Polityczna wymowa Odprawy

Dramat Kochanowskiego jest przede wszystkim dramatem politycznym. Intencją autora było przestawienie państwa, które poprzez zepsucie moralne samo doprowadza do swojego upadku. Podstawowa teza utworu jest więc następująca: sytuacja polityczna i los państwa zależą przede wszystkim od moralności jego poddanych. W treści możemy odnaleźć fragmenty świadczące o takich intencjach autora:

1. Druga wypowiedź chóru ("Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie") jest skierowana do rządzących państwem i zawiera pouczenie, jak mają sprawować powierzoną im władzę. Winni wyrzec się myśli o osobistych korzyściach i troszczyć się o dobro publiczne. Na zakończenie poeta przestrzega, że występki rządzących prowadzą państwo do zguby.
   
   2. Opis narady trojańskiej wzorowany na polskich sejmach (świadczy o tym polski sposób głosowania przez rozstąpienie oraz obecność marszałków stukających o ziemię laskami). Kochanowski dostrzega i wytyka prywatę, przekupstwo (np. Iketaon), chaos, brak odpowiedzialności za losy państwa. Przeważają posłowie podobni do Aleksandra, myślącego jedynie o własnych interesach, mało zaś jest Antenorów troszczących się o państwo.
   
   3. Wypowiedź Ulissesa (Odyseusza) zawiera krytykę zjawisk osłabiających państwo: przekupstwa, słabości rządu, braku szacunku dla prawa. W dalszej części Kochanowski ustami Ulissesa bardzo krytycznie ocenia młodzież magnacko- szlachecką przyzwyczajoną do wygód, skłonną do pijaństwa i obżarstwa, a niezdolną do żadnego wysiłku, a zwłaszcza do obrony ojczyzny. Poeta niepokoi się, czy tacy ludzie będą mogli w przyszłości rządzić państwem.
   
   4. W wypowiedzi Kasandry Kochanowski zawarł przestrogę przed możliwością upadku państwa rządzonego tak jak w Troi.
   
   5. W kreacjach głównych bohaterów, Antenona i Aleksandra, poeta skupił dwie spotykane wśród ówczesnej szlachty postawy wobec spraw narodowych. Pierwszy z nich uosabia patriotyzm, szlachetność, mądrość, dalekowzroczność polityczną, drugi zaś jest synonimem prywaty, nieliczenia się z dobrem państwa, realizowania własnych celów kosztem narodu.
   
   6. Kończąca dramat wypowiedź Antenona nawołująca do wojny, choć sprzeczna z jego wcześniejszymi próbami zapobieżenia jej, jest w gruncie rzeczy wyrazem patriotycznego myślenia o ojczyźnie. Chodzi bowiem o to, by przez atak zaskoczyć wroga, osłabić go i nie dopuścić do wejścia w granice państwa Kochanowski przyporządkowuje poszczególnym postaciom dramatu pewne racje, przekonania polityczne. Postaci mniej reprezentują samych siebie, a bardziej pewne cechy społeczne. Dzięki temu przedstawione przez autora w dramacie wydarzenia można potraktować jako model państwa (społeczeństwa), którego przyszłość zależy od starcia przeciwnych sił.

Jakie role społeczne przypisane są konkretnym postaciom? Aleksander symbolizuje prywatę, Antenor – polityczną mądrość, szlachetność. Priam – słabość i niezdecydowanie króla, który ulega wpływom większości. Kasandra i Chór pełnią w dramacie rolę komentatorów. Co ciekawe, chór składa się nie z trojańskich starców (jak to bywało w dramacie antycznym), ale z panien. W ten sposób Kochanowski chciał zapewne pokazać powiązania Chóru z osobą Kasandry – byłaby ona wtedy jego reprezentantem. Jeśli chodzi o wymowę polityczną Odprawy, Kasandra pełni tu rolę bardzo znaczącą. Ona jedyna zdaje sobie sprawę z moralnego upadku państwa, z konsekwencji podejmowanych niesłusznych decyzji. Jest nosicielką podstawowej idei dramatu – patriotyczno-obywatelskiej przestrogi.

