• OTWARCIE SPADKU

1. Termin techniczno – prawny określający zdarzenie prawne jakim jest śmierć spadkodawcy, pociągająca za sobą przejście praw i obowiązków majątkowych na jego spadkobierców

2. Chwilą otwarcia spadku jest chwila śmierci spadkodawcy

   1. oznacza się ją nie tylko co do dnia ale także co do godziny

      1. ma to znaczenie bo tego samego dnia mógł umrzeć spadkodawca i spadkobierca

   2. jeżeli chwili śmierci nie można dokładnie oznaczyć na podstawie opinii lekarskiej należy wskazać moment najbardziej prawdopodobny lub przynajmniej granice czasowe chwili śmierci

3. Z chwilą otwarcia spadku spadkobierca nabywa spadek (choćby nawet o tym nie wiedział) - spadek przechodzi z mocy samego pra­wa bezpośrednio na spadkobiercę (spadkobierców)

   1. ale spadkobierca może odrzucić spadek - oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania

   2. dopóki termin ten nie upłynie lub spadkobierca nie złoży wcześniej oświadczenia o przyjęciu spadku przej­ście na spadkobiercę praw i obowiązków majątkowych spadkodawcy ma charak­ter tymczasowy

   3. jeśli spadkobierca odrzuci spadek zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku

4. Wg stanu rzeczy istniejącego w chwili otwarcia spadku ocenia się

   1. zdol­ność do dziedziczenia

   2. skład majątku spadkowego

• POJĘCIE DZIEDZICZENIA

1. Spadek przechodzi w drodze dziedziczenia z mocy samego pra­wa bezpośrednio na spadkobiercę (spadkobierców) z chwilą otwarcia spadku

2. Dziedziczenie to przykład sukcesji uniwersalnej (następstwa prawnego pod tytułem ogólnym)

   1. sukcesja uniwersalna - w wyniku 1 zdarzenia prawnego następca prawny wstępuje w ogół praw i obowiązków swojego poprzednika

      1. spadkobierca nabywa wszystkie przedmioty majątkowe należące do spadku niezależnie od ich charakteru

      2. jeżeli jest kilku spadkobierców, nabywają oni wszyscy razem spadek jako całość

         1. udział każdego z nich zarówno w całym spadku jak i w po­szczególnych przedmiotach majątkowych jest określony za pomocą ułamka (części idealnej)

      3. nabycie w drodze sukcesji uniwersalnej jest nabyciem pochodnym pra­wa majątkowe należące do spadku przechodzą na spadkobierców w takim zakre­sie, w jakim przysługiwały one spadkodawcy

         1. działa zasada nemo plus iuris in alium transferre potest, quam ipse habet

         2. wyjątki od tej zasady, np. art. 169 KC nie mają analogicznego zastosowania do dziedziczenia

      4. na spadkobiercę (spadkobierców) przechodzą i te prawa majątkowe, któ­re spadkodawca przeznaczył innej osobie w drodze zapisu, a zapisobierca uzy­skuje tylko względem spadkobiercy roszczenie o przeniesienie nań odpowied­niego prawa

   2. *sukcesja syngularna (nabycie pod tytułem szczególnym) - ze zbywcy (poprzednika prawnego) przechodzi na nabywcę (następce prawnego) 1 ściśle określone prawo lub obowiązek lub kilka praw i obowiązków (ale zindywidualizowanych)

• POWOŁANIE DO SPADKU (DO DZIEDZICZENIA)

1. PODSTAWA SUKCESJI - powołanie do spadku może wynikać tylko

   1. z ustawy

   2. z testamentu

   3. po części z ustawy, po części z testamentu może się zdarzyć że te same osoby mogą jednocześnie dziedziczyć część spadku z ustawy i część spadku z testamentu

2. PIERWSZEŃSTWO MA DZIEDZICZENIE TESTAMENTOWE

   1. dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje

      1. gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy

      2. albo gdy żadna z osób, które spadkodawca powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą

   2. z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych dziedziczenie ustawowe co do części spadku następuje

      1. gdy spadkodawca nie powołał do tej części spadkobiercy

      2. gdy którakolwiek z kilku osób, które powołał do całości spadku, nie chce lub nie może być spadkobiercą (a spadkobierca wyłączył przyrost i nie przewidział podstawienia – to te W)

3. POWOŁANIE DO SPADKU (WYNIKAJĄCE Z USTAWY LUB Z TESTAMENTU) JEST SKUTECZNE TYLKO WTEDY, GDY SPADKOBIERCA:

   1. ma zdolność do dziedziczenia

   2. nie został uznany za niegodnego

   3. nie zrzekł się dziedziczenia

4. ZDOLNOŚĆ DO DZIEDZICZENIA - przepisy te stosuje się odpowiednio do zapisobiorcy

   1. dziedziczyć może ten, kto może być podmiotem praw i obowiązków w zakresie prawa cywilnego zdolność do dziedziczenia 1 z przejawów zdolności praw­nej

   2. osoba fizyczna - ma zdolność do dziedziczenia od chwili urodzenia do śmierci

      1. wyjątek: dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe (a domniemywa się, że przyszło na świat żywe)

   3. osoba prawna – ma zdolność do dziedziczenia jeżeli istnieje w chwili otwarcia spadku

      1. wyjątek: fundacja ustanowiona w testamencie przez spadkodawcę może być spadkobiercą jeżeli zostanie wpisana do rejestru w ciągu 2 lat od ogłoszenia testamentu

      2. jedyną osobą prawną, która może dziedziczyć z ustawy jest SP

      3. wszystkie inne osoby prawne mogą dziedziczyć jedynie z testamentu

   4. niezdolność do dziedziczenia

      1. bezwzględna niezdolność do dziedziczenia

         1. osoba, która w chwili otwarcia spadku nie spełnia tych przesłanek - nie może dziedziczyć po żadnym spadkodawcy zmarłym w owej chwili

      2. niektórzy autorzy mówią też o względ­nej niezdolności do dziedziczenia

         1. dotyczy ona świadków testamentu

            1. nie może być świadkiem przy sporządzaniu testamentu osoba, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść a także jej

               • małżonek

               • krewni i powino­waci 1. i 2. stopnia

               • osoby pozostających z nią w stosunku przy­sposobienia

            2. jeżeli świadkiem była 1 z tych osób nieważne jest tylko postanowienie, które przysparza korzyści tej osobie jej małżonkowi, krewnym lub powinowatym 1. lub 2. stopnia albo osobie pozostającej z nią w stosunku przysposobienia

            3. ale gdy z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez nieważnego postanowienia spadkodawca nie sporządziłby testamentu danej treści, nieważny jest cały testament

         2. jednak przeprowadzanie takiego podziału jest niezasadne

            1. odsunięcie tych osób od dziedziczenia nie wynika z braku zdolności do dziedziczenia po spadkodawcy mamy tu do czynienia z problemem ważności czynności prawnej

            2. zdolność do dziedziczenia jest jednym z przejawów zdolności praw­nej (a ona nie może mieć charakteru względnego)

5. NIEGODNOŚĆ – przepisy te stosuje się odpowiednio do zapisobiorcy

   1. PRZYCZYNY - sąd może uznać spadkobiercę za niegodnego jeżeli

      1. dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy

         1. sąd cywilny jest związany skazującym wyrokiem sądu karnego

         2. sąd cywilny nie jest związany uniewinniającym wyrokiem sądu karnego

         3. gdy w procesie karnym nie wydano wyroku (np. z powodu amnestii lub przedawnienia) – sąd cywilny samodzielnie o tym rozstrzyga

         4. sąd cywilny sam ocenia czy przestępstwo jest ciężkie

         5. może to dotyczyć także podżegacza, pomocnika i usiłowania

      2. podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu

         1. spadkobierca może być uznany za niegodnego chociaż testament jest nieważny

      3. podstępem lub groźbą przeszkodził spadkodawcy w sporządzeniu lub odwołaniu testamentu

