1. Rodzaje i etapy procesu komunikacji.

   1. komunikacja interpersonalna — przekaz komunikatu oraz zdolność do jego odbioru i rozu­mienia;

   2. komunikat — zakodowana informacja; wyróżnia się dwa, najczęściej towarzyszące sobie, ko­munikaty:

^ werbalny — przekazywany za pomocą słów (zarówno głos, jak i pismo),

^ niewerbalny — przekazywany inaczej niż słownie, np. gestykulacja, mimika, postawa ciała, intonacja;

1. mowa ciała — ogół czynności wykonywanych przez ciało w ramach komunikacji niewerbalnej, uzupełniających komunikat werbalny;

2. nadawca — osoba kodująca i przekazująca komunikat; ^ komunikat składa się przeciętnie:

• w 45% z sygnałów dźwiękowych (zarówno werbalnych jak i niewerbalnych),

• w 55% z sygnałów innych niż dźwięki;

  1. odbiorca — osoba odbierająca i odkodowująca komunikat; ^ informacje trafiają do mózgu poprzez:

• w 87% wzrok,

• w 9% słuch,

• w 4% inne zmysły;

  1. kodowanie informacji — formułowanie informacji; komunikat powinien być sformułowany na tyle jasno, by był zrozumiały zarówno dla nadawcy, jak i odbiorcy,

^ np. polecenie „Idź do sklepu po bułki" nie precyzuje, w jakiej ilości i jakiego rodzaju bułki należy kupić — jest to przykład źle zakodowanej informacji;

1. kanał informacyjny — sposób przekazu informacji, np. rozmowa telefoniczna, wykład;

2. model przebiegu komunikacji:

2. Skuteczne wyrażanie własnego zdania.

   1. jak jasno zakodować informację?

^ stosując trzyczęściową wypowiedź:

• wstęp: powiedz, o czym chcesz powiedzieć, np. „Dzisiaj zajmiemy się tematem komunikacji interpersonalnej",

• rozwinięcie: powiedz to, np. „Komunikacja interpersonalna to...",

• zakończenie: powiedz, o czym powiedziałeś, np. „Dzisiaj dowiedzieliśmy się, jak należy prowadzić skuteczną komunikację";

^ stosując komunikat ja, który służy przedstawianiu swoich emocji; opiera się na czterech elementach:

• Czuję się...

• Kiedy ty...

• Ponieważ...

• Chciałbym, abyś...

• np. „Jest mi przykro, kiedy ty przychodzisz nieprzygotowany na zajęcia, ponieważ staram się, abyście jak najlepiej wypadli na Konkursie Wiedzy Obywatelskiej i Ekonomicznej. Chciałabym, abyś — zgodnie z naszą umową — odrabiał zadania domowe";

  2. jak prowadzić rozmowę? więcej słuchać niż mówić

^ aktywne słuchanie polega na podjęciu świadomej decyzji, że najpierw wysłuchasz swojego rozmówcy (dasz mu się „wygadać") po to, by potem całą uwagę skoncentrował na tobie — dzięki temu rozmówca czuje się ważny, gdyż to on jako pierwszy mógł przekazać komunikat, a ty go słuchałeś; ponadto motywujesz w ten sposób rozmówcę do przedstawienia jego emocji czy poglądu na daną kwestię, ^ słuchanie pomaga nam w powstrzymywaniu się przed przedwczesnym wyciąganiem wniosków

i dawaniem rad, gdyż być może rozmówca sam będzie w stanie rozwiązać swój problem;

^ słuchanie jest wyrazem akceptacji i chęci zrozumienia rozmówcy;

2. co pomaga w pełnym zrozumieniu rozmówcy?

^ empatia — zdolność do wczucia się w sytuację drugiej osoby, współodczuwania i rozumienia jej uczuć,

• empatia pomaga w skoncentrowaniu się na rozmówcy, a nie na sobie — dzięki temu łatwiej nam zrozumieć rozmówcę, któremu ułatwiamy przekaz komunikatu;

^ parafraza — oddanie sensu czyjejś wypowiedzi własnymi słowami:

• podczas parafrazy nie interpretujemy wypowiedzi rozmówcy, tylko powtarzamy jej treść,

• służy ona upewnieniu naszego rozmówcy, że go słuchamy i rozumiemy,

• zaczynamy ją np. od słów: „Jeśli dobrze Ciebie zrozumiałam", a kończymy np.: „Czy to chciałaś powiedzieć?";

^ zadawanie pytań — precyzowanie wypowiedzi:

• pytanie otwarte — takie, na które udziela się odpowiedzi opisowej,

• np. Co to znaczy „być dobrym obywatelem"?

• uwaga! nie wszystkie rodzaje pytań pomagają nam w pełnym zrozumieniu rozmówcy, np.:

• pytanie zamknięte — takie, w którym pytający stara się ograniczyć liczbę możliwych odpowiedzi,

• np. Jakim obywatelem jesteś, dobrym czy złym?

• pytanie tendencyjne — takie, które sugeruje odpowiedź,

• np. Jesteś dobrym obywatelem, prawda?

