Nowa Skandynawia- Dogma i po Dogmie
Manifest -Dogma 95
Dogma 95 to grupa filmowców- Larsa von Triera, Kristiana Leveringa, Thomasa Vinterberga oraz Sorena Kragha- Jacobsona powstała w Kopenhadze wiosną 1995 roku. Jej celem było zwalczanie „pewnych tendencji” we współczesnym kinie dzięki stosowaniu się do rygorystycznych reguł składających się na „Śluby czystości”.
Zdjęcia filmowe powinny być kręcone w autentycznych miejscach i plenerach. Rekwizyty filmowe i scenografia są niedopuszczalne. ( Jeżeli do opowiadania potrzebne są specjalne rekwizyty, należy uzależnić wybór miejsca od tego, gdzie takowe rekwizyty znajdują się naturalnie).
Muzyka powinna rozbrzmiewać tylko w filmowanej przestrzeni, a więc powinna być diegetyczna.
Zdjęcia powinny być kręcone kamerą z ręki, która śledzi przebieg akcji filmu.
Film powinien być nakręcony w kolorze. Nie wolno stosować sztucznego, ustawionego oświetlenia, jedynym dopuszczalnym dodatkowym źródłem światła może być lampa zamontowana na kamerze.
Nie wolno używać filtrów oraz optycznie deformować obraz.
Film nie może zawierać powierzchownej akcji. Zabronione jest umieszczanie wątków morderstwa, ukazywanie broni.
Zabronione są odstępstwa czasowe i topograficzne.
Kino gatunkowe jest nie do przyjęcia.
Taśma powinna mieć format 35mm.
Nazwisko reżysera nie powinno pojawić się w napisach początkowych.
Grupa odchodziła od tradycyjnego sposobu tworzenia filmów, krytykowali burżuazję i normy demokratycznego społeczeństwa, obnażali hipokryzję i zakłamanie. Ci, którzy podpisali się pod postulatami zrzekli się również osobistego gustu na rzecz przedstawiania prawdy objawionej w scenerii.
Filmy zrealizowane zgodnie z powyższymi zasadami mogą ubiegać się o certyfikat , który przyznano jak dotąd 37 obrazom filmowym. Większość z filmów to produkcje niszowe. Do najbardziej znanych należy Festen Vinterberga oraz Idioci von Triera. Soren Kragh- Jacobsen zrealizował w nurcie Dogmy "Mifune", a Kristian Levering- "Król żyje" (The King is alive), jednak te dwa filmy nie są tak popularne jak filmy Vinterberga i von Triera.
Festen
1998, Thomas Vinterberg
Pierwszy film, który uzyskał certyfikat Dogmy 95. Obraz przedstawiający spotkanie rodzinne z okazji urodzin ojca głównych bohaterów. Rodzeństwo nie może pogodzić się z tajemniczą, samobójczą śmiercią siostry. Odejście Lindy najbardziej przeżywa jej bliźniaczy brat- Christian. Podczas przemówienia Christian wyjawia tajemnicę ojca sprzed lat, obwinia go o samobójczą śmierć siostry. Film można uznać za krytykę wyższych sfer oraz obraz obnażający wady tej grupy społecznej niczym w „Dyskretnym uroku burżuazji” Bunuela.
Idioci
1998, Lars von Trier
To historia grupy młodych ludzi mieszkających w wystawionym na sprzedaż domu rodziny jednego z bohaterów udających idiotów. Udając niedorozwiniętych umysłowo badają reakcje przypadkowo napotkanych ludzi. Wzbudzają ambiwalentne emocje. Pewnego dnia do domu dołącza kobieta, która staje się świadkiem kryzysu komuny i jej powolnego rozpadu.
Mifune
1999, Soren Kragh- Jacobsen
Główny bohater pochodzący z prowincji jest zadowolony z aktualnego statusu- mieszka w Kopenhadze i żeni się z córką swojego szefa. Jego ojciec umiera, przez co mężczyzna musi wrócić na wieś, do przeszłóści od której chciał się odciąć.
Król żyje
2000, Kristian Levring
Historia grupy osób, które zgubiły się na pustyni, następuje zderzenie cywilizacji z prymitywnym bytem tamtejszej ludności.
Po Dogmie- Lars von Trier
Duński reżyser, który odmienił kino lat 90. Ukończył Duńską Szkołę Filmową i studiował filmoznawstwo. Zrealizował wiele teledysków i filmów reklamowych. Należał do grupy „Filmgrupp 16” oraz pracował w Państwowej Centrali Filmowej. Zadebiutował filmem Element zbrodni w 1984, który został nagrodzony na trzech festiwalach (Cannes, Mannheim i Chicago). Jest współwłaścicielem i współtwórcą wytwórni Zentropa, której filia (Puzzy Power) od 1997 produkuje filmy pornograficzne dla kobiet.
Filmografia
Element zbrodni 1984
Pierwszy film z "Trylogii europejskiej". Stary kontynent jest miejscem przerażającym oglądanym w onirycznych wizjach głównego bohatera- tak Europa zostaje przedstawiona widzowi, w którym obraz wzbudza ambiwalentne emocje. Chaotyczny sen detektywa Fishera wciąga, intryguje. Bohater próbuje rozszyfrować zagadkę mordercy stając się nim przez co zaczyna tracić kontrolę nad śledztwem. Psychologiczny rozpad bohatera można przyrównać do upadającej, podgniłej Europy.
Epidemia 1987
Europa 1991
Przełamując fale 1996
Pierwsza część trylogii "Złote serce".Film stworzony w oparciu o założenia Dogmy 95. Historia młodej dziewczyny, która wychodzi za mąż za dojrzałego mężczyznę pracującego na platformie wiertniczej. Bess wydaje się, że rozmawia z Bogiem. Prosi go o jak najszybszy powrót męża do domu. Jan wraca sparaliżowany, prosi żonę by prowadziła normalne życie i wyzwala ją z małżeńskiej wierności. Bess traktuje prostytucję jako życzenie Boga, który poprzez umęczenie ciała Bess zwróci zdrowie Janowi. Bess zostaje zamordowana, zostaje potępiona przez wspólnotę religijną. Jan odzyskuje władzę w nogach. To mieszanka religii, erotyki i nawiedzenia.
Idioci 1998
Tańcząc w ciemnościach 2000
Emigrantka z Czechosłowacji- Selma przylatuje do Stanów, aby zapewnić synowi operację oczu. Kobieta ciężko pracuje sama tracąc wzrok. Z dnia na dzień wada się pogłębia, a kobieta musi okłamywać zakładowego okulistę. W bardzo trudnym życiu bohaterki jedyną odskocznią od rzeczywistości jest jej pasja- musicale. Selma jest szczęśliwa jako gwiazda musicali w swoim wyobrażonym świecie.
Dogville 2003
Część pierwsza "Trylogii amerykańskiej". Stylistyka stojąca w opozycji do klasycznego amerykańskiego kina. Grace ucieka przed mafią. Schronienie dali jej mieszkańcy małego miasteczka znajdującego się w Górach Skalistych- Dogville. W zamian za gościnę Grace musi być pożyteczna dla społeczności. Sytuacja bohaterki wymyka się spod kontroli, dziewczyna staje się niewolnicą.
Manderlay 2005
Antychryst 2009
Psychoterapeuta wraz z żoną próbują dojść do siebie po stracie synka. Kobietę dręczą wizje i koszmary, odkrywa w sobie lęki i powoli się przełamuje. W krytycznym momencie żona zwraca się przeciwko mężczyźnie, próbuje go zabić.
Melancholia 2011
Nimfomanka 2013
Stary kawaler Seligman znajduje pobitą Joe I zabiera ją do domu. Oboje rozmawiają. Joe opowiada mężczyźnie o swoim uzależnieniu od seksu i jego konsekwencjach. Seligman nigdy nie uprawia seksu, więc doświadczenia Joe przyrównuje do swojej wiedzy naukowej, następuje konfrontacja racjonalizmu i empiryzmu.
Cechy formalne i stylistyczne
Głównymi cechami filmów reżysera jest realizm filmowy i ideologizm. Realizm przejawia się w odzwierciedlaniu wybranych aspektów rzeczywistości, u von Triera są to zazwyczaj choroby psychiczne oraz problemy na podłożu psychologicznym, fobie i perwersje . Bardzo ważnym elementem są dla von Triera wizualne ekstrawagancje, częste epatowanie nagością i seksem. Jego filmy mają otwartą strukturę, więc można je interpretować na wiele sposobów. Narracja zostaje często oddana więcej niż jednemu głosowi, dzięki czemu poznajemy historię z różnych perspektyw. Zrywa z konwencjonalnym teatrem czy filmem telewizyjnym dzięki temu, że film w znacznym stopniu złożony jest z planów ogólnych, w obrazie przeważa pejzaż co jest nietypowe dla telewizji (Medea). W jego filmach można doszukiwać się takich motywów jak: powrót do stanu pierwotnego, kwestia wiary ,motywy biblijne, baśniowe, przypowieści, dwa światy-natura i kultura, odrzucenie ról społecznych, bliskie relacje międzyludzkie, strata bliskiej osoby, zmęczenie cywilizacją i nadmierną złożonością świata. Bohater jest idealistą.
Cechy stylistyczne:
Kamera z ręki, brak dbałości o konstrukcję kadrów, bardzo szybkie zoomy, oświetlenie często diegetyczne, częste zbliżenia, plansze wprowadzające do kolejnych epizodów, podważenie dokumentalizmu i voyeryzmu poprzez spojrzenie bohatera w stronę kamery.
O von Trierze
"Nawet tak seksistowscy reżyserzy jak Woody Allen czy Stanley Kubrick potrafią tchnąć w swoje dzieła duszę. W przypadku Larsa von Triera jest to niemożliwe. On potrzebuje kobiety, aby natchnąć swoje filmy. Dlatego potem tak bardzo ich nienawidzi. Musi więc zniszczyć je w trakcie zdjęć i ukryć dowody zbrodni" Bjork o współpracy z reżyserem przy filmie „Tańcząc w ciemnościach”.
Reżyser popadł również w konflikt z Nicole Kidman z którą współpracował przy produkcji „Dogville”- "Jednego dnia to mogła być bajka, drugiego - koszmar. Lars był niezwykle delikatny - czuły i miły, po czym nagle poniżał mnie emocjonalnie, jeśli tylko uznał, że tego potrzebuje".
W filmach skandynawskiego reżysera kobiety są najczęściej źródłem zła i zniszczenia lub prowokują do złego, przez co von Trier jest uznawany za mizogina. Jego podejście do kobiet może być spowodowane trudną relacją Larsa z matką, która zaistniała już we wczesnym dzieciństwie reżysera, a która spowodowała u niego depresję.