Przewiertniowate
Wiciokrzew przewiercień (Lonicera caprifolium)
Pnącze to rośnie dość silnie i osiąga do 5m wysokości. Jedną z jego charakterystycznych cech jest budowa szczytowych liści, a mianowicie ich 2 lub 3 pary są z sobą zrośnięte i tworzą jakby kołnierzyk otaczający pęd. Liście niżej osadzone nie są zrośnięte, zwykle eliptyczne i ustawione parami na krzyż.
Kwiaty mają rurkowatą koronę, długości do 5 cm, zakończone dwiema wargami skierowanymi w przeciwne strony. Jedna z tych warg szersza i karbowana, druga znacznie węższa, na końcu zaokrąglona. Kwiaty w pączkach są różowe, po rozwinięciu kremowobiałe, nieco zaróżowione, podczas przekwitania zaś kremowo żółte. Zebrane są w pęczki osadzone w kątach szczytowych zrośniętych liści. Poza oryginalną budową i delikatnymi barwami odznaczają się bardzo miłym, silnym zapachem. Wiciokrzew ten kwitnie długo, od maja do czerwca włącznie, a często powtórnie w pełni lata.
We wrześniu dojrzewają owoce koralowo czerwone, koliste, ładnie wyglądające na „spodeczku” z liści.
Jest to jedna z najdawniej uprawianych u nas trwałych roślin pnących. Dobrze zimuje w całym kraju. Jest to roślina trująca.
Wiciokrzew suchodrzew (Lonicera xylosteum )
Krzew wysokości do 3 m. Młode gałązki owłosione, potem nagie, szare, wewnątrz puste, pąki ostre, pokryte wieloma łuskami, nadległe.
Liście długości 5—8 cm, szerokoeliptyczne lub eliptyczno-jajowate, ciemno-szarozielone, obustronnie krótko owłosione i orzęsione, miękkie.
Kwiaty parzyste, długości około 1 cm, początkowo białe, później żółtawe, zewnątrz owłosione. Kwitnie w maju, czerwcu.
Owoce kuliste, wiśniowo-czerwone, jagody duże (ok. l cm średnicy), silnie błyszczące, tylko u nasady lekko zrośnięte, zawierające po 2—6 nasion, dojrzewające w lipcu; owocuje bardzo obficie.
Suchodrzew ten jest gatunkiem pospolitym w całej Polsce w lasach i zaroślach; w górach sięga do regla dolnego. Znosi dobrze zacienienie, rośnie na różnych glebach, przeważnie żyznych, ale również na suchych, kamienistych i wapiennych. Daje odrośle z pnia i znosi dobrze strzyżenie.
Dziki bez czarny (Sambucus nigra)
Drzewko lub wysoki krzew, rosnący od 3 do 10m wysokości, Korowina pnia i starych gałązek popielatoszara lub popielato brunatna, głęboko spękana. Młode gałązki początkowo zielone, później brunatno szare, ze znaczną ilością żółtawych przetchlinek. Liście naprzeciwległe 20-30 cm długości, nieparzysto pierzaste, o 3-7 listkach; listki eliptyczne podługowato jajowate lub jajowato okrągłe, piłkowane, długo zaostrzone, 3-15 cm długości i 3-6 cm szerokości, u nasady zwykle zaokrąglone. Kwiatostan płaski, baldachowaty, 12-20 cm średnicy. Kwiaty żółtawobiałe lub białe, wonne, 0,6-0,9 cm średnicy; kielich 5-ząbkowy, korona okółkowa 5-płatkowa. Pręcików 5, zrośniętych z rurką korony; pylniki pręcików duże, żółte, zalążnia słupka półdolna, 3-komorowa, znamię słupka siedzące. Kwitnie maj-czerwiec. Owocem jest jagodo kształtny pestkowiec czarnofioletowy, o średnicy 0,6 cm; o 2-4 pestkach. Owoce dojrzewają lipiec-sierpień.
Występowanie: Lasy, zarośla. Gatunek dość pospolity.
