Część ogólna

1. Stosunek cywilno – prawny, Zdarzenia cywilno – prawne

Stosunek cywilnoprawny, definicja, podmiot, przedmiot, treść

Jest to stosunek społeczny regulowany przez normy prawa cywilnego; stosunek normatywny i powinnościowy (określa w sposób wiążący kto i jak powinien się zachować).

Podmiot (osoby fizyczne, osoby prawne oraz inne twory podobne mające ułomną osobowość prawną czy atrybuty osoby prawnej). Możliwość bycia podmiotem praw i obowiązków ze stosunku cywilnoprawnego to zdolność prawna. W każdym stosunku prawnym występują co najmniej 2 podmioty

Przedmiot stosunku cywilnoprawnego – rzecz lub zachowanie, którego stosunek cywilnoprawny dotyczy.

Treść to prawa i obowiązki wynikające z tego stosunku, w którym jedna tylko strona jest zobowiązana i tylko jedna uprawniona, albo z takich stosunków, w których dwie strony są jednocześnie wobec siebie zobowiązane i uprawnione.

STRONA- może ją stanowić jedna osoba lub więcej osób, wyodrębnić można stronę uprawnioną i stronę zobowiązaną.

- stosunek prosty- jedna jest uprawniona, druga zobowiązana- np. darowizna książki,

- stosunek złożony- obie strony są jednocześnie uprawnione i zobowiązane- np. użyczenie książki, sprzedaż książki.

Zdarzenia cywilnoprawne

Stosunki cywilnoprawne wynikają ze zdarzeń cywilnoprawnych - stany faktyczne czyli zjawiska świata zewnętrznego przewidziane w hipotezach norm prawnych, z których wystąpieniem, spełnieniem, normy wiążą powstanie, zmianę bądź ustanie stosunku cywilnoprawnego.

Np. wyrok rozwodowy powoduje ustanie stosunku cywilnoprawnego małżeństwa; wypowiedzenie zmieniające stosunek pracy czy przy umowie najmu.

Charakter zdarzenia cywilnoprawnego jest cechą normatywną, czyli nie wszystko to co się dzieje w świecie ma dla nas znaczenie, ale jedynie to, co przewidziane jest w przepisach.

Przykład: separacja faktyczna, pozbawiona jest znaczenia prawnego.

Klasyfikacja zdarzeń cywilnoprawnych

Uzależniając wystąpienie zdarzenia od ludzkiej woli dzielimy je na::

FAKTY- zdarzenia niezależne od woli ludzkiej- np.: śmierć, pożar, narodziny dziecka, upływ czasu, wejście w życie nowych przepisów

DZIAŁANIA sensu largo- zachowanie człowieka, które jest wynikiem jego woli.

1. CZYNNOŚCI - zmierzające do wywołania skutków prawnych

   1. OŚWIADCZENIA WOLI przejaw woli ludzkiej.

   2. ORZECZENIA SĄDOWE I ARBITRAŻOWE

- konstytutywne- powstanie, zmianę bądź ustanie stosunku prawnego ( np. orzeczenie rozwodu ), działają EX NUNC

- deklaratoryjne - stwierdzają pewien istniejący stan faktyczny (np. stwierdzenie nabycia własności przez zasiedzenie ), przyczyną jest upływ czasu- działa EX TUNC,- nie są zdarzeniami cywilnoprawnymi,

1. AKTY ADMINISTRACYJNE- tylko te, które wywołują powstanie, zmianę bądź ustanie stosunku prawnego ( np. wywłaszczenie, uwłaszczenie )

1. CZYNY- norma prawna łączy oznaczony skutek prawny niezależnie od woli osoby działającej.

   1. BEZPRAWNE- zakazane przez normę prawną:

- niewykonaniu obowiązku wynikającego z istniejącego zobowiązania

- czyny niedozwolone ( DELIKTY )- bez związku z takim stosunkiem, rodzi odpowiedzialność EX DELICTU- art. 415

BEZPRAWIE - prawo cywilne traktuje wszystko to, co wyrządza szkodę, gdy przekraczane są zasady współżycia społecznego, naruszone prawa podmiotowe. Nie ma więc ujęcia jak w prawie karnym, nie musi być przepisu- NIE MA FORMALNEJ BEZPRAWNOŚCI.

