Serbia i Czarnogóra (do 2003 Jugosławia, Jugoslavija), państwo w pd. Europie, na Płw. Bałkańskim, nad M. Adriatyckim; 102,2 tys. km²; 10,6 mln mieszk. (2003), Serbowie (62% ludności), Albańczycy (Kosowo), Czarnogórcy, Węgrzy (Wojwodina); prawosławni, katolicy, muzułmanie; stol. Belgrad, inne m.: Nowy Sad, Kragujevac, Podgorica; j.u. serbski; republika federalna. Składa się z Serbii i Czarnogóry. Na pd. pasma G. Dynarskich i G. Północnoalbańskie (wys. do 2656 m) z rozwiniętą rzeźbą krasową, na wsch. G. Wschodnioserbskie i część Bałkanów, na pn., w międzyrzeczu Sawy, Dunaju i Cisy aluwialne niziny; klimat umiarkowany ciepły, na pd. podzwrotnikowy; w górach lasy dębowo-bukowe i świerkowe. Gospodarka zniszczona w wyniku długotrwałej wojny domowej; przemysł przetwórczy rozwinięty gł. w Serbii (maszyn., zbrojeniowy, chem., włók.); uprawa zbóż, buraków cukrowych, słonecznika; sadownictwo: winorośl, brzoskwinie, śliwy, na pd. oliwki i drzewa cytrusowe; hodowla bydła (w górach — owiec i kóz); transport samoch. i wodny. — W 1918 ze zjednoczenia wchodzących dotąd w skład Austro-Węgier Bośni i Hercegowiny, Chorwacji i Słowenii z niepodległą Serbią i Czarnogórą powstało Królestwo SHS (od 1929 Jugosławii); 1941-45 Jugosławię okupowały Niemcy, Włochy, Bułgaria i Węgry; Chorwaci utworzyli kolaborujące z Niemcami Niezależne Państwo Chorw.; walkę przeciwko okupantom prowadzili komunist. partyzanci J. Broza Tity i serb. czetnicy D. Mihailovicia; po wojnie Jugosławia przekształciła się w komunist. federację 6 republik: Bośni i Hercegowiny, Chorwacji, Czarnogóry, Macedonii, Serbii i Słowenii; kryzysowi ustroju komunist. 1989-90 towarzyszyło nasilenie się tendencji odśrodkowych; ogłoszenie VI 1991 niepodległości przez Chorwację i Słowenię wywołało opór Serbów i rozpoczęło wojnę domową; walki ogarnęły Chorwację, a od IV 1992 Bośnię i Hercegowinę, która także opowiedziała się za niepodległością; wobec rozpadu federacji Serbia i Czarnogóra IV 1992 utworzyły Federalną Republikę Jugosławii; do 2000 rządy postkomunist. Socjalist. Partia Serbii (prez. S. Milošević); 1992-95 sankcje ONZ za popieranie separatyzmu serb. w Bośni i Hercegowinie; 1998 wybuch walk alb.-serb. w Kosowie; 1999 naloty lotnictwa NATO; 2000 początek demokratyzacji (ustąpienie S. Miloševica); 2003 przekształcenie w związek republik — Serbia i Czarnogóra.

---