Smog kwaśny-londyński: zjawisko wystepowania mgieł o silnie kwaśnym odczynie wywoł. obecnością aerozoli, H2SO4, sadzy, SO2, tl. azotu; 1952r. 5-dniowe wysokie skażenie powietrza, 3x wiecej zgonów; NOx przechodzą w atmosferze złożona fotochemiczne reakcje łańcuchowe, szczególnie ważne są te zachodzące w obecności innych zanieczyszczeń np. węglowodorów. Rodnika hydroksylowego OH. ROO. + NO -> RO. + NO2 jest to układ faworyzujący powstawanie ozonu; [CH3OOO.] reaguje z NO i NO2 tworząc PAN! Środek łzawiący. Smog fotochemiczny: powstaje z przemian NOx w atmosferze. Ozon, PAN, inne uboczne produkty (aldehydy i ketony). Podrażnia blony śluzowe oczy i skórę, szkodliwośc zależy od war. Klimatycznych i topograf. Wysokie ciś. Atmosfer. I inwersja termiczna sprzyjają jego tworzeniu; Kwaśne deszcze: SO2, NO2, NH3; reaguja z para w chmurach prowadzą do: zakwaszania środowiska, zwiększają ruchliwość niektórych pierwiastków: Hg, Pb, Cr, Zn, Mn, Al; intensyfikacja korozji; Efekt cieplarniany: proces naturalny, gazy atmosf. blokują ulatnianie ciepła. Gazy cieplarniane: para wodna- jej ilości warunkowana równowagą miedzy opadami a parowaniem. Sub. Cieplarniane: CO2, O3, N2O, CH4; zależy od: różnic koncentracji, dynamiki jej zmian, zdolności pochłaniania prom. długofalowego. CO2 przyczyny wzrostu w atmosferze: karczowanie, wypalanie puszcz i lasów, niszczenie trop. Dżungli, spalanie paliw kopalnianych, sub. Organiczne pozostawione po wyrębie. CH4 : bagna, ryżowiska, zwierzęta przeżuwające, energetyczne wykorzystanie biomasy, gazy ziemnego; N2O: produkt denitryfikacji bakterii zyj. W glebie i wodach powierzchniowych, wzrost emisji ze źródeł antropogenicznych- nawozy azotowe, spalanie paliw kopalnianych; skutki ocieplenia klimatu: intensywniejsze parowanie i opady, zmiany poziomow mórz i oceanów, zagrożenie ekosystemów ekologicznych i gatunków, skutki zdrowotne, ekonomiczne i społeczne. / ONZ, IPCC- Miedzynarodowy Zespół ds. Zmian Klimatu, „Szczyt Ziemi” -92r. w Rio de Jeneiro, Protokół z Kioto -2005r. =do roku 2012 redukcja o 5,2% emisji g. cieplarnianych. Warstwa ozonowa- w stratosferze, pochłania część prom. UV; przyczyny jej zaniku: samoloty ponaddźwiękowe, freony, halony- do gaszenia pożarów, bromek metylu- pestycyd, odkażanie gleb, wir polarny= arktyczna zima kwaśny lód w chmurach, reakcje heterogeniczne ze zw. Cl, wiosenne Słońce padanie lodu-szybki rozpad- reakcje Cl atmosferycznego z O3. Skutki- wzrost promieniowanie UV, mutacje zwierząt (żaba). Ochrona ozonosfery: waszyngton -77r. konwencja Wiedeńska -85r, Protokół Montrealski -89r- redukcja produkcji freonów i halonów, Kopenhaga -92r; Gleba funkcje: 1. Produkcja biomasy(pożywienie, źródło energii i surowców); 2. Procesy buforowania, filtracji, transformacji (oczyszczanie wody); 3. Utrzymanie naturalnego środ. Ekologicznego i rezerwy genów; 4. Miejsce zachowania spuścizny kulturowej; niekorzystne zmiany w glebie powodują: pożary, erozja, susza, trzęsienia ziemi; zanieczyszczenie np. metale ciężkie, toksyny z nawozów, ŚOR, eksploatacja kopalin, zabudowa- domy, drogi; skladowanie odpadów przemysłowych; DEGRADACJA GLEB- proces zmiany jej właściwości fiz. Biol. i chem. prowadzący do obniżenia jej aktywności biol. W konsekwencji do obniżenia ilości oraz jakości produkowanej biomasy. D. WZGLEDNA- stopniowe lub skokowe przeobrażenie układu w nowy o aktywności biol. nie mniejszej od poprzedniego, np. zmiana kwasowości; D. BEZWZGLĘDNA- trwałe obniżenie ub zniszczenie aktywności biol- chem. wyraźne pogorszenie walorow gleby; / geotechniczna degradacja- zmiany na powierzchni, na terenie całego kraju- budownictwo, górnictwo; fizyczna d.- zageszczenie masy glebowej, pogorszenie struktury, nadmierne odwodnienie, wadliwa melioracja, erozja wietrzna i wodna; biologiczna d.- spadek ilości i masy edafonu, prowadzi do zmeczenia gleby; chemiczna d.