Kochanowski umieścił swoich bohaterów w sytuacji decydującej: mają oni wybrać wojnę lub pokój. Kwestie wojenne nie są tu jednak tematem głównym, ale jedynie sytuacją, w której sprawdza się wartość moralna społeczeństwa. Na tym polu Trojańczycy wypadają bardzo negatywnie. Są przykładem społeczeństwa, które mogło uniknąć nieszczęścia, ale nie udało mu się to ze względu na upadek moralny. Kochanowski w swoim dramacie chciał pokazać, jak giną państwa, w których nad poczuciem sprawiedliwości górę bierze prywata, interes jednostki.

Spór Antenora i Aleksandra (Parysa)

Argumenty Antenora:

• Podkreśla, że Parys złamał prawo gościnności. Był gościem Menelaosa i powinien okazać wdzięczność za miłe przyjęcie.

• Dzięki oddaniu Heleny będzie można uniknąć wojny, którą zapowiadają Grecy. Za małżeństwo Aleksandra z Heleną Trojanie mogą zapłacić własną krwią. Wojna może przynieść im zgubę.

• Parys dba jedynie o własny interes, próbuje przekupić radę trojańską, mającą wpływ na decyzję o oddaniu Heleny.

• Człowiek, który ma na względzie jedynie własne dobro, nie jest człowiekiem prawym.

• Podkreśla, że jest przyjacielem Parysa, ale w imię przyjaźni nie może odstąpić od słusznej racji.

Argumenty Aleksandra (Parysa):

• Helena została Parysowi obiecana jako nagroda za rozstrzygnięcie sporu o jabłko "dla najpiękniejszej" (przypomnij sobie mit trojański).

• Troja wiele wycierpiała od Greków, wcześniej porwano Medeę, siostrę Priama, a ciotkę Aleksandra; jeśli pozostaje jeszcze przy życiu, jest zapewne w greckiej niewoli. Jest więc okazja, by odpłacić Grekom za ich niegodziwość.

W sporze tym zwyciężają argumenty Aleksandra. Z mitu dowiadujemy się, że posłowie greccy zostali odprawieni z niczym, wybuchła wojna i po dziesięciu latach walki Troja upadła.

Gatunek, kompozycja, forma wierszowa

Kochanowski tworzy swój dramat na wzór antycznej tragedii, wzoruje się zwłaszcza na Eurypidesie. Zachowuje zasadę trzech jedności:

• miejsca – wszystkie wydarzenia rozgrywają się na dworze w Troi,

• akcji – zdarzenia przedstawione w dramacie dotyczą jednego niewielkiego epizodu z historii wojny trojańskiej,

• czasu – ogranicza się do przedstawienia historii, która trwa nie dłużej niż jeden dzień.

Stosuje się także do zasady przedstawiania maksimum trzech aktorów na scenie.

Te wszystkie restrykcje mogłyby uniemożliwić przedstawienie wielu wątków z wojny trojańskiej. Nie dzieje się tak dlatego, że Kochanowski posługuje się następującymi chwytami kompozycyjnymi:

• relacjonowanie zdarzeń, w których uczestniczy większa grupa osób. Aby przedstawić radę trojańczyków, nie ukazuje jej bezpośrednio w dramacie, ale relacjonuje w opowiadaniu posła.

• Antycypacja – wydarzenia przyszłe są przedstawione w wizji Kasandry. Przez to dramat podejmuje wątki nie związane tylko z opisywanym w nim epizodem, przywoływane są także wydarzenia późniejsze.

Dramat podzielony jest na epeisodiony (fragmenty akcji) i stasimony (pieśni chóru). Chór, składający się z panien trojańskich (jest to innowacja Kochanowskiego, antyczne chóry składały się zazwyczaj ze starców) komentuje wydarzenia przedstawiane na scenie, często nie odwołując się do nich bezpośrednio.