1. ZGODNE Z PRAWEM:

- PRZEJAWY WOLI np. wezwanie dłużnika do zapłaty powoduje wymagalność wierzytelności

- PRZEJAWY UCZUĆ- np. przebaczenie,

- ZAWIADOMIENIA np. sprzedawcy przez kupującego o wadach fizycznych rzeczy

- CZYNNOŚCI CZYSTO FAKTYCZNE np. znalezienie rzeczy, stworzenie dzieła literackiego.

- OŚWIADCZENIA WIEDZY- np. piszemy, iż wiemy o długu, chcąc aby wierzyciel nam go umorzył

2. Zdolność prawna – pojęcie, zakres oraz początek zdolności prawnej (nasciturus)

Art. 1 KC wskazuje, że chodzi o stosunki cywilnoprawne między osobami fizycznymi i osobami prawnymi. Z przepisu wynika, że podmiotem nie może być rzecz, która jest przedmiotem prawa ale nie podmiotem.

Osoba fizyczna – zagadnienia zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnej.

Osoby fizyczne to ludzie. Każdemu człowiekowi przysługują dwa atrybuty:

1. zdolność prawna

2. zdolność do czynności prawnych

Zdolność prawna –zdolność do tego, by być podmiotem praw i obowiązków o charakterze cywilnoprawnym.

Zdolność do czynności prawnych –zdolność nabywania tych praw i obowiązków w drodze własnych działań, poprzez czynności prawne.

Zakres:

- Zdolność prawna przysługuje wszystkim w takim samym zakresie.

* ograniczanie zdolności prawnej tylko w przypadkach przez prawo przewidzianych, np. kk wśród kar dodatkowych są m.in. pozbawienie praw rodzicielskich i opiekuńczych.

− wątpliwość czy system prawny wyłącza tylko możliwość nabycia tych praw, czy również nie dopuszcza by osoby te były podmiotem już wcześniej powstałych praw.

* np. kwestia małżeństwa osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie – nie może zawrzeć go, ale nie ustaje ono w razie orzeczenia ubezwłasnowolnienia. Małżeństwo może zostać jedynie unieważnione przez sąd z powodu ubezwłasnowolnienia.

Początek zdolności prawnej:

Art. 8 §1- każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną

- dziecko musi urodzić się żywe, bez znaczenia, czy jest ono zdolne do życia,

Art. 9- domniemanie, iż dziecko przyszło na świat żywe

Urodzenie żywe - całkowite wydalenie lub wydobycie z ustroju matki noworodka, który po takim wydaleniu lub wydobyciu oddycha bądź wykazuje jakiekolwiek inne oznaki życia.

Urodzenie żywe jest warunkiem prawnym uzyskania zdolności prawnej.

Zdolność prawna dziecka poczętego nie narodzonego ( NASCITURUSA).

- Art. 927 §2.- dziecko poczęte w chwili otwarcia spadku może być spadkobiercą jeśli urodzi się żywe.

- Art. 972- można dokonać zapisu na rzecz dziecka poczętego nie narodzonego,

- Art. 75. kro- można uznać dziecko poczęte nie narodzone za zgodą matki

- Art. 142 kro- forma alimentów dla dziecka poczętego nie narodzonego, 3 m-ce w okresie ciąży

- Art. 182 kro- curator ventris- dla dziecka poczętego nie narodzonego można ustanowić kuratora, jeśli jest to konieczne.

Do przepisów dokładamy orzecznictwo Sądu Najwyższego i NSA. Sądy w swojej praktyce:

1. uznawały że po urodzeniu dziecko może żądać naprawienia szkód powstałych przed urodzeniem dziecka (np. działania szkodzące matce i płodowi) art. 446¹

2. że należy się renta po zmarłym ojcu – nie ma podstaw by dyskryminować dziecko przez sam fakt, że urodziło się później w zakresie pozbawienia renty po ojcu

3. darowizny – jedyne publikowane orzeczenie NSA z 22.11.1985r. – sąd przyjął że można dokonać darowizny na rzecz dziecka poczętego ale nienarodzonego.

Nasciturus nabywa te prawa, które przynoszą mu korzyści.

Concipientus(ie) „ten, który ma być poczęty”. Np. przy odszkodowaniu z tytułu niechcianego poczęcia. Ochrona prawna na przedpolu poczęcia. Orzeczenie sądu niemieckiego z lat 60-tych – kobieta pozwała aptekarza żądając odszkodowania.

