Analiza�lowości działania państwowych funduszy�lowych oraz agencji

Analiza celowości działania państwowych funduszy celowych oraz agencji

Prof. zw. dr hab. Krystyna Piotrowska-Marczak

Informacja nr 715

I. Istota państwowych funduszy celowych i agencji

Gospodarka środkami publicznymi może odbywać się przy wykorzystaniu instytucji budżetu, bądź różnych innych form z nim związanych w sposób bezpośredni lub pośredni. Niektóre z tych form w literaturze nazywa się małymi budżetami,¹ a gospodarkę finansową - na gruncie której gromadzone są dochody i dokonywane wydatki traktuje się jako pozabudżetową.
Instytucjami, zaliczanymi do tego obszaru są państwowe fundusze celowe i agencje państwowe. Posiadają one pewne cechy wspólne, ale też znacznie się od siebie różnią, stąd zanim określi się i przytoczy argumenty za celowością ich istnienia czy rozwoju niezbędne jest wskazanie czym są w sensie ekonomicznym i finansowym.
Szczegółowe zasady gospodarki państwowego funduszu celowego określa w drodze rozporządzenia minister nadzorujący dany fundusz w porozumieniu z Ministrem Finansów.
Według ustawy o finansach publicznych funduszem celowym jest fundusz ustawowo powołany przed dniem wejścia ustawy, którego przychody pochodzą z dochodów publicznych a wydatki przeznaczone są na realizację wyodrębnionych zadań.
W literaturze fundusze celowe są szerzej określane. Publiczny fundusz celowy można zdefiniować jako utworzoną na mocy aktu prawnego wysokiej rangi (najczęściej ustawy) formę organizacyjną służącą organom władz publicznych do gromadzenia środków pieniężnych ze ściśle określonych źródeł. Zgromadzone środki pieniężne muszą być przeznaczone na precyzyjnie określone cele".²
Inne rozłożenie akcentów występuje w kolejnej definicji. Pojęciem fundusze pozabudżetowe obejmujemy fundusze typu budżetowego o charakterze celowym tworzone w ramach budżetu lub poza budżetem i stanowiące alternatywę w stosunku do budżetu, źródło finansowania zadań państwa i samorządów terytorialnych."³
Syntetyczne ujęcia zawarte w definicjach wymagają rozwinięcia i scharakteryzowania funduszy celowych.
Publiczne fundusze celowe cechuje:
1. Wyodrębnienie organizacyjne i finansowe części środków publicznych.
2. Ograniczenie swobody rozdziału części środków publicznych.
3. Wyodrębnienie określonych zadań o charakterze publicznym z potraktowaniem ich w sposób preferencyjny.
4. Zapewnienie ciągłości finansowania przez wyłączenie z procedury rocznego planowania budżetowego.
5. Racjonalizacja wydatków, wynikająca z braku konieczności ich rozliczania w cyklu rocznym.
6. Celowe gromadzenie dochodów.
7. Zakres zadań uzależniony od wysokości zgromadzonych dochodów.
8. Stałość dochodów.
9. Elastyczność gospodarki finansowej (jako szczególna zaleta w odniesieniu do gospodarki inwestycyjnej).
10. Możliwość finansowania dotacyjnego przy równoczesnym finansowaniu metodą zwrotną.
Przedstawiona lista cech funduszy celowych umożliwia omówienie ich funkcji.
Funkcje publicznych funduszy celowych:
1. Funkcja alokacyjna
Mechanizm gromadzenia środków opiera się na przymusie administracyjnym. Tym samym dokonuje się rozmieszczenie zasobów pieniężnych dodatkowym kanałem.
2. Funkcja redystrybucyjna
Następują zmiany w proporcjach podziału PKB, co wynika z obligacji zawartej w nakazie zmniejszenia dochodów zarówno osób fizycznych, jak i podmiotów gospodarczych na rzecz funduszy.
3. Funkcja mobilizacyjna
Polega na multiplikacji środków publicznych. Wynika to często z braku możliwości np. zwiększenia wpływów z podatków, a jest to możliwe przy wykorzystaniu innych instrumentów finansowych.
4. Funkcja racjonalizacji wydatków publicznych
W konfrontacji ze specyfiką gospodarki budżetowej, fundusze celowe mogą zabezpieczać przed zmianą hierarchii celów i zadań publicznych.
Można przyjąć, że przedstawione funkcje mają charakter funkcji założonych a nie rzeczywistych, a jeśli tak, to stanowią swoistą listę pozytywów działania i powoływania funduszy celowych.