Zastosowanie: Kwiaty i owoce bzu czarnego stosowane są w przeziębieniach jako środek napotny i przeciwgorączkowy. Działają także moczopędnie. Zewnętrznie są używane do płukania i przemywania w stanach zapalnych oczu i gardła. Owoce działają rozwalniająco, przeciwcukrzycowo i przeciwbólowo. Z owoców bzu czarnego przyrządza się konfitury, soki i powidła. Kwiaty dzikiego bzu czarnego są wykorzystywane w przemyśle perfumeryjnym i likierniczo-wódczastym. Odwar z owoców bzu czarnego barwi jedwab na kolor oliwkowy. Zagęszczonym sokiem z owoców bzu czarnego podbarwia się wina na czerwono. Rdzeń dzikiego bzu czarnego był wykorzystywany w technice mikroskopowej. Drewno bzu czarnego jest wykorzystywane do wyrobu różnych przedmiotów (zegary, instrumenty matematyczne). Roślina miododajna.
Dziki bez koralowy (Sambucus racemosa)
Krzew wysokości do 4 m. Gałązki ma nagie, jasnobrązowe z dużymi przetchlinkami, rdzeń pomarańczowo-brązowy. Pąki kuliste lub jajowate, długości 10—12 mm.
Liście złożone z 5—7 jajowato-eliptycznych listków, długości 4—8 cm, ostro i grubo piłkowanych, z górnej strony ciemnozielone, z dolnej sinozielone, nagie.
Kwiaty żółtawobiałe, zebrane w gęste, skierowane do góry, jajowate grona, długości 3—6 cm. Owoce koralowo-czerwone. Kwitnie w końcu kwietnia i w maju równocześnie z rozwojem liści, wcześniej niż Bez czarny. Owoce dojrzewają już w czerwcu, lipcu.
Bez koralowy występuje w Polsce w stanie dzikim lub zdziczałym w podszyciu lasów, przy drogach leśnych i na zrębach; pospolity jest w górach aż do górnej granicy kosodrzewiny, na Podkarpaciu, nadto w południowej części niżu; rzadki na północy kraju (wyspowo na Pomorzu).
Wymagania względem gleby i wilgotności ma średnie; wymaga gleb świeżych, żyznych, gliniastych, rośnie także na glebach suchych i kamienistych. Jest odporny na mróz i suszę, cienioznośny. Rośnie szybko i daje odrośle z pnia.
Bez koralowy jest bardziej ozdobny niż bez czarny na skutek jaskrawo zabarwionych owoców. Liście przy rozkładzie wytwarzają dużo zasadowej próchnicy. Jest to roślina trująca.
Śnieguliczka biała (Symphoricarpos albus)
Śnieguliczki są odpornymi na mróz krzewami o ładnym pokroju i zdobiących je owocach. Jagody te barwy białej, różowej lub czerwonawej są niejadalne, dojrzewają w połowie jesieni i utrzymują się czasami przez całą zimę. Kwiaty są małe, niepozorne lecz miododajne, chętnie odwiedzane przez pszczoły (dostarczają pożytku przez całe lato). Kwitną od czerwca do września, są barwy różowobiałej. Liście ma naprzeciwległe, jajowate, całobrzegie. Owoce są kuliste, białe, dość duże, gąbczaste. Lubiane są przez ptaki i dzieci (rozgniatane pękają z trzaskiem). Krzew o gałęziach prosto wzniesionych dorasta do 2 m wysokości. Stosować go można na żywopłoty, sadzić na skarpach lub w dużych ogrodach naturalistycznych.
Wymagania: Jest szczególnie niewybrednym krzewem i może rosnąć nawet w bardzo złych warunkach bo znosi zanieczyszczenie powietrza, odporny jest na mróz i suszę, toleruje nawet silny cień pod koronami drzew, glebę suchą, piaszczystą lub kamienistą. Wczesną wiosną należy prześwietlić zagęszczone rośliny i usunąć niechciane odrosty.
Pora kwitnienia: kwitnie latem
Barwa kwiatów: białe (beżowe, kremowe)
Barwa liści/igieł: zielone
Stanowisko: słoneczne, półcieniste, cieniste
Wilgotność: gleby suche, gleby średnio wilgotne
pH gleby: gleby obojętne
Rodzaj gleby: lekkie, piaszczyste, ubogie
Mrozoodporność: w pełni mrozoodporna
Osiągana wysokość: 1 do 5m
Zastosowanie: okrywowa, żywopłoty
Podstawowe walory: ozdobne owoce, miododajne
Kalina hordowina ( Viburnum lantana)
Wzniesiony krzew o wysokości do 3 (wyjątkowo 5) m, z luźną koroną.Młode pędy i pączki okryte szarym i gęstym kutnerem o gwiazdkowatych oczkach (można je dostrzec przez lupę). Pączki liściowe nagie (tzn. bez łusek), duże, wąskie i długie. Również nagie pączki kwiatowe znajdują się na końcach gałązek, są kuliste i podparte pączkami liściowymi.
Liście jajowato-eliptyczne, tępo zaostrzone, u nasady zwykle nieco sercowato wcięte, o długości 5-15 cm i szerokości 3-9 cm, o krótkich (1-2 cm) ogonkach, bez przylistków. Są dosyć grube i mają ząbkowane brzegi. Spodem szarobrunatne, z wierzchu ciemnozielone i całe pokryte takim samym, jak pędy, gwiazdkowatym kutnerem.
Wszystkie kwiaty obupłciowe i takie same, zebrane w podbaldachy na szczytach pędów. Korona 5-płatkowa, króciutka, dzwonkowatego kształtu, o średnicy 6-8 mm. Słupek o bardzo krótkiej szyjce z 3 prawie siedzącymi znamionami, 5 pręcików o pylnikach pękających do wnętrza kwiatu.
Owocem jest pestkowiec zawierający 1 nasiono. Owoce mają cierpki i gorzki smak i są trujące. Młode owoce są zielone, potem stopniowo ciemnieją przechodząc od żółtego, poprzez różne odcienie czerwonobrązowego koloru. Dojrzałe owoce mają elipsoidalny kształt, długość 7-10 mm i są czarne. Często spotyka się w jednej kiści zarówno czarne, jak i czerwone, jeszcze nie w pełni dojrzałe owoce.
Kwiaty kwitną od maja do lipca i zapylane są przez muchówki.
Występowanie: wilgotne lasy, zarośla, skaliste zbocza. W stanie dzikim rośnie tylko w zachodniej części Tatr. Rosnące na innych terenach Polski okazy to neofity – zdziczałe formy roślin uprawianych, którym udało się trwale zaaklimatyzować. Roślina wapieniolubna, fanerofit. Roślina trująca: kora i owoce zawierają trującą wiburninę. Spożycie kilkunastu owoców powoduje u człowieka wymioty, zawroty głowy, przy większych ilościach zaburzenia mowy i koordynacji ruchów. Ptaki nie jedzą owoców kaliny. Zastosowanie: Uprawiana jako roślina ozdobna ze względu na swoje kwiaty, a przede wszystkim owoce. Lubi stanowiska słoneczne, lub półcieniste. Roślina lecznicza: Surowiec zielarski: kora, z której wykonuje się odwar lub ekstrakt (Extractum viburnum opuli fluidum). Do celów leczniczych jednak była stosowana dużo rzadziej, niż spokrewniona z nią kalina koralowa. Działanie: podobne, jak kalina koralowa. Ma właściwości rozkurczowe, uspokajające, przeciwbólowe i przeciwkrwotoczne. Największe zastosowanie ma u kobiet. Łagodzi dolegliwości menstruacji. Zapobiega również poronieniom, krwawieniom związanym z klimakterium oraz kurczom nóg podczas ciąży. Stosowana musi być pod kontrolą lekarza.
Kalina koralowa ( Viburnum opulus)
Krzew osiągający wysokość od 1,5 do 3 m wysokości. Pączki okryte łuskami. Korowina szara. Gałązki młode pokryte gwiazdkowatymi włoskami. Liście naprzeciwległe, pojedyncze, dłoniasto 3-5 klapowe, klapy jajowate, ostre, zatokowo grubo ząbkowane; ogonki liściowe długie, tuż przy blaszce z zielonymi brodawkowatymi miodnikami pozakwiatowymi. Liście pod spodem i ogonki liściowe pokryte gwiazdkowatymi włoskami. Kwiatostan baldachokształtny. Kwiaty białe, na brzegu kwiatostanu znacznie większe, 5-płatkowe, bezpłciowe; środkowe krótko dzwonkowate, obupłciowe. Kwitnie maj-czerwiec. Owocem jest jasnoczerwony, owalny pestkowiec.
Występowanie: Wilgotne lasy i zarośla; gatunkowo dość częsty.
Zastosowanie: Kora kaliny koralowej jest stosowana jako środek rozkurczowy, przeciwkrwotoczny i ściągający. Jest to roślina trująca.