3.      Zdolność prawna – koniec zdolności prawnej (stwierdzenie zgonu i uznanie za zmarłego)

Zdolność prawna osoby fizycznej ustaje z jej ŚMIERCIĄ (ustania czynności pnia mózgu).

Udokumentowaniem śmierci:

1) AKT ZGONU sporządzanego przez kierownika usc na podstawie ( art. 51).:

a) karty zgonu- stwierdzającej zgon i jego przyczynę przez lekarza,

b) po osobistym naocznym stwierdzeniu zgonu przez kierownika/lekarza,

c) na podstawie pisemnego zgłoszenia właściwego organu państwowego, jeżeli okoliczności zgonu były przedmiotem dochodzenia tego organu.

2) SĄDOWE STWIERDZENIE ZGONU art. 535 kpc

- śmierć danej osoby jest niewątpliwa ( nie musi być absolutnie pewna) i

- brak jest aktu zgonu.

Ma charakter deklaratoryjny, sąd stwierdza że ktoś nie żyje. Postępowanie regulowane jest w kpc. Sąd oznacza dokładną chwilę śmierci, a jeżeli nie jest to możliwe przyjmuje się chwilę najbardziej prawdopodobną ( Art. 538 kpc ).

3) SĄDOWE UZNANIE ZA ZMARŁEGO

Są dwie przesłanki łącznie wymagane aby uznać osobę za zmarłą:

1. dana osoba musi być zaginiona – zaginionym jest ten, o którym nie wiemy czy żyje

2. musi upłynąć określony czas.

Każda wzmianka, że ktoś żyje, zeruje przekonanie, że ktoś jest zaginiony.

1. Upływ czasu – wg KC musi upłynąć lat 10 od końca roku kalendarzowego w którym ostatni raz widziano osobę żywą lub jest ślad o jej życiu (art. 29 KC). Termin ten może być:

1. skracany – 5 lat, jeśli w chwili uznania za zmarłego zaginiony skończyłby lat 70. Jeżeli jednak miałby lat 63, to wystarczy czekać do okresu w którym kończyłby lat 70.

2. wydłużany – z powodu wieku (np. zaginie noworodek), maksymalnie okres oczekiwania wynosi 23 lata – art. 29 § 2 KC. Nie można uznać za zmarłego wcześniej niż po ukończeniu przez daną osobę 23 roku życia.

1. wypadki kwalifikowane ( Art. 30)

   1. w warunkach pokojowych,

      1. w czasie podróży morskiej lub powietrznej w związku z katastrofą statku lub okrętu albo w związku z innym zdarzeniem szczególnym- 6 miesięcy od dnia, w którym nastąpiła katastrofa albo inne szczególne znaczenie. Jeżeli nie można stwierdzić katastrofy statku lub okrętu, bieg terminu 6-miesięcznego zaczyna się z chwilą upływu roku od dnia, w którym statek miał przybyć do portu przeznaczenia, a jeśli portu przeznaczenia nie było, to po upływie 2 lat od dnia, w którym była o nim ostatnia wiadomość.

      2. w związku z bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia nieprzewidzianym w paragrafach poprzedzających- 1 rok od dnia, w którym niebezpieczeństwo ustało albo wg okoliczności powinno było ustać.

Jeżeli koniec terminu w wypadkach normalnych lub kwalifikowanych w warunkach pokojowych przypada na okres wojny lub działań wojennych- uznanie za zmarłego nie może nastąpić przed upływem roku od końca roku kalendarzowego, w którym wojna lub działania wojenne zostały zakończone, chyba, że wg okoliczności nie mogły one mieć wpływu na wiadomość o zaginięciu ( art. XXXI pwkc).

1. w warunkach wojennych

   1. brał udział w działaniach wojennych art. XXVIII pwkc,

   2. przebywał na obszarze objętym działaniami wojennymi, a istnieje prawdopodobieństwo, że zaginięcie pozostaje w związku z niebezpieczeństwem dla życia wywołanym tymi działaniami (np. zaginięcie w czasie nalotu)- art. XXVIII pwkc

   3. został pozbawiony wolności przez władze obcego państwa i osadzony w miejscu, gdzie jego życiu groziło szczególne niebezpieczeństwo art. XXIX pwkc,

1 rok od końca roku kalendarzowego, w którym wojna lub działania wojenne zostały zakończone.