Budując Odprawę na wzór klasycznej tragedii greckiej, Kochanowski dokonał eksperymentu nad jej formą wierszową. W antyku nie stosowano rymów, posługiwano się jedynie rytmem oraz licznymi środkami stylistycznymi, ubarwiającymi wypowiedź. Poeta z Czarnolasu w epeisodionach i III pieśni chóru wprowadził wiersz biały (bezrymowy), co było dla XVI-wiecznej poezji ogromną innowacją. Pieśń III naśladuje antyczną poezję także ze względu na posługiwanie się kontrastem i zawiłą składnią, obfitującą w inwersje (przestawienie kolejności ułożenia wyrazów w zdaniu), przez co tekst ten staje się dla czytelnika zagadkową plątaniną wyrazów, które dopiero po uporządkowaniu nabierają sensu. Inwersja jest spowodowana naśladowaniem stóp rytmicznych, którymi posługiwali się Grecy (w starożytnej grece istniały sylaby długie i krótkie, zazwyczaj układano je tak, aby rytm był regularny. W języku polskim stopy można naśladować odpowiednim rozłożeniem akcentów - stąd szyk przestawny w tego typu tekstach. Nawet współczesne tłumaczenia tragedii greckich zawierają inwersję, aby zachować rytmikę wypowiedzi).

• Dodatkowo poeta tworzy neologizmy (np. „stokorodna”) oraz ciekawe epitety (np. „białoskrzydła”), posługuje się także metaforą.
  Konflikt tragiczny. - Akr ()
  "Odprawa posłów greckich" jest tragedią, dlatego też nie może istnieć bez konfliktu tragicznego. Odnajdujemy go w koncepcji postaci Antenora, który to próbuje przekonać radę iż powinni oddać Helenę (zastosowanie myśli Erazma z Rotterdamu na temat wojny (nie/)sprawiedliwej). Jednakże gdy propozycja Antenora zostaje przegłosowana, on występuje z propozycją zaatakowania greków aby zwiększyć szanse na wygraną. Konflikt tego bohatera polega na tym iż musiał wybrać pomiędzy moralnością(sprawiedliwością) a patriotyzmem. Wybrał patriotyzm tracąc harmonię wewnętrzną.
  - studia we Wrocławiu -

• Gatunek, kompozycja, forma wierszowa - Marcin (mordeczka_87 {at} o2.pl)
  w utworze nie doszukałem sie jednej z najważniejszych cech teatru antycznego a mianowicie konfliktu tragicznego bohater nie wybiera miedzy dwiema równożędnymi racjami a co za tym idzie widz nie odczuwa katharsis

Bohaterowie dramatu

Trojańczycy:
• Aleksander (Parys)
Syn króla Troi, Priama. Człowiek, który nie jest w stanie opanować własnych namiętności i zrezygnować z osobistych pragnień i planów. Aby zatrzymać przy sobie Helenę, doprowadza do wojny, gubiąc Troję. Mimo to nie jest przez Kochanowskiego oceniony do końca negatywnie.

• Antenor
Rozsądny, doświadczony, rozważny żołnierz. W swoim postępowaniu kieruje się przede wszystkim dobrem ojczyzny. Próbuje nie doprowadzić do konfliktu z Grekami, niestety jego starania spełzają na niczym.

• Priam
Król Troi, człowiek prawy i o dobrym sercu, mimo to słaby, bo niepotrafiący sprzeciwić się złym postępkom własnego syna i idący za głosem większości.

• Kasandra
Córka Priama, nieszczęśliwa prorokini, próbująca ocalić Troję od zagłady. Ostrzega króla przed wojną z Grekami, on jednak nie wierzy jej słowom.

Grecy:
• Helena
Żona króla Sparty, Menelaosa. Postać kontrowersyjna, nie da się jednoznacznie negatywnie bądź pozytywnie ocenić jej postępowania. Nie została przez Aleksandra uprowadzona wbrew swojej woli, ma wyrzuty sumienia z powodu opuszczenia męża.

• Ulisses, Menelaos
Bohaterowie uosabiający prawość i rozsądek. Nie chcieli wojny z Troją, nie mają jednak zamiaru odstąpić od domagania się swoich praw do Heleny.