Do zalet funduszy należy:
- Brak konieczności konkurowania o środki budżetowe.
- Stabilne źródła dochodów.
- Cele względnie stałe.
Obok pozytywów funduszy nie można sobie nie zdawać sprawy, że spełniane przez nie funkcje rzeczywiste mogą się znacznie różnić od założonych, co w konsekwencji prowadzi do wielu skutków negatywnych.
Do najważniejszych z nich należą:
1. Dywersyfikacja gospodarki publicznymi środkami pieniężnymi.
2. Ograniczona kontrola parlamentu nad wykorzystaniem środków funduszowych.
3. Możliwość marnotrawstwa środków publicznych.
4. Brak racjonalności wykorzystania środków publicznych.
5. Brak obowiązku prowadzenia rachunku ekonomicznego, koszt korzyść, przez dysponentów środków funduszowych.
6. Tworzenie dodatkowych obciążeń podmiotów gospodarczych i gospodarstw domowych na rzecz państwa.
7. Niedobór środków nie daje szans na uzyskanie dodatkowego zasilania z budżetu, co powoduje ograniczenie racjonalności publicznej gospodarki finansowej.
8. Ograniczenie zakresu gospodarki budżetowej.
Na tle przedstawionych negatywów powstaje pytanie jakie są motywy tworzenia funduszy celowych. Są to:
2. Możliwość zaspokojenia potrzeb społecznych przy częściowej tylko zależności od zasobności budżetu.
3. Powiązanie dochodów, pochodzących z opłat czy podatków z zadaniami.
4. Stały dopływ środków.
5. Możliwość samodzielnego prowadzenia gospodarki.
Szczegółowa ocena funkcjonowania funduszy musi brać pod uwagę to, że państwowe fundusze celowe nie są jednorodne. Można je podzielić stosując różnorodne kryteria:
- dysponentów środków;
- celu gromadzenia środków;
- pochodzenia dochodów.
Z punktu widzenia dysponenta, fundusze można podzielić na: centralne i regionalne lub samorządowe oraz ponadnarodowe.
Według kryterium celu wyodrębnić można fundusze przeznaczone na:
- potrzeby społeczne,
- wspomaganie określonej dziedziny społecznie uznane za ważną,
- infrastrukturę społeczną,
- ochronę środowiska,
- określone dziedziny gospodarki.
Według pochodzenia dochodów fundusze celowe można podzielić na:
- Autonomiczne.
- Powiązane z budżetem.
- Wewnątrz-budżetowe.
Fundusze autonomiczne nie mogą liczyć na transfer środków z budżetu.
Fundusze powiązane z budżetem mogą być z niego dotowane.
Natomiast fundusze wewnątrz-budżetowe mają wyodrębniony jeden cel, który jest finansowany w takich granicach, w jakich osiągnie się wpływy z określonego źródła dochodów budżetowych.
Według źródła dochodów fundusze dzielą się na te:
- z dominacją dochodów własnych,
- z dominacją dochodów budżetowych.
Wydziela się także fundusze według powiązania z budżetem:
- metodą brutto (fundusze tworzone w ramach budżetu),
- metodą netto (fundusze uzupełniane dotacjami budżetowymi),
- nie powiązane z budżetem.
Według metod finansowania:
- fundusze finansowane metodą budżetową,
- fundusze finansowane metodą kredytową,
- fundusze finansowane metodą mieszaną (budżetowo-kredytową).
Można także dokonać klasyfikacji z punktu widzenia organu administracyjnego:
- fundusze państwowe,
- fundusze samorządowe,
- fundusze społeczne.
Według konieczności wyodrębniania się, tworzenia:
- fundusze obligatoryjne,
- fundusze fakultatywne.
Cechą wspólną, niezależną od przynależności do określonej grupy funduszy celowych, są następujące źródła ich dochodów:
a) własne (podatki, opłaty),
b) dotacje budżetowe,
c) środki innych funduszy.
Inną cechą wspólną jest to, iż państwowe fundusze celowe mogą być tworzone wyłącznie na podstawie ustawy. Ich gospodarka finansowa ma charakter planowy. Plan jest uchwalany razem z budżetem przez parlament. Wykonawcy planów w ramach poszczególnych funduszy składają sprawozdanie parlamentowi z ich wykonania.
Ponieważ często zarówno w praktyce, jak i teorii uważa się, że fundusze stanowią alternatywę dla gospodarki budżetowej warto w sposób syntetyczny, dokonać porównania obu tych instytucji. Różnice między nimi tablica 1.

Tablica 1.
Główne cechy instytucji budżetu i instytucji funduszu celowego.

Cecha	Budżet	Fundusz celowy
Przedmiot finansowania	ogólny	ściśle określony
Okres finansowania	roczny	nieokreślony
Ciągłość finansowania	brak	zapewniona
Bezpieczeństwo finansowania zadań	niskie konkurencyjność zadań	wysokie brak konkurencyjności zadań
Arbitralność w alokacji środków	istotna	nieistotna
Możliwość akumulacji środków finansowych po roku finansowym	nie istnieje	istnieje
Zasady gospodarki finansowej	sztywne (rygorystyczne)	elastyczne
Możliwość mobilizacji dochodów	minimalne	znaczne
Możliwości kontroli ze strony władz przedstawicielskich	istotne	ograniczone
Racjonalizacja wydatków	ograniczona	znaczna
Możliwość realokacji środków finansowych stosownie do zmieniających się warunków społecznych i politycznych	duża	mała
Możliwość nieracjonalnego wydatkowania środków w wyniku działania grup nacisku	duża	mała
Możliwość rozbicia gospodarki pieniężnymi środkami publicznymi	mała	duża

Źródło: S. Owsiak, Finanse publiczne, op. cit., s. 136.

Zasadnicze pytanie odnosi się do stwierdzenia czy fundusze celowe powinny istnieć, czy powinny się rozwijać, jakie warunki powinny spełniać kiedy zostają ustanowione oraz jaka była ich droga rozwoju.

II. Istota agencji

Głównym celem dla którego powstają państwowe agencje publiczne jest wspomaganie rozwoju określonych dziedzin gospodarczych.⁴
Cechami specyficznymi agencji są:
- możliwość pozyskiwania środków z różnych źródeł, w tym budżetowych;
- możliwość prowadzenia własnej działalności gospodarczej;
- brak nastawienia na generowanie zysku;
- promowanie określonej dziedziny gospodarki;
- szansa na wspieranie finansowe podmiotów gospodarczych np. w mechanizmie udzielania pożyczek na zasadach preferencyjnego oprocentowania - w stosunku do oprocentowania bankowego;
- wyodrębnienie na zasadzie osobowości prawnej.
Szczegółowymi celami powoływania agencji są:
- konieczność rozwoju małych i średnich firm,
- ochrona środowiska,
- rozwój regionalny,
- niedorozwój infrastruktury mieszkaniowej,
- przekształcenia w rolnictwie
zmiana struktury przemysłu.

III. Rozwój funduszy i agencji

Droga rozwoju i zmian związana z zakresem gospodarki pozabudżetowej i parabudżetowej w Polsce charakteryzuje się różnymi tendencjami.
Do końca 1990 r. miał miejsce rozwój instytucji funduszy celowych, który obejmował zarówno szeroko pojętą sferę niematerialną, jak i wybrane dziedziny gospodarki.
Metodą zniesienia lub likwidacji dokonano eliminacji 16 funduszy,⁵ część natomiast przekształcono, nadając im zmodyfikowany profil, jak np. Fundusz Rozwoju Twórczości Plastycznej czy Fundusz Literatury.
Fundusze mają to jednak do siebie, że ze względu na swoją specyfikę, o czym była już mowa wcześniej, mają tendencję do odradzania się. Proces ten dotyczy jednak formy wyodrębnienia środków publicznych, a nie konkretnych funduszy.
Aktualnie, w 1999 r. istnieje w Polsce 15 państwowych funduszy celowych. Oprócz tego występują także fundusze celowe o charakterze resortowym.
Fundusz Hipoteczny, który jest włączony do Ministerstwa Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa, Fundusz Przeciwepidemiczny, który działa przy Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej, czy Fundusz Kościelny, który funkcjonuje przy Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Powstanie funduszy jest zwykle powiązane z trudną sytuacją gospodarczą w kraju, trudnościami finansowymi państwa, a w szczególności budżetu. Tworzeniu funduszy sprzyjają określone warunki polityczne, związane z rolą i zadaniami państwa w obszarze gospodarczym. Rozwojowi funduszy musi towarzyszyć brak rygorystycznego przestrzegania zasady jedności budżetowej.
Krytyczna ocena rozwoju funduszy wynika z:
- ograniczenia skuteczności polityki finansowej państwa;
- ograniczenia racjonalności działania organów publicznych;
- osłabienia roli budżetu;
- zamrożenia środków publicznych w funduszach.⁶
Inaczej nieco wyglądała droga rozwoju agencji państwowych. Jedną z cech agencji jest łączenie środków publicznych i prywatnych. W okresie realnego socjalizmu ze względu na brak wyodrębnienia tych kategorii rozwój takich instytucji był niemożliwy. Przemiany ustrojowe, które dokonały się w Polsce sprzyjały spontanicznemu rozwojowi agencji państwowych, których podstawą prawną było prawo handlowe.
Taka tendencja jest typowa dla krajów o rozwiniętej gospodarce rynkowej, gdzie agencje państwowe odgrywają ważną rolę w procesie redystrybucji środków publicznych.
Niebezpieczeństwem, które towarzyszy tym procesom są trudności kontrolowania gospodarki finansowej agencji i możliwość wystąpienia nieprawidłowości w ich funkcjonowaniu w zakresie racjonalnej gospodarki środkami publicznymi.
Zatem zarówno w odniesieniu do funduszy, jak i agencji - niezbędna jest ocena ich funkcjonowania, która nie tylko musi mieć charakter globalny, ale także szczegółowy, skoncentrowany na konkretnej fundacji czy agencji.
Łączną charakterystykę funduszy celowych ze względu na formalne cechy zawiera tablica 2.

Tablica 2.
Państwowe Fundusze Celowe w Polsce

Nazwa	Data ustanowienia	Forma organizacyjno- prawna	Dysponent
1. Fundusz Alimentacyjny (FA)	1974	bez osobowości prawnej	ZUS
2. Państwowy Fundusz Kombatantów (PFK)	1991	bez osobowości prawnej	Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych
3. Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych (FOGR)	1995	bez osobowości prawnej	Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi
4. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (FUS)	1998	bez osobowości prawnej	ZUS
5. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW)	1980	posiada osobowość prawną	Minister Ochrony Środowiska
6. Fundusz Gospodarki Zasobami Geodezyjnymi i Kartograficznymi (FGZGiK)	1989	bez osobowości prawnej	Główny Geodeta Kraju
7. Fundusz Pracy (FP)	1994	bez osobowości prawnej	Prezes Krajowego Urzędu Pracy
8. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON)	1997	posiada osobowość prawną	Pełnomocnik ds. Osób Niepełnosprawnych
9. Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP)	1993	posiada osobowość prawną	Prezes Krajowego Urzędy Pracy
10. Fundusz Promocji Twórczości (FPT)	1994	bez osobowości prawnej	Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego
11. Fundusz Emerytalno-rentowy(FEr)	1992	bez osobowości prawnej	KRUS
12. Fundusz Prewencji i Rehabilitacji (FPiR)	1992	bez osobowości prawnej	KRUS
13. Fundusz Administracyjny (FA)	1992	bez osobowości prawnej	KRUS
14. Fundusz Kościelny (FK)	1950	bez osobowości prawnej	Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji
15. Fundusz likwidacji kopalń (FLK)	1998	bez osobowości prawnej	Minister Gospodarki

Źródło: Materiały URM, Materiały NIK, S. Owsiak, Finanse publiczne, op. cit., s. 370 i nast.

Przeprowadzona analiza funduszy wskazuje, że:
2. Większość państwowych funduszy celowych nie ma osobowości prawnej.
3. Dysponenci za wyjątkiem ZUS-u i KRUS-u nie powtarzają się, co oznacza, że nie ma resortowej kumulacji funduszy.
4. Większość funduszy powstała po 1990 r. Z okresu wcześniejszego pochodzą: Fundusz Kościelny (1950), Alimentacyjny (1974), Centralny Fundusz Gospodarki Zasobami Geodezyjnymi i Kartograficznymi (1989). Od połowy lat dziewięćdziesiątych aktywność tworzenia funduszy zmalała.
Ze względu na specyfikę funkcjonowania, formy oraz czas powoływania agencje trzeba potraktować osobno (tablica 3).

Tablica 3.
Agencje państwowe

Nazwa	Data utworzenia	Forma organizacyjno-prawna	Organ kontrolujący
1. Agencja Rynku Rolnego (ARR)	1990	państwowa osoba prawna	Prezes RM
2. Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa (AWRSP)	1991	państwowa osoba prawna	Minister Skarbu Państwa
3. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR)	1993	państwowa osoba prawna	Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Minister Finansów
4. Agencja Budowy i Eksploatacji Autostrad (ABiEA)	1994	państwowa osoba prawna	Minister Transportu i Gospodarki Morskiej
5. Wojskowa Agencja Mieszkaniowa (WAM)	1995	osoba prawna	Minister Skarbu Państwa
6. Agencja Techniki i Technologii (ATIT)	1996	państwowa osoba prawna	Minister Gospodarki
7. Agencja Mienia Wojskowego (AMW)	1996	państwowa osoba prawna	Minister Skarbu Państwa
8. Agencja Rezerw Materiałowych (ARM)	1996	państwowa osoba prawna	Minister Gospodarki
9. Agencja Rezerw Artykułów Sanitarnych (ARAS)	1996	państwowa osoba prawna	Minister Zdrowia
10. Agencja Prywatyzacji (AP)	1996	państwowa osoba prawna	Minister Skarbu Państwa

Źródło: Materiały NIK, Aktualne wykonanie budżetu, Warszawa 1999.

W przedstawionej tabeli 3 z powodu braku informacji pominięto następujące agencje:
1) Państwową Agencję Radiokomunikacji;
2) Agencję Rozwoju Przemysłu S.A.;
3) Agencję Rozwoju Gospodarczego S.A.;
4) Państwową Agencję Węgla Kamiennego;
5) Państwową Agencję Inwestycji Zagranicznych;
6) Agencję Rozwoju Komunalnego;
7) Polską Agencję Rozwoju Regionalnego;
8) Państwową Agencję Atomistyki;
9) Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholizmu;
10) Polską Agencję Promocji Turystyki.
Analiza agencji wskazuje, że:
2) Państwowe agencje zaczęły się tworzyć po 1990 r. Łącznie działa ich około 20. W odniesieniu do 10 agencji są szczegółowe informacje. Wynika z nich, że proces ich powstawania szczególnie się nasilił w 1996 r. (powstało 5 na 10 agencji).
3) Organami kontrolującymi agencje, które się powtarzają jest Minister Gospodarki i Skarbu Państwa.
Zdecydowana większość agencji posiada status państwowej osoby prawnej.

IV. Analiza gospodarki finansowej funduszy celowych i agencji

Fundusze celowe Ze względu na dostępność informacji analiza gospodarki finansowej funduszy celowych obejmuje 10 funduszy, niemniej jednak, ponieważ stanowią one 2/3 wszystkich funduszy można uznać, że stanowią dostateczną podstawę dla wnioskowania.
Punktem odniesienia analizy jest założenie, że o stopniu racjonalnego gospodarowania decyduje umiejętność pozyskiwania dochodów własnych - co w konsekwencji prowadzi do ograniczenia dotacji budżetowych i uzasadnia wyodrębnienie funduszu z budżetu.
Stąd ważną rolę odgrywają dwa wskaźniki:
- udział dotacji w dochodach łącznych,
- pokrycie wydatków dochodami własnymi.

Tablica 4
Gospodarka finansowa funduszy celowych

Lp.	Nazwa funduszu	Dochody łączne	Dotacje	Udział dotacji w dochodach łącznych
		1996	1997	1998
1	Fundusz Alimentacyjny	741,1	956,5	1 219,2
2	Państwowy Fundusz Kombatantów	100,8	116,7	115,0
3	Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych	9,8	18,6	40,6
4	Fundusz Ubezpieczeń Społecznych	52 291,2	63 698,8	74 541,8
5	Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej	923,1	1 080,6	1 215,7
6	Fundusz Gospodarki Zasobem Geodezyjnym i Kartograficznym	9,4	12,7	13,3
7	Fundusz Pracy	7 539,8	7 010,5	5 119,5
8	Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych	1 253,2	1 379,2	1 881,7
9	Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych	200,4	234,7	269,9
10	Fundusz Promocji Twórczości	0,5	0,8	0,8

Źródło: Materiały URM, obliczenia własne.

Tablica 5
Gospodarka finansowa funduszy celowych

Lp.	Nazwa funduszu	Dochody własne	Wydatki	Pokrycie wydatków dochodami własnymi
		1996	1997	1998
1	Fundusz Alimentacyjny	409,8	516,5	661,2
2	Państwowy Fundusz Kombatantów	0,8	1,7	3,0
3	Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych	9,8	18,6	40,6
4	Fundusz Ubezpieczeń Społecznych	46 259,8	56 698,8	65 749,0
5	Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej	923,1	1 080,6	1 215,7
6	Fundusz Gospodarki Zasobem Geodezyjnym i Kartograficznym	9,4	12,7	13,3
7	Fundusz Pracy	2 919,2	3 608,8	4 238,5
8	Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych	1 253,2	1 379,2	1 881,7
9	Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych	200,4	234,7	269,9
10	Fundusz Promocji Twórczości	0,5	0,8	0,8

Źródło: Materiały URM, obliczenia własne.

Dane zawarte w tablicy 5 i 6 wskazują że:
1. Z 10 funduszy, 6 nie jest dotowanych, w pozostałych 4 przypadkach udział dotacji jest bardzo zróżnicowany. Waha się od blisko 100% finansowania (Państwowy Fundusz Kombatantów 99,5% w 1999 r.) do ponad 10% (FUS).
2. Występuje stabilność dotowania funduszy, wyjątek stanowi Fundusz Pracy. O ile takie fundusze jak PFK, FA czy FUS były od 1996 do 1999 r. dotowane na takim samym względnym poziomie, to udział dotacji budżetowych w finansowaniu Funduszu Pracy spada: w 1996 r. wynosił 61,2%, a w 1999 - 12,6%. Świadczy to o wzrastającej jego samodzielności finansowej i jest tendencją prawidłową. Niepokoi stabilizacja stopnia dotowania w odniesieniu do FA, gdyż świadczy to o braku dostatecznych działań mających na celu ściąganie należności od osób na których ciąży obowiązek alimentacyjny.
3. Stopień pokrycia wydatków dochodami własnymi jest bardzo różny. W każdym z analizowanych funduszy jest inaczej. Stopień przekraczający 100% dowodzi, iż fundusz uzyskuje nadwyżkę. Problem jest jak ją zagospodarowuje, a nawet czy jest sens aby ona istniała. Szczególny przypadek stanowi FGŚP, gdzie w 1996 r. pokrycie wydatków dochodami własnymi wyniosło 3853,8%. Wprawdzie aktualnie wykazuje tendencję malejącą (338,4%), ale ponieważ źródłem dochodu są składki, powiększające koszt pracy, powstaje pytanie o precyzję z jaką poziom ten został ustalony.
W przypadku kiedy dochody własne pokrywają nieomal w całości wydatki, a taka sytuacja ma miejsce w odniesieniu do Funduszu Alimentacyjnego, powstaje pytanie o konieczność jego dotowania.
Agencje Ze względu na cele oraz możliwość wykorzystania różnych źródeł finansowania, przy analizie gospodarki finansowej agencji należy zwrócić uwagę na inne aspekty, niż miało to miejsce przy analizie funduszy. Chodzi tu głównie o relacje między:
1. przychodami własnymi a kosztami,
2. dotacjami a przychodami ogółem,
3. relacje kosztów wynagrodzeń do kosztów działalności ogółem,
4. relacje kosztów wynagrodzeń do dotacji,
relacje kosztów wynagrodzeń do przychodów własnych.
Osobne zagadnienie stanowi poziom przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Ze względu na dostępność danych, objęto analizę 10 agencji. Ilustracją dla wymienionych kwestii są tablice nr 6, 7, 8, 9 i 10.

Tablica 6
Gospodarka finansowa agencji

Lp.	Nazwa agencji	Przychody własne	Koszty działalności	Pokrycie kosztów działalności przychodami własnymi
		1997	1998	I pół. 1999
1	Agencja Rynku Rolnego	822 387,4	539 699,0	447 151,0
2	Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa	1 046 675,3	971 193,9	296 136,2
3	Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa	165 935,2	270 331,5	83 679,4
4	Agencja Budowy i Eksploatacji Autostrad	95 583,6	160 160,0	45 000,0
5	Wojskowa Agencja Mieszkaniowa	635 734,1	865 010,0	480 442,7
6	Agencja Techniki i Technologii	545,0	1 336,3	856,3
7	Agencja Mienia Wojskowego	103,1	30 813,2	77 663,9
8	Agencja Rezerw Materiałowych	59 751,0	59 256,6	21 684,4
9	Agencja Rezerw Artykułów Sanitarnych	474,5	2 192,9	918,4
10	Agencja Prywatyzacji	292,8	4 346,5	1 989,3