1. wywieziony przymusowo poza granice państwa art. XXX pwkc

3 lata od końca roku kalendarzowego, w którym zaginiony wg istniejących wiadomości jeszcze żył, a w każdym razie 2 lata od końca roku kalendarzowego, w którym wojna lub działania wojenne zostały zakończone.

4. Zdolność do czynności prawnych – definicja oraz czynniki, od których zależy zdolność do czynności prawnych

Zdolność do czynności prawnych

zdolność do tego, by mocą własnych działań poprzez czynności prawne nabywać prawa i obowiązki o charakterze cywilnoprawnym.

Granicą od której pojawia się odpowiedzialność za własny czyn jest ukończenie 13 roku życia; nie oznacza to też braku odpowiedzialności rodziców za brak nadzoru nad małoletnim.

Zakres zdolności do czynności prawnych zależy od wieku i ubezwłasnowolnienia.

Możemy wyróżnić 3 kategorie osób:

1. nie mające w ogóle zdolności do czynności prawnych – osoby od urodzenia do poniżej 13 roku życia oraz ubezwłasnowolnieni całkowicie;

2. mające ograniczoną zdolność do czynności prawnych

   1. osoby między 13 rokiem życia a uzyskaniem pełnoletniości;

   2. osoby ograniczone częściowo (art. 15) oraz wg KPC osoby, dla których w toku postępowania o ubezwłasnowolnienie ustanowiono doradcę tymczasowego.

3. mające pełną zdolność do czynności prawnych

   1. osoby pełnoletnie i nieubezwłasnowolnione.

   2. art. 10 § 1 pełnoletniość uzyskujemy z ukończeniem 18 roku zycia, przy czym można uzyskać ją wcześniej poprzez zawarcie małżeństwa (z KRiO – kobieta między 16 a 18 rokiem życia za zgodą sądu opiekuńczego uzyskuje pełnoletniość – nie traci w razie unieważnienia/rozwodu).

UBEZWŁASNOWOLNIENIE pozbawienie bądź ograniczenie zdolności do czynności prawnych w drodze orzeczenia sądowego.

CAŁKOWITE ( Art. 13. §1.)- przesłanki:

1. osoba musi mieć ukończone 13 lat,

2. przesłanka medyczna:

   1. CHOROBA PSYCHICZNA- można na nią zapaść, można się z niej wyleczyć,

   2. NIEDOROZWÓJ UMYSŁOWY- nieuleczalny
      jest ono diagnozowane przez psychologa za pomocą:

• badania ilorazu inteligencji

• badania kompetencji społecznych.

Poziomu inteligencji nie możemy zmienić, ale kompetencje społeczne są wyuczalne. Teoretycznie możliwe są sytuacje, w których będzie możliwe wystąpienia o uchylenie ubezwłasnowolnienia.

1. PIJAŃSTWO LUB NARKOMANIA- same przez się nie są podstawą ubezwłasnowolnienia, towarzyszą zaburzenia psychiczne,

1. brak zdolności do kierowania swym postępowaniem- miara zaburzeń psychicznych. Osoba nie zdaje sobie sprawy ze skutków swych działań.

Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekuna ( Art. 13. §2)

CZĘŚCIOWE art. 16 przesanki:

1. osoba pełnoletnia

2. przesłanka medyczna, taka sama jak przy ubezwłasnowolnieniu całkowitym, nasilenie jest mniejsze,

3. jest w stanie kierować swym postępowaniem, ale potrzebna jest jej pomoc w prowadzeniu jej spraw.

Dla ubezwłasnowolnionego częściowo ustanawia się kuratora ( art. 16 §2 ).

Ubezwłasnowolnienie ma służyć dobru osoby, która ma być ubezwłasnowolniona, a nie interesom innych osób.

Postępowanie o ubezwłasnowolnienie:

1. wniosek może zawsze złożyć prokurator, ale też

2. najbliższa rodzina, art. 545 KPC – małżonek, krewni w linii prostej rodzice, dziadkowie, wnuki, prawnuki, a w linii bocznej tylko rodzeństwo, jak również

3. przedstawiciel ustawowy takiej osoby, np. gdy zachodzi potrzeba ubezwłasnowolnienia całkowitego,

4. by zapobiegać wnioskom lekkomyślnym, może być zastosowana kara grzywny

5. może wniosek złożyć sama osoba, której ubezwłasnowolnienie ma dotoczyć

6. w postępowaniu musi być biegły psychiatra lub psycholog

7. jeśli sąd uzna to za potrzebne, dla ochrony praw tej osoby, może ustanowić doradcę tymczasowego dla takiej osoby na mocy art.548 KPC.

