Jakie normy powinny spełniać podesty przy maszynach?
Roman Majer
Pytanie pochodzi z publikacji Serwis BHP
Jakie normy powinny spełniać podesty przy maszynach? Jaką wysokość powinny mieć stopnie tych podestów? Jakie dokumenty należy posiadać, jeśli projektujemy podesty samodzielnie?
Odpowiedź:
Ogólne przepisy dotyczące pytania można znaleźć w następujących normach:
1) Numer: PN-EN ISO 14122-1:2005
Tytuł: Maszyny -- Bezpieczeństwo -- Stałe środki dostępu do maszyn -- Część 1: Dobór stałych środków dostępu między dwoma poziomami
Abstrakt:
Określono istotne zagrożenia, które rozważa się podczas wyznaczania rodzaju i umiejscowienia środków dostępu.
Określono wymagania dotyczące wyboru stałych środków dostępu. Określono zalecane środki dostępu.
Określono wymagania dotyczące wyboru między dźwigiem, pochylnią lub schodami oraz między schodami drabinowymi a drabiną.
Określono wymagania dotyczące instrukcji montażu.
W załączniku informacyjnym podano przykłady zmian, które wykonuje się w maszynie lub układzie, w celu uczynienia dostępu lepszym.
Podano definicje następujących terminów: drabina, schody drabinowe, schody i pochylnia.
2) Numer: PN-EN ISO 14122-2:2005
Tytuł: Maszyny -- Bezpieczeństwo -- Stałe środki dostępu do maszyn -- Część 2: Pomosty robocze i przejścia
Abstrakt:
Określono ogólne wymagania dotyczące bezpieczeństwa oraz szczegółowe wymagania dotyczące umiejscowienia, wymiarów, urządzeń i wyposażenia, podłogi, obciążeń nominalnych.
Określono wymagania dotyczące instrukcji montażu. W załączniku podano różne metody wyznaczania poziomów odporności na poślizg.
Podano definicje następujących terminów: podłoga, przejście, pomost roboczy, powierzchnia odporna na poślizg
3) Numer: PN-EN ISO 14122-3:2005
Tytuł: Maszyny -- Bezpieczeństwo -- Stałe środki dostępu do maszyn -- Część 3: Schody, schody drabinowe i balustrady
Abstrakt
Określono ogólne wymagania w zakresie bezpieczeństwa dotyczące materiałów i wymiarów.
Określono wymagania w zakresie bezpieczeństwa w odniesieniu do schodów, schodów drabinowych i poręczy ochronnych.
Określono sprawdzanie spełnienia wymagań w zakresie bezpieczeństwa.
Określono wymagania dotyczące instrukcji montażu i informacji dla użytkownika. Podano 17 definicji.
Należy również pamiętać, iż podesty można w określonych przypadkach traktować jak rusztowania i podlegają ogólnym przepisom i wymogom tak jak praca na wysokości o ile wysokość umiejscowienia podestu wynosi powyżej 1 metra nad poziom ternu
Pracą na wysokości w rozumieniu rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.) jest praca wykonywana na powierzchni znajdującej się na wysokości, co najmniej 1,0 m nad poziomem podłogi lub ziemi.
Do pracy na wysokości nie zalicza się pracy na powierzchni, niezależnie od wysokości, na jakiej się znajduje, jeżeli powierzchnia ta:
1)
osłonięta jest ze wszystkich stron do wysokości, co najmniej 1,5 m pełnymi ścianami lub ścianami z oknami oszklonymi,
2)
wyposażona jest w inne stałe konstrukcje lub urządzenia chroniące pracownika przed upadkiem z wysokości.
Prace na wysokości powinny być organizowane i wykonywane w sposób nie zmuszający pracownika do wychylania się poza poręcz balustrady lub obrys urządzenia, na którym stoi.
Przy pracach na: drabinach, klamrach, rusztowaniach i innych podwyższeniach nie przeznaczonych na pobyt ludzi, na wysokości do 2 m nad poziomem podłogi lub ziemi nie wymagających od pracownika wychylania się poza obrys urządzenia, na którym stoi, albo przyjmowania innej wymuszonej pozycji ciała grożącej upadkiem z wysokości, należy zapewnić, aby:
1)
drabiny, klamry, rusztowania, pomosty i inne urządzenia były stabilne i zabezpieczone przed nie przewidywaną zmianą położenia oraz posiadały odpowiednią wytrzymałość na przewidywane obciążenie,
2)
pomost roboczy spełniał następujące wymagania:
a)
powierzchnia pomostu powinna być wystarczająca dla pracowników, narzędzi i niezbędnych materiałów,
b)
podłoga powinna być pozioma i równa, trwale umocowana do elementów konstrukcyjnych pomostu,
c)
w widocznym miejscu pomostu powinny być umieszczone czytelne informacje o wielkości dopuszczalnego obciążenia.
Przy pracach wykonywanych na rusztowaniach na wysokości powyżej 2 m od otaczającego poziomu podłogi lub terenu zewnętrznego oraz na podestach ruchomych wiszących należy w szczególności:
1)
zapewnić bezpieczeństwo przy komunikacji pionowej i dojścia do stanowiska pracy,
2)
zapewnić stabilność rusztowań i odpowiednią ich wytrzymałość na przewidywane obciążenia,
3)
przed rozpoczęciem użytkowania rusztowania należy dokonać odbioru technicznego w trybie określonym w odrębnych przepisach.
Rusztowania i podesty ruchome wiszące powinny spełniać wymagania określone odpowiednio w odrębnych przepisach oraz w Polskich Normach.
Przy pracach na: słupach, masztach, konstrukcjach wieżowych, kominach, konstrukcjach budowlanych bez stropów, a także przy ustawianiu lub rozbiórce rusztowań oraz przy pracach na drabinach i klamrach na wysokości powyżej 2 m nad poziomem terenu zewnętrznego lub podłogi należy w szczególności:
1)
przed rozpoczęciem prac sprawdzić stan techniczny konstrukcji lub urządzeń, na których mają być wykonywane prace, w tym ich stabilność, wytrzymałość na przewidywane obciążenie oraz zabezpieczenie przed nie przewidywaną zmianą położenia, a także stan techniczny stałych elementów konstrukcji lub urządzeń mających służyć do mocowania linek bezpieczeństwa,
2)
zapewnić stosowanie przez pracowników, odpowiedniego do rodzaju wykonywanych prac, sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości jak: szelki bezpieczeństwa z linką bezpieczeństwa przymocowaną do stałych elementów konstrukcji, szelki bezpieczeństwa z pasem biodrowym (do prac w podparciu - na słupach, masztach itp.),
3)
zapewnić stosowanie przez pracowników hełmów ochronnych przeznaczonych do prac na wysokości.
Wymagania określone powyżej dotyczą również prac wykonywanych na galeriach, pomostach, podestach i innych podwyższeniach, jeżeli rodzaj pracy wymaga od pracownika wychylenia się poza balustradę lub obrys urządzenia, na którym stoi, albo przyjmowania innej wymuszonej pozycji ciała grożącej upadkiem z wysokości.
Podesty ruchome zgodnie rozporządzeniem Rady Ministrów dnia 16 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu. (Dz. U. Nr 120, poz. 1021 z późn. zm.) podlegają pod Urząd Dozoru Technicznego, a osoby je obsługujące powinni mieć stosowne uprawnienia:
• podesty ruchome wiszące, masztowe, stacjonarne,
• podesty ruchome przejezdne: wolnobieżne i przewoźne,
• podesty ruchome samojezdne.
Podest ruchomy (potocznie: zwyżka) to maszyna służąca do podnoszenia ludzi w specjalnie skonstruowanym koszu umieszczonym na końcu wysięgnika lub elementu składanego w celu wykonanie prac na wysokości (np. wymiana żarówek w latarniach).
Podesty ruchome mogą występować w wersji przegubowej oraz nożycowej.
Podest ruchomy wiszący to tzw. rusztowanie wiszące, czyli opuszczana na linach platforma robocza (kosz) zawieszona na specjalnych dźwigarach układanych na dachu budynku. Podest ten służy do wykonywania prac na ścianach budynku, takich jak docieplanie, tynkowanie, mycie okien itp.
Rusztowania i ruchome podesty robocze powinny być wykonywane zgodnie z dokumentacją producenta albo projektem indywidualnym:
Dokumentacja producenta (projektanta) powinna zawierać informacje o działaniach podjętych przez producenta w celu zapewnienia zgodności maszyny lub elementu bezpieczeństwa z zasadniczymi wymaganiami określonymi w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn i elementów bezpieczeństwa (Dz. U. Nr 259, poz. 2170).
Dokumentacja producenta zawiera:
• rysunek zestawieniowy maszyny i elementu bezpieczeństwa oraz obwodów sterowania,
• rysunki szczegółowe z wynikami obliczeń i badań, niezbędne w celu sprawdzenia zgodności z wymaganiami w zakresie BHP i ochrony zdrowia,
• wykaz norm i specyfikacji technicznych zastosowanych podczas projektowania maszyny i elementu bezpieczeństwa,
• opis metod zastosowanych do wyeliminowania zagrożeń podczas projektowania wyrobu,
• sprawozdanie techniczne zawierające wyniki wszystkich badań i raportów technicznych maszyny lub elementu bezpieczeństwa przeprowadzonych przez producenta, akredytowane laboratorium, jeżeli producent deklaruje zgodność maszyny i elementu bezpieczeństwa z normą zharmonizowaną, w której zawarto takie wymagania.
Ocena zgodności - wybór procedury
Producent może mieć wpływ na rodzaj procedury oceny wyrobu. Wybór sposobu dokonania oceny zgodności uzależniony jest od odpowiedzi na pytania: czy maszyna lub element bezpieczeństwa znajduje się w wykazie maszyn i elementów bezpieczeństwa, dla których wymagany jest udział jednostki notyfikowanej w trakcie przeprowadzania procedury oceny zgodności.
Jeżeli maszyna lub element bezpieczeństwa nie jest ujęty w wykazie - producent dokonuje oceny wyrobu, zabezpiecza jego dokumentację i wystawia deklarację zgodności.
Jeżeli maszyna lub element bezpieczeństwa jest ujęty w wykazie - producent powinien ustalić czy maszyna lub element bezpieczeństwa w pełni spełniają wymagania norm zharmonizowanych.
Jeżeli spełniają, producent przekazuje dokumentacje do jednostki notyfikowanej, która może ją przechowywać lub sprawdzić (wybór producenta), może też zlecić jednostce notyfikowanej badanie i ocenę wyrobu.
Jeżeli istnieją wątpliwości w sprawie spełnienia wymagań norm zharmonizowanych, jednostka notyfikowana wykonuje ocenę wyrobu po złożeniu przez producenta stosownego wniosku.
Procedury oceny zgodności przewidują badanie maszyny i elementu, ujętych w wykazie przez tzw. stronę trzecią, czyli niezależną od producenta jednostkę badawczą.
Jeżeli maszyna lub element bezpieczeństwa poddany badaniu spełnia zasadnicze wymagania, jednostka notyfikowana wydaje wnioskodawcy certyfikat zgodności i powiadamia producenta.
Wybrane przepisy dotyczące użytkowania podestów:
• ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.);
• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej Ministra dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.);
• rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz. U. Nr 191, poz. 1596 z późn. zm.);
• rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn i elementów bezpieczeństwa (Dz. U. Nr 259, poz. 2170);
• rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 17 września 1999 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych (Dz. U. Nr 80, poz. 912);
• rozporządzenie Ministrów Pracy i Opieki Społecznej oraz Zdrowia z dnia 19 marca 1954 r. w sprawie bhp przy obsłudze przenośników (Dz. U. Nr 13, poz. 51).
Wykaz wybranych Polskich Norm zharmonizowanych z dyrektywą maszynową:
• PN-EN ISO 12100-1:2005. Maszyny. Bezpieczeństwo. Pojęcia podstawowe, ogólne zasady projektowania. Część 1: Podstawowa terminologia, metodologia.
• PN-EN ISO 12100-2:2005. Maszyny. Bezpieczeństwo. Pojęcia podstawowe, ogólne zasady projektowania. Część 2: Zasady techniczne.
• PN-EN 953:1999. Maszyny. Bezpieczeństwo. Osłony. Ogólne wymagania dotyczące projektowania i budowy osłon stałych i ruchomych.
• PN-EN 954-1:2001. Maszyny. Bezpieczeństwo. Elementy systemów sterowania związane z bezpieczeństwem. Część 1: Ogólne zasady projektowania.
• PN-EN 294:1994. Bezpieczeństwo maszyn. Odległości bezpieczeństwa uniemożliwiające sięganie kończynami górnymi do stref niebezpiecznych.
• PN-EN 349:1999. Maszyny. Bezpieczeństwo. Minimalne odstępy zapobiegające zgnieceniu części ciała człowieka. PN-EN 201:1999.
• PN-EN ISO 14122-1:2005. Maszyny. Bezpieczeństwo. Stałe środki dostępu do maszyn. Część 1: Dobór stałych środków dostępu między dwoma poziomami.
• PN-EN ISO 14122-2:2005. Maszyny. Bezpieczeństwo. Stałe środki dostępu do maszyn. Część 2: Pomosty robocze i przejścia.
• PN-EN ISO 14122-3:2005. Maszyny. Bezpieczeństwo. Stałe środki dostępu do maszyn. Część 3: Schody, schody drabinowe i balustrady.
Roman Majer