• pytanie retoryczne — takie, na które zazwyczaj odpowiedź jest oczywista; często też służy podkreśleniu wagi problemu lub zwróceniu na niego uwagi,

• np. Dlaczego nigdy nie postępujesz jak dobry obywatel?!

d) co przeszkadza w pełnym zrozumieniu rozmówcy?

bariery komunikacyjne:

^ emocje i samopoczucie zmieniają postrzeganie wypowiedzi rozmówcy i opisanych w niej zda­rzeń,

^ różnice kulturowe,

^ stereotypy (wartościowanie rozmówcy ze względu na status społeczny, np. chętniej słuchamy osób o wyższym statusie),

^ powierzchowne osądzanie rozmówcy,

^ wybiórczość uwagi (koncentrowanie się na określonych faktach zamiast na całości wypowie­dzi),

^ przechwalanie się,

^ udzielanie rad, decydowanie za innych,
^ grożenie.

2. Sposoby podejmowania decyzji w sprawach grupy.

a) kompromis vs konsensus:

^ kompromis to decyzja podjęta w wyniku wzajemnych ustępstw,

^ konsensus (consensus) to decyzja, na którą zgodzili się wszyscy,

- weto — prawo do wyrażenia sprzeciwu wobec decyzji, skutkujące jej zablokowaniem; b) sposoby podejmowania decyzji w sprawach grupy:

^ decyzja lidera polega na samodzielnym podjęciu decyzji przez jedną osobą, najczęściej

zajmującą wysoką pozycję w danej grupie (np. nauczyciela w klasie, rodziców w domu),

^ głosowanie polega na przyjęciu tej decyzji, za którą opowiedziała się większość głosujących (np. uchwalanie prawa w systemach demokratycznych, podejmowanie przez klasę decyzji ws. miejsca wycieczki szkolnej),

^ konsensus polega na jednomyślnym zaakceptowaniu propozycji przez wszystkich członków grupy — każdy ma prawo do odmowy zgody, czyli do zawetowania decyzji (np. podjęcie przez grupę koleżanek decyzji o tym, co będą robić po szkole).

2. Działanie zespołowe.

1. zespół (grupa) — „grupa osób o uzupełniających się kompetencjach i umiejętnościach, mająca wspólny cel do osiągnięcia, za realizację którego wszyscy czują się odpowiedzialni";

2. czynniki ułatwiające współpracę w grupie:

^ jasno zdefiniowany i zaakceptowany przez całą grupę cel działania,

^ zaangażowanie wszystkich członków grupy,

^ zaufanie,

^ wzajemna pomoc i współpraca,

^ poczucie przynależności do grupy,

^ otwarta i szczera wymiana pomysłów,

^ otwartość na krytykę,

^ sprawny przepływ informacji,

^ dobra organizacja i koordynacja działań,

^ rzetelne wykonywanie ról przez członków grupy,

^ wspólne działanie;

1. czynniki utrudniające współpracę w grupie:

^ realizacja „przy okazji" innych celów niż zaakceptowany przez grupę,

^ przeszkadzanie, zmienianie tematu, zachowywanie się niepoważnie,

^ rywalizacja między członkami grupy,

^ nieakceptowanie reguł panujących w grupie,

^ bierność, obojętność,

^ zła organizacja pracy,

^ zła komunikacja;

d) role grupowe:

^ lider — osoba będąca w stanie wpływać na zachowania innych członków grupy; istnieją różne style przewodzenia:

• autokratyczny — styl, w którym lider decyduje o wszystkim, przydzielając pozostałym członkom grupy zadania do wykonania (bez konsultacji z ńimi),

• demokratyczny — styl, w którym lider stara się prowadzić grupę w zamierzonym, okreslonym wspólnie kierunku (zamiast samodzielnie i bezdyskusyjnie podejmować decyzje, prowadzi dyskusje, stara się wypracować rozwiązania kompromisowe),

• liberalny — styl, w którym lider pozostawia członkom grupy całkowitą swobodę działa­nia,

^ lokomotywa — osoba bardzo pracowita, zdążająca do celu za wszelką cenę,

^ siewca — inspirator, pomysłodawca,

^ filar — osoba bardzo zorganizowana, sumienna, realizująca postanowienia grupy i pilnująca porządku; zawsze wie, co się dzieje w grupie,

^ człowiek kontaktów — „dusza towarzystwa", osoba dbająca o dobra atmosferę między

członkami grupy, rozładowująca konflikty,
^ kontroler — osoba sceptyczna, racjonalnie myśląca i nie poddająca się ekscytacji wokół pomysłu grupy — dzięki temu pomaga w bardziej przemyślany sposób zorganizować działanie

2. Negocjacje jako sposób rozwiązywania konfliktów

1. konflikt — sytuacja, w której występuje sprzeczność interesów, wartości, celów czy potrzeb co najmniej dwóch osób lub grup;

2. negocjacje — proces osiągania kompromisu, w którym uczestniczą wyłącznie strony będące w konflikcie;

3. negocjator — osoba będąca przedstawicielem jednej ze stron podczas negocjacji;

4. mediacje — proces osiągania kompromisu, w którym oprócz skonfliktowanych stron uczestniczy niezależny mediator;

5. mediator — osoba bezstronna, prowadząca mediacje i pomagająca w znalezieniu rozwiązania przez strony będące w konflikcie;

6. arbiter — osoba powołana przez strony konfliktu do wiążącego je rozstrzygnięcia sporu;

7. style rozwiązywania konfliktów:

8. ^ twardy: dyskutant uważa swoje interesy za najważniejsze i interesy innych go nie obchodzą,
   ^ miękki: dyskutant łatwo rezygnuje z zajmowanego stanowiska, by nie wejść w konflikt, ^ negocjacyjny: dyskutant dąży do takiego kompromisu, który w równym stopniu uwzględnia interesy wszystkich stron;

9. eskalacja — pogłębienie się konfliktu, zwiększenie się jego natężenia;