Zagrożenie metanowe

Ogólne wiadomości o metanie CH₄

Metanowość, stopień metanowości – ilość metanu wydzielającego się do wyrobisk.

• Metanowość bezwzględna – objętościowa ilość metanu wydzielająca się do wyrobisk w jednostce czasu.

• Metanowość względna – objętościowa ilość metanu wydzielająca się do wyrobisk na tonę dobowego wydobycia.

• Metanonośność – objętościowa ilość metanu pochodzenia naturalnego zawarta w jednostce wagowej w głębi calizny węglowej.

Obecność metanu w powietrzu kopalnianym stwarza duże niebezpieczeństwo, a to z następujących przyczyn:

— metan wypiera tlen, tworząc atmosferę niezdatną do oddychania,

— metan jest gazem palnym i zmieszany w odpowiednim stosunku z powietrzem daje mieszaninę wybuchową.

Przy koncentracji do 5,0% metan wypala się spokojnie w zetknięciu ze źródłem termicznym, w przedziale 5,0 — 15% występuje zjawisko wybuchu, powyżej 15% mieszanina jest palna. Najsilniejszy wybuch ma miejsce przy 9% metanu. Taką koncentrację nazywamy stechiometryczną. Aby nastąpił wybuch musi być w powyższej mieszaninie tlen w ilości powyżej 12%. Dokładne granice wybuchowości przedstawia tzw. trójkąt wybuchowości metanu przedstawiony na rysunku 1. Obszar wybuchowości zamknięty jest trójkątem ABC.

Temperatura zapłonu metanu wynosi 650°C. Temperatura samego wybuchu metanu wynosi w wolnej przestrzeni 1875°C, dochodząc w przestrzeni zamkniętej do 2650°C.

 

Rys. 1. Granice wybuchowości metanu w mieszaninie z powietrzem kopalnianym, tzw. trójkąt wybuchowości metanu.

Mając na uwadze wymienione zagrożenia, nie wolno dopuszczać do gromadzenia się metanu w czynnych wyrobiskach górniczych. Przepisy górnicze dokładnie precyzują dopuszczalne zawartości metanu oraz sposoby jego pomiaru w zależności od rodzaju wyrobiska i robót w nim wykonywanych, co zostanie omówione w dalszej części opracowania.

 

Wydzielanie się metanu w kopalniach węgla

Metan występuje w złożu węglowym w postaci swobodnej (w porach, szczelinach) oraz w postaci związanej z węglem (w postaci gazu związanego fizyko-chemicznie z węglem).

Wykonanie wyrobiska górniczego zaburza równowagę ciśnienia gazów w złożu. Do wyrobiska górniczego wypływa z calizny metan wolny i wydziela się metan związany fizyko-chemicznie (desorpcja metanu).

Wydzielanie metanu do wyrobisk górniczych może następować na drodze:

·      powolnego wydzielania się z odkrytej calizny złoża węgla bez żadnych objawów akustycznych,

·      wzmożonego wydzielania z calizny węglowej, charakteryzującego się nieregularnym szumem i lekkimi trzaskami, spowodowanymi pękaniem banieczek gazu i wody w przypadku pokładów wilgotnych,

·      gwałtownego wydzielania metanu ze szczelin w postaci tzw. „fukaczy” – wypływ metanu

·      nagłych wyrzutów metanu i skał w najbardziej gazowych pokładach węgla.

 

Kategorie i stopnie zagrożenia metanowego

Ustalono cztery kategorie zagrożenia metanowego w podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny i tak udostępnione pokłady lub ich części zalicza się do:

·      pierwszej kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli stwierdzono występowanie metanu pochodzenia naturalnego w ilości od 0,1 do 2,5 m³/Mg, w przeliczeniu na czystą substancję węglową,

·      drugiej kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli stwierdzono występowanie metanu pochodzenia naturalnego w ilości powyżej 2,5 m³/Mg, lecz nie większej niż 4,5 m³/Mg, w przeliczeniu na czystą substancję węglową,

·      trzeciej kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli stwierdzono występowanie metanu pochodzenia naturalnego w ilości powyżej 4,5 m³/Mg, lecz nie większej niż 8 m³/Mg, w przeliczeniu na czystą substancję węglową,

·      czwartej kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli stwierdzono występowanie metanu pochodzenia naturalnego w ilości powyżej 8 m³/Mg, w przeliczeniu na czystą substancję węglową, lub wystąpił nagły wypływ metanu albo wyrzut metanu i skał.

