Ustrój państwa to organizacja władzy oraz jej kompetencje. Polska była pod wpływem Konstytucji Rzeczpospolitej Ludowej 22 lipca 1952. Oznaczało to, iż Polska całkowicie uzależniona jest od ZSSR, zmiany dokonywały się w 1989 roku, kiedy były obrady Okrągłego Stołu.
Postanowienia okrągłego stołu:
Ustrój demokratyczny
Przywrócono urząd prezydenta
Parlament dwuizbowy (Sejm istniał, utworzono Senat)
Przywrócono nazwę Rzeczpospolita Polska (wcześniej PRL 1952)
Pluralizm partyjny (wiele partii)
Koronowano orła białego
Przygotowano projekt Małej Konstytucji w 1992 roku, która poprzedza obecną (2 kwietnia 1997)
Zmieniono prawo o stowarzyszeniach co umożliwiło rejestrację Solidarności.
Obecna Konstytucja:
Zawiera 243 artykuły
Należy do konstytucji sztywnych tzn. takich których nie można zmienić
Zawiera preambułę (uroczysty wstęp) odnosi się do Invocatio Dei - odniesienie do Boga
Niektóre konstytucje w preambule odnoszą się do wartości moralnych
Transformacja ustrojowa miała miejsce w Polsce w 1989 roku w wyniku obrad okrągłego stołu. Wprowadzono zapis o parytetowych wyborach do Sejmu co oznaczało, że 65% miejsc miało być zagwarantowane dla PZPR, ZSL i SD oraz organizacji katolickich, a tylko 35% miejsc mieli walczyć w wolnych wyborach kandydaci bezpartyjni.
Wybory do Senatu miały być całkowicie wolne.
Sejm dziesięciu kadencji obradujący 4 i 18 czerwca 1989 roku nazwany został Sejmem kontraktowym. Wyniki wyborów były zwycięstwem Solidarności. NSZZ (Niezależny Samorządny Związek Zawodowy) Solidarność zarejestrowany w 1980 roku. Pierwszy niekomunistycznym premierem zostaje wybrany Tadeusz Mazowiecki, który głosi politykę grubej kreski, czyli politykę odcięcia się od komunistycznej przeszłości. Grudzień 1990 prezydentem zostaje Lech Wałęsa. W obradach okrągłego stołu brało udział po stronie lewicy:
Czesław Kiszczak,
Kwaśniewski,
Leszek Miller,
Andrzej Olechowski.
Opozycja:
Lech Wałęsa,
Bracia Kaczyńscy,
Jacek Kuroń,
Adam Michnik,
Tadeusz Mazowiecki,
Jan Rokita,
Bronisław Geremek
Andrzej Celiński.
Konstytucja 1997 uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe (Sejm i Senat obradował razem). Karol Monteskiusz wiek XVIII mówi o trójpodziale (w książce Duch praw). Władza ustawodawcza, to inaczej legislacyjna, władza prawodawcza (legis - prawo). Wybory do Sejmu są pięcioprzymiotnikowe: bezpośrednie, tajne, powszechne, proporcjonalne, równe.
Czynne prawo - wybiera się kogoś (do Sejmy 18 lat)
Bierne prawo - zostaje się wybranym (do Sejmu 21 lat, do Senatu 30)
Wybory do Senatu są trójprzymiotnikowe: bezpośrednie, powszechne i tajne.
Wartość do Sejmu i Senatu stwierdza Sąd Najwyższy
Expose - przemówienie programowe premiera
Vacatio legis - oznacza okres pomiędzy publikacją aktu prawnego a jego wejściem w życie
Wotum zaufania to uchwała parlamentu wyrażająca poparcie dla polityki lub programu rządu podejmowana po expose premiera.
Wotum nieufności jest to odmowa poparcia dla dotychczasowego rządu lub ministra, prowadząca do jego dymisji.
Konstruktywne wotum nieufności - głowa państwa przyjmuje dymisję rządu tylko wtedy, gdy część z Parlamentu która wystąpiła o wotum nieufności jednocześnie zgłosiła i uzyskała poparcie większości parlamentarnej dla kandydata na nowego premiera.
Rodzaje większości:
Większość zwykła - więcej głosów za niż przeciw
Większość bezwzględna - więcej głosów niż połowa (50% + 1 głos)
Większość względna - liczba głosów oddanych na rzecz kandydata przewyższała liczbę głosów oddanych na rzecz któregokolwiek innego z kandydatów, nie musi ona jednak przekraczać połowy ogólnej liczby głosujących
Większość kwalifikowana - liczba głosów większa od połowy ogólnej liczby głosujących, określana proporcją (ułamkiem - np. 2/3, 3/5, 11/20), ustalająca stosunek minimum wymaganych głosów za projektem lub oddanych na kandydata (w liczniku), do liczby biorących udział w głosowaniu lub uprawnionych do głosowania (w mianowniku);
Proces legislacyjny:
Projekt ustawy opracowywany jest przez komisję sejmową, na obradach Sejmu przedstawiany jest w formie trzech czytań. Po pierwszym i drugim czytaniu mogą być nanoszone poprawki, po trzecim projekt podlega głosowaniu. Po głosowaniu ustawa trafia do Senatu, który może wnioskować poprawki ustawy. Ustawa wraz z poprawkami wraca do Sejmu. Poprawki Senatu mogą zostać odrzucone bezwzględną większością głosów. Ustawa następnie przekazywana jest prezydentowi. Prezydent może nanieść poprawki, zawetować ustawę albo zaskarżyć ją do Trybunału Konstytucyjnego. Jeżeli prezydent wetuje ustawę, to wraca ona do Sejmu i Sejm może odrzucić weto prezydenta większością kwalifikowaną, która w tym wypadku wynosi 3/5 głosów. W ostateczności wraca ona do prezydenta, który musi ją podpisać i ogłosić w Dzienniku Ustaw. Prezydent może zawetować ustawę tylko raz.
Absolutorium (łac. absolutorium - zwolnienie, unieważnienie) - określenie aktu prawnego, który dokonywany jest poprzez organ uprawniony (np. parlament) na podstawie przedstawionego sprawozdania rachunkowego, który to akt ma na celu stwierdzenie prawidłowości działania finansowego organu wykonawczego (w tym przypadku rządu) w określonym przedziale czasowym.
Posłowie tworzą kluby i koła poselskie oparte na zasadzie przynależności do partii lub ugrupowań politycznych.
Kluby poselskie minimum 15 osób, a koła minimum 3.
Organy Sejmu:
Marszałek Sejmu
Prezydium Sejmu
Konwent Seniorów
Komisje sejmowe
Funkcje Parlamentu:
Ustrojodawcza - związana ze zmianą ustroju
Ustawodawcza - związana z wydawaniem ustaw
Kreacyjna
Kontrolna - Parlament ma możliwość kontroli
Prezydent nie ponosi odpowiedzialności przed Parlamentem, lecz przed Trybunałem Stanu.
Inicjatywa ustawodawcza - prawo tworzenia ustaw, przysługuje:
Radzie ministrów
Prezydentowi
100 tysiącom obywateli
Minimum 15 posłom
Senatowi
I stałej komisji sejmowej
Zgromadzenie narodowe, warunki:
Przyjęcie przysięgi prezydenckiej
Wysłuchanie orędzia prezydenta skierowanego do zgromadzenia
Postawienie prezydenta w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu
Uznawanie trwałej niezdolności prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowi
Śmierć lub dymisja
Władza wykonawcza (egzekutywa) - prezydent i Rada Ministrów
Wybór prezydenta zarządza Marszałek Sejmu
Bierne prawo wyborcze na prezydenta przysługuje obywatelom od 35 roku życia. Każda kandydatura powinna być poparta podpisami 100 tysięcy obywateli.
Wybory prezydenta są czteroprzymiotnikowe: tajne, powszechne, równe, bezpośrednie
1990-1995 Lech Wałęsa
1995-2000-2005 Aleksander Kwaśniewski
2005-2010 Lech Kaczyński
Kadencja trwa 5 lat, a później może nastąpić reelekcja.
Ważność wyborów prezydenckich stwierdza Sąd Najwyższy.