Może być w każdym czasie uchylone bądź zmienione z całkowitego na częściowe, także z urzędu, jeśli ustaną podstawy do tego ubezwłasnowolnienia. Kiedy zapada postanowienie o ubezwłasnowolnieniu, można je zaskarżyć i może zrobić to osoba, co do której toczy się postępowanie ( postanowienie nie jest jeszcze prawomocne, więc póki co ma pełną zdolność do czynności prawnych).

Skutki ubezwłasnowolnienia:

1. przy ubezwłasnowolnieniu całkowitym:

   1. utrata zdolności do czynności prawnych i ustanowienie opieki, chyba, że jest pod władzą rodzicielską – art. 13 § 2

   2. art. 53 KRiO – jeśli osoba ubezwłasnowolniona jest w małżeństwie, to powstaje rozdzielność majątkowa,

2. przy ubezwłasnowolnieniu częściowym –ograniczenie zdolności do czynności prawnych tej osoby (art. 16 § 2) i ustanawia się kuratora.

5. Zdolność do czynności prawnych – definicja oraz opis sytuacji osób o różnym poziomie zdolności do czynności prawnych

1. pełna zdolność do czynności prawnych

   1. samodzielnie dokonywać wszelkich czynności prawnych w tym również czynności procesowych w sprawach przez siebie wszczętych;

   2. odpowiednikiem w postępowaniu cywilnym zdolność procesowa.

      1. zdolność procesowa jest ograniczona, np. gdy ktoś jest pełnoletni - przymus adwokacji czy radcowski przy wnoszeniu skargi kasacyjnej do SN

2. brak zdolności do czynności prawnych – art. 14

   1. wszystkie czynności prawne niezależnie od ich rodzaju dokonane przez tą osobę są nieważne.

   2. Wyjątek tzw. umów błahych –w drobnych bieżących sprawach życia codziennego. Umowy np. zawarte przez dziecko staną się ważne, jeżeli umowa taka nie pociąga za sobą rażącego pokrzywdzenia danej osoby.

   3. Za te osoby działa przedstawiciel ustawowy.

3. ograniczona zdolność do czynności prawnych – ich sytuacja kształtuje się różnie w zależności od tego, o jakie czynności prawne chodzi:

   1. jakby nie miała w ogóle zdolności do czynności prawnych – art. 944 – nie można sporządzić testamentu przez przedstawiciela ustawowego, analogicznie nie może odwołać testamentu.

   2. ograniczoną zdolność do czynności prawnych – art. 17 –Czynności rozporządzające prowadzą do zmniejszenia aktywów, czyli pozycji czynnych w majątku. Czynności zobowiązujące prowadzą do zwiększenia pasywów, czyli pozycji ujemnych w majątku. – wymagana zgoda przedstawiciela

Forma zgody – w takiej samej formie jak forma czynności (art. 63).

Czas uzyskania zgody –powinna być zgoda wcześniej albo przynajmniej w czasie czynności.

Skutki nieuzyskania zgody

• jednostronna czynność prawna jest zawsze nieważna (art. 19) nie ma możliwości jej późniejszego potwierdzenia.

• Umowy, szczególna konstrukcja - sytuacja bezskuteczności zawieszonej (tzw. czynność prawna kulejąca; negotium claudicans).

  • nie wiemy, czy umowa jest ważna.

  • Stanie się ostatecznie ważna, jeśli przedstawiciel ustawowy ją potwierdzi,

  • stanie się ostatecznie nieważna, jeśli odmówi jej potwierdzenia.

• Art. 18 § 3 – kontrahent strony która ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych może wyznaczyć termin na potwierdzenie. Upływ terminu jest równoznaczny z brakiem potwierdzenia i umowa staje się nieważna.

  1. Jakby miała pełną zdolność do czynności prawnych:

• art. 17 wszystkie czynności które nie są ani zobowiązaniem ani rozporządzeniem – np. przyjęcie darowizny nieobciążonej (rękodajmej).

• art. 20 – umowy błahe bez żadnych ograniczeń.