 

W zależności od stopnia zagrożenia wybuchem wyrobiska w polach metanowych zalicza się do wyrobisk:

·      ze stopniem "a" niebezpieczeństwa wybuchu, jeżeli nagromadzenie metanu w powietrzu powyżej 0,5% jest wykluczone,

·      ze stopniem "b" niebezpieczeństwa wybuchu, jeżeli w normalnych warunkach przewietrzania nagromadzenie metanu w powietrzu powyżej 1% jest wykluczone,

·      ze stopniem "c" niebezpieczeństwa wybuchu, jeżeli nawet w normalnych warunkach przewietrzania nagromadzenie metanu w powietrzu może przekroczyć 1%.

 

Kontrola zawartości metanu

Kontrolę zawartości metanu w powietrzu kopalnianym prowadzi się urządzeniami metanometrii automatycznej i metanomierzami przenośnymi dopuszczonymi do stosowania w zakładach górniczych przy dowolnej zawartości metanu.

 

 

Pomiar urządzeniami metanometrii automatycznej

 

Zgodnie z obowiązującymi przepisami w wyrobiskach znajdujących się w polach metanowych II-IV kategorii stosuje się kontrolę zawartości metanu w powietrzu dodatkowo systemami metanometrii automatycznej, które wyposażone są w metanomierze:

-   wyłączające spod napięcia urządzenia elektryczne,

-   rejestrujące wyniki pomiarów zawartości,

-   wyłączająco-rejestrujące.

 

Metanomierze wyłączające spod napięcia urządzenia elektryczne

Urządzenia te powinny samoczynnie wyłączać spod napięcia urządzenia elektryczne, gdy zawartość metanu w powietrzu przekroczy dopuszczalną wartość oraz jednocześnie sygnalizować w dyspozytorni metanometrycznej lub w miejscu zabudowy metanomierza zawartość metanu w powietrzu. Zabudowane są w wyrobiskach przewietrzanych lutniociągami przy wentylacji kombinowanej.

Metanomierze rejestrujące

Metanomierze te powinny rejestrować zawartość metanu w wyrobiskach oraz sygnalizować przekroczenie jego zawartości. Zabudowane są na wylocie z rejonów wentylacyjnych, w których prowadzone są roboty wybierkowe, oraz w szybach wentylacyjnych.

Na wylocie z rejonowych prądów powietrza zawartość metanu w powietrzu nie powinna przekraczać  1% lub 1,5% w przypadku metanometrii automatycznej, natomiast w szybie wydechowym 0,75%.

Metanomierze wyłączająco-rejestrujące

Wg przepisów metanomierze te powinny być zabudowane w ścianach i w wyrobiskach przewietrzanych za pomocą lutniociągów. Zabezpieczają urządzenia elektryczne zainstalowane w tych wyrobiskach oraz w ich rejonie.

Zabezpieczenie wyrobisk ścianowych.

Metanomierze te zabezpieczają urządzenia elektryczne zainstalowane w ścianie oraz w wyrobiskach przyścianowych. W razie przekroczenia zawartości 2% metanu w powietrzu wypływającym ze ściany lub zawartości 1% metanu w powietrzu dopływającym do ściany, metanomierze powinny wyłączać spod napięcia urządzenia elektryczne zabudowane w ścianie oraz w wyrobiskach przyścianowych.