- zakwaszenie lub alkalizacja, naruszenie równowagi jonowej, nagromadzenie soli, toksyczna koncentracja melali ciężkich, ŚOR; Do podstawowych form degradacji gleb: 1. Wyjałowienie ze skład. Pokarmowych i naruszenie równowagi jonowej; 2. Zakwaszenie i alkalizacja; 3. Zanieczyszczenie skład. Fitotoksycznymi; 4. Zasolenie; 5. Nadmierny ubytek próchnicy; 6. Przesuszenie, zawodnienie, eozje; 7. Zniekształcenie struktury i rzeźby terenu; 8. Uszkodzenie i zniszczenie poziomu próchnicznego; 9. Zanieczyszczenia mechaniczne i biol. EROZJA- rozmywanie lub rozwiewanie! Wzmaga ją: niszczenie szaty roślinnej; nieprawidłowa uprawa ziemi i wypas bydla; zle dobranie roślin uprawnych; wadliwe melioracje! DENUDACJA- całkowite zniszczenie prof. glebowego przez erozje; nasilenie erozji zależy od: rzeźby terenu, składu mech. Gruntu, wielkości i rozkładu opadów, sposobu użytkowania terenu; PUSTYNNIENIE I STEPOWIENIE- brak wody w glebie i przyziemnej części atmosfery; czynniki stepowienia- nadmierne wylesienie; odwodnienie, intens. rolnictwo; intensywny spływ, bez wnikania w glebę; zwiększone parowanie; brak okrywy roślinnej; wadliwe melioracje; nadmierne użytkowanie wód powierzchniowych; efekt cieplarniany; sposoby ochrony gleb: zespół czynników prawnych, organizacyjnych i technicznych zmierzających do: 1. Minimalizacji erozji wodnej i wiatrowej; 2. Przeciwdziałanie chem. degrad. gleb; 3. Przeciwdziałanie przesuszaniu i zawodnieniu; 4. Ograniczenie do min. Technicznych zmian gruntu i mechanicznego zanieczyszczenia; 5. Zachowanie gruntów o walorach ekologiczno- produkcyjnych; 6. Ograniczenie przejmowania gruntów pod zabudowę techniczna; zabiegi chroniące przed erozja: 1. Tarasowanie stromych stoków; 2. Prowadzenie dróg małymi spadami; 3. Kierunek uprawy prostopadle do spływu; 4. Unikanie monokultur, stosownie płodozmianu; 5. Zaprzestanie orki i wypasu na stromych zboczach; 6. Zaprzest. nadmiernego wyrębu drzew; 7. Zwiększanie zalesień i zadrzewień na zboczach; 8. Ochronne pasy zieleni; 9. Budowanie progów na potokach; 10. Wyeliminowanie ciężkiego sprzętu na stokach; *przeciwdziałanie chemicznej degradacji gleb: 1. Ograniczenie emisji pyłowo gazowych; 2. Budowa osłon biologicznych- pasy zieleni; 3. Właściwe skladowanie odpadów przemysłowych; 4. Wykorzystywanie gleb najsłabszych na budownictwo, przemysł i komunikacje; 5. Dostosowanie użytkowanie terenów do produkcji roślinnej; 6. Racjonalne stosowanie ŚOR, nawozów min. 7. Wprowadzenie ekologicznego rolnictwa; 8. Stosowanie nawozów naturalnych; 9. Stos. biol. i mech. metod ochrony roślin; EKOROZWÓJ- konferencja w Rio de Janeiro -92r. agenda 21 plan działań służąca osiągnięciu globalnego zrównoważonego rozwoju w XXIw. W 2002 w Johannesburgu odnowiona. ŚRODOWISKO- ogól elementow przyrodniczych tym także przekształconych w wyniku działalności człowieka, a w szczególności powierzchnie ziemi, kopaliny, wody, powietrze, rośliny i zwierzęta, krajobraz i klimat. = przestrzeń zasiedlona przez organizmy o wzajemnych związkach. Pierwotne- nietknięte gospodarczo; naturalne- częściowo zmienione przez człowieka, antropogeniczne- ingerencja człowieka dominuje nad prawami przyrody. Ochrona środowiska- zespół działań prowadzących do zachowania i poprawiania warunków niezbędnych dla długotrwałej egzystencji przyrody żywej, w tym również człowieka, wraz ze wspólnym dla nich obu środowiskiem przyrodniczym. Ochrona przyrody- zachowanie, właściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów i składników przyrody, w szczególności dziko występujących roślin i zwierz. oraz kompleksów przyrodniczych i ekosystemów. Koncepcja ekorozwoju- wzrost samopodtrzymujący się; rozwój zrównoważony (gospodarczy z uwzględnieniem czynników środowiskowych). Godzi prawa przyrody i ekonomii, realizowany przez ekopolitykę państwa. Polska- pierwsze zapiski z obrad okrągłego stołu z -89r. ogólne zasady ekorozwoju: 1. Obowiązek ochrony środ. nie może pozostawać w konflikcie z interesami gospodarki. 2. Zasada uwzględniania wymogów środowiska w działalności planistycznej. 3. Zas. Praworządności. 4. Zas. Odpowiedzialności sprawcy. 5. Zas likwidacji zanieczyszczeń u źródeł. 6. Zas ekonomizacji. 7. Zas regionalizmu 8. Zas uspołecznienia 9. Zas wspólnego rozwiązywania europejskich i globalnych problemów. Elementy: jakośc środowiska; stan zdrowia społecznego; konserwatorska ochrona przyrody; racjonalna gospodarka zasobami; proekologiczne kierunki rozwojowe; ekopolityka: długookresowe cele ekologiczne do 2025r; od 2003 realizowane krótkookresowe 4-letnie polityki ekol.;