencje tego organu nie są sprecyzowane. Rada Europejska nie posiada uprawnień do podejmowania decyzji ani władzy wywierania przymusu na inne instytucje.

Uprawnienia Parlamentu zostały wzmocnione poprzez wprowadzenie wymogu zgody PE przy zawieraniu umowy o stowarzyszeniu. Ponadto Akt ustanawia procedurę współpracy, nadającą Parlamentowi Europejskiemu znaczenia w dialogu międzyinstytucjonalnym dzięki możliwości podwójnego czytania projektów. Jednak zakres stosowania tej procedury jest ograniczony do sytuacji, kiedy Rada stanowi większością kwalifikowaną, z wyłączeniem dziedziny ochrony środowiska.

Akt wyjaśnia istniejące przepisy dotyczące władzy wykonawczej. Artykuł 10 zmienia art. 145 traktatu EWG, ustanawiając ogólną zasadę, że Rada przyznaje Komisji uprawnienia wykonawcze aktów. Rada może zastrzec sobie uprawnienia wykonawcze jedynie w szczególnych przypadkach. JAE daje podwaliny pod utworzenie Sądu Pierwszej Instancji. Wszelkie sprawy mogą być skierowane do tego sądu z wyjątkiem postępowań prejudycjalnych złożonych przez państwa członkowskie lub przez instytucje, a także pytań prejudycjalnych.

WKŁAD TRAKTATU – ZMIANY POLITYCZNE

Artykuł 8A określa bardzo jasno cel Aktu, którym jest stopniowe ustanowienie rynku wewnętrznego w terminie do 31 grudnia 1992 r. Rynek wewnętrzny zdefiniowany jest jako „obszar bez granic wewnętrznych, w którym jest zapewniony swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału, zgodnie z postanowieniami niniejszego Traktatu”.

Akt zamieszcza postanowienia dotyczące zdolności walutowej, ale nie pozwala na wprowadzenie nowej polityki. Zbieżność polityki gospodarczej i walutowej wchodzi już w zakres istniejących kompetencji.

Polityka społeczna regulowana jest w traktacie EWG, ale Akt wprowadza dwa nowe artykuły w tej dziedzinie. Artykuł 118a traktatu WE upoważnia Radę, stanowiącą większością kwalifikowaną w ramach procedury współpracy, do „ustalenia minimalnych wymogów dotyczących ochrony bezpieczeństwa i zdrowia pracowników”. Artykuł 118b traktatu WE wyznacza Komisji zadanie rozwijania dialogu społecznego na poziomie europejskim.

Akt wprowadza politykę wspólnotową spójności ekonomicznej i społecznej dla zrównoważenia konsekwencji realizacji rynku wewnętrznego w mniej rozwiniętych państwach członkowskich i dla zmniejszenia dystansu dzielącego regiony. Interwencja wspólnotowa realizuje się przez Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOGR) i Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR).

W zakresie badań i rozwoju technicznego artykuł 130F traktatu WE ustala jako cel „wzmacnianie bazy naukowej i technologicznej przemysłu Wspólnoty i sprzyjanie zwiększaniu jego międzynarodowej konkurencyjności”. W tym celu Akt przewiduje wdrożenie wieloletnich programów ramowych przyjmowanych przez Radę jednogłośnie.

Troska o ochronę środowiska we Wspólnocie przejawiła się już w traktacie rzymskim. Akt dodaje do tego trzy artykuły (art. 130r, 130s i 130t traktatu WE), które pozwalają Wspólnocie wyznaczyć następujące cele: „zachowanie, ochrona i poprawa jakości środowiska naturalnego, przyczynianie się do ochrony zdrowia ludzkiego, zapewnianie ostrożnego i racjonalnego wykorzystywania zasobów naturalnych”. Dodaje się, że Wspólnota podejmuje działania dotyczące środowiska naturalnego, tylko jeśli mogą zostać lepiej zrealizowane na poziomie Wspólnoty niż na szczeblu krajowym (zasada pomocniczości).

Artykuł 30 zakłada, że państwa członkowskie wspólnie zmierzają do opracowania i realizacji polityki zagranicznej. Dlatego zobowiązują się przeprowadzać wzajemne konsultacje na temat wszelkich kwestii dotyczących polityki zagranicznej, które mogą mieć znaczenie dla bezpieczeństwa państw członkowskich. W tej dziedzinie Prezydencja Rady jest odpowiedzialna za inicjowanie działań, koordynację i reprezentację stanowisk państw członkowskich w stosunkach z państwami trzecimi.

JAE: BILANS I PERSPEKTYWY

Dzięki JAE 1 stycznia 1993 r. mogło dojść do transformacji wspólnego rynku w rynek jednolity. Poprzez stworzenie nowych kompetencji i reformowanie instytucji JAE otworzył drogę do integracji politycznej oraz unii gospodarczej i walutowej, które zostaną ustanowione w Maastricht w Traktacie o Unii Europejskiej.

ZMIANY WNIESIONE DO TRAKTATU

Omawiany traktat został także zmieniony następującymi traktatami akcesyjnymi:

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej

WPROWADZENIE

Traktat lizboński ma na celu poprawę funkcjonowania systemu sądowego Unii Europejskiej (UE), dostosowując go do zmieniającego się prawa wspólnotowego. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej poddany jest wewnętrznej reformie struktury oraz nazewnictwa poszczególnych organów. Traktat lizboński zwiększa także kontrolę sądową sprawowaną przez TSUE dzięki nadaniu mu nowych kompetencji i rozszerzeniu jego kontroli nad innymi organami UE.

ORGANY WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI

Traktat lizboński zmienia nazewnictwo poszczególnych organów wymiaru sprawiedliwości UE. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej oznacza obecnie cały system sądownictwa UE, który obejmuje:

Zmiany nazw mają na celu uproszczenie systemu sądownictwa UE i nie wprowadzają żadnych zmian dotyczących kompetencji poszczególnych organów.

Traktat lizboński zwiększa także elastyczność systemu sądowego UE. Zmiany statutu Trybunału oraz utworzenie nowych sądów wyspecjalizowanych mogą być wprowadzane zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą, a nie – jak dotychczas – na podstawie jednogłośnej decyzji Rady.

Znacząco zmieniła się procedura nominacji sędziów i rzeczników generalnych. Traktat lizboński powołuje do życia komitet doradczy do spraw nominowania sędziów i rzeczników. Dotychczas urząd ten piastowało 8 rzeczników generalnych, jednak ich liczba została zwiększona do 11.

KONTROLA SĄDOWA

Traktat lizboński rozszerza kontrolę sądową Trybunału na akty Rady Europejskiej. Ponadto harmonizuje przepisy dotyczące działań agend i organów UE. Akty te mogą stanowić przedmiot skarg wnoszonych do Trybunału Sprawiedliwości UE.

Traktat lizboński umożliwia także wnoszenie skarg przez nowych pozywających. Parlamenty narodowe oraz Komitet Regionów mogą wnosić o stwierdzenie nieważności aktów, które uznają za niezgodne z zasadą pomocniczości. Komitet Regionów może ponadto dochodzić przed Trybunałem Sprawiedliwości UE przestrzegania własnych prerogatyw.

Traktat lizboński wprowadza też pomniejsze zmiany dotyczące skarg wnoszonych przez osoby prywatne. Mają one teraz możliwość wnoszenia skarg na akty prawne, które nie wymagają środków wykonawczych. Zachowany jest natomiast wymóg, że osoby prywatne mogą wnosić skargę tylko wówczas, jeśli postanowienia aktu dotyczą ich bezpośrednio lub indywidualnie.

Traktat lizboński upraszcza także mechanizm stosowania sankcji w przypadku niewykonywania wyroku. Komisja może teraz kierować sprawę do Trybunału po wcześniejszym wezwaniu państwa członkowskiego do wykonania wyroku. Usunięto zatem etap pośredni, w którym Komisja musiała jeszcze wydać uzasadnioną opinię.

Traktat lizboński upraszcza także procedurę skargi o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom w przypadku braku zawiadomienia o krajowych środkach transpozycji. W takim przypadku Komisja może skierować skargę o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom oraz wnosić o karę finansową, kiedy dwie różne procedury były już wcześniej konieczne.

DZIEDZINY KOMPETENCJI

Kontrola sądowa Trybunału objęła także przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Akty odnoszące się do wiz, azylu, imigracji i innych polityk związanych ze swobodnym przepływem osób mogą stanowić przedmiot skargi, co stanowi znaczący postęp w konstrukcji europejskiej. Niemniej jednak traktat lizboński ustanawia pewne ograniczenia nowej kontroli sądowej. Trybunał nie może postanawiać o wszczęciu działań policyjnych prowadzonych przez państwa członkowskie lub decydować o odpowiedzialności państw członkowskich w sprawach utrzymania porządku publicznego i bezpieczeństwa wewnętrznego.

W sprawach dotyczących wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa nadal obowiązuje zasada wyłączenia właściwości Trybunału. Jednak traktat lizboński wprowadza dwie wyjątkowe sytuacje, w których można zwracać się do Trybunału o rozstrzygnięcie:

Odesłanie prejudycjalne

Odesłanie prejudycjalne jest procedurą umożliwiającą sądowi krajowemu zadawanie Trybunałowi Sprawiedliwości Unii Europejskiej pytań o interpretację lub stwierdzenie ważności prawa wspólnotowego w sprawie zawisłej przed tym sądem. Odesłanie prejudycjalne pomaga zatem zagwarantować bezpieczeństwo prawne dzięki jednolitemu stosowaniu prawa wspólnotowego w całej Unii Europejskiej.

Odesłanie prejudycjalne jest jedną z procedur stosowanych przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE). Procedura ta jest otwarta dla sędziów krajowych państw członkowskich. Mogą oni zwracać się do Trybunału z pytaniem dotyczącym interpretacji lub ważności prawa UE w rozpatrywanej sprawie.

W odróżnieniu od innych postępowań sądowych odesłanie prejudycjalne nie jest skargą skierowaną przeciwko aktowi europejskiemu lub krajowemu, ale pytaniem dotyczącymstosowania prawa UE.

Odesłanie prejudycjalne wspiera współpracę między krajowym wymiarem sprawiedliwości a Trybunałem Sprawiedliwości oraz jednolite stosowanie prawa wspólnotowego w całej UE.

Charakter odesłania prejudycjalnego

Każdy sąd krajowy, przed którym toczy się sprawa, w której zastosowanie zasady prawa europejskiego budzi zastrzeżenia (postępowanie przed sądem krajowym), może zdecydować o zadaniu Trybunałowi Sprawiedliwości pytania prejudycjalnego. Są dwa rodzaje odesłania prejudycjalnego:

Odesłanie prejudycjalne stanowi zatem procedurę „między sądami”. Nawet jeśli wnioskować o nie może jedna ze stron sporu, to sąd krajowy decyduje o odesłaniu pytania do Trybunału Sprawiedliwości. Artykuł 267 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej dodaje, że sądy krajowe rozstrzygające w ostatniej instancji (od których decyzji nie ma odwołania) są zobowiązane do dokonania odesłania prejudycjalnego, jeśli jedna ze stron o to wnosi. Natomiast sądy krajowe niebędące sądami ostatniej instancji nie mają obowiązku stosowania odesłania, nawet jeśli jedna ze stron o to wnosi. W każdej sytuacji wszystkie sądy krajowe mogą spontanicznie wnioskować do Trybunału Sprawiedliwości w przypadku wątpliwości dotyczącej przepisów wspólnotowych.

Trybunał Sprawiedliwości wypowiada się wtedy wyłącznie na temat elementów stanowiących odesłanie prejudycjalne. Sąd krajowy pozostaje głównym decydentem w sprawie.

Z zasady Trybunał Sprawiedliwości jest zobowiązany do udzielenia odpowiedzi. Nie może odmówić udzielenia odpowiedzi, uzasadniając, że odpowiedź nie jest właściwa w sporze przed sądem krajowym. Może natomiast sprzeciwić się, jeśli pytanie wykracza poza zakres jego kompetencji.

Zasięg decyzji prejudycjalnych

Decyzja Trybunału Sprawiedliwości ma powagę rzeczy osądzonej. Jest wiążąca nie tylko dla sądu krajowego kierującego odesłanie, ale także dla wszystkich sądów krajowych państw członkowskich.

Jeśli po rozpatrzeniu odesłania prejudycjalnego o ważność stwierdzi się, że akt europejski jest nieważny, wszystkie akty podjęte na jego podstawie także tracą ważność. Zadaniem instytucji europejskich jest wtedy przyjęcie nowego aktu.

Rozporządzenie

Rozporządzenie jest aktem normatywnym wymienionym w art. 288 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Ma zasięg ogólny, jest wiążące w całości i bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich.

Rozporządzenie jest częścią jednostronnego prawa wtórnego, a to oznacza, że wynika z woli odpowiedniego organu Unii Europejskiej. Wymienione jest w art. 288 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), który stwierdza, że rozporządzenie „ma zasięg ogólny. Wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich”.

Rozporządzenie ma zasięg ogólny

Kierowane jest do wszystkich, a nie do wyraźnie określonych adresatów.

Trybunał Sprawiedliwości uzupełnił, że rozporządzenie jest skierowane do ogólnej kategorii ludzi, ale może być ograniczone do pewnej grupy odbiorców. Mamy do czynienia z rozporządzeniem, nawet jeśli w momencie publikacji aktu można było określić liczbę lub tożsamość tych odbiorców.

Rozporządzenie wiąże w całości

Jest wiążące w całości, więc nie może być stosowane w sposób niepełny, wybiórczy lub częściowy. Jest to akt prawny wiążący dla:

Rozporządzenie jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich

Oznacza to, że:

Jest stosowane we wszystkich państwach członkowskich od momentu wejścia w życie, czyli dwadzieścia dni po publikacji w Dzienniku Urzędowym. Jego skutki prawne oddziałują na całość ustawodawstwa krajowego w sposób jednoczesny, automatyczny i jednolity.

Rozporządzenie wykonawcze

Organy unijne mogą także podejmować środki wykonawcze czyli rozporządzenia wykonawcze. Taki rodzaj rozporządzenia opisany jest w art. 164 i 178 TFUE dotyczących rozporządzeń wykonawczych Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

Jest to akt prawny, którego ważność zależy od „rozporządzenia podstawowego”. Podczas gdy rozporządzenie podstawowe zawiera najważniejsze regulacje, rozporządzenie wykonawcze organizuje przepisy techniczne.

Decyzja

Decyzja jest instrumentem prawnym, którą instytucje mają do dyspozycji, aby wykonywać polityki europejskie. Jest aktem wiążącym o zakresie ogólnym lub, jeżeli wskazuje konkretnego adresata, o charakterze indywidualnym.

Decyzja jest aktem prawnym stanowiącym część prawa wtórnego Unii Europejskiej (UE). Przyjmowana jest przez instytucje europejskie na podstawie traktatów ustanawiających UE. W zależności od przypadku decyzja może być skierowana do jednego lub kilku adresatów, ale może też nie określać żadnego.

Akt wiążący w całości

Art. 288 Traktatu o funkcjonowaniu UE stanowi, że decyzja jest aktem wiążącym w całości. Nie może więc być wykonywana w sposób niekompletny, selektywny lub częściowy.

Decyzja przyjmowana jest w drodze procedury prawodawczej. Jest więc aktem prawodawczym przyjmowanym przez Radę i Parlament zgodnie ze zwykłą procedurą prawodawczą albo specjalną procedurą prawodawczą.

Z drugiej strony, decyzja jest aktem o charakterze nieprawodawczym, jeżeli jedna z instytucji europejskich przyjmuje ją jednostronnie. Odnosi się więc do przepisów przyjętych przez Radę Europejską, Radę albo Komisję dotyczących przypadków, które nie wchodzą w zakres kompetencji prawodawcy.

Decyzja ze wskazanym adresatem

Decyzja może być skierowana do jednego lub kilku adresatów. Ma wówczas charakter bardzo indywidualny i jest wiążąca tylko wobec swoich adresatów.

Adresatami decyzji mogą być państwa członkowskie lub osoby indywidualne. Komisja korzysta na przykład z decyzji, aby podjąć działania przeciw przedsiębiorstwom, które dopuściły się praktyk uzgodnionych albo nadużyły pozycji dominującej.

Aby decyzja była wprowadzona w życie, musi być podana do wiadomości strony zainteresowanej. Procedura ta polega na przesłaniu decyzji listem poleconym z potwierdzeniem odbioru. Decyzja może też zostać opublikowana w Dzienniku Urzędowym; taka publikacja nie zwalnia jednak z obowiązku powiadomienia zainteresowanej strony. Tylko poprzez powiadomienie decyzja staje się wobec adresata wiążąca.

Decyzja bez wskazanego adresata

Od wejścia w życie traktatu lizbońskiego w decyzji nie musi być wskazany adresat. Dzięki temu decyzja zyskuje szerszy zasięg i staje się podstawowym instrumentem w dziedzinie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Rada i Rada Europejska mogą przyjmować decyzje dotyczące:

Dyrektywa

Dyrektywa jest jednym z instrumentów prawnych, którymi dysponują instytucje unijne w celu realizacji polityki UE. Jest to narządzie stosowane przede wszystkim w ramach ujednolicania ustawodawstwa narodowego. Dyrektywa charakteryzuje się elastycznością stosowania: nakłada obowiązek osiągnięcia celu, ale zostawia państwom swobodę w jego realizacji.

Dyrektywa tworzy prawo wtórne Unii Europejskiej (UE). Jest przyjmowana przez instytucje europejskie na podstawie traktatów założycielskich. Po jej uchwaleniu na poziomie europejskim musi zostać transponowana przez państwa członkowskie do prawa krajowego.

Akt wiążący o zasięgu ogólnym

Artykuł 288 Traktatu o funkcjonowaniu UE stwierdza, że dyrektywa jest wiążąca. Podobnie jak rozporządzenie europejskie oraz decyzja, jest wiążąca dla państw członkowskich, do których jest skierowana. Jest wiążąca w całości, więc nie może być stosowana w sposób niepełny, wybiórczy lub częściowy.

Niemniej jednak dyrektywa różni się od decyzji i rozporządzenia. O ile rozporządzenie obowiązuje natychmiast po wejściu w życie w prawie wewnętrznym państw członkowskich, o tyle dyrektywa musi przejść transpozycję do prawa krajowego. Ponadto dyrektywa nie zawiera sposobów stosowania: nakłada na państwa członkowskie jedynie obowiązek osiągnięcia celu. Każde państwo dowolnie wybiera formę i sposób stosowania dyrektywy.

Dyrektywa różni się także od decyzji, ponieważ jest tekstem o zasięgu ogólnym przeznaczonym dla wszystkich państw członkowskich.

Ponadto artykuł 289 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej dodaje, że dyrektywa jest aktem prawnym, jeśli przyjęta jest w drodze procedury ustawodawczej. Z zasady dyrektywa proponowana jest przez Komisję. Następnie przyjęta zostaje przez Radę i Parlament Europejski zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą lub specjalną procedurą ustawodawczą.

Dyrektywa wchodzi w życie po zawiadomieniu państw członkowskich lub po opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym.

Akt prawny, który podlega transpozycji

Jest to dwustopniowy akt prawny, który składa się z:

Wejście w życie nie powoduje w zasadzie bezpośrednich efektów w prawie krajowym. Aby to osiągnąć, należy podjąć następny krok jakim jest transpozycja. Transpozycja jest aktem dokonywanym przez państwa członkowskie, polegającym na przyjęciu środków krajowych, umożliwiających osiągnięcie celów wyznaczonych przez dyrektywę. Władze krajowe przedstawiają te środki Komisji.

Rozwiązania zapobiegające niewłaściwej transpozycji dyrektyw

Z zasady dyrektywa musi zostać podana transpozycji w terminie ustalonym przez instytucje (od 6 do 24 miesięcy). Po upływie tego terminu:

Dyrektywa ma bezpośrednią wertykalną skuteczność w momencie upłynięcia terminu transpozycji. Oznacza to, że osoby prywatne mogą powoływać się na nią w sądach w sporach przeciwko państwu. Natomiast dyrektywa nie ma bezpośredniego oddziaływania horyzontalnego (osoba indywidualna nie może powoływać się na jej treść w sporze z inną osobą).

Trybunał Sprawiedliwości określił szereg warunków, aby osoba prywatna mogła przywoływać dyrektywę przed sądem:

Źródła prawa Unii Europejskiej

Są trzy źródła prawa Unii Europejskiej: źródła pierwotne, źródła wtórne i źródła prawa pomocniczego.
Źródła pierwotne lub prawo pierwotne obejmują przede wszystkim traktaty ustanawiające Unię Europejską.
Źródła wtórne składają się z elementów prawa ustanowionego na podstawie traktatów. Dzielą się na prawo wtórne jednostronne i prawo umowne.
Źródła pomocnicze składają się z elementów prawa nieprzewidzianych w traktatach. Chodzi o orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości, prawo międzynarodowe oraz ogólne zasady prawa.

Wymienia się trzy źródła prawa Unii Europejskiej (UE): źródła pierwotne, źródła wtórne i źródła pomocnicze.

Źródła prawa pierwotnego

Źródła pierwotne lub prawo pierwotne, wynikają głównie z traktatów założycielskich: Traktatu o UE i Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Traktaty te ustalają podział kompetencji między Unią a państwami członkowskimi i ustanawiają władzę instytucji unijnych. W ten sposób wyznaczają prawne ramy realizacji polityk europejskich przez instytucje UE.

Ponadto prawo pierwotne obejmuje także:

Źródła prawa wtórnego

Na prawo wtórne składają się akty jednostronne i akty umowne.

Akty jednostronne można podzielić na dwie kategorie:

Akty umowne obejmują:

Źródła prawa pomocniczego

Poza orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości źródła prawa pomocniczego obejmują prawo międzynarodowe i ogólne zasady prawa. Źródła te pozwalają Trybunałowi na uzupełnienie luk w prawie pierwotnym i/lub wtórnym.

Prawo międzynarodowe jest dla Trybunału Sprawiedliwości źródłem inspiracji przy opracowywaniu orzecznictwa. Wzoruje się na nim, powołując się na prawo pisane, obyczaj i praktykę

Ogólne zasady prawa są niepisanym źródłem przywoływanym w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości. Pozwalają Trybunałowi na stosowanie zasad w różnych dziedzinach nieregulowanych traktatami.

Prawo pierwotne

Prawo pierwotne nazywane też pierwotnym źródłem prawa stanowi najwyższe prawo Unii Europejskiej (UE). Znajduje się na szczycie porządku prawnego UE. Zawiera głównie traktaty ustanawiające UE.

Prawo pierwotne (pierwotne źródło) jest prawem zasadniczym Unii Europejskiej (UE) i dominuje nad wszystkimi innymi źródłami prawa. Obowiązkiem Trybunału Sprawiedliwości jest czuwanie nad poszanowaniem tego pierwszeństwa poprzez różnego rodzaju procedury np. o unieważnienie (art. 263 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE)) lub postępowanie prejudycjalne (art. 267 TFUE).

Na prawo pierwotne składają się przede wszystkim traktaty UE. Zawierają one zasady formalne i materialne regulujące prowadzenie polityki instytucji europejskich. Określają także zasady formalne ustalające podział kompetencji między Unią a państwami członkowskimi, na których opiera się władza instytucji. Opisują także zasady materialne, wyznaczające zakres poszczególnych polityk oraz organizujące działania instytucji.

Zakres prawa pierwotnego

Prawo pierwotne składa się z traktatów założycielskich UE zmienianych i uzupełnianych przez różne traktaty i akty. Chodzi o:

Traktaty założycielskie ustanawiające poszczególne Wspólnoty Europejskie:

Traktaty zmieniające:

Traktaty uzupełniające, wprowadzające zmiany sektorowe do traktatów założycielskich:

Traktaty akcesyjne:

Traktaty o przystąpieniu Norwegii z 22 stycznia 1972 r. i 24 czerwca 1994 r. nigdy nie weszły w życie. Pierwszego lutego 1985 roku podpisano traktat nadający szczególny status Grenlandii.

Zakres stosowania prawa pierwotnego

Artykuł 355 TFUE stwierdza, że terytorialny zakres stosowania prawa pierwotnego UE obejmuje terytoria państw członkowskich oraz niektóre wyspy i terytoria zamorskie (np. Madera, Wyspy Kanaryjskie i francuskie departamenty zamorskie). Stosuje się także do terytoriów, za których stosunki zewnętrzne odpowiedzialne jest państwo członkowskie (Gibraltar i Wyspy Alandzkie).

Artykuł 355 TFUE przewiduje, że Rada może określić szczególne postanowienia dla pewnych terytoriów. Tak jest w przypadku kwestii celnych dla Gibraltaru i Saint-Pierre i Miquelon. Ten sam art. 355 TFUE stwierdza wyraźnie, że prawo wspólnotowe nie ma zastosowania na pewnych obszarach, np. Wyspach Owczych.

W kwestii czasowego zakresu stosowania prawa pierwotnego, stosuje się je od momentu wejścia w życie traktatu, poza okresem przejściowym.

Natomiast czas obowiązywania przepisów prawa pierwotnego w zasadzie jest nieograniczony (np. TFUE zgodnie z art. 356).

Porządek prawny prawa pierwotnego

W przypadku zobowiązań podjętych przez państwa członkowskie między sobą, jeśli:

Co do zobowiązań zawartych przez państwa członkowskie i państwa trzecie, jeśli:

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej może dokonać interpretacji traktatów. Natomiast nie dokonuje kontroli ich ważności, która jest określona prawem międzynarodowym.

W pewnych okolicznościach Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej dopuszcza możliwość powoływania się na przepisy prawa pierwotnego w sprawach poruszanych przez osoby prywatne. Przepisy te muszą mieć bezpośredni skutek oraz jasną, dokładną i bezwarunkową treść (TSUE, Sagoil z 19 grudnia 1968).

Europejska przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości

WPROWADZENIE

Traktat lizboński wymaga intensyfikacji działań zmierzających do realizowania wspólnej przestrzeni europejskiej, w której ludzie swobodnie się przemieszczają i są objęci należytą ochroną prawną. Stworzenie takiej przestrzeni jest szczególnie istotne dla dziedzin, w których oczekiwania Europejczyków są bardzo duże: imigracja, walka z przestępczością zorganizowaną, terroryzm. Problemy te mają wymiar ponadgraniczny i wymagają sprawnej współpracy na poziomie ogólnoeuropejskim.

Traktat lizboński dzieli zagadnienia związane z przestrzenią wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości na cztery kategorie. Są to:

Przypomnijmy tylko, że kwestie związane ze współpracą sądową i policyjną obejmował 3. filar Unii Europejskiej (UE) oparty na współpracy międzyrządowej. W ramach 3. filaru instytucje europejskie nie posiadały kompetencji i nie mogły wydawać rozporządzeń ani przyjmować dyrektyw. Traktat lizboński położył kres takiemu podziałowi i pozwala na działania UE we wszystkich dziedzinach dotyczących przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości.

KONTROLA GRANIC, POLITYKI AZYLOWEJ I IMIGRACYJNEJ

Traktat lizboński udzielił nowych kompetencji instytucjom europejskim, które mogą podejmować środki mające na celu:

WSPÓŁPRACA SĄDOWA W DZIEDZINIE PRAWA CYWILNEGO

Traktat lizboński upoważnia instytucje europejskie do przyjmowania nowych środków dotyczących:

WSPÓŁPRACA SĄDOWA W SPRAWACH KARNYCH

Wraz z likwidacją 3. filaru UE współpraca sądowa w sprawach karnych staje się dziedziną, w której wszystkie instytucje europejskie mogą ustanawiać przepisy.

W praktyce instytucje UE mogą określać minimalne przepisy dotyczące definiowania i wymiaru kary za najpoważniejsze przestępstwa karne. Ponadto UE może uczestniczyć w określaniu wspólnych zasad dotyczących przebiegu postępowania karnego, np. w kwestii dopuszczalności dowodów lub praw osób.

Poza tym traktat lizboński przewiduje wzmocnienie roli agencji Eurojust (EN) w UE. Przypomnijmy, że misją Eurojust jest wspieranie koordynacji śledztw i postępowań sądowych między odpowiednimi władzami państw członkowskich. Obecnie Eurojust ma jedynie prawo zgłaszania projektów: może wnioskować do władz krajowych o wszczęcie śledztwa lub postępowania sądowego. Traktat lizboński oferuje instytucjom europejskim możliwość rozszerzenia misji i uprawnień Eurojust zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą.

Co więcej, traktat lizboński uwzględnia możliwość utworzenia prawdziwej Prokuratury Europejskiej na bazie Eurojust. Prokuratura ta miałaby szerokie uprawnienia, ponieważ mogłaby prowadzić dochodzenia, ścigać i stawiać przed sądem sprawców przestępstw. Prokuratura Europejska mogłaby także wnosić do odpowiednich sądów państw członkowskich akty oskarżenia w sprawie ściganej z oskarżenia publicznego.

Niemniej jednak traktat lizboński nie ustanawia jeszcze wspólnej prokuratury. Uprawnia jedynie Radę do przyjęcia jednogłośnie rozporządzenia zmierzającego do utworzenia takiego organu. Jeśli Rada nie będzie w stanie osiągnąć jednomyślności, wówczas przynajmniej dziewięć państw członkowskich może stworzyć między sobą prokuraturę europejską w ramach wzmocnionej współpracy.

WSPÓŁPRACA SŁUŻB POLICJI

Podobnie jak w przypadku współpracy sądowej współpraca policyjna także poprawiła się dzięki likwidacji 3. filaru UE. Obecnie instytucje europejskie mają uprawnienia do wydawania rozporządzeń i przyjmowania dyrektyw w tym zakresie.

Zwykła procedura ustawodawcza rozszerzona jest na wszystkie aspekty nieoperacyjne współpracy policyjnej. Natomiast współpraca operacyjna regulowana będzie zgodnie zespecjalną procedurą ustawodawczą wymagającą jednomyślności Rady. Niemniej jednak traktat lizboński przewiduje także możliwość ustanowienia wzmocnionej współpracy, jeśli Rada nie może osiągnąć jednomyślności.

Dodatkowo traktat lizboński zakłada stopniowe wzmacnianie Europejskiego Urzędu Policji (Europol (EN)). Podobnie jak w przypadku Eurojust traktat lizboński upoważnia Radę i Parlament do rozwijania działań i uprawnień Europolu w ramach zwykłej procedury ustawodawczej. Obecnie rola Europolu ogranicza się do ułatwiania współpracy między odpowiednimi instytucjami państw członkowskich. Traktat lizboński dodaje, że nowe zadania mogą dotyczyć także koordynacji, organizacji i przeprowadzania akcji operacyjnych.

ODSTĘPSTWA

Wielka Brytania, Irlandia i Dania korzystają z prawa odstępstwa obejmującego wszelkie środki przyjęte w ramach przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Te trzy kraje mają możliwość nieuczestniczenia w procedurach ustawodawczych w tych dziedzinach. Przyjęte środki nie są dla nich wiążące.

Ponadto Wielka Brytania, Irlandia i Dania uzyskały jeszcze dwie klauzule wyłączające:

Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa

WPROWADZENIE

Traktat lizboński stara się wzmocnić rolę Unii Europejskiej (UE) na scenie międzynarodowej. Wprowadzone reformy mają na celu poprawę spójności i przejrzystości wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (WPZiB) UE.

W tym celu traktat lizboński wprowadza dwa nowe rozwiązania:

Obok tych dwóch nowości traktat lizboński wprowadza także inne zmiany o mniejszym znaczeniu np. w kwestii sposobów wdrażania WPZiB.

LIKWIDACJA 2. FILARU UE

WPZiB tworzyła 2. filar w dawnej strukturze UE. W filarze tym obowiązywała współpraca międzyrządowa, a decyzje podejmowane były przede wszystkim jednomyślnie przez Radę lub Radę Europejską.

Traktat lizboński zmienia stary podział UE, likwidując podział na trzy filary (zob. „podział kompetencji”). Połączenie filarów nie wpłynęło na sposób podejmowania decyzji w dziedzinie WPZiB. Rada Europejska i Rada UE nadal pełnią nadrzędną rolę. Zachowana zostaje także zasada jednomyślnego stanowienia.

Połączenie filarów doprowadziło także do zniknięcia Wspólnoty Europejskiej, zastępując ją Unią Europejską. W rezultacie UE otrzymała osobowość prawną, która dotychczas była atrybutem wyłącznie Wspólnoty Europejskiej. Osobowość prawna daje UE nowe prawa na scenie międzynarodowej. Teraz UE może zawierać umowy międzynarodowe i wstępować do organizacji lub konwencji międzynarodowych.

INSTRUMENTY WPZiB

Traktat lizboński zmienia rodzaje aktów podejmowanych w dziedzinie WPZiB. Dawne instrumenty, takie jak wspólne strategie, stanowiska i działania, zostają zastąpione. Obecnie Rada Europejska i Rade UE podejmują wyłącznie decyzje dotyczące:

Przypomnijmy, że w dziedzinie WPZiB nie można podejmować żadnych aktów ustawodawczych.

PROCES DECYZYJNY

Traktat lizboński nie wnosi istotnych zmian do procesu decyzyjnego w zakresie WPZiB. Rada Europejska jest wciąż instytucją odpowiedzialną za określanie ogólnych wytycznych i strategii UE. Na tej podstawie Rada UE jest zobowiązana do opracowania i zastosowania środków wykonawczych.

W dziedzinie WPZiB państwa członkowskie i Wysoki Przedstawiciel Unii do spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa mają prawo inicjatywy. Wysoki przedstawiciel wykonuje to prawo przy wsparciu Komisji. Wysoki przedstawiciel regularnie informuje Parlament Europejski o realizacji WPZiB i konsultuje się z nim w tej sprawie. Musi w szczególności czuwać nad tym, aby koncepcje Parlamentu były należycie uwzględniane.

Poza tym jednogłośność pozostaje ogólną zasadą podejmowania decyzji w Radzie i Radzie Europejskiej w kwestiach WPZiB. Niemniej jednak traktat lizboński wprowadzaspecjalną klauzulę pomostową stosowaną do WPZiB, z wyjątkiem decyzji w kwestiach wojskowych lub obronnych. Dzięki takiemu zapisowi Rada Europejska może upoważnić Radę do stanowienia większością kwalifikowaną przy podejmowaniu pewnych środków.

Również art. 31 Traktatu o UE zawiera cztery inne odstępstwa, kiedy to Rada stanowi większością kwalifikowaną.

FINANSOWANIE WPZiB

Traktat lizboński nie wnosi zmian dotyczących finansowania wydatków związanych z WPZiB: wydatki związane z kwestiami wojskowymi lub podjęte w dziedzinieobronności są finansowane przez państwa członkowskie; pozostałe wydatki finansowane są z budżetu UE.

Za to traktat lizboński wprowadza dwa nowe mechanizmy, mające gwarantować szybkie finansowanie najpilniejszych działań:

Instytucja pytania prejudycjalnego – jest to mechanizm prawa Unii Europejskiej, który:

Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom)

Początkowo traktat Euratom miał za zadanie koordynować programy badawcze państw zmierzające do pokojowego wykorzystania energii jądrowej. Obecnie wspiera wspólną wiedzę, infrastrukturę i finansowanie energii atomowej. Zapewnia bezpieczeństwo dostaw energii w ramach scentralizowanego nadzoru.

NARODZINY

Wraz z utworzeniem Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWS), działającej od lipca 1952 r., światło dzienne ujrzała po raz pierwszy Europa ponadnarodowa. Po raz pierwszy sześć państw tworzących tę organizację postanowiło zrezygnować do pewnego stopnia z części suwerenności na rzecz Wspólnoty.

Pierwsze wysiłki integracyjne wkrótce spełzły na niczym wraz z próbą powołania Europejskiej Wspólnoty Obronnej (EWO) w 1954 r.

Już można się było obawiać, że usiłowania EWWS nie mają przyszłości, gdy ministrowie uczestniczący w konferencji w Messynie w czerwcu 1955 r. wyrazili pragnienie nadania nowego impetu procesowi integracyjnemu. Po niej odbyło się wiele spotkań gromadzących ministrów i specjalistów. Na początku 1956 r. rozpoczął działalność komitet przygotowawczy zobowiązany do przygotowania sprawozdania na temat utworzenia wspólnego rynku europejskiego. Miał siedzibę w Brukseli i działał pod przewodnictwem P.H. Spaaka, ówczesnego ministra spraw zagranicznych Belgii. W kwietniu 1956 r. komitet przedstawił dwa projekty odpowiadające dwóm opcjom przyjętym przez państwa:

W 1957 r. zawarto we włoskiej stolicy słynne traktaty rzymskie.

Pierwszy ustanawiał Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG), a drugi – Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, bardziej znaną pod nazwą Euratom.

Dzięki sprawnej ratyfikacji przez poszczególne państwa członkowskie oba traktaty mogły wejść w życie już 1 stycznia 1958 r.

Streszczenie to jest poświęcone w całości traktatowi Euratom.

CELE Aby walczyć z powszechnym w latach pięćdziesiątych deficytem energii ze źródeł tradycyjnych, sześć państw założycielskich (Niemcy, Belgia, Francja, Włochy, Luksemburg, Holandia) dostrzegło w energii jądrowej sposób na osiągnięcie niezależności energetycznej. W związku z tym, że koszty inwestycji w energię atomową przekraczały możliwości pojedynczych państw, założyciele postanowili razem stworzyć Euratom.

Traktat ma przyczyniać się do tworzenia i rozwoju europejskiego przemysłu jądrowego, tak aby wszystkie państwa członkowskie mogły korzystać z rozwoju energii atomowej, i zapewnić bezpieczeństwo dostaw. Jednocześnie traktat gwarantuje wysoki poziom bezpieczeństwa ludności i uniemożliwia nielegalne przejęcie materiału jądrowego przeznaczonego na cele cywilne do zastosowań wojskowych. Warto zauważyć, że Euratom ma kompetencje tylko w zakresie cywilnej i pokojowej energii jądrowej.

Już w preambule strony oświadczają:

„- uznając, że energia atomowa stanowi zasadnicze źródło rozwoju i ożywienia przemysłu, które umożliwi rozprzestrzenienie idei pokoju,
- zdecydowani stworzyć warunki niezbędne do rozwoju silnego przemysłu jądrowego zapewniającego szeroki dostęp do zasobów energetycznych, prowadzącego do modernizacji procesów technicznych i zapewniającego, dzięki wielu innym zastosowaniom, dobrobyt ich narodów,
- pragnąc stworzyć warunki bezpieczeństwa niezbędne do eliminacji zagrożeń dla życia i zdrowia ludności;
- pragnąc włączyć inne kraje w swoje prace i współpracować z organizacjami międzynarodowymi zaangażowanymi w pokojowe wykorzystanie energii atomowej…”.

ZAKRES STOSOWANIA

Traktat Euratom ma na celu połączenie przemysłów atomowych poszczególnych państw członkowskich. Stąd ma zastosowanie tylko do niektórych podmiotów (państwa członkowskie, osoby fizyczne i przedsiębiorstwa lub instytucje prawa publicznego lub prywatnego), które prowadzą część lub całość swojej działalności w dziedzinach objętych traktatem. Są to: specjalne materiały rozszczepialne, rudy i materiały źródłowe.

STRUKTURA

Traktat Euratom składa się z preambuły i 234 artykułów podzielonych na sześć tytułów. Po podpisaniu w grudniu 2007 r. traktatu zmieniającego Traktat o Unii Europejskiej (traktat UE) oraz Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (traktat WE) ilość artykułów spadła do 177.

Ponadto traktat zawiera pięć załączników dotyczących dziedziny badań nad energią jądrową zgodnie z art. 4 traktatu, sektorów przemysłowych zgodnie z art. 41 traktatu, przyznawania wspólnym przedsiębiorstwom korzyści zgodnie z art. 48 traktatu, list towarów i produktów opisanych w rozdziale IX, dotyczących wspólnego rynku jądrowego i wstępnego programu badawczo-szkoleniowego przewidzianego w art. 215 traktatu.

Do traktatu załączono także dwa protokoły. Protokół w sprawie stosowania Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Energii Atomowej do pozaeuropejskich części Królestwa Niderlandów oraz Protokół w sprawie Statutu Trybunału Sprawiedliwości Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej.

DZIAŁALNOŚĆ

Zgodnie z treścią postanowień traktatu Wspólnota Euratom:

Agencja Dostaw Euratomu, posiadająca osobowość prawną i niezależność finansową, podlega nadzorowi Komisji, która wydaje obowiązujące ją dyrektywy i posiada prawo weta w stosunku do jej decyzji.
Państwa członkowskie mają obowiązek przekazania Komisji rocznego sprawozdania na temat rozwoju poszukiwań i produkcji, przewidywanych rezerw i inwestycji górniczych, podjętych lub planowanych na ich obszarach.

Komisja musi upewnić się, że na terytorium państw członkowskich:

Komisja może skierować inspektorów na terytorium państw członkowskich. Inspektorzy mają zawsze prawo dostępu do wszystkich miejsc, danych i osób, które ze względu na wykonywany zawód są związane z materiałami, sprzętem lub instalacjami objętymi środkami bezpieczeństwa.

Kontrola bezpieczeństwa Euratom łączy się z gwarancjami wykonywanymi przez Międzynarodową Agencją Energii Atomowej – MAEA (EN) w ramach trójstronnego porozumienia zawartego przez państwa członkowskie, Wspólnotę i MAEA.

W przypadku łamania zobowiązań Komisja może zastosować kary wobec osób lub przedsiębiorstw, które zawiniły. Kara może mieć postać zwykłego ostrzeżenia, cofnięcia przywilejów (np. wsparcia finansowego czy pomocy technicznej), wprowadzenia w przedsiębiorstwie zarządu, ale także odebrania częściowego lub całkowitego rud lub specjalnych materiałów rozszczepialnych.

Komisja negocjuje i zawiera umowy, które organizują współpracę z państwami trzecimi w zakresie energii jądrowej. Zawarcie takiej umowy podlega akceptacji Rady. Państwa członkowskie natomiast mają obowiązek informowania Komisji o swoich planach dotyczących porozumień lub konwencji z państwem trzecim, organizacją międzynarodową lub osobą pochodzącą z państwa trzeciego. Obecnie istnieje wiele umów Euratomu z różnymi krajami, takimi jak Stany Zjednoczone, Australia czy Kanada.

INSTYTUCJE I KRAJE CZŁONKOWSKIE

Struktura instytucjonalna traktatu Euratom jest zasadniczo zbliżona do schematu opisanego w traktacie EWG i opiera się na takim samym trójkącie instytucjonalnym (Rada, Komisja i Parlament Europejski). Realizacja zadań powierzonych Wspólnocie jest zapewniona nie tylko przez Parlament Europejski, Komisję i Radę, ale także Trybunał Sprawiedliwości i Trybunał Obrachunkowy. Każda instytucja działa w granicach swoich kompetencji zdefiniowanych w traktacie. Rada i Komisja wspierane są przez Komitet Ekonomiczno-Społeczny, który pełni funkcje doradcze.

Instytucje wspólnotowe odpowiadają za realizację traktatu oraz za dwa podmioty właściwe dla Euratomu: Agencję Dostaw oraz urząd kontroli bezpieczeństwa (przeprowadzający kontrole rachunkowe i fizyczne we wszystkich obiektach jądrowych Wspólnoty).

Mimo że traktat Euratom nie nadaje Wspólnocie wyłącznych i określonych kompetencji w niektórych dziedzinach, pozostaje prawdziwą wartością dodaną dla swoich członków, na podstawie tego traktatu Komisja przyjęła bowiem zalecenia i decyzje, które choć nie są wiążące, ustanawiają normy europejskie. Ponadto warto podkreślić, że inne polityki wspólnotowe, jak ta dotycząca środowiska i badań, także wywierają wpływ na sektor jądrowy.

Wartość dodana Euratomu i UE jest szczególnie wyraźna w kontekście rozszerzenia. Dzięki Euratomowi UE wypracowała zharmonizowane podejście wspólnotowe w dziedzinie energii jądrowej, które narzucane jest krajom kandydującym. Rozszerzenia UE na wschód kładą nacisk na przemysł jądrowy, a w szczególności na kwestie dotykające bezpieczeństwa jądrowego. Energia jądrowa stanowi bowiem ważne źródło dostaw dla wielu państw Europy Wschodniej (kandydujących lub nowych członków UE). Natomiast poziom bezpieczeństwa ich central oraz ochrona ludności i pracowników nie zawsze są zadowalające. Dlatego Komisja przyszła im z pomocą dzięki programowi PHARE dla poprawienia sytuacji. W następstwie upadku Związku Radzieckiego wiele z Niepodległych Państw WNP musi zmierzyć się z podobnymi problemami. W takich przypadkach Komisja także może udzielić im wsparcia.

Ponadto w ciągu lat inne tematy związane z energią jądrową nabrały znaczenia, w szczególności bezpieczeństwo operacyjne obiektów jądrowych, składowanie odpadów jądrowych oraz nierozprzestrzenianie broni jądrowej (zabezpieczenia jądrowe). Chociaż państwa członkowskie zasadniczo mają kompetencje w tych dziedzinach, istnieje pewien poziom jednolitości na szczeblu międzynarodowym dzięki zbiorowi traktatów, umów i inicjatyw, które ustanowiły stopniowo międzynarodowe zasady regulujące niektóre kluczowe działania w sektorze jądrowym (konwencja bezpieczeństwa jądrowego).

PRZYSZŁOŚĆ TRAKTATU EURATOM

W przeciwieństwie do traktatu WE traktat Euratom nie był poddawany dużym zmianom i wciąż obowiązuje. Europejska Wspólnota Energii Atomowej nie połączyła się z Unią Europejską i zachowuje odrębną osobowość prawną, korzystając z tych samych instytucji. Traktat zmieniający traktaty UE i WE zawarty w grudniu 2007 r. zmienia pewne postanowienia traktatu Euratom poprzez „protokół (nr 12) zmieniający Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej”. Zmiany te ograniczają się do przyjęcia nowych zasad ustanowionych przez traktat zmieniający, w szczególności w dziedzinach instytucjonalnych i finansowych.

W marcu 2007 r. Komisja przystąpiła do opracowania bilansu i oceny perspektyw traktatu Euratom. Podsumowanie daje pozytywne wyniki zwłaszcza w zakresie badań, ochrony zdrowia, nadzoru nad pokojowym wykorzystaniem materiałów jądrowych i stosunków międzynarodowych. Konieczność zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii oraz troska wynikająca ze zmiany klimatu zwiększają zainteresowanie energią jądrową. W przyszłości stosowanie traktatu Euratom musi nadal przede wszystkim mieć na celu bezpieczeństwo i zabezpieczenie materiałów jądrowych. Wspólnota Euratom powinna nadal przyczyniać się do wspierania rozwoju przemysłu jądrowego oraz gwarantować przestrzeganie rygorystycznych norm w dziedzinie ochrony przed promieniowaniem, bezpieczeństwa i gwarancji.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Prawo UE, kompletne zagadnienia egzaminacyjne obowiązujące w roku akademickim 2011 i 2012
Prawo UE kompletne zagadnienia egzaminacyjne obowiązujące w roku akademickim 2011 i 2012
Prawo UE Zagadnienia na egzamin
prawo ustrojowe ue zakres zagadnien 2013 2014
Zagadnienia z prawa Unii Europejskiej[2], Prawo UE
Prawo UE - zagadnienia egzaminacyjne 2011 - materia z wicze 2, Dyplomaca Europejska
prawo ustrojowe ue zakres zagadnien 2013 2014
Prawo UE Zagadnienia na egzamin
Prawo Unii Europejskiej dla administracji 22 pazdziernika 2010r, Administracja UKSW Ist, Prawo UE d
Pytania z prawa Unii Europejskiej[2], Prawo UE
Prawo UE pytaniaR 68
Prawo UE Wykład
Prawo UE - A. Wyrozumska slajd 7
PRAWO CYWILNE wg zagadnień, testy, cywilne
Prawo wspolnotowe ZALICZENIE, Politologia UMCS - materiały, Magisterka I semestr, Prawo UE

więcej podobnych podstron