      4. umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy - w zamiarze usunięcia skutków prawnych związanych ze sporządzeniem testamentu

         1. spadkobierca może być uznany za niegodnego chociaż testament jest nieważny

         2. spadkobierca nie może być uznany za niegodnego jeśli zniszczył testament w przekonaniu, że jest on nieważny

      5. umyślnie podrobił lub przerobił testament spadkodawcy

      6. świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego

   2. SKUTEK

      1. spadkobierca niegodny wyłączony jest od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku

      2. następuje to na mocy orzeczenia sądu wydanego w trybie procesowym konieczne jest wytoczenie powództwa

   3. UZNANIA SPADKOBIERCY ZA NIEGODNEGO MOŻE ŻĄDAĆ KAŻDY, KTO MA W TYM IN­TERES – przede wszystkim:

      1. spadkobiercy powołani do spadku razem ze spadkobiercą niegodnym

      2. osoby, które wskutek uznania spadkobiercy za niegodnego byłyby powołane do spadku w najbliższej kolejności lub w dalszej kolejności

      3. SP

      4. zapisobierca - jeżeli został on obciążony dalszym zapisem na rzecz osoby niegodnej

      5. prokurator

   4. UZNANIA SPADKOBIERCY ZA NIEGODNEGO MOŻNA ŻĄDAĆ PO OTWARCIU SPAD­KU, DO KTÓREGO NIEGODNY JEST POWOŁANY

      1. i w ciągu 1 roku od dnia gdy osoba, która ma w tym interes dowiedział się o przyczynie niegodności (termin ten nie ogranicza prokuratora)

      2. i nie później jednak niż przed upływem 3 trzech od otwarcia spadku

         1. są to terminy zawite

   5. PRZEBACZENIE - spadkobierca nie może być uznany za niegodnego, jeżeli spadkodawca mu przebaczył

      1. przebaczenie to za akt o cha­rakterze uczuciowym, polegający na puszczeniu w niepamięć doznanej krzyw­dy i odczutej urazy

      2. przebaczający musi mieć:

         1. dostateczne rozeznanie (musi znać przyczynę niegodności)

         2. wolę przebaczenia

      3. przebaczenie nie jest oświadczeniem woli więc nie wymaga

         1. świadomo­ści skutków prawnych ani zamiaru ich wywołania

         2. zdolności do czynności prawnych przebaczającego

      4. forma - przebaczenie może nastąpić w sposób:

         1. wyraźny

         2. dorozumiany

6. ZRZECZENIE SIĘ DZIEDZICZENIA

   1. jedyny wyjątek od zasady, że umowa o spadek po osobie żyjącej jest nieważna

   2. spadkobierca ustawowy może przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim

      1. wyjątek: SP nie może zrzec się dziedziczenia ani dorzucić spadku

   3. skutki

      1. następują dopiero z chwilą otwarcia spadku

      2. polegają na tym, że zrzekający się zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku

      3. to samo dotyczy jego zstępnych chyba że umówiono się inaczej

      4. zrze­kający się może otrzymać zapis

      5. zrzekający się może dzie­dziczyć na podstawie późniejszego testamentu spadkodawcy

   4. uchylenie zrzeczenia

      1. zrzeczenie się dziedziczenia może być uchylone przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego między tym, kto zrzekł się dziedziczenia, a tym, po kim się dziedziczenia zrzeczono

   5. prof. Piątkowski – można zrzec się dziedziczenia z zastrzeżeniem, że umowa ta zostaje zawarta tylko na wypadek gdyby do spadku była powołania określona osoba, natomiast jest bezskuteczna jeśli osoba ta nie będzie mogła lub chciała być spadkobiercą

      1. np. córka spadkodawcy zrzeka się dziedziczenia na rzecz swojego brata