Zgodnie Ustawą z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. 1991 nr 95 poz. 425, z późniejszymi zmianami) system oświaty w Polsce tworzą przedszkola, szkoły podstawowe i ponadpodstawowe oraz szkoły specjalne. Szkoły wyższe nie wchodzą w skład systemu, gdyż stanowią oddzielny system szkolnictwa wyższego. Elementami systemu oświaty są także: poradnie psychologiczno-pedagogiczne, placówki pracy pozaszkolnej, domy dziecka, rodziny zastępcze, ośrodki adopcyjne, zakłady kształcenia i doskonalenia nauczycieli oraz biblioteki pedagogiczne.
System oświaty w Polsce jest regulowany przez następujące akty prawne: Ustawa z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty (Dz.U. 1991 nr 95 poz. 425, z późniejszymi zmianami); Ustawa z dnia 8 stycznia 1999r. Przepisy wprowadzające reformę ustroju szkolnego (Dz.U. 1999 nr 12 poz. 96, z późniejszymi zmianami); Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz.U. 1982r. nr 3 poz. 19, z późniejszymi zmianami).
Podstawy prawne systemu szkolnictwa wyższego tworzą następujące akty prawne: Ustawa z dnia 12 września 1990r. o szkolnictwie wyższym (Dz.U. 1990 nr 65 poz. 385 z późniejszymi zmianami); Ustawa z dnia 12 września 1990r. o tytule naukowym i stopniach naukowych (Dz.U. 1990 nr 65 poz. 386 z późniejszymi zmianami); Ustawa z dnia 26 czerwca 1997r. o wyższych szkołach zawodowych (Dz.U. 1997 nr 96 poz. 590 z późniejszymi zmianami); Ustawa z dnia 17 lipca 1998 r. o pożyczkach i kredytach studenckich (Dz.U. 1998 nr 108 poz. 685 z późniejszymi zmianami).
Według M. Cylkowskiej – Nowak o reformie w systemie edukacji można mówić wówczas, gdy zmiana nią wprowadzona jest zasadnicza. O takiej sytuacji można mówić, gdy zostają spełnione następujące warunki:
dostęp do środków materialnych jest zapewniony określonym instytucjom społecznym lub grupom, jak również do realizacji określonych form aktywności społecznej lub do podejmowania decyzji;
wcześniej posiadane prawa określone instytucje społeczne lub grupy tracą je w całości lub częściowo;
zmuszane do podejmowania działań lub ich zaniechania są określone instytucje społeczne lub grupy.
Zdaniem profesora Nalaskowskiego, szkoła w coraz mniejszym stopniu pełni rolę pomostu między dobrym a lepszym, stając się fosą, a niekiedy podstępnie urządzoną zasadzką, w którą wpadają kolejne młode pokolenia. Znaczy to ni mniej, ni więcej, że polski system oświaty potrzebuje całkowitej reformy – na drodze kopiowania któregoś z systemów zachodnich lub, co trudniejsze, podjęcia własnych wysiłków. Specyfika zjawiska edukacji polega na tym, że dziś uczymy tego, co ma być przydatne dopiero jutro. Jednakże nasz stosunek do przyszłości jest nacechowany pokorą do tego, czego nie jesteśmy w stanie przewidzieć. Z tego punktu widzenia nikt nie wie co jest dla dziecka tak naprawdę dobre. Wspomnieć można również o kilku grupach reformatorów.
Pierwszą są: urzędnicy – zdolni do zaimportowania systemu oświatowego, lecz niesprawdzający się w 100% bowiem, ów system to nie tylko zbiór praw i przepisów, to przede wszystkim wykonawcy – nauczyciele, którzy także „czekają” na reformę.
Do drugiej grupy należą naukowcy, którzy co prawda są w stanie odpowiedzieć na pytanie jaka jest szkoła, ale nie udzielą odpowiedzi jaka będzie szkoła, co jest głównym warunkiem projektowania zmian w oświacie.
Kolejną grupę stanowią sami uczniowie – buntownicy z wyboru rzucający wyzwanie estetyce szkoły, jak również i samym nauczycielom.
