DECYZJE INWESTYCYJNE

prof. Krzysztof Marcinek

Egzamin - test jednokrotnego wyboru, bez punktów ujemnych, z wykładów i ćwiczeń

Literatura:

1. W. Rogowski. Rachunek efektywności inwestycji. Wyzwania teorii i potrzeby praktyki. Wydanie III. Oficyna Wolters Kluwer business. Warszawa 2013

2. K. Marcinek, K. Pera, P. Tworek, D. Adamek- Hyska, M. Tomecki. Inwestycje rzeczowe przedsiębiorstw. Wybrane zagadnienia. Prace naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego. Katowice 2012

3. K. Marcinek. Ryzyko w finansowej ocenia projektów inwestycyjnych. Wyd. UE Katowice

4. J. Czarnek. Efektywność projektów inwestycyjnych

Wykład I 17.10.2015

Rozwój cywilizacyjny zwiększa ilość możliwości inwestycyjnych np. energia odnawialna. Jest również wiele inwestorów. Jest wiele kombinacji inwestorów i inwestycji przez to podejmuje się różne decyzje inwestycyjne. My będziemy mówić tylko o jednym typie → INWESTYCJE RZECZOWE

Inwestycje finansowe, inwestycje rzeczowe. Inwestycje w kapitał ludzki. W kapitał społeczny, naturalny idt.

Inwestorzy: indywidualni, instytucjonalni (np. fundusze inwestycyjne, TUW, skarb państwa, przedsiębiorstwa), krajowe zagraniczne, międzynarodowe, prywatne państwowe spółdzielcze

Inwestycja – przeznaczanie swojego czasu i pieniędzy żeby uzyskać jakąś korzyść Obszar wiedzy z zakresu decyzji inwestycyjnych. (kapital bugeting) – zarzadzanie przed którego kompetentne jest działalność rozwojowa, jeśli chodzi o projekty inwestycyjne, finansowej opłacalności, czyli takich zawiązanych z zakupem nowych rzeczy, w ten obszar wchodzą też fuzje i przejęcia, inwestycje zagraniczne, likwidacje przedsiębiorstw

Wszystko jest tyle warte ile generuje dochodu.

Q = CE1 + CE2 + CE3 (suma przepływów pieniężnych)

Rodzaje inwestycji:

• rzeczowe aktywa materialne związane z produkcją finansową

• nieruchomości

• podmioty materialne (działa sztuki, antyki, prawa autorskie, znaki handlowe)

• przedsięwzięcia kulturalno- rozrywkowe (inwestycje w kluby sportowe, produkcja filmów)

• inwestycje E- commerce (księgarnia internetowa)

• kapitał intelektualny (np. pozyskiwanie wykwalifikowanych pracowników)

Budżetowanie kapitałowe- Capital budgeting
Cel firmy- maksymalizacja wartości firmy , zamożności właścicieli

decyzje finansowe decyzje dotyczące dywidend decyzje inwestycyjne

Inwestycje długoterminowe inwestycje krótkoterminowe

decyzje finansowe- odpowiadają na pytania jaka jest potrzebna wielkość kapitału, jak pozyskiwać ten kapitał, czy jest on dostępny, jaki jest koszt kapitału; ważne jest określenie relacji udziału kapitału własnego do obcego, czy określenie struktury kapitałowej.

*niski poziom kapitału własnego oznacza możliwość korzystania z dźwigni finansowej.

decyzje inwestycyjne- odpowiadają na pytania jak inwestować pozyskany kapitał, określa sposoby najlepszego zaangażowania pozyskanego kapitału

decyzje dotyczące dywidend- odpowiadają na pytanie jak inwestować kapitał zarówno własny jak i obcy, aby w jak najlepszy sposób pomnożyć jego wielkość

Cechy decyzji inwestycyjnych:

• wysokie wydatki, trudne do określenia

• wymaga kapitału obcego - warto z niego korzystać ze względu na efekt dźwigni finansowej (odsetki stanowią koszt uzyskania przychodów)

• projekty inwestycyjne są unikatowe, niepowtarzalne → nie ma doświadczeń o ich funkcjonowaniu co podwyższa ich trudności

• ryzyko – występuje przy wszystkich inwestycjach

Rachunek inwestycyjny obejmuje wszystkie nakłady inwestycje i jego dochody.

• zakres inwestycji rzeczowych- ulepszenie, kupno lub najem bądź całkowite zlikwidowanie majątku trwałego

• fuzje i przejęcia

• decyzje najbardziej krytyczne- cele strategiczne firmy (wejście na nowy rynek, wejście nowego produktu):

  • jedna błędna decyzja może doprowadzić do upadku firmy

  • wiążą się z dużymi wydatkami

  • w praktyce ich koszt i czas jest przekraczany

  • wymagają udziału kapitału obcego

  • nie warto inwestować kapitału własnego, gdyż w tym przypadku koszt kapitału własnego jest dużo większy niż koszt udziału kapitału obcego

• kredyty konsorcjalne- kredyt udzielany przez kilka banków:

  • banki nie chcą angażować całego kapitału w jeden projekt; dotyczy to podziału ryzyka

  • kapitał w tych inwestycjach jest często zamrożony na kilka lat

  • skutki decyzji inwestycyjnych są nieodwracalne

  • mała elastyczność majątku powstającego w inwestycjach

  • decyzje inwestycyjne podejmowane są w większości na podstawie danych prognostycznych, z czego wynika, iż są one obciążone ryzykiem, mają charakter probabilistyczny, a nie deterministyczny

Decyzje inwestycyjne a strategie:

• strategia wyznacza zakres działalności firmy w przyszłości i znając ją wiemy w jakim kierunku firma ma się rozwijać i wiemy jakie inwestycje będziemy wykonywać w przyszłości

• opracowując strategie trzeba badać otoczenie biznesowe, prognozować popyt, który jest podstawą do identyfikacji przyszłych pomysłów

• taka strategia powinna zawierać cele firmy, w jakim kierunku dąży oraz

• firmy muszą koordynować swoje decyzje inwestycyjne z polityką finansową

• ważna jest synchronizacja działalności inwestycyjnej i dostępności do finansowania

Konsekwencje decyzji inwestycyjnych

• płynność korporacji staje się wartością strategiczną

• zasadnicze znaczenie w decyzjach inwestycyjnych ma badanie potencjału rozważanego projektu do generowania przepływów finansowych i zapewnienia płynności

Struktura finansowania ma wpływ na decyzje inwestycyjne

jeśli poziom długu jest umiarkowany to prowadzi on do wyższej dynamiki sprzedaży przedsiębiorstwo co powoduje wzrost sprzedaży kosztem konkurencji.

niska jest rywalizacja a bariery wejścia na rynek są wysokie to firmy w większym stopniu mogą korzystać z długu, w sytuacji odwrotnej przy ostrej konkurencji i niskich barierach to ważne jest dla przedsiębiorstwa żeby posiadało dodatkowe rezerwy, możliwości pozyskania kapitału, a więc decyzje inwestycyjne, które wymagają finansowania długiem (kredytem, obligacjami) i będą dostarczały przepływów pieniężnych w dalszej przyszłości powodują one narażenie firmy na tzw. DRAPIEŻNĄ STRATEGIĘ RYWALI., w celu aby wyeliminować dane przedsiębiorstwo z rynku.

Pytania dotyczące decyzji inwestycyjnych:

• ile inwestować

• w jakie aktywa inwestować, w co inwestować

• kiedy inwestować, jaki wybrać czas

• jak inwestować- sposoby inwestowania, jakie rozwiązywać problemy

• jak wycofać się z inwestycji

ILE INWESTOWAĆ:

1. konsekwencje niedoinwestowania:

   1. dekapitalizacja majątku- obniżenie wartości produkcji,

   2. wzrost kosztu produkcji

   3. utrata konkurencyjności

dalsze konsekwencje

1. utrata rynku

2. wysokie koszty ponownego pozyskania kapitały

3. wzrost niebezpieczeństwa (BHP)

4. wysokie koszty ponownego uzyskania klientów

1. Skutki przeinwestowania:

   1. zbyt duży majątek w porównaniu do potrzeb

   2. majątek (kapitał) jest niewykorzystany, więc są wysokie koszty jednostkowe

   3. firma przestaje być konkurencyjne

   4. duże zadłużenie firmy- utrata płynności finansowej

   5. duże koszty obsługi dług

Przyczyny przeinwestowania:

• złe oszacowanie popytu- występuje w branżach, w których popyt ma charakter cykliczny (np. branża stalowa); - nadmierne dążenie do poprawy pozycji rynkowej

• dążenie do posiadania najnowocześniejszych wytwórni

• obawa kierownictwa przez nieposiadaniem odpowiednich zdolności produkcyjnych;

  • aspekty behawioralne mają ogromne znaczenie przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych

• polityka rządu może sprzyjać przeinwestowaniu, np. niska cena pieniądza, zbyt duży udział ulg, dodatkowe oprocentowanie reinwestowanych zysków

• model prognozowy to prognoza rachunku zysku i strat; prognozę się przeprowadza najpierw w warunkach bazowych (w sytuacji nie dokonywania inwestycji), a następnie w warunkach rozpoczętego projektu. Porównuje się do siebie dwa warunki- bierze się pod uwagę koszty, np. raty zaciągniętego kredytu na inwestycję. Następnie się wnioskuje czy firma utrzyma się w warunkach rozpoczęcia projektu i czy jej sytuacja znacznie się nie pogorszy.

W CO INWESTOWAĆ:

• sygnały płynące z wewnątrz firmy i z otoczenia -> planowanie strategiczne

• racjonalność względna

• planowanie strategiczne- wybór projektów, w które zamierza się zainwestować nie może być przypadkowy

• rozpatruje się studium wykonalności (facibility study)- koncepcje projektu i jego rozwiązania

• w przypadku projektu budowlanego- rozpatruje się założenia do realizacji

KIEDY INWESTOWAĆ:
Przesłanki:

• wymagania rynku, nadążanie za konkurencją (np. w przypadku telefonii komórkowych, gdyby jakakolwiek firma funkcjonująca w tej gałęzi gospodarki nie wypuściła na rynek na czas smart fonów, podobnie jak inne konkurencyjne firmy, zanotowałaby znacznie obniżenie zysku ora poparcie klientów)

• stan techniczny dotychczasowego majątku

• atrakcyjność produkowanych wyrobów

• możliwości finansowe firmy- sytuacja na rynku kapitałowym

JAK INWESTOWAĆ

• pomysł inwestycyjny – studium wykonalności – pomysł przetwarza się na koncepcją techniczno-ekonomiczną projektu

• następny etap - projekt budowlany - rozpatruje się założenia do realizacji

JAK DEINWESTOWAĆ:

• na takie pytania odpowiada planowanie strategiczne -> wskazanie obszarów, które należy usunąć, sprzedać lub fizycznie zlikwidować

BUDŻETOWANIE KAPITAŁU

CAPITAL BUDGETING

Budżetowanie kapitału (CB) – wielofazowy proces, którego podstawowym celem jest zapewnienie, że dostępne dla firmy zasoby kapitałowe zostaną zaangażowane w kreujące wartość projekty inwestycyjne, które w najlepszy sposób będą przyczyniały się do osiągania celu firmy.

Czynności składające się na budżetowanie kapitału (4 fazy):

1. Ustalenie budżetu kapitałowego – ile firma ma pieniędzy, ile może ich pozyskać na inwestycje

2. Poszukiwanie pomysłów projektów inwestycyjnych i ich wstępna ocena

   • generowanie pomysłów

     • charakterystyka – początkiem projektu jest powstanie idei, jest to niełatwy proces ponieważ nie da się go ująć w algorytm

     • związki ze strategia przedsiębiorstwa

     • identyfikacja kto tego dokonuje

     • jak przedstawić pomysł

   • wstępna selekcja tych pomysłów

3. Ewaluacja i autoryzacja projektu – ocena i zatwierdzenie pomysłu inwestycyjnego

   • preselekcje (screeming)

4. Monitoring i kontrola (PA – post audit)

Związki między strategią a pomysłami:

Jak powstaje pomysł → Metody postępowania w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych: (do wybrane sposoby identyfikacji)

1. obserwowanie własnego przedsiębiorstwa i dostosowanie decyzji do jego potrzeb

2. dostosowanie się do wymogów prawa, decyzje ograniczają się tylko do sposobu wykonania

3. obserwowanie otoczenia przedsiębiorstwa

4. analiza kierunków postępu technicznego

5. analiza rynku konsumpcyjnego

Zdefiniowanie pomysłu i określenie możliwości:

• opisanie ogólnych możliwości projektu, jego cel, zakres

• korzyści z danego projektu

• wstępne terminy

• zarządzenie projektem

Badanie projektu jest bardzo kosztowne

• Capex- budżet wydatków, plan inwestycyjny

• Etap screemingu może być bardzo rozbudowany, ale polega na wyłonieniu wartościowych projektów, ma on charakter jakościowy a nie ilościowy, są to analizy uproszczone.

Trzeba sprawdzić:

• czy projekt jest spójny z działalnością, strategią przedsiębiorstwa,

• czy są możliwości techniczne związane z realizacją projektu

• czy są odpowiednie zasoby (finansowe, ludzkie, naturalne)

• czy taki pomysł był już rozważany w przedsiębiorstwie lub był realizowany w otoczeniu przedsiębiorstwa

• czy oczekiwane korzyści są na tyle wysokie, że uzasadniają podjęcie ryzyka

AD. 3 Ewaluacja

• jej zakres zależy od rodzaju projektu

• w tej fazie opracowujemy STUDIUM WYKONALNOŚCI (FS study) pełni 3 funkcje:

1. krytyczną analizę wszystkich zagadnień składających się na projekt

2. wynikiem powinna tych techniczno-ekonomiczna koncepcja projektu, która zawiera sposób rozwiązania wszystkich aspektów

3. powinno dać podstawy do podjęcia decyzji inwestycyjnej

Zasady:

1. nie ma jednolitego sposobu wykonania FS STUDY

2. układam tego studium zależy od wielu czynników (nowy projekt czy modernizacyjny; duży czy mały)

3. proces poszukiwania rozwiązań w tym studium ma charakter iteracyjny a nie sekwencyjny

4. w studium trzeba uwzględniać lokalne warunki (nie przenosić obcych doświadczeń)

5. takie studium lepiej się wykonuje gdy znamy źródła finansowania, gdy nie są one znane należy przyjąć hipotetyczne finansowanie

Ustalenie budżetu kapitałowego – ile mamy środków finansowych, jaki jest budżet firmy, sytuacja finansowa, jakie są środki własne i jakie środki firma może pozyskać i na jakich warunkach (okres spłaty, oprocentowanie). Zależą od wielu czynników: reputacji firmy (bank nie dolicza prowizji za ryzyko), kto będzie klientem jednostki (dostawcą, odbiorcą – produkcja butelek dla coca-coli, wysoka reputacja przedsiębiorstwa), ocena inwestycji – decyzje na różnych szczeblach; grupy kapitałowe – decyzje na szczeblu spółki „matki”.

Poszukiwanie pomysłów inwestycyjnych i ich rozwój – pomysł zgłasza dział menadżerski – wysokiego i niskiego szczebla. Za początek projektu inwestycyjnego uznaje się zrodzenie pewnej idei. Generowanie pomysłów – niełatwe wyzwanie, gdyż jest to proces, którego nie da się ująć w algorytm; o pomyśle często decyduje przepadek; proces ten jest traktowany jako bliski sztuki – wymaga dużej wiedzy, innowacyjności, wyobraźni, entuzjazmu, odwagi, realizmu i oceny związanego z danym pomysłem ryzyka. Firma może stworzyć dobry klimat sprzyjający kreatywności, wygradzanie za jej efekty. Aspekt psychologiczny – osoba, która zgłasza projekt w przedsiębiorstwie naraża się na pewne ryzyko – odrzucenie projektu, co skutkuje sfrustrowaniem i przyszłym zamknięciem na zgłaszanie nowych projektów.

Projekty inwestycyjne – transformacja śmiałej utopii w rzeczywistość.

Rodzaje projektów:

• Konwencjonalne – wymuszone różnymi przepisami, projekty konieczne. Występują najczęściej, mają najczęściej charakter odtwarzająco-modernizacyjny; cel: obniżka kosztów eksploatacji, poprawa warunków BHP, zmiany technologiczne bądź produktowe w dotychczasowej działalności. Pomysły należą do stosunkowo łatwych, gdyż „wyłaniają” się z dotychczasowej działalności przedsiębiorstwa. Impulsem do powstania tych pomysłów jest znajomość dotychczasowej działalności przedsiębiorstwa, problemów itd. Pomysły najczęściej zgłaszają osoby zatrudnione na niższym szczeblu, natomiast ich dalsza akceptacja następuje według ustalonej w przedsiębiorstwie hierarchii.

• Strategiczne – dotyczą np. fuzji i przejęć, uruchamiania zupełnie nowej gałęzi produkcji, technologii. Są efektem badań strategicznych. Odzwierciedlają długofalowe cele przedsiębiorstwa. W większym stopniu bazują na analizach jakościowych, a nie ilościowych.

Etapy postępowania:

I – analiza SWOT, portfelowa – analiza strategiczna;

II – weryfikacja pomysłów. Wymagają ogromnego kapitału i są najbardziej ryzykowne. Jeśli jest błędna może być początkiem końca przedsiębiorstwa. Im większe ryzyko tym większa szansa na zysk.

• Przełomy – wprowadzają coś całkiem nowego.

Wybrane sposoby identyfikacji pomysłów inwestycyjnych:

• Inicjatywy wynikają z samego przedsiębiorstwa - pomysły wychodzą z działów niższych szczebli, konstrukcyjnych; jednostki powołane do wymyślania nowych projektów, szefowie najwyższego szczebla – strategiczne, szefowie działów produkcji, inżynierowie, jednostki handlowe współpracujące z jednostkami, dające impuls do produkcji

• i z jego otoczenia (obserwacje dostawców, klientów, konkurencje) – analiza kierunków rozwoju techniczno-technologicznego, tendencji konsumpcji w świecie szczególnie produktów i usług, które w kraju są jeszcze nieznane, a zagranicą już występują; analiza stylu życia, śledzenie rządowych programów rozwoju i próba wpisania się w ten program, analiza działalności innych przedsiębiorstw (strategia imitacji), analiza eksportu i importu. Narzędzia strategiczne – macierze portfelowe, koncepcja cyklu życia, koncepcja doświadczenia

Etap wstępnej oceny pomysłów inwestycyjnych – screening, studia przedrealizacyjne – filtracja odrzucenia tych pomysłów, które nie mają szans na realizację i puszczenie dalej tych, które mają szansę realizacji. Dotyczy w szczególności większych, trudniejszych projektów. Browary Tyskie - CAPEX – wydatki kapitałowe. Analiza ma charakter jakościowy, a nie ilościowy, gdyż nie mamy jeszcze liczb. Przebieg: przepuszczenie pomysłu inwestycyjnego przez test składający się z różnych pytań (czy przedsiębiorstwo ma możliwości wyboru co do podjęcia projektu czy nie? Jaka jest spójność danego pomysłu inwestycyjnego ze strategią rozwoju przedsiębiorstwa? Czy są możliwości techniczne realizacji zgłaszanego pomysłu? Czy w firmie występuje odpowiednia ilość zasobów do realizacji projektu? – pieniądze, ludzie; Czy taki projekt był w przeszłości już gdzieś realizowany? – analiza ryzyka potencjalnego ryzyka, okres zwrotu, średnia stopa zwrotu itd.; )

Konkretne narzędzia:

• lista kontrolna

• modele scoringowe – punkty dla konkretnego pytania

• AHP – ranking różnych rzeczy, w tym pomysłów inwestycyjnych

• Panel recenzentów

• Peer review – przegląd

Etap ewaluacji projektu i jego autoryzacji – ma dać odpowiedź na pytanie: czy projekt można zaakceptować, czy odrzucić, czy dokonać dalszych prac poprawkowych. W trakcie ewaluacji zwykle oblicza się przepływy pieniężne projektu – ocena finansowa projektu; obliczenie określonych wskaźników finansowej opłacalności projektu inwestycyjnego. Duży udział analizy technicznej projektu – modernizować czy nie. Projekty rozwojowe powodujące zwiększenie skali produkcji – analizy rynkowe, popytu, marketing, przychody ze sprzedaży, koszty sprzedaży, koszty pozyskania materiałów, surowców. Projekty strategiczne – analiza marketingowców. Projekty wymuszone – rachunek finansowy zmienia rolę, odpowiada na pytanie nie czy, ale jak inwestować; szukanie minimalizacji nakładów przy narzuconym do osiągnięcia efekcie.

Dokumenty:

• Studium wykonalności – F study – powinno zawierać krytyczną analizę wszystkich aspektów rozważanego projektu i powinno stanowić podstawę do podjęcia decyzji inwestycyjnej

• Studium przedrealizacyjne – kompleksowa analiza projektu / pomysłu projektu

WYKŁAD 2 14.11

STUDIUM WYKONALNOŚCI

Studium wykonalności Feasibility study – zebranie wszystkich informacji, które ostatecznie pozwolą określić opłacalność tego projektu – powinno zawierać krytyczną analizę wszystkich aspektów (zagadnień projektu) bazującą na rezultatach wstępnej oceny projektu. Wynikiem FS powinna być techniczno – ekonomiczna koncepcja projektu określająca rozwiązania tych wszystkich aspektów projektu. FS powinno dostarczyć danych do podjęcia decyzji inwestycyjnych.

• Nie ma jednego typowego modelu F study, każdy projekt jest specyficzny

• Układ (treść) może być uzależniony od wielu czynników, głównie od specyfiki projektu np. lokalizacja działalności gospodarczej, zatrudnienie

• Składa się z wielu rozdziałów poszczególnych zagadnień; rozwiązanie musi być spójne dla wszystkich rozdziałów

• Powinno się stosować proces iterecyjny, a nie sekwencyjny, żeby znaleźć jednolite rozwiązanie dla każdego zagadnienia

• Przy tworzeniu FS korzysta się z wcześniejszych doświadczeń – zagrożenie: można przenosić w sposób nieuprawniony doświadczenia innych państw

• Tworzenie F study często zleca się firmom konsultingowym, które często korzystają z doświadczeń innych państw, jest to zagrożeniem, ponieważ należy znać lokalny rynek i jego warunki

• Przystępując do FS trzeba znać warunki finansowania projektu – można określić koszt kapitału, stopę dyskontową. Jeżeli nie zna się danych dotyczących źródeł finansowania to ciężko jest określić efektywność projektu. Zakłada się prawdopodobne finansowanie – prawdopodobne, ale realne; ocenia się w ten sposób efektywność projektu

Feasibility study – studium wykonalności dla nowego projektu

Klasyczna struktura, ujednolicona przez UNIDO:

1. Podsumowanie i wnioski – zbiór najważniejszych ustaleń projektu przeznaczony głównie dla decydentów

2. Geneza i koncepcja projektu – historia skąd się projekt wziął, jak do niego doszło, kto go realizował

3. Analiza rynku i koncepcja marketingu – rynkowe uzasadnienie projektu, czy są klienci, za ile będziemy sprzedawać, jakie rabaty, ustalenie przychodów ze sprzedaży i kosztów marketingu

4. Materiały, media i inne nakłady – jakie będą używane materiały, skąd będziemy je mieli, za ile, czy trzeba budować magazyny, jakie są potrzebne materiały do budowania nowej linii produkcyjnej itd., wyjściowe z tego pkt. do następnego: koszty materiałów, surowców itd.

5. Lokalizacja i środowisko- zależnie od tego czy zakład już istnieje czy dopiero będzie budowany punkt ten będzie bardziej lub mniej rozbudowany lub może wcale nie wystąpić

6. Strona techniczna projektu – określenie wszystkich początkowych nakładów inwestycyjnych, maszyny, urządzenia, komputery, „sadzawka przed oknem prezesa”, koszt amortyzacji; od tego punktu zależy też czy dany projekt ruszy czy też nie

7. Zasoby ludzkie – koszty płac, wszystko co dotyczy ludzi, ściąganie specjalistów z zagranicy

8. Organizacja i koszty ogólnozakładowe – koszty zakładowe

9. Planowanie i bilansowanie realizacji – harmonogram finansowania inwestycji dopasować do tępa realizacji inwestycji; skoordynowanie pracy wszystkich wykonawców

10. Analiza finansowa i ocena projektu – budowa prognozowanych przepływów pieniężnych projektu na podstawie wcześniejszych punktów na ok. 5-10 lat, sporządzenie prognozowanego bilansu projektu i rachunek zysków i strat

11. Analiza kosztów korzyści – analiza wskaźnikowa i podejście decyzji czy projekt jest op³acalny czy nie

• Od punktu 3 mamy część merytoryczną. W sumie punkty te dają dostawę do punktu 10 gdzie tworzona jest analiza projektu.

• Tablica przepływów – aby ją ustalić to trzeba przeanalizować wszystkie powyższe punkty. Składa się ona z m.in. z takich składników:

  • NPV – suma zdyskontowanych przepływów pieniężnych

  • IRR – taka stopa procentowa że jeśli byśmy zdyskontowali te przepływy to wyszło by 0; musi być wyższe niż koszt kapitału zainwestowanego w projekt

Krzywa rosnąca:
im projekt się bardziej posuwa do przodu, tym większe jest zaangażowanie i wkład finansowy
Krzywa malejąca:
Im projekt w bardziej zaawansowanej fazie tym większe koszty i mniejsza możliwość wpływania na realizację projektu.

*4-5% początkowych nakładów przesądza o ponad 90% realizacji projektu. Lepiej na początku ponieść większe koszty i wszystko dokładnie przemyśleć na początku, gdyż później trudno coś zmienić w projekcie, który jest w trakcie realizacji.

MONITORING I KONTROLA

Jeśli F-study mamy gotowe to następnie następuje:

1. Etap autoryzacji projektu – FS przedstawia się zarządowi przedsiębiorstwa, który akceptuje projekt, nakazuje poprawki lub odrzuca. Zgodę zarządu musi zatwierdzić właściciel, którego reprezentuje rada nadzorcza. Jeśli przechodzi wchodzi do planu inwestycyjnego i następuje realizacja (finansowanie, kontrakty budowlane – zamówienia publiczne, przetargi itd.). Rola ekonomisty kończy się na etapie przyjęcia projektu. Etap ten może dotyczyć m.in. projektu budowlanego, a w szczególności znalezienie wykonawców poprzez przetarg, znalezienie podwykonawców i dostawców sprzętu

2. Monitoring i kontrola – w procesie budżetowania kapitałowego kontrola obejmuje fazy przed podjęciem decyzji inwestycyjnej, jak i po podjęciu decyzji (monitorowanie postępu prac w trakcie realizacji projektu oraz procedur składających się na audyt po realizacji projektu).

3. Postaudyt – ostatnia faza procesu inwestycyjnego, wykonywany w trakcie eksploatacji, zwykle przeprowadzany rok po oddaniu do eksploatacji, czyli po roku działalności. Postaudyt z definicji to proces mający na celu całościowe sprawdzenie (powtórne przejrzenie) wszystkich czynności związanych z zarządzaniem propozycją inwestycyjną od jej zdefiniowania poprzez wdrożenie (implementacja) aż po zakończenie jej trwania (życia).

Celowość i zasadność przeprowadzania post auditu:

• Służy doskonaleniu działalności inwestycyjnej przedsiębiorstwa – dzięki kontroli wyłapuje się błędy, które później się naprawia, wyciąganie wniosków na przyszłość

• Zasadność wynika z często występujących w praktyce odchyleń wielkości rzeczywistych od planowanych – w jakich momentach i o ile najczęściej się mylimy

• Daje możliwość krytycznej oceny sporządzanych w przeszłości prognoz jak i samego sposobu prognozowania – szukanie lepszych rozwiązań, ocena stosowanych metod

• Lepsza kontrola projektu w przyszłości

• Pozwala menagerom lepiej zrozumieć procedury i zachęca do ich przestrzegania

Choć większość menagerów jest za stosowaniem postaudytu to istnieją pewne przesłanki przeciw.

Hamulce do stosowania post audytu:

• Problem odseparowania kosztów oraz korzyści badanego projektu od pozostałej działalności firmy – trudno ustalić zmiany, które zaistniały tylko przez ten projekt; głównie to dotyczy projektów modernizacyjnych lub restrukturyzacyjnych; określa się jakie zmiany zostały zmienione wyłącznie przez projekt

• Unikatowość badanego projektu – skoro projekt jest unikatowy to wynikające z niego doświadczenia mogą nie być już wykorzystane i mogą być mało przydatne przy realizacja następnego projektu

• Koszty audytu – wszystko trzeba jeszcze raz sprawdzić i przeliczyć

• Stronniczość w selekcji projektu – za projektem stoją konkretne osoby, wybiera się podejrzane aspekty projektu

• Brak współpracy – osoby, które były autorami projektu i które nad nim pracowały w fazie początkowej niechętnie współpracują z zespołem przeprowadzającym post audit

• Niechęć do projektów bardziej ryzykownych – potencjalne wpadki, pomyłki częściej mogą wystąpić w projektach bardziej nowatorskich; lepiej przeprowadzać projekty sprawdzone, które mają mniejsze szanse wystąpienia ryzyka błędu

• Zmiany w otoczeniu projektu – projekty bardziej złożona narażone są bardziej na zmiany otoczenia.

Konkluzje dotyczące post audytu:

• Nie wiele firm stosuje post audyt, ale nikt nie wątpi w jego celowość

• Najczęściej wykonywany jest w rok po oddaniu inwestycji do eksploatacji- jest najbardziej efektywny kiedy odpowiedzialność za jego przeprowadzenie jest podzielona pomiędzy departament post audytu i inicjatorów projektu- takie połączenie powinno pozwolić na uniknięcie konfliktów w trakcie opracowywania ekspertyz

• wybór projektów najdroższych

OCENA PROJEKTÓW INWESTYCYJNYCH

• Podejście sformalizowane – wykorzystujemy formuły matematyczne (NPV, IRR itd.), które są kryteriami oceny z finansowego punktu widzenia, np. bieżąca wartość netto., niekwestionowane podejście tzw. metoda DCF-u, czyli prognozowanie strumieni pieniężnych projektu inwestycyjnego, na ich podstawie określa się wskaźniki potrzebne do oceny

  • Minusy:

    • Może być trudność ujęcia wszystkich efektów (krajobraz)

    • Efekt teleskopu – do analizy/rachunku trzeba wziąć pod uwagę bardzo dużo czynników, wartości prognozowane; popełnia się drobne, niezauważalne błędy wynikające m.in. z zaokrągleń, trudno określić ile będzie się produkować sztuk danego wyrobu lub ile będzie kosztować energia w przyszłym roku. błąd ten ma charakter systemowy – mylimy się w jedną stronę, z małych błędów zrobią się bardzo duże (teleskop)

• Podejście jednokryterialne lub wielokryterialne. Zalety jednego są wadami drugiego. Jedno kryterium – odpowiedź tak lub nie; nie pełna informacja. Wiele kryteriów – Electra – metoda pozwalająca przejść z podejścia wielokryterialnego do jednokryterialnego i tym samym otrzymać jednokrotny wybór.
  Podejście jednokryteriowe da zawsze możliwość jednego wyboru, natomiast wielokryteriowe nie daje jednoznaczności.

Model finansowej efektywności projektu – narzędzia analityczne, które umożliwiają dokonanie długookresowej symulacji jego przyszłych stanów i wielkości finansowych (sprzedaż, koszty itd.) i na tej podstawie ustalenie jego finansowej efektywności.

*** Wartość likwidowana netto (wartość rezydualna) - zwykle bywa dodatnia, ale w skrajnych wypadkach jest ujemna. Bywa, że jest znacznie wyższa od przychodów z przedsięwzięcia, np. w sytuacji kiedy inwestor buduje za 1 milion zł budynek , tworzy w nim kilka odrębnych mieszkań i chce je sprzedać, sprzedaż się jednak nie powodzi, inwestor nie sprzedał ani jednego mieszkania, jednak rynkowa wartość nieruchomości wzrosła (z powodu boom’u na rynku nieruchomości) z 1 mln do 5 mln. Dlatego też, mimo iż przez 5 lat próby nie sprzedano żadnego lokalu nie wpływa to negatywnie na wartość budynku, co oznacza, że wartość likwidacyjna netto jest wyższa od sumy przepływów z okresu eksploatacji.

Kroki potrzebne do zbudowania modelu inwestycyjnego:

1. Zgromadzenie danych wejściowych – zbiór założeń, które będziemy wykorzystywać w ustaleniu bazowego scenariusza dla modelu finansowego

2. Ustalenie zestawień finansowych, wsadu liczbowego

Ad. 1 Zgromadzenie danych wejściowych

Na dane wejściowe składają się:

• Założenia makroekonomiczne

  • jak będzie się rozwijać gospodarka;

  • jaki będzie wzrost gospodarczy,

  • jaka będzie inflacja,

  • jaka będzie stopa podatku dochodowego,

  • jaka będzie stopa procentowa;

  • jakie będzie PKB;

  • jaki będzie wskaźnik cen towarów i usług

• Dane dotyczące nakładów inwestycyjnych – studium wykonalności

• Dane dotyczące finansowania projektu (kapitał własny, kapitał obcy)

• Dane dotyczące przychodów i kosztów eksploatacji - SW

• Dane dotyczące ciągnienia rat kredytu (jakie raty, w jakim czasie, czas karencji itd.)

• Dane dotyczące podatków (dochodowy, od nieruchomości itd.)

• Dane dotyczące standardów księgowych

• Ilość lat, dla których liczymy przepływy pieniężne

• Inne informacje

Ad. 2 Ustalenie zestawień finansowych, wsadu liczbowego

Ustalanie wsadu liczbowego dzieli się na:

1. Nakłady inwestycyjne

2. Przychody ze sprzedaży

3. Koszty eksploatacji

4. Źródła i warunki finansowania projektu

5. Okres obliczeniowy (czas analizy)

6. Stopa procentowa (dyskontowa)

Ad. A Nakłady inwestycyjne:

• Inwestycje w kapitale trwałym – zakup gruntu pod budowę, przygotowanie terenu, roboty budowlano-montażowe, zakup maszyn, urządzeń, wartości niematerialne i prawne (które są amortyzowane- przyjmuje się amortyzację w wysokości 20%)

• Przedprodukcyjne wydatki kapitałowe – różne inne wydatki, które się ponosi podczas rozpoczynania inwestycji – kosztorysy, koszty rozruchu, nakłady związane z gromadzeniem kapitału podstawowego, wydatki na studia przygotowawcze, koszty rozruchu

• Kapitał obrotowy netto = aktywa bieżące – pasywa bieżące

Ad. B Przychody ze sprzedaży:

• wyniki badań rynkowych (za ile, ile i komu można sprzedać)

• zdolności produkcyjne- plan sprzedaży (bierze się pod uwagę sezonowość, awarie, remonty); asortyment może wpływać na przychody ze sprzedaży (np. gdy produkujemy jeden rodzaj auta to później tracimy czas na przerobienie linii montażowej, żeby zacząć wytwarzać inny produkt; awaria wpływa na ilość produkcji, w firmach przemysłowych nie od razu osiąga się zyski, np. należy wyszkolić kadrę, aby można było rozpocząć produkcję), względy techniczne i ekonomiczne (rynek może nam nie pozwolić na osiągnięcie planowanej sprzedaży).

Ad. C Koszty eksploatacji dzielą się następująco:

• Operacyjne

  • Bezpośrednie – surowce, materiały, media, robocizna itd.

  • Ogólnowydziałowe

  • Narzuty na koszty ogólnozakładowe, czyli koszty zarządu

• Amortyzacja – fundamentalny koszt

• Finansowe – odsetki od kredytów

Ad. D Źródła i warunki finansowania projektu

• należy znaleźć najlepszą koncepcję sfinansowania projektu, warunki korzystania z dostępnych źródeł, które z warunków są najbardziej odpowiednie tzw. montaż finansowy

Ad. E Okres obliczeniowy – tzw. horyzont czasowy analizy. Składa się z następujących okresów:

• Przygotowawczo-realizacyjny – obejmuje:

  • Czas prac analityczno-projektowych (w Polsce 4 lata)

  • Okres budowy, montażu – bardzo zróżnicowany, może wynosić od kilku tygodni do kilku lat; powinien być możliwie jak najkrótszy, aby na krótko zamrozić kapitał, który zamrożony nie przynosi zysku

• Eksploatacji

• Występowania krańcowego przepływu – terminal Cash flow

Sposoby ustalania okresu obliczeniowego:

• na podstawie średniej stawki amortyzacji à ustalić średnioważoną stawkę amortyzacji, odwrotność tego jest wynikiem; to jest okres, w którym powinien wystąpić 1 pełny obrót kapitałem

• wynikający z analizy popytu à oszacowanie popytu n konkretne dobro i ustalenie na tej podstawie okresu eksploatacji, który może być również ustalany na podstawie okresu wydobycia złoża (w przypadkach dotyczących m.in. węgla)

• na podstawie czynników biologicznych okres kalkulacji okresu przedsięwzięcia jest determinowany czynnikami biologicznymi (zwykle do 1 roku)

Ad. F Stopa procentowa

• wyraża podstawową prawidłowość w finansach inwestycyjnych; bierze się ze zmiennej wartości pieniądza w czasie; to cena za udostępniony kapitał.

• Aby stopa dyskontowa była porównywana w pewnym okresie należy ją porównać, czyli zdyskontować dla jednego okresu pierwszym okresem jest pierwszy rok realizacji inwestycji.

• Wyraża stopę zwrotu jaką inwestor oczekuje od kapitału, który to kapitał zamierza zaangażować w analizowany projekt

Sposoby wyznaczania stopy procentowej:

• na podstawie alternatywnego kosztu kapitału

• na podstawie kosztu kapitału zaangażowanego w finansowanie projektu

• inne sposoby w tym arbitralnie ustalona stopa ustalana przez inwestorów

Wyznaczanie stopy procentowej na podstawie alternatywnego kosztu kapitału:

• koszt alternatywny kapitału, inaczej koszt utraconych korzyści możliwych do uzyskania stopy zwrotu w najlepszym z możliwych (alternatywnych) sposobów zaangażowania kapitału nie powodujących wzrostu ryzyka ponoszonego przez inwestora;

• inaczej jest to stopa zwrotu z najlepszych z możliwych, ale nie podjętych przez inwestora decyzji;

• zaletą tej metody jest bezpośrednie porównanie z innymi projektami o tej samej kategorii ryzyka.

Wyznaczanie stopy procentowej na podstawie kosztu kapitału zaangażowanego w finansowanie projektu:

• To podejście jest bardziej złożone od pierwszej metody.

• Projekty często inwestowane są z kilku źródeł, a każde źródło kapitału ma swój indywidualny koszt; przyjmuje się koszt kapitału obcego (długoterminowego), natomiast biorąc pod uwagę koszt kapitału własnego uzyskuje się średnioważony koszt kapitału.

• W tej metodzie przyjmuje się stopę kredytów długookresowych na rynku lub stopę płaconą odbiorcy.

• Kredytodawca może oczekiwać wysokiej premii za ryzyko. Im mniejsze jest ryzyko projektu, tym warunki kredytowe są mniejsze.

• Ustalając koszt kapitału z kredytu stosuje się koszt kapitału netto, czyli bierze się pod uwagę podatek dochodowy.

KD= ld x (1-t)

gdzie:

ld- stopa pełna (płacona za kapitał)

t- stopa podatku dochodowego

KD- stopa

WYKŁAD 3 05.12

• egzamin na totolotk; można mieć własne wzory ale będą wyświetlone na folii; zagadnienia z ćwiczeń i wykładów

Rola stopy dyskontowej

• Ekonomiczna – minimalna stopa zwrotu z inwestycji jaką wymaga inwestor

• Techniczna - Ustalenie czynników dyskontowych

Koszt kapitału własnego środki wnoszone i pozostawione do dyspozycji przedsiębiorstwa w trakcie realizacji przedsiębiorstwa pozostawiony przez jego właścicieli.

Koszt kapitału własnego można wyznaczyć na trzy sposoby:

1. metoda sumowania (in. składania)- wykorzystywana najczęściej; polega na obliczaniu stopy według dwóch wartości: premii za ryzyko i stopy wolnej od ryzyka

   1. Stopa wolna od ryzyka- stopa, którą inwestor może uzyskać nie ponosząc ryzyka (rentowność 50- dniowych bonów skarbowych)

Waha się między 8 a 10%

1. Premia za ryzyko- problem dotyczy oceny na ile punktów oceniamy ryzyko
   Premia za ryzyko składa się z dwóch części:

• przeciętne ryzyko całego przedsiębiorstwa podejmującego projekt

• premia wyrażająco ryzyko projektu oraz ryzyko konkretnego przedsiębiorstwa realizującego dany projekt
  Dla projektów o charakterze odtworzeniowym premia za ryzyko wynosi ok. 2-3 %
  Dla projektów rozwijających potencjał przedsiębiorstwa premia za ryzyko wynosi 3-4 %
  Dla projektów strategicznych premia za ryzyko wynosi 4-7 %

1. model wyceny aktywów kapitałowych (CAPM) – można wyznaczyć oczekiwaną stopę zwrotu rozważanej inwestycji o określonym ryzyku

2. model wzrostu dywidendy tzw. model Gordona- metoda związana z modelem Gordona; metoda ta dotyczy wyceny akcji; pojawiają się formuły pozwalające na wycenę akcji (m.in. zwykłych, uprzywilejowanych lub zysk zatrzymany, czyli kapitał własny, który ma swój koszt)

Koszt akcji zwykłych- przychody pomniejsza się o ten koszt

gdzie:

KAZ- koszt kapitału akcji zwykłych
D₁- dywidenda oczekiwana w następnym roku
P₀- cena rynkowa akcji
g- przewidywana stopa wzrostu dywidendy

***Gdy jest to kapitał z nowej emisji to wówczas ten koszt wzrasta o koszt emisji

Koszt akcji uprzywilejowanych- rzadko występuje w obrocie giełdowym

*** rzadko się to liczy bo tego typu akcje nie występują często

KOPCEPCJA UTRACONYCH KORZYŚCI – przyjmuje się, iż firma powinna otrzymać z zatrzymanego zysku taki dochód, który co najmniej wyrówna akcjonariuszom zysk z alternatywnych inwestycji o podobnym ryzyku. W praktyce najczęściej wielkość tych kosztów przyjmuje się na poziomu kosztu akcji zwykłych. Większość inwestycji jest finansowana z kapitałów własnych i obcych i wówczas musimy liczyć WACC.

PODSTAWOWA METODA WYZNACZANIA STOPY DYSKONTOWEJ = SZACOWANIA RYZYKA:

Średnioważony koszt kapitału (WACC) - stosowany kiedy mamy mieszany sposób pozyskiwania kapitału, ustala się koszt kapitału zarówno własnego jak i obcego (udział kapitału własnego + udział kapitału obcego).

Problemem stanowi jedynie indywidualny udział poszczególnych kapitałów.

WACC nie liczymy dla stopy dyskontowej finansowanej z jednego źródła finansowania.

INNE METODY WYZNACZANIA STOPY DYSKONTOWEJ :

1. osąd kierownictwa (na podstawie doświadczenia)

2. metody oceny ekspertów

3. arbitralnie wymagana przez inwestora stopa zwrotu (HURDLE RATE)

AD. 3

HURDLE RATE zwykle jest wyższa niż stopa dyskontowa wyznaczona innymi sposobami

Funkcje tej metody:

• motywuje do wyznaczania nowych projektów inwestycyjnych

• urealnia wartość projektu

PRZEPŁYWY PIENIĘŻNE

Dla projektu robi się:

• Przepływy pieniężne

• Prognozowany bilans

• Rachunek zysków i strat

Przepływy pieniężne (cash flow)

• liczy się (w tym przypadku) dla całej inwestycji. Bierzemy pod uwagę wszystkie wpływy i wydatki, nie ma znaczenia, która strona inwestorów poniosła większe wydatki lub uzyskała większe przychody z zaangażowanego kapitału, czyli liczymy pełny koszt kapitału

• Są to strumienie różnic (sald) pomiędzy wpływami a wydatkami (strumienie netto) jakie zgodnie z dokonanymi prognozami wystąpią w poszczególnych okresach (najczęściej latach) realizacji projektu a następnie eksploatacji

ZASADY:

1. Przyrostowego ujęcia

2. Zgodności

AD. 1

ZASADA PRZYROSTOWEGO UJĘCIA

• Aby ustalić przepływy projektu należy oszacować przepływy pieniężne firmy w sytuacji „z projektem” oraz „bez projektu”. Różnica między tymi sytuacjami odzwierciedla przyrostowe przepływy pieniężne które są przypisywane danemu projektowi

• CF roku t = CF firmy z projektem w roku t – CF firmy bez projektu w roku t

• należy konsekwentnie uwzględniać wszystkie efekty dodatnie/ujemne/uboczne, które dany projekt wywoła

• nie uwzględniać kosztów utopionych

• szacując całkowite koszty eksploatacji nie pomijać kosztów ogólnych (brać wszystkie a nie tylko bezpośrednie)

• dobrze oszacować kapitał obrotowy netto

AD. 2

ZASADA ZGODNOŚCI

• CF i stopy dyskontujące służące do dyskontowania tych strumienie powinny być dopasowane:

  • poszczególnych stron uczestniczących w finansowaniu projektu

  • inflacji

• Są 2 perspektywy:

  • Wszystkich podmiotów uczestniczących w finansowaniu projektu (banku, akcjonariuszy, inwestorów itd.) wówczas analizy projektu dokonuje się poprzez liczenie efektywności całego projektu/całego kapitału zaangażowanego w inwestycję

  • Inwestorów angażujących kapitał akcyjny i wówczas w analizie finansowej licząc IRR lub NPV uwzględnia się opłacalność tylko tej części kapitału

Ad a.

PERSPEKTYWA WSZYTSKICH UCZESTNIKÓW

Zysk przed opodatkowaniem i odsetki * (1-T)

=

ZYSK NETTO

+ amortyzacja

+ inne obciążenie nie będące wydatkiem

- wydatki kapitałowe

- zmiany w kapitale obrotowym netto

Przepływy pieniężne z perspektywy całkowitego finansowania (wszystkich kapitałów):

Inwestycje początkowe (inicjujące)	Wszystkie fundusze (źródła finansowania) zaangażowane w projekt. Całkowite nakłady na projekt obejmujące = aktyw trwałe + kapitał obrotowy.
Operacyjne przepływy pieniężne	Zysk operacyjny po opodatkowaniu + amortyzacja - inne obciążenia niepieniężne + oprocentowanie kredytów długoterminowych (1 - stopa podatku dochodowego) + oprocentowanie kredytu krótkoterminowego (1 – stopa podatku dochodowego)
Przepływy pieniężne Końcowe	Wartość końcowa netto aktywów trwałych + wartość końcowa netto aktywów bieżących + odzysk wartości aktywów bieżących netto

Ad. b.

PERSPEKTYWA INWESTORÓW

Zysk po opodatkowaniu

+ amortyzacja

- dywidendy z akcji uprzywilejowanych

- wydatki kapitałowe

- zmiany w kapitale obrotowym netto

- spłata długu

+ dochody z udzielonych pożyczek

+ dochody z akcji uprzywilejowanych

Przepływy z perspektywy właścicieli (kapitału własnego) (FCFE):

Inwestycje początkowe (inicjujące)	Środki finansowe wniesione przez właścicieli firmy na finansowanie projektu
Operacyjne przepływy pieniężne	Zysk operacyjny po opodatkowaniu - wypłaty dywidendy z tytułu akcji uprzywilejowanych ­+ amortyzacja - inne obciążenia niepieniężne
Przepływy obejmujące likwidację (wpływu) i spłatę	Wartość końcowa netto aktywów trwałych + WKN aktywów bieżących - spłata kredytów długoterminowych - wykup akcji preferencyjnych - spłata kredytu na kapitał obrotowy - spłata kredytu handlowego i innych zobowiązań

PRZEPŁYWY PIENIĘŻNE PROJEKTU A INFLACJA

Projekt moszny prognozować na 2 sposoby:

• W cenach stałych stosujemy realną stopę dyskontową (bez inflacji)

• Z uwzględnieniem inflacji stosujemy nominalną stopę dyskontową (uwzględniającą inflację)

Stopa nominalna r_n

W warunkach bez inflacji:

K_Z=K_o(1+r₀)

K_z – pożyczony kapitał

Ko – wymagany zwrot z pożyczonego kapitału

W warunkach inflacji

K_z= K_o (1+r_o)(1+r_inf)

r_inf – stopa inflacji

Wyrażenie (1+r_o) (1+r_inf) można oznaczyć (1+r_n)

Inflacja jest bardzo dokuczliwa dla rachunku inwestycyjnego, jest to związane z wieloletnością inwestycji.

Powstaje pytanie jak postępować:

„Czy dyskontować wartość i uwzględniać inflację czy też lepiej wykonywać rachunek w cenach stałych? „

Z doświadczenia wychodzi iż lepiej stosować ceny stałe ponieważ w praktyce uwzględnianie inflacji jest wręcz niemożliwe, ponieważ istnieje wiele barier:

• Bariery informacyjne – nie mamy prognozy inflacji na kilka lat do przodu

• Prognoza inflacji nie wystarczy, musimy wiedzieć jak prognozowana inflacja w kolejnym okresach wpływa na poszczególne elementy rachunku

  • np. inflacja 7% i jak wpłynie na wzrost płac, cen

• Inflacja wpływa w takim samym sposób na wszystkie elementy rachunku

  • dwuetapowe dyskontowanie

    • stopa dyskonta = deflator (na poziomie prognozowanej inflacji)

Do tej pory mówiliśmy o NOWYCH INWESTYCJACH, sytuacja jest jeszcze bardziej zagmatwana gdy zaczniemy analizować INWESTYCJE ODTWORZENIOWO-MODERNIZACYJNYCH.

• trudniejsze, bo likwidując stary majątek likwidujemy coś co miało majątek

• to co było zlikwidowane musimy uwzględnić w przepływach

komponenty strumienia przepływów pieniężnych dla oceny projektów polegających na wymianie obiektu:

Nakłady inicjujące	=	Koszty nowych aktywów + Kapitał obrotowy netto wymagany dla nowych aktywów	-	Wartość rezydualna po opodatkowaniu uzyskania ze starych aktywów + Kapitał obrotowy netto wymagany dla starych aktywów
Operacyjne przepływy pieniężne	=	Operacyjne wpływy pieniężne	-	Operacyjne wpływy pieniężne ze starych aktywów gdyby nie zostały wymienione
Końcowy przepływ pieniężny	=	Wartość rezydualna nowych aktywów po opodatkowaniu + Odzyskany kapitał odtworzeniowy netto nowych aktywów	-	Wartość rezydualna po opodatkowaniu uzyskana ze starych aktywów gdyby nie zostały wymienione + Odzyskany kapitał obrotowy netto ze starych aktywów

Liczenie wskaźników opłacalności

1. Klasyczne perspektywa oceny zamyka się w skali jednego roku

• okres zwrotu

• prosta stopa zwrotu

1. Metody dyskontowe

• NPV (odmiana PI)

• IRR (odmiana MIRR)

• dyskontowe nazywane są dynamicznymi ale jest ona uważana za niewłaściwą, ponieważ miała ona oznaczać iż ocen jest na kilka lat jest to tylko dynamizm 1go stopnia, ponieważ prawdziwe metody dynamiczne związane są z dokonaniami współczesnego świata z tzw. Opcjami rzeczowymi (dynamizm 2go stopnia)

ZNAĆ:

• metody uwzględniania ryzyka w ryzyku opłacalności

  • analiza wrażliwości

  • RADR – jak poprzez zmianę stopy dyskontowej uwzględniamy ryzyko

  • Metody statystyczne

    • Wariancja

    • Odchylenie standardowe

    • Współczynnik zmienności

TEGO NIE ZROBILIŚMY:

Ryzyko – to co zaplanujemy nie zrealizuje się (albo nie na takim poziomie, nie w tym czasie, nie osiągnięcie danej sprzedaży) – jesteśmy w stanie to zmierzyć.

• Stan pewności – pewna, precyzyjna informacja o przyszłych wynikach

• Stan ryzyka – decydent potrafi zidentyfikować możliwe warianty wyników i precyzyjnie określić prawdopodobieństwa ich wystąpienia

• Stan częściowej niepewności – kiedy decydent potrafi zidentyfikować możliwe warianty, ale nie jest w stanie oszacować prawdopodobieństwa ich wystąpienia

• Stan całkowitej niepewności – nie jesteśmy w stanie zidentyfikować możliwych wariantów, ani ich prawdopodobieństwa

Zarządzanie ryzkiem projektu

1. Planowanie zarządzania ryzkiem – czy będzie zespół, czy będzie i jak będzie informować

2. Identyfikacja ryzyka – faza merytoryczna – polega na wskazaniu, odkryciu różnych zjawisk, procesów, które mogą być źródłem ryzyka dla projektu

3. Ocena ryzyka – zidentyfikowane zjawiska zaczynamy oceniać – duże/małe – wstępna jakościowa ocena, bez liczenia (nie ilościowa ocena) – werbalna, opisowa

4. Kwantyfikacja ryzyka – trudna rzecz – liczymy różne rzeczy np. konsekwencje przedłużenia budowy = koszty

5. Planowanie reakcji na ryzyko – jak zareagujemy na to co odkryliśmy

Typy zachowań na ryzyko:

• Ubezpieczenie ryzyka

• Zabezpieczenie – zawsze 10 minut wcześniej

• Nic nie robić

Zabezpieczyć się przed ryzykiem można, ale to ma swoją cenę, czy się opłaca ?

1. Kontrola i monitoring ryzyka – śledzenie projektu i otoczenia, na bieżąco reagować

Źródła zagrożeń dla projektu inwestycyjnego:

1. Cechy projektu

   • Duży zakres rzeczowy i wartość

   • Złożoność projektu – koordynacja

   • Unikatowość i innowacyjność – im bardziej, tym bardziej ryzykowny

   • Pośpiech w planowaniu i budowaniu

2. Personel zaangażowany w projekt

   • Brak kompetencji

   • ….

3. Podmiot podejmujący projekt

   • Nadmierna biurokracja

   • Niewłaściwe wkomponowanie projektu w strukturze organizacyjnej podmiotu

   • Zbyt małe poparcie dla przyjęcia projektu

4. Dostępność zasobów

   • Trudność w osiągnięciu odpowiednich zasobów

5. Otoczenie projektu

   • Zagrożenie w otoczeniu

     • Konkurencja

     • Polityczne

     • Ekonomiczne

     • Społeczne

     • Gospodarcze

     • Przyrodnicze

     • Techniczne

Techniki kwantyfikacji ryzyka w budżetowaniu kapitałowym / analizie finansowej

1. Mierniki statystyczne [zaadaptowane do inwestycji]

• Miary zmienności => opierają się na koncepcji ryzyka zgodnie z którą ryzyko związane z danym projektem albo z jego parametrami jest tym większe im większe są możliwe zmiany rozpatrywanych parametrów badanych projektów. Miary te wyznaczane są (obliczane) na podstawie rozkładu badanych zmiennych

  • Bezwzględne = absolutne np. wariancja (określa rozproszenie wokół badanej średniej), odchylenie standardowe

  • Względne np. współczynnik zmienności – relacja odchylenia standardowego do wartości oczekiwanej – im współczynnik mniejszy tym ryzyko mniejsze

• Miary wrażliwości

• Miary zagrożenia

1. Mierniki pozastatystyczne

• Metody pośrednio uwzględniające ryzyko

  • Analiza wrażliwości – służy na wskazaniu tych parametrów projektu, które są najbardziej wrażliwe – na których zmianę najbardziej narażona jest opłacalność projektu => odp. Jeśli w tym projekcie sprzedaż obniży się o 10% to NPV staje się ujemne – jak zareaguje opłacalność projektu na zmianę danego czynnika o stały procent np.10%

  • Analiza scenariuszy

  • Analiza drzew decyzyjnych

• Metody bezpośrednio uwzględniające ryzyko