 Czujnik metanomierza kontrolujące zawartość metanu w prądzie powietrza wypływającego ze ściany zabudowuje się pod stropem  w ścianie - w odległości 2 m od wyrobiska przyścianowego, jeżeli na wylocie łączą się prądy powietrza (rys. 2a). Jeżeli na wylocie nie łączą się prądy powietrza (rys. 2b), to czujnik zabudowuje się w wyrobisku przyścianowym w odległości nieprzekraczającej 10 m od wylotu ze ściany.

 

Rys. 2. Usytuowanie czujników metanomierzy w ścianie a) na wylocie łączą się prądy powietrza b) na wylocie nie łączą się prądy powietrza

Czujnik metanomierza kontrolujący zawartość metanu w prądzie powietrza dopływającym do ściany zabudowuje się pod stropem w ścianie, w odległości nie większej niż 10 m od wyrobiska przyścianowego.

Zabezpieczenie wyrobisk przewietrzanych za pomocą lutniociągów

W wyrobiskach przewietrzanych za pomocą lutniociągów zabudowuje się metanomierze wyłączająco-rejestrujące, kontrolujące zawartość metanu pod stropem wyrobiska. Czujniki metanomierzy (rys. 3) zabudowuje się w odległości od czoła przodka 10 m przy wentylacji tłoczącej, a 6 m przy wentylacji ssącej. Czujniki te powinny powodować wyłączenie kombajnów chodnikowych po przekroczeniu 1% metanu w powietrzu, a po przekroczeniu 2% pozostałych maszyn z napędem elektrycznym zainstalowanych w wyrobisku. Kombajny chodnikowe w polach II-IV kategorii zagrożenia metanowego dodatkowo wyposaża się w metanomierze o pomiarze ciągłym, wyłączające organ urabiający kombajnu przy przekroczeniu zawartości 2% metanu.

Rys. 3. Czujnik metanometrii automatycznej zabudowany w przodku wyrobiska

korytarzowego

 

Niezależnie od w/w czujników w wyrobisku przewietrzanym za pomocą lutniociągów powinny być zabudowane czujniki metanomierzy w odległości 10 - 15 m od wlotu do wyrobiska. Powinny one powodować wyłączenie urządzeń elektrycznych zainstalowanych w wyrobisku przy przekroczeniu 2% CH₄ w przypadku wentylacji tłoczącej lub 1% CH₄ w przypadku wentylacji ssącej.

Dokładną lokalizację czujników metanometrycznych oraz zakres wyłączeń urządzeń elektrycznych w kopalni na podstawie obowiązujących przepisów oraz przewidywanych zagrożeń ustala kierownik działu wentylacji.

 

Pomiar metanomierzami przenośnymi

Rodzaje pomiarów

Zawartość metanu w powietrzu kopalnianym należy kontrolować pomiarami:

1) pod stropem wyrobiska – wykonuje się nie niżej jak 10 cm od najwyższego miejsca niezabudowanego stropu lub od obudowy

2) nad obudową wyrobiska – wykonuje się w najwyższym dostępnym miejscu wyrobiska nad obudową,

3) w miejscach możliwych wypływów lub gromadzenia się metanu.

 

Rys. 4. Pomiar metanu pod stropem wyrobiska

Osoby zobowiązane do pomiarów metanu

zobowiązane do wykonywania pomiaru zawartości metanu są: osoby kierownictwa i dozoru ruchu, metaniarze, strzałowi, kombajniści, konserwatorzy metanometrii automatycznej, wiertacze oraz przodowi przebywający w polach metanowych. Wyniki pomiarów zawartości metanu wpisują:

1) przodowi — na tablicy kontroli metanu,

2) strzałowi — w dzienniczkach strzałowych,

3) metaniarze — na tablicy kontroli metanu, w dzienniku metaniarza i książce metaniarza,

4) osoby dozoru ruchu — na tablicy kontroli metanu, w notesach oraz w książce raportowej.

Przepisy górnicze dodatkowo wymagają stosowania w pokładach zaliczonych do III i IV kategorii zagrożenia metanowego przenośnych metanomierzy alarmujących podczas:

  1)  wiercenia otworów drenażowych oraz badawczych,

  2)  likwidacji wyrobisk, w przypadku braku automatycznych zabezpieczeń metanometrycznych,

  3)  oraz w miejscach, określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

Pomiary metanu przez strzałowego.

Szczególnie ważna jest kontrola zawartości metanu podczas prowadzenia robót strzałowych. Dlatego strzałowi muszą kontrolować zawartość metanu w polach metanowych pod stropem wyrobisk w przodkach oraz w strefie 10 m od miejsca wykonywania robót strzałowych:

-    przed rozpoczęciem pracy,

-    w czasie pracy - co 2 godziny,

-   przed przystąpieniem do załadowania materiałów wybuchowych do otworów strzałowych,

-   przed każdym podłączeniem zapalników elektrycznych do linii strzałowej,

-   po każdym odpaleniu otworów strzałowych,

Przed podłączeniem zapalarki elektrycznej do linii strzałowej w strefie 5 m od stanowiska strzałowego.

Dodatkowo w pokładach zaliczonych do III i IV kategorii zagrożenia metanowego, przed przystąpieniem do ładowania otworów strzałowych, kontrolują zawartość metanu nad obudową wyrobisk w 50-metrowej strefie we wszystkich kierunkach od miejsca prowadzenia robót strzałowych, w odstępach nie większych niż 10 m.

Metanomierze przenośne

Najpopularniejszymi metanomierzami przenośnymi (indywidualnymi) stosowanymi w polskim górnictwie są metanomierze VM-1 oraz Szi-3.

Metanomierz VM-1

Jest metanomierzem żarowym (rys. 5). Działanie metanomierzy tego typu oparte jest na spalaniu metanu zawartego w powietrzu kopalnianym, wprowadzonego do komory pomiarowej metanomierza. Przyrost temperatury wywołany spalaniem metanu powoduje zwiększenie oporu elektrycznego przewodnika, powodujące w układzie elektrycznym metanomierza (mostku Wheatstone) przepływ prądu elektrycznego przez obwód galwanometru. Odpowiednie wyskalowanie galwanometru pozwala odczytać zawartość CH4 w powietrzu kopalnianym wprowadzonym do komory pomiarowej.

Metanomierz ma obudowę gumową spełniającą równocześnie zadanie pompki. Wewnątrz tej obudowy znajduje się w osłonie plastikowej akumulator oraz komora pomiarowa, w której następuje spalanie, pomiar zmiany oporu i wytwarzanie impulsów elektrycznych potrzebnych do wychylenia wskazówki galwanometru.

Przed użyciem metanomierza należy przeprowadzić:

— kontrolę zasilania (akumulatora); kontrola polega na krótkotrwałym zwarciu przedmiotem metalowym końcówki metalowej otworu ssawnego metanomierza ze stykiem do ładowania akumulatora, wskazówka galwanometru powinna zatrzymać się lub przekroczyć pole zielone na tarczy miernika;

— kontrolę zera; kontrolę zera przeprowadza się w atmosferze powietrza czystego; po kilkakrotnym naciśnięciu pompki wbudowanej w gumową osłonę metanomierza należy wcisnąć na czas 3 do 4 s przycisk pomiarowy, wskazówka galwanometru powinna ustalić się na polu zielonym oznaczonym cyfrą 0.

Rys. 5. Metanomierz indywidualny VM-1

a, c — widok,

b — konstrukcja;

1 — korpus miernika,

2 — uchwyty zaczepowe do paska

3 — styki do ładowania akumulatora,

4 — przycisk pomiarowy,

5 — miernik,

6 — obwód drukowany,

7 — akumulator,

8 — pompka w osłonie gumowej,

9 — zawór,

10 — obwód drukowany,

11 — osłona plastykowa,

12 — złączka wlotowa (otwór ssawny),

13 — filtr,

14 — komora pomiarowa,

15 — otwór wylotowy

 

Sprawdzony metanomierz należy trzymać w trakcie pomiarów w prawej ręce, przy czym nie mogą być zasłonięte otwory wlotowy i wylotowy. Wprowadzenie badanego powietrza do komory pomiarowej następuje po kilkakrotnym naciśnięciu i zwolnieniu pompki gumowej. Po zakończeniu pompowania odczekuje się 2 s i naciska przycisk pomiarowy przez 3 do 4 s. W tym czasie wychylenie wskazówki ustala się, po czym można odczytać wynik na skali metanomierza.

Po przekroczeniu stężenia metanu 5% wskazówka wchodzi na pole czerwone po prawej stronie skali, a po przekroczeniu 12% przeskakuje na pole czerwone po drugiej stronie skali (rys. 6).

Rys. 6. Opis tarczy miernika metanomierza VM-1 w wersjach

0÷3% CH4 oraz 0÷5% CH4

 

1 — pole zielone do kontroli zera,

2 — pole zielone do kontroli napięcia,

3 — pole czerwone wskazujące stężenie 12% CH4,

4 — pole czerwone wskazujące stężenie 3 ÷ 12% CH4,

5 — pole czerwone wskazujące stężenie w zakresie 5÷12% CH4

Metanomierz Szi-3 (rys. 7) jest metanomierzem interferencyjnym. Zasada jego działania polega na interferencyjnym pomiarze różnicy prędkości światła w czystym powietrzu atmosferycznym i w badanym powietrzu kopalnianym.

Wiązka promieni świetlnych wysyłana przez żarówkę umieszczoną w metanomierzu ulega rozdzieleniu na dwie, z których jedna przepuszczana jest przez powietrze atmosferyczne w tzw. komorze porównawczej, a druga przez powietrze kopalniane wypełniające komorę pomiarową.

 

Rys. 7. Metanomierz interferencyjny Szi-3

1 — króciec wylotowy, na wąż z pompką gumową,

2 — króciec wlotowy,

3 — okular z przykrywką,

4 — śruba (pokrywa) odłączająca pochłaniacz dwutlenku węgla z obiegu powietrza w metanomierzu,

5 — pokrętło regulacyjne,

6 — przycisk do zapalania żarówki

 

Wiązki te odpowiednio skierowane nakładają się na siebie, następuje ich interferencja, a odchylenie prążków interferencyjnych na skali jest proporcjonalne do zawartości metanu.

W celu wyeliminowania wpływu dwutlenku węgla i pary wodnej, który daje takie same wskazania jak metan, stosuje się odpowiednie pochłaniacze włączone do obiegu powietrza kierowanego do komory pomiarowej, przy czym pochłaniacz pary wodnej zabudowany jest trwale, a pochłaniacz CO₂ może być włączony zależnie od potrzeby.

Obieg powietrza wymuszony jest pompką gumową, której wąż nasadza się na króciec wylotowy 1.

Przed przystąpieniem do pomiarów należy metanomierz sprawdzić i uregulować. W tym celu należy:

— sprawdzić szczelność pompki — ścisnąć pompkę i zamknąć wlot pompki przez zaciśnięcie węża; jeśli pompka jest szczelna, to rozprężenie jej następuje bardzo powoli;

— sprawdzić szczelność metanomierza — ścisnąć pompkę i zamknąć palcem wlot 2; metanomierz jest szczelny, jeśli rozprężenie pompki odbywa się bardzo powoli;

— sprawdzić oświetlenie i układ optyczny — zdjąć pokrywę okularu 3, nacisnąć przycisk do zapalenia żarówki 6 i patrząc w okular obracać jego oprawą dotąd, aż kreski podziałki, cyfry i prążki interferencyjne będą dobrze widoczne;

— przeprowadzić regulację metanomierza — przepłukać obieg gazowy czystym powietrzem przez siedmiokrotne naciśnięcie pompki, po czym patrząc w okular (przy załączonej żarówce) obracać pokrętłem regulacyjnym 5 (po zdjęciu jego osłony) tak, aby lewy z dwóch czarnych prążków interferencyjnych pokrył się z kreską zerową podziałki; regulację taką (tzw. zerowanie) powinno się wykonywać codziennie.

Pomiaru zawartości metanu dokonuje się w sposób następujący. Na króćcu wlotowym osadza się wąż, którego drugi koniec umieszcza się na miejscu pomiaru. Następnie naciska się siedem razy pompkę gumową, po czym naciska się na przycisk 6 i odczytuje na skali położenie zerowanego uprzednio prążka interferencyjnego, co stanowi wynik pomiaru.

Metanomierz Szi-3 pozwala na mierzenie zawartości metanu do 6% z dokładnością do 0,1%. Przemieszczenie zerowanego prążka poza podziałkę oznacza zawartość metanu powyżej 6%.

W celu dokonania pomiaru zawartości dwutlenku węgla należy wykonać najpierw pomiar zawartości metanu w badanym powietrzu kopalnianym.

Następnie należy odkręcić śrubę 4 powodującą wyłączenie z obiegu pochłaniacza dwutlenku węgla. Po siedmiokrotnym naciśnięciu pompki należy dokonać odczytu na skali w sposób poprzednio opisany.

Zawartość dwutlenku węgla będzie w przybliżeniu różnicą uzyskanego odczytu i zawartości metanu.

Postępowanie w przypadku przekroczeń CH₄

W razie stwierdzenia pod stropem wyrobiska zawartości metanu powyżej 2%:

  1)  wycofuje się ludzi z zagrożonych wyrobisk,

  2)  wyłącza sieć elektryczną,

  3)  unieruchamia maszyny i urządzenia,

  4)  zagradza wejścia do tych wyrobisk,

  5)  zawiadamia najbliższą osobę dozoru ruchu.

W przypadku stwierdzenia, w wyniku przeprowadzonych pomiarów nad obudową, zawartości 5% metanu lub powyżej:

  1)  niezwłocznie wstrzymuje się roboty w wyrobisku,

  2)  przeprowadza dodatkowe pomiary dla ustalenia rozmiarów nagromadzenia metanu i miejsc wypływu metanu,

  3)  podejmuje działania mające na celu likwidację zagrożenia.

 

ZWALCZANIE ZAGROŻENIA

METANOWEGO

W KOPALNIACH WĘGLA KAMIENNEGO

§ 265

1. Zawartość metanu w powietrzu kontroluje się, przeprowadzając pomiary :
      1) pod stropem wyrobiska,
      2) nad obudową wyrobiska,
      3) w miejscach możliwych wypływów lub gromadzenia się metanu.

2. Pomiar zawartości metanu pod stropem wyrobiska wykonuje się nie niżej niż 10 cm od
    najwyższego miejsca niezabudowanego stropu, szczelnej obudowy lub okładziny obudowy.

3. Pomiar zawartości metanu nad obudową wyrobiska wykonuje się w najwyższym dostępnym
    miejscu wyrobiska nad obudową.
                                                                § 266
1. W systemach metanometrii automatycznej i zabezpieczeń metanometrycznych urządzeń
   elektrycznych stosuje się metanomierze :
      1) wyłączające spod napięcia urządzenia elektryczne,
      2) rejestrujące wyniki pomiarów zawartości,
      3) wyłączająco-rejestrujące.

§ 267

1. Metanomierzami wyłączająco-rejestrującymi zabezpiecza się urządzenia elektryczne zainstalowane w
    ścianie oraz w wyrobiskach przyścianowych.

2. W razie przekroczenia zawartości 2% metanu w powietrzu wypływającym ze ściany lub zawartości
    1% metanu w powietrzu dopływającym do ściany, metanomierze powinny wyłączać spod napięcia
    urządzenia elektryczne zabudowane :
      1) w ścianie,
      2) w wyrobisku przyścianowym z prądem powietrza wypływającym ze ściany,
      3) w wyrobisku przyścianowym z prądem powietrza dopływającym do ściany, na odcinku co
          najmniej 10 m od wlotu do ściany.

3. Czujniki metanomierzy kontrolujące zawartość metanu w prądzie powietrza wypływającego ze
    ściany zabudowuje się pod stropem :
      1) w wyrobisku przyścianowym - w odległości nieprzekraczającej 10 m od wylotu ze ściany, jeżeli
          na wylocie nie łączą się prądy powietrza,
      2) w ścianie - w odległości 2 m od wyrobiska przyścianowego, jeżeli na wylocie łączą się prądy
          powietrza.

4. Czujnik metanomierza kontrolujący zawartość metanu w prądzie powietrza dopływającym do
    ściany zabudowuje się pod stropem w ścianie, w odległości nie większej niż 10 m od wyrobiska
     przyścianowego.

5. W ścianach o wysokości mniejszej niż 1,5 m, w których wyposażenie techniczne uniemożliwia
    zabudowanie czujnika metanomierza w ścianie pod stropem, kierownik działu wentylacji
     wyznacza miejsce zabudowy czujnika lub czujników w wyrobiskach przyścianowych z prądem
     powietrza dopływającym do ściany, w odległości nie większej niż 10 m od wlotu do ściany.

                                                        § 268
1. W wyrobiskach przewietrzanych za pomocą lutniociągów zabudowuje się metanomierze
   wyłączająco-rejestrujące, kontrolujące zawartość metanu pod stropem wyrobiska.

2. Czujniki metanomierzy, o których mowa w ust. 1, zabudowuje się :
      1) przy przewietrzaniu przodka lutniociągiem tłoczącym - w odległości nie większej niż 10 m od
          czoła przodka, w miejscu stwierdzanych największych zawartości metanu,
      2) przy przewietrzaniu przodka lutniociągiem ssącym między wlotem do lutni ssącej a czołem
          przodka - w odległości nie większej niż 6 m od czoła przodka,
      3) w odległości od 10 m do 15 m od skrzyżowania z wyrobiskiem przewietrzanym opływowym
          prądem powietrza.

3. Czujniki metanomierzy, o których mowa w ust. 2 pkt 1 i 2, zabudowuje się w wyrobiskach o
    długości większej niż 15 m, a czujniki metanomierzy, o których mowa w ust. 2 pkt 3, w
    wyrobiskach o długości większej niż 25 m.

4. Czujniki metanomierzy, o których mowa w ust. 2 pkt 1 i 2, powinny powodować wyłączenie :
      1) kombajnów chodnikowych - przy przekroczeniu zawartości 1% metanu w powietrzu,
      2) maszyn i innych urządzeń z napędem elektrycznym, zainstalowanych w wyrobiskach
          przewietrzanych za pomocą lutniociągów - przy przekroczeniu zawartości 2% metanu w
          powietrzu.

5. Czujniki metanomierzy, o których mowa w ust. 2 pkt 3, powinny powodować wyłączenie :
      1) urządzeń elektrycznych zainstalowanych w wyrobisku przewietrzanym lutniociągiem
          tłoczącym - przy przekroczeniu zawartości 2% metanu w powietrzu,
      2) urządzeń elektrycznych zainstalowanych w wyrobisku przewietrzanym lutniociągiem ssącym -
          przy przekroczeniu zawartości 1% metanu w powietrzu.

                                                              § 270
1. W szybach (szybikach) przewietrzanych za pomocą lutniociągów zabudowuje się czujniki
    metanomierzy wyłączająco-rejestrujących :
      1) co najmniej 10 m poniżej zrębu szybu lub poziomu przy wentylacji tłoczącej,
      2) przy wentylacji ssącej w lutniociągu przed wentylatorem,
      3) pod pomostem roboczym.

2. Czujniki, o których mowa w ust. 1, powinny, po przekroczeniu zawartości 1% metanu w powietrzu:            
      1) wyłączać urządzenia elektryczne w szybach oraz 10-metrowej strefie od wylotu szybu, z
          wyjątkiem wentylatorów i urządzeń przeznaczonych do jazdy ludzi,
      2) powodować w 10-metrowej strefie od wylotu szybu uruchomienie sygnalizacji ostrzegawczej.

                                                               § 272
1. Kombajny chodnikowe w polach II-IV kategorii zagrożenia metanowego dodatkowo wyposaża się
    w metanomierze o pomiarze ciągłym, wyłączające organ urabiający kombajnu przy przekroczeniu
   zawartości 2% metanu.

2. Czujnik metanomierza wyłączającego powinien być zabudowany na wysięgniku organu
    urabiającego.

                                                               § 274
1. Podziemny zbiornik, w którym gromadzony jest węgiel z pokładów zaliczonych do II-IV kategorii
   zagrożenia metanowego, wyposaża się w metanomierz wyłączająco-rejestrujący, zabudowany w
   strefie wylotowej ze zbiornika.

2. W razie przekroczenia zawartości 0,5% metanu metanomierz powinien spowodować
   automatyczne :
      1) wyłączenie urządzeń elektrycznych budowy zwykłej zainstalowanych w strefie, do której
          może wpłynąć metan pochodzący ze zbiornika,
      2) uruchomienie wentylacji odrębnej zbiornika.

                                                               § 279
1. Osoby kierownictwa i dozoru ruchu, metaniarze, strzałowi, kombajniści, konserwatorzy
    metanometrii automatycznej, wyznaczeni do wykonania pomiarów pracownicy oddziału
    odmetanowania, wiertacze oraz przodowi, o których mowa w § 280 ust. 1, przebywający w polach
    metanowych powinni być wyposażeni w metanomierze przenośne; osoby te wykonują w tych
    polach pomiary zawartości metanu.

                                                            § 281
1. Metaniarze kontrolują zawartość metanu w polach metanowych pod stropem wyrobisk górniczych,
    w dniach pracy raz na dobę :
      1) w przodkach wyrobisk,
      2) w prądach powietrza wlotowych i wylotowych z przodków,
      3) w komorach,
      4) we wnękach wiertniczych,
      5) w miejscach wykonywania robót strzałowych,
      6) przy tamach izolacyjnych,

                                                               § 291
Wyniki pomiarów zawartości metanu wpisują :
      1) przodowi - na tablicy kontroli metanu,
      2) strzałowi - w dzienniczkach strzałowych,
      3) metaniarze - na tablicy kontroli metanu, w dzienniku metaniarza i książce metaniarza,
      4) osoby dozoru ruchu - na tablicy kontroli metanu, w notesach oraz w książce raportowej.

                                                               § 293
1. W zakładach górniczych eksploatujących pokłady zaliczone do IV kategorii zagrożenia
   metanowego stosuje się odmetanowanie górotworu.

2. Podczas drążenia kombajnami kamiennych wyrobisk korytarzowych w mało rozpoznanych
    partiach złóż w skałach porowatych w polu metanowym IV kategorii zagrożenia metanowego
    prowadzi się wyprzedzające odmetanowanie górotworu, gdy :
      1) w wyprzedzających otworach kontrolnych o długości nie mniejszej niż 10 m ciśnienie metanu
          wynosi co najmniej 0,5 kPa,
      2) wydzielanie metanu ze skał w zależności od ich porowatości wynosi co najmniej 0,5 m3/min.

3. W przypadkach uzasadnionych analizą stanu warunków wentylacyjno-metanowych i prognozą
    metanowości można nie stosować odmetanowania, o którym mowa w ust. 1, o ile przestrzegane
    będą warunki gwarantujące bezpieczeństwo pracy i ruchu zakładu górniczego, ustalone przez
    KIEROWNIKA RUCHU ZAKŁADU GÓRNICZEGO.

3. Zakres kontroli odmetanowania, w dni wolne od pracy, określa KIEROWNIK RUCHU ZAKŁADU
    GÓRNICZEGO.
                                                               § 308
Stan techniczny powierzchniowych urządzeń odmetanowania oraz podziemnych stacji odmetanowania kontroluje i dokumentuje raz w miesiącu osoba wyższego dozoru ruchu służby odmetanowania i osoba wyższego dozoru ruchu służby energomechanicznej.