Do czwartej grupy reformatorów należą pedagodzy alternatywni, typ nauczycieli-innowatorów. Mimo znakomitych pomysłów i zapału do ich realizacji bardzo często uważają, że spotkają się z aprobatą, wychodząc z założenia, że jeśli szkołę uczyni się niepaństwową to wnet znikną wszelkie bolączki z nią związane. Wszystkie te grupy jednak mogą być niebezpieczne, bo utożsamią swój interes z dobrem ogółu. Reforma edukacji w Polsce musi mieć charakter ogólny, obejmujący wszystkie podmioty oświaty. O czym nie można zapominać to nadrzędne zasady przeprowadzania reformy polskiej oświaty, które są następujące:
oświata i wykształcenie są nie tylko prywatną sprawą obywatela,
edukacja ma charakter narodowy,
reforma oświaty musi trafić na przygotowany grunt – koniecznym warunkiem reformy jest możliwie szybkie zniwelowanie różnic między edukacją wsi i miasta,
każdy typ placówki należy traktować jako odrębny – szkoła średnia jest niezależna i to w geście uniwersytetów leży troska o jak najlepszych kandydatów, a nie terroryzowanie szkoły swoimi kryteriami przyjęć (niech nauka w szkole średniej będzie ustawicznym dzianiem się i młodzieńczym dyskursem ze światem, niech będzie faktycznie poszerzaniem horyzontów i wprowadzaniem do godnego życia, a nie tylko wyścigiem szczurów)
Zdaniem J. W. Guthrie i J. E. Koppich istnieją cztery zakresy przeprowadzania reform edukacyjnych. Są nimi:
zmiany upodmiotowienia osób odpowiedzialnych za podejmowanie decyzji,
zmiany w rozdzielaniu środków finansowych przewidzianych na realizację reformy,
zmiany w przepisach obowiązujących, co wprowadzi nowy ład edukacyjny,
zmiany w zakresie istniejących wartości, co ma wpływ na zmianę funkcjonowania oraz sens edukacji.
Reforma systemu edukacji była postulowana od 1989 roku. Oczekiwano od tego momentu demokratyzacji życia szkolnego, zmian programowych, autonomii szkół i ograniczenia kontrolnej roli nadzoru pedagogicznego. W listopadzie 1991 roku weszła w życie ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 roku. Do 1996 roku szkoły przechodziły stopniowo w gestię gmin. W odniesieniu do założeń programu szkolnego postanowiono odejść od koncepcji jednego obowiązującego programu ministerialnego, na rzecz kilku podstaw programowych do wyboru nauczyciela. Dawało to podstawę do dostosowania treści, metod i form pracy do warunków lokalnych, ograniczało funkcje kontrolne państwa dotyczące procesu nauczania a kładło nacisk na jego wyniki. Założeń jednak nie dało się wprowadzić z uwagi na wybory w 1993 roku. Objęto ściślejszym nadzorem realizację wytycznych programowych, rozbudowując sprawozdawczość czy ograniczając wybór podręczników. Przekazano finansowanie szkół gminom, jednak nie zapewniono im dostatecznych środków na ich finansowanie, przy zapewnieniu sobie wpływu na zarządzanie szkołami. Właściwą reformę szkolnictwa w Polsce przeprowadzono w 1999 roku. Ustawa usankcjonowała:
tworzenie i funkcjonowanie sześcioletnich szkół podstawowych i gimnazjów,
tworzenie i funkcjonowanie szkół ponadgimnazjalnych,
obowiązku szkolnego realizowanego w szkołach podstawowych i gimnazjalnych,
obowiązku nauki realizowanego w szkołach ponadgimnazjalnych,
Ustawa regulowała również zasady działania gimnazjów niepublicznych i publicznych oraz sposób ich finansowania.
Cele zmian w edukacji
wzmocnienie pozycji zawodowej nauczyciela;
(płaca – we wrześniu 2009 r. odbyło się spotkanie strony rządowej z przedstawicielami nauczycielskich związków zawodowych, w trakcie którego rząd zaproponował wzrost wynagrodzeń nauczycieli od września 2010 r. o 7%. Do połowy 2010 r., po analizie sytuacji budżetowej – w przypadku poprawy sytuacji budżetu państwa – zostaną podjęte decyzje o wzroście wynagrodzeń nauczycieli od września 2010 r. o dodatkowy 1% czyli do 8%. Podwyższanie płac nauczycieli będzie kontynuowane w 2011 r. w wysokości zależnej od uwarunkowań budżetowych, jednak z zamiarem osiągnięcia w latach 2007-2012 wzrostu w łącznej wysokości średnio o 50%;
awans zawodowy – dodatkowo, zgodnie z art. 9i ust. 1 ustawy – Karta Nauczyciela, nauczyciele mający znaczący i uznany dorobek zawodowy i długoletni staż pracy mogą otrzymać tytuł honorowy profesora oświaty. W 2008 r. Minister Edukacji Narodowej po raz pierwszy nadał tytuł honorowy profesora oświaty 10 nauczycielom, w bieżącym roku kolejnych 10 nauczycieli otrzymało ten tytuł. Profesor oświaty otrzymuje jednorazową gratyfikację w wysokości 6-miesięcznego wynagrodzenia, wypłacaną przez organ prowadzący.)
rozliczenie czasu pracy – W ramach tygodniowego, 40-godzinnego czasu pracy oraz ustalonego wynagrodzenia nauczyciel obowiązany jest realizować m.in. zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, w tym zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów, z tym że w ramach tych zajęć:
nauczyciel szkoły podstawowej i gimnazjum, w tym specjalnych, jest obowiązany prowadzić zajęcia opieki świetlicowej lub zajęcia w ramach godzin przeznaczonych w ramowych planach nauczania do dyspozycji dyrektora szkoły, z wyjątkiem godzin przeznaczonych na zwiększenie liczby godzin obowiązkowych zajęć edukacyjnych, w wymiarze dwóch godzin w tygodniu,
nauczyciel szkoły ponadgimnazjalnej, w tym specjalnej, jest obowiązany prowadzić zajęcia w ramach godzin przeznaczonych w ramowych planach nauczania do dyspozycji dyrektora szkoły, z wyjątkiem godzin przeznaczonych na zwiększanie liczby godzin obowiązkowych zajęć edukacyjnych, w wymiarze jednej godziny w tygodniu.
W bieżącym roku szkolnym w szkole podstawowej i gimnazjum zajęcia te są realizowane w wymiarze jednej godziny.
Dodatkowe zajęcia powinny wychodzić naprzeciw indywidualnym potrzebom uczniów, pomagając im w przezwyciężaniu trudności, rozwijaniu zdolności lub pogłębianiu zainteresowań, a także pomóc szkole podstawowej i gimnazjum we wzbogacaniu oferty świetlicowej. Decyzja o rodzaju zajęć realizowanych w szkole należy do jej dyrektora.
upowszechnienie wychowania przedszkolnego dla dzieci w wieku 3-5 lat, w tym obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego dla dzieci 5-letnich, zakończonego diagnozą gotowości szkolnej;
(zmiana stanu prawnego dotyczącego edukacji 5-latków i 6-latków
Od 1 września 2012 r. wprowadzono obowiązek szkolny dla dzieci sześcioletnich (ustawa z dnia 19 marca 2009 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw, Dz. U. Nr 56, poz. 458). W okresie trzyletnim, poprzedzającym wprowadzenie tego obowiązku, decyzję o rozpoczęciu edukacji dziecka w wieku lat sześciu podejmują rodzice i dyrektor szkoły. Warunkiem przyjęcia dziecka do szkoły w tym okresie jest wcześniejsze objęcie dziecka wychowaniem przedszkolnym w roku poprzedzającym rozpoczęcie nauki w szkole. Jeśli dziecko mające pięć lat nie chodziło do przedszkola, wymagana jest opinia poradni psychologiczno-pedagogicznej.
Ponadto nowelizacja ustawy wprowadziła m.in.:
od 1 września 2009 r. prawo dziecka pięcioletniego do rocznego przygotowania przedszkolnego w przedszkolu, oddziale przedszkolnym zorganizowanym w szkole podstawowej lub w innej formie wychowania przedszkolnego;
od 1 września 2011 r. obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego dla dzieci pięcioletnich;
od 1 września 2009 r. obowiązek realizowania całej podstawy programowej wychowania przedszkolnego w zespołach wychowania przedszkolnego i punktach przedszkolnych, gwarantujący odpowiedni poziom wychowania przedszkolnego, w tym dobre przygotowanie dzieci do podjęcia nauki w szkole, a także zapewniający dzieciom równe warunki startu w zakresie ich dostępu do wiedzy.
Jednym z celów reformy będzie wprowadzenie zapisu, stanowiącego, że liczba dzieci w klasach I‒III nie może wynosić więcej niż 25 osób. Dotąd nie istnieje żadna regulacja w tym zakresie.
| Rok urodzenia dziecka | Rok szkolny 2008/2009 |
Rok szkolny 2009/2010 |
Rok szkolny 2010/2011 |
Rok szkolny 2011/2012 |
Rok szkolny 2012/2013 |
|---|---|---|---|---|---|
| ROCZNIK 2002 | Dziecko musi realizować OBOWIĄZEK PRZEDSZKOLNY |
Dziecko rozpoczyna naukę w klasie I |
Dziecko kontynuuje naukę w klasie II |
Dziecko kontynuuje naukę w klasie III |
Dziecko kontynuuje naukę w klasie IV |
| ROCZNIK 2003 | Dziecko jako pięciolatek m0że chodzić do przedszkola lub może przebywać w domu |
Dziecko po przedszkolu może realizować na wniosek rodzica obowiązek szkolny lub Dziecko realizuje obowiązek przedszkolny |
Dziecko kontynuuje naukę w klasie II lub Dziecko rozpoczyna naukę w szkole, w klasie I |
Dziecko kontynuuje naukę w klasie III lub Dziecko kontynuuje naukę w klasie II |
Dziecko kontynuuje naukę w klasie IV lub Dziecko kontynuuje naukę w klasie III |
| ROCZNIK 2004 | Dziecko ma prawo do wychowania przedszkolnego lub Dziecko rozpoczyna naukę w szkole, w klasie I |
Dziecko po przedszkolu może realizować na wniosek rodzica obowiązek szkolny lub Dziecko realizuje obowiązek przedszkolny |
Dziecko kontynuuje naukę w klasie II lub Dziecko rozpoczyna naukę w szkole, w klasie I |
Dziecko kontynuuje naukę w klasie III lub Dziecko kontynuuje naukę w klasie II |
|
| ROCZNIK 2005 | Dziecko ma prawo do wychowania przedszkolnego |
Dziecko po przedszkolu może realizować na wniosek rodzica obowiązek szkolny lub Dziecko, realizuje obowiązek przedszkolny |
Dziecko kontynuuje naukę w klasie II lub Dziecko rozpoczyna naukę w szkole, w klasie I |
||
| ROCZNIK 2006 | Dziecko, jako pięciolatek realizuje wprowadzony OBOWIĄZEK PRZEDSZKOLNY |
Dziecko, jako sześciolatek realizuje OBOWIĄZEK SZKOLNY |
Zgodnie z przedstawionym harmonogramem, w roku szkolnym 2009/2010 do szkół trafią dzieci urodzone w 2002 r. oraz urodzone od początku stycznia do końca kwietnia 2003 r. W roku szkolnym 2010/2011 w klasach pierwszych będą uczniowie urodzeni od maja do grudnia 2003 r. oraz od stycznia do końca sierpnia 2004 r. Zaś w roku 2011/2012 do szkół trafi cały rocznik 2005 oraz dzieci urodzone od września do grudnia 2004 r.
Równolegle przez pierwsze dwa lata dla dzieci sześcioletnich, które nie pójdą do szkoły, będą funkcjonowały obowiązkowe "zerówki", czyli roczne obowiązkowe wychowanie przedszkolne; w ostatnim zaś roku wprowadzone zostaną obowiązkowe "zerówki" dla pięciolatków.
Rodzice dzieci sześcioletnich urodzonych w 2003 i 2004 r. będą mogli sami zdecydować czy ich dzieci pójdą wcześniej do szkoły, czy też nie. O swojej decyzji będą musieli uprzedzić szkołę rejonową, do której powinno chodzić dziecko.
zapewnienie lepszego dostępu do edukacji najmłodszych dzieci przez obniżenie wieku rozpoczynania obowiązku szkolnego do 6 lat, co umożliwi wykorzystanie potencjału systemu szkolnego dla wyrównywania szans oraz wczesnego odkrywania uzdolnień;
reforma programowa wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego, ukierunkowana na precyzyjny opis efektów kształcenia na każdym etapie edukacyjnym, indywidualizację kształcenia oraz zwiększenie autonomii szkół w kreowaniu procesu kształcenia;
(Zmiana podstawy programowej wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego oraz towarzyszące temu zmiany w organizacji pracy szkół
Celem reformy programowej wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego jest precyzyjny opis efektów kształcenia na każdym etapie edukacyjnym oraz zwiększenie autonomii szkół w podejmowaniu działań zmierzających do efektywnego kształcenia. Służą temu w szczególności:
połączenie w jeden dokument podstaw programowych i standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania sprawdzianu i egzaminów;
sformułowanie podstawy programowej w języku wymagań, dzięki któremu nauczyciele będą wiedzieć, czego mają nauczyć, a rodzice – co musi umieć dziecko, aby dobrze zdać egzamin;
ukierunkowanie pracy wychowawczej i profilaktycznej na uczenie współpracy, wrażliwości społecznej;
nastawienie na wychodzenie naprzeciw potrzebom uczniów – udzielanie pomocy w przezwyciężaniu trudności oraz rozwijaniu zdolności i zainteresowań;
przywrócenie nauczycielom prawa swobodnego wyboru programów nauczania i podręczników, stosownie do potrzeb i możliwości uczniów.
Nowa podstawa programowa wprowadza m.in.:
od klasy I szkoły podstawowej: zajęcia komputerowe i naukę języka obcego nowożytnego,
w gimnazjum: naukę dwóch języków obcych, edukację dla bezpieczeństwa, zajęcia do wyboru (artystyczne, techniczne, sportowe).
Reforma programowa jest wdrażana stopniowo. W roku szkolnym 2009/2010 obejmuje przedszkola, pierwszą klasę szkoły podstawowej oraz pierwszą klasę gimnazjów. W roku szkolnym 2010/2011 objęła klasy pierwsze i drugie szkół podstawowych i gimnazjów, w następnych latach – kolejne. Wdrażanie reformy programowej w szkołach podstawowych, liceach ogólnokształcących i zasadniczych szkołach zawodowych zakończy się w roku szkolnym 2014/15, w technikach i liceach artystycznych – w roku szkolnym 2015/2016, zaś w liceach uzupełniających – w roku szkolnym 2016/2017.
Zmiany zasad przeprowadzania sprawdzianu na koniec szkoły podstawowej, egzaminu gimnazjalnego oraz egzaminu maturalnego
Dokonano także koniecznych zmian w egzaminie maturalnym. W 2010 roku:
po raz pierwszy od 25 lat każdy zdający egzamin maturalny przystąpi do obowiązkowego egzaminu z matematyki,
nie będzie przedmiotu obowiązkowego wybieranego przez zdającego spośród kilku możliwych do wyboru,
przedmioty obowiązkowe – język polski, język obcy nowożytny i matematyka – będą zdawane na poziomie podstawowym,
absolwent będzie mógł wybrać do sześciu przedmiotów dodatkowych,
przedmioty dodatkowe będą zdawane na poziomie podstawowym lub rozszerzonym.
W związku z wejściem w życie nowej podstawy programowej zaplanowano odpowiednie zmiany w systemie egzaminów zewnętrznych. Planowane zmiany zasad przeprowadzania sprawdzianu (2015 r.), egzaminu gimnazjalnego (2012 r.) oraz egzaminu maturalnego (2015 r.) wynikają z wprowadzenia od 1 września 2009 r. reformy programowej:
w szkole podstawowej nauka języka obcego nowożytnego od I klasy jest obowiązkowa,
w gimnazjum wprowadzono obowiązkową naukę drugiego języka obcego nowożytnego,
w szkole ponadgimnazjalnej kończącej się maturą każdy uczeń obowiązkowo wybierze co najmniej dwa przedmioty, których będzie się uczył na poziomie rozszerzonym.
Zmieniona formuła systemu egzaminów końcowych ma umożliwić monitorowanie efektów kształcenia uczniów poprzez przeprowadzenie trzykrotnego pomiaru osiągnięć (sprawdzian, egzamin gimnazjalny, egzamin maturalny) w zakresie tych samych przedmiotów – język polski, język obcy nowożytny, matematyka.
Sprawdzian w szóstej klasie szkoły podstawowej – 2015 r.
wprowadzony zostanie sprawdzian z nauczanego w szkole języka obcego nowożytnego, który będzie składał się z zadań zamkniętych,
wyniki ze sprawdzianu będą podawane w podziale na wyniki częściowe – polonistyczny, matematyczny i z języka obcego nowożytnego nauczanego w szkole.
Egzamin gimnazjalny – 2012 r.
wprowadzony zostanie obowiązek zespołowego przygotowania, wykonania i publicznego przedstawienia projektu na wybrany temat pod koniec nauki w gimnazjum,
wszyscy gimnazjaliści będą zdawać trzy egzaminy pisemne: humanistyczny, matematyczno-przyrodniczy i z wybranego przez ucznia języka obcego nowożytnego,
egzamin z języka obcego nowożytnego będzie miał dwie części – podstawową, odnoszącą się do wymagań na poziomie III.0 oraz rozszerzoną, odnoszącą się do wymagań na poziomie III.I,
uczeń, który w gimnazjum kontynuował naukę danego języka obcego nowożytnego, będzie obowiązkowo zdawał dwie części tego egzaminu,
wyniki egzaminu gimnazjalnego będą podawane w podziale na wyniki częściowe – polonistyczny, historyczno-społeczny, matematyczny, przyrodniczy oraz z języka obcego nowożytnego dla poziomu podstawowego i rozszerzonego.
Egzamin maturalny – 2015 r.
egzaminy ustne z języka polskiego i języka obcego nowożytnego będą zorganizowane zgodnie z precyzyjnie zdefiniowaną procedurą,
trzeba będzie zdać trzy egzaminy pisemne o wymaganiach podstawowych: z języka polskiego, matematyki i wybranego języka obcego nowożytnego,
trzeba będzie przystąpić do egzaminów pisemnych na poziomie rozszerzonym z przynajmniej dwóch przedmiotów wybranych z określonej listy, zawierającej także język polski, matematykę i języki obce nowożytne.
Egzaminy zewnętrzne przygotowywane są przez Centralną Komisję Egzaminacyjną i Komisje Okręgowe.
poprawa jakości kształcenia zawodowego oraz zaspokajania specjalnych potrzeb edukacyjnych i ich modernizacja zgodna z programem uczenia się przez całe życie;
otwarcie polskiego systemu edukacji na świat, działania na rzecz integracji cudzoziemców w polskim systemie oświaty i wspieranie promocji języka polskiego oraz nauczania polskich dzieci poza granicami Polski; (Uczniowie uczęszczający do oddziałów międzynarodowych będą realizować obowiązek szkolny i obowiązek nauki. Uczniowie oddziału międzynarodowego, będący obywatelami polskimi, będą mieli obowiązek nauki języka polskiego oraz historii i geografii Polski zgodnie z polską podstawą programową kształcenia
ogólnego. Uczniom oddziału międzynarodowego niebędącym obywatelami polskimi szkoła zapewnia naukę języka polskiego jako języka obcego.)
zapewnienie wysokiej jakości edukacji przez odbiurokratyzowanie nadzoru pedagogicznego i jasny rozdział zadań między organy prowadzące szkoły oraz organy sprawujące nadzór pedagogiczny, będący elementem racjonalnej decentralizacji części kompetencji państwa w obszarze oświaty i wychowania.
Odciążono kuratorów oświaty od zadań administracyjnych, rezygnując m.in. z opiniowania:
arkuszy organizacji szkół, które w dalszym ciągu będą sporządzane przez dyrektora szkoły i zatwierdzane przez organ prowadzący,
łączenia szkół i placówek w zespół oraz rozwiązywania zespołów (z wyjątkiem łączenia szkoły podstawowej z gimnazjum, które wymaga zgody kuratora oświaty),
ustalania przez jednostki samorządu terytorialnego sieci szkół, likwidacji szkół prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego, likwidacji profili kształcenia zawodowego oraz zawodów, w jakich szkoła kształci, a także przeniesienia kształcenia w określonym zawodzie do innej szkoły lub placówki.
Zwiększono wpływ lokalnej społeczności na politykę oświatową poprzez zobowiązanie organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego (wójtów, burmistrzów, prezydentów, starostów i marszałków) do przedstawiania w terminie do 31 października każdego roku odpowiednim organom prowadzącym szkoły (radzie gminy, powiatu oraz sejmikowi województwa) informacji o stanie realizacji zadań oświatowych za poprzedni rok, w tym o wynikach sprawdzianów i egzaminów.
Przekazywanie szkół osobom fizycznym lub osobom prawnym
niebędącym jednostkami samorządu terytorialnego
Proponowane w ustawie zmiany pozwolą JST na przekazanie szkoły lub placówki do prowadzenia innemu podmiotowi z ominięciem procesu likwidacyjnego. Samorząd będzie mógł przekazać szkołę lub placówkę, jeżeli:
1. uczy się w niej nie więcej niż 70 uczniów;
2. powiadomi 6 miesięcy wcześniej pracowników szkoły lub placówki;
3. uzyska zgodę (pozytywną opinię) kuratora oświaty na przekazanie.
Przekazanie szkoły będzie się odbywać na następujących warunkach:
1. szkoła pozostanie placówką publiczną, bezpłatną dla ucznia i ogólnie dostępną;
2. rada JST podejmie uchwałę o przekazaniu szkoły;
3. zostanie zawarta umowa pomiędzy JST a podmiotem przejmującym szkołę (osoba fizyczna lub prawna), określająca:
· obwód szkoły lub warunki przyjmowania uczniów,
· warunki korzystania z mienia przejętej szkoły lub placówki,
· tryb kontroli przestrzegania umowy,
· warunki i tryb rozwiązania umowy za wypowiedzeniem.
Nowelizacja ustawy przyniesie w tym zakresie następujące korzyści:
1. uniknięcie procesu likwidacji szkoły i ochrona miejsc pracy dla nauczycieli;
2. płynne przekazanie szkoły – mniej konfliktów;
3. zakaz likwidacji szkoły przez nowy organ prowadzący;
4. obowiązek ponownego przejęcia szkoły przez samorząd, jeżeli nowy organ prowadzący nie będzie mógł jej dalej prowadzić;
5. nadzór nad jakością nauczania pozostanie w rękach kuratora oświaty, a właścicielem majątku szkoły nadal będzie samorząd;
6. dotację na każdego ucznia z budżetu samorządu szkoła otrzyma od dnia jej przejęcia (szkoły powoływane, w następstwie likwidacji, otrzymywały dotację dopiero od 1 stycznia, a nie od momentu rozpoczęcia działalności), co zapobiegnie brakom środków na wynagrodzenia dla nauczycieli od września do grudnia.
AKTUALNY SCHEMAT USTROJU SZKOLNEGO W POLSCE
Wychowanie przedszkolne
Placówki wychowania przedszkolnego są to placówki przeznaczone dla dzieci w wieku od lat 3 do rozpoczęcia przez nie nauki w szkole podstawowej, zapewniające dzieciom opiekę oraz mające na celu przygotowanie ich do nauki w szkole. Do placówek wychowania przedszkolnego zaliczono przedszkola, oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych, a od roku szkolnego 2008/2009 również zespoły wychowania przedszkolnego i punkty przedszkolne.
Szkoły podstawowe
Do szkół podstawowych zalicza się: szkoły podstawowe, szkoły filialne, szkoły
podstawowe sportowe i szkoły podstawowe mistrzostwa sportowego. Są to szkoły
sześcioletnie, w których w ostatnim roku nauki przeprowadza się obowiązkowy
sprawdzian, weryfikujący opanowanie przez ucznia umiejętności określonych w
standardach wymagań dotyczących czytania, pisania, rozumowania, korzystania z
informacji, i wykorzystania wiedzy w praktyce. Struktura organizacyjna szkół
podstawowych obejmuje klasy I–VI, w których nauka jest obowiązkowa. W tej grupie
szkół ujmuje się ponadto: szkoły artystyczne ogólnokształcące niedające uprawnień
zawodowych realizujące jednocześnie program szkoły podstawowej oraz szkoły
specjalne.
Obecnie mamy następujące typy szkół ponadgimnazjalnych:
zasadnicze szkoły zawodowe (16 - 18/19 lat) o okresie nauczania dwu- lub trzyletnim, których ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu, a także dalsze kształcenie w dwuletnim uzupełniającym liceum ogólnokształcącym i trzyletnim technikum uzupełniającym,
trzyletnie licea ogólnokształcące (16-19 lat),
trzyletnie licea profilowane (16-19 lat) kształcące w profilach kształcenia ogólnozawodowego, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości,
czteroletnie technika (16-20 lat), których ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu oraz świadectwa dojrzałości,
dwuletnie uzupełniające licea ogólnokształcące (18/19-20/21 lat) dla absolwentów szkół zasadniczych, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości,
trzyletnie technika uzupełniające (18/19-21/22 lata) dla absolwentów szkół zasadniczych, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości, a także uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu,
szkoły policealne o okresie nauczania nie dłuższym niż 2,5 roku, których ukończenie umożliwia osobom posiadającym wykształcenie średnie uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe.
Absolwenci szkół średnich wyższego szczebla mają następujące możliwości wyboru dalszej drogi edukacyjnej na poziomie szkolnictwa wyższego:
Szkoły policealne 1 - 2,5- letnie,
Szkoły wyższe zawodowe lub studia uniwersyteckie pierwszego stopnia (licencjackie) 3 lub 4-letnie,
Szkoły wyższe (uniwersytety, studia magisterskie) o 4,5 - 6-letnim cyklu nauki.
Ustawa o szkolnictwie wyższym wyróżnia trzy rodzaje studiów:
jednolite studia magisterskie,
wyższe studia zawodowe i uzupełniające studia magisterskie,
ze względu na formę odbywania studiów: dzienne, wieczorowe, zaoczne i eksternistyczne.
Dla absolwentów szkół wyższych z dyplomem magistra dostępne są studia podyplomowe i doktoranckie.
Szkoły policealne przygotowują uczniów do pracy w zawodach i specjalnościach wymagających średniego wykształcenia. Czas trwania nauki zależy od zawodu i jest zdefiniowany w klasyfikacji zawodów. Większość zawodów wymaga 2 lub 2,5 lat kształcenia, a niektóre tylko 1 roku.
Do wyższych szkół zawodowych zaliczane są państwowe szkoły zawodowe tworzone na podstawie ustawy z 1997 r. oraz szkoły niepaństwowe, które nie mają uprawnień akademickich. Prowadzenie wyższych studiów zawodowych, jako wyodrębnionego w systemie kształcenia poziomu studiów, jest możliwe również w uczelniach akademickich. Natomiast wyższe szkoły zawodowe mogą prowadzić wyłącznie kształcenie na poziomie zawodowym. Ma ono bardziej wyspecjalizowany zawodowo charakter.
Wśród szkół wyższych wyróżnia się następujące typy: uniwersytety, politechniki, akademie rolnicze, uczelnie ekonomiczne, uczelnie pedagogiczne, akademie medyczne, wyższe szkoły morskie, akademie wychowania fizycznego, uczelnie artystyczne, uczelnie teologiczne, wyższe szkoły zawodowe, szkoły resortu obrony narodowej i szkoły resortu spraw wewnętrznych.
Obowiązek szkolny spełnia się przez uczęszczanie do szkoły podstawowej lub gimnazjum.
Obowiązek szkolny dziecka rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat (i nie odroczono mu rozpoczęcia spełniania obowiązku szkolnego) i trwa do ukończenia gimnazjum, nie dłużej jednak niż do ukończenia 18 roku życia. Ponadto od roku szkolnego 2004/2005 dzieci sześcioletnie mają obowiązek uczęszczać do oddziałów zerowych przygotowujących do nauki szkolnej, w ramach szkół podstawowych lub przedszkoli.
Po ukończeniu gimnazjum obowiązek nauki nałożony Konstytucją RP spełnia się przez:
uczęszczanie do publicznej lub niepublicznej szkoły ponadgimnazjalnej lub
uczęszczanie na zajęcia realizowane w formach pozaszkolnych w akredytowanych placówkach publicznych i niepublicznych, lub
uczęszczanie na zajęcia realizowane w ramach działalności oświatowej
prowadzonej przez osoby prawne i fizyczne, albo realizowanie, zgodnie z odrębnymi przepisami, przygotowania zawodowego u pracodawcy.
Reforma szkolnictwa wyższego:
Zmiany przewidują m.in.
Nowy model nauczania
(Dzięki zmianom zwiększy się autonomia programowa szkół wyższych. Likwidacji ulegną sztywne, centralne standardy nauczania, a uczelnie zyskają swobodę w tworzeniu nowych autorskich kierunków studiów. Programy będą tworzone przy wsparciu autorytetów naukowych, pracodawców i ekspertów w dziedzinie gospodarki. Nowe mechanizmy wprowadzane są w oparciu o funkcjonujące w Europie tzw. Ramy Kwalifikacji. Dzięki Krajowym Ramom Kwalifikacji (KRK) dyplomy polskich uczelni będą mogły być porównywane z dyplomami z innych krajów europejskich. Dodatkowe środki trafią również do wybitnych uczonych, młodych naukowców, doktorantów i studentów.)
Przejrzyste zasady kariery naukowej
(Uproszczona zostanie procedura ubiegania się o stopień doktora habilitowanego. Procedura w większym stopniu skoncentruje się na realnych osiągnięciach i dorobku naukowym, a czas jej prowadzenia skrócony zostanie z obecnych 11 do 4 miesięcy. Wprowadzony zostanie także obowiązek stosowania trybu konkursowego przy kwalifikacji na studia doktoranckie. Warunkiem otwarcia przewodu doktorskiego będzie co najmniej jedna publikacja w czasopiśmie naukowym o zasięgu krajowym lub w recenzowanym sprawozdaniu z międzynarodowej konferencji naukowej. Doktoranci otrzymają większe wsparcie finansowe, a najlepsi z nich otrzymają dodatkowe stypendium. Zmiany dotkną też kadrę uczelnianą. Zlikwidowane zostało stanowisko docenta, a na stanowisku adiunkta i asystenta pracownik będzie mógł być zatrudniony maksymalnie przez osiem lat. Jeśli w tym czasie nie uzyska wyższego stopnia naukowego a tym samym możliwości awansu, to czeka go degradacja.
Ograniczeniu ulegnie także wieloetatowość. Dodatkowy etat będzie możliwy jedynie po uzyskaniu zgody rektora. Nauczyciele akademiccy będą również obowiązkowo poddawani ocenie działalności naukowej, dydaktycznej i organizacyjnej. Ocena będzie dokonywana nie rzadziej niż co 2 lata, a profesorów - raz na 4 lata. Druga negatywna ocena będzie obligować rektora do rozwiązania stosunku pracy z ocenionym nauczycielem.)
Lepszy dostęp do bezpłatnych studiów(Powstanie katalog bezpłatnych usług dla wszystkich studentów (uczelni publicznych i niepublicznych). Prawa studenta chronić będzie obowiązkowa umowa z uczelnią publiczną na studiach stacjonarnych. Zmieni się system pomocy materialnej, tak aby w większym stopniu mogli korzystać z niej najubożsi studenci.
Więcej studentów zyska szansę na studia bezpłatne. Drugi kierunek będzie mógł studiować każdy student, jednak aby były to studia bezpłatne, musi on uzyskać stypendium rektora za wyniki w nauce. Takie rozwiązanie zwiększy liczbę miejsc na bezpłatnych studiach, które dotychczas były zajmowane przez studentów kilku kierunków, nie uzyskujących odpowiednich wyników w nauce.)
Decentralizacja szkolnictwa wyższego(Zniesiony będzie wymóg zatwierdzania przez ministra nauki regulaminów studiów i statutów uczelni. Rektorzy otrzymają większe uprawnienia w zakresie tworzenia, przekształcenia i likwidacji jednostek organizacyjnych uczelni oraz tworzenia ich filii.)