• rozporządzanie swoim zarobkiem – chodzi o rozporządzanie zarobkiem zarówno ze stosunku pracy (jest dozwolone zatrudnianie małoletnich po uk. 16 roku życia), ale także zarobkiem ze zbierania runa leśnego, zbieranych i sprzedawanych grzybów itd.

• czynności prawne dotyczące przedmiotów:

  • oddanych do swobodnego użytku przez przedstawiciela ustawowego,

  • charakterze majątkowym

• może posiadać własny rachunek bankowy

6.      Ochrona dóbr osobistych – definicja, przesłanki, środki ochrony

Art. 23. Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

Art. 24. § 1. ⁽⁸⁾ Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

§ 2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.

§ 3. Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym.

Dobra osobiste- definicja

DOBRA OSOBISTE ( wg prof. Szpunara ) pewne wartości

- niemajątkowe

- ściśle związane z człowiekiem,

- powszechnie uznane w społeczeństwie.

Inne definicje:

a) Prof. Radawński- pewne wartości, obejmujące psychiczną i fizyczną integralność człowieka.

b) Prof. Grzybowski- indywidualne wartości świata uczuć i przeżyć psychicznych człowieka.

PRAWO PODMIOTOWE OSOBISTE – bezwzględne, skuteczne wobec wszystkich

Są to prawa:

- niemajątkowe,

- bezwzględne, których przedmiotem których są dobra niematerialne.

- niezbywalne ( choć wydaje się że kto występuje w reklamie zbywa się prawa do wizerunku).

- niedziedziczne

Przesłanki ochrony dóbr osobistych

1. musi istnieć dobro osobiste uznane przez prawo

2. musi dojść do naruszenia dobra osobistego bądź zagrożenia naruszeniem,

3. zagrożenie naruszeniem bądź naruszenie, musi mieć charakter bezprawny.

Te 3 elementy wystarczają do udzielenia ochrony.

Dobro osobiste uznane przez prawo

1. kult pamięci osoby zmarłej – przysługuje najbliższym członkom rodziny zmarłego i polega na niezakłóconym możliwościom wspominania zmarłego, dbania o jego pamięć;

2. mir domowy – nieco pokrewne do nietykalności mieszkania

3. intymność – w Polsce rozróżnia się prywatność i intymność. Kwestie intymności co do zasady nigdy nie mogą być ujawnione ogółowi

4. możliwość kształtowania rodziny, życia rodzinnego, planowania tego życia – dobro to zostało odkryte przy sprawach gdy kobieta pozywała szpital w związku z bezprawnym uniemożliwieniem przerwania ciąży.

5. herb rodowy, głos

Środki ochrony dóbr osobistych

1. środki o charakterze niemajątkowym – art. 24 § 1:

1. roszczenie o usunięcie skutków naruszenia – np. żądanie przeprosin w prasie. Przyjmuje się, że to powód powinien sformułować treść przeprosin, ale sąd ma możliwość pewnej modyfikacji.

2. żądanie zaniechania naruszeń – Np. sąsiadowi wylewania szamba na działkę sąsiedzką.

3. powództwo o ustalenie - art. 189 KPC – każdy kto ma interes prawny może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia prawa.

Środki ochrony niemajątkowej są niezależne od winy sprawcy. Jak osoba niepoczytalna rozpowszechnia o kimś pomówienia, to można żądać przeproszenia. Roszczenia niemajątkowe nie ulegają przedawnieniu.

1. środki o charakterze majątkowym:

1. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę – za ból, cierpienie fizyczne lub psychiczne. art. 24 § 1 zdanie 2, jak również w art. 448. W prawie polskim jest przez wszystkich przyjmowana konstrukcja, że by uzyskać zadośćuczynienie pieniężne należy wykazać naruszenie określonego dobra osobistego. Zależne jest co do zasady od winy sprawcy, którą ma wykazać poszkodowany, chyba że szczególna podstawa odpowiedzialności przewiduje odpowiedzialność bez winy a np. na zasadzie ryzyka. art.436 w prawie cywilnym posiadacz pojazdu mechanicznego nie odpowiada na zasadzie winy a na zasadzie ryzyka. Ogólną podstawą odpowiedzialności jest art. 415 KC. Roszczenie o zadośćuczynienie ulega przedawnieniu, bo ma charakter majątkowy. Art. 442¹.

2. odszkodowanie za szkodę majątkową – np. nieprawdziwa informacja w małej miejscowości że lekarz molestuje pacjentki może skutkować niskimi dochodami tego lekarza. Wg tych samych reguł jak zadośćuczynienie – przedawnia się, wykazanie winy chyba że ryzyko.

7.      Osoby prawne – pojęcie, sposób powstania, zdolność prawna i
zdolność do czynności prawnych osób prawnych

Art. 33 Osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną.

Powstanie osoby prawnej:

Zasada: Art. 37 §1- jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisu do właściwego rejestru

Art. 35.

Powstanie, ustrój i ustanie osób prawnych określają właściwe przepisy; w wypad-kach i w zakresie w przepisach tych przewidzianych organizację i sposób działania osoby prawnej reguluje także jej statut.

Zdolność prawna osób prawnych:

• Wszystkie osoby prawne mają zdolność prawną- są podmiotami praw i obowiązków. Art. 36. (skreślony) przewidywał specjalną zdolność osób prawnych- osoba prawna nie mogła nabywać praw i zaciągać zobowiązań poza wymienionym zakresem, np., PGR nie mógł zawierać umów dotyczących pocztówek, bo nie ma zdolności prawnej w tym zakresie.

• jest mniejsza niż osób fizycznych, bo osoby prawne nie mają cech psychofizycznych człowieka, osoba prawna nie może zawrzeć małżeństwa czy uznać dziecka, dziedziczyć.

• Precyzyjną regulację zawiera art. 53 kc szwajcarskiego- osoby prawne mogą być podmiotami wszelkiego rodzaju praw i obowiązków, które nie mają jako przesłanek naturalnych właściwości człowieka, jak płeć, wiek czy pokrewieństwo.

Zdolność do czynności prawnych osób prawnych:

• Osoby prawne mają pełną zdolność do czynności prawnych

Art. 38- osoba prawna działa:

- przez swoje organy i

- w sposób przewidziany w ustawie i

- opartym na jej statucie.

TEORIA ORGANÓW- organ składa się z osób fizycznych, które zgodnie z przepisami określającymi ustrój danej osoby prawnej tworzą i urzeczywistniają jej wolę. Należy odróżnić dwie sytuacje:

a) gdy działanie osoby fizycznej wchodzącej w skład organu uważane jest za działanie osoby prawnej:

- w konkretnej sprawie,

- w sposób wyraźny lub dorozumiany jako organ,

- działają w granicach kompetencji danego organu wynikającej z przepisów o ustroju osoby prawnej.

Np. prezes zarządu spółki działa jako spółka, a nie w imieniu spółki

KONCEPCJA ZARAŻENIA- jeżeli chociaż jedna osoba w organie osoby prawnej działała w złej wierze, wystarczy to, aby wszystkie uznać za działające w złej wierze.

b) gdy osoba fizyczna jest przedstawicielem i działa w imieniu osoby prawnej

Art. 39- Gdy ktoś zawrze umowę jako organ osoby prawnej w jej imieniu:

- nie będąc jej organem lub

- przekraczając zakres umocowania organu lub

- osoba prawna w imieniu której zawarto umowę nie istnieje

Zobowiązany jest do:

- zwrotu tego, co otrzymał od drugiej strony w wykonaniu umowy,

- naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę, nie wiedząc o braku umocowania

Art. 41- siedziba osoby prawnej:

Zasada: miejscowość, w której siedzibę ma jej organ zarządzający.

Wyjątek: wynika:

- z ustawy,

- z opartego na niej statutu.

Art. 42- jeśli osoba prawna nie może prowadzić swoich spraw z braku powołanych do tego organów, sąd ustanawia dla niej kuratora. Kurator powinien postarać się:

- niezwłocznie o powołanie organów osoby prawnej,

- w razie potrzeby o jej likwidację.

Art. 416- zdolność deliktowa osób prawnych.

8.      Jednostki organizacyjne nie będące osobami prawnymi

Art. 33¹

§ 1. Do jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych.

Jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej ( kiedyś- UŁOMNE OSOBY PRAWNE)

• Odpowiedzialność- subsydiarna członków, gdy jednostka staje się niewypłacalna.

Np: Art. 8. ksh: "spółka osobowa może we własnym imieniu nabywać własność, pozywać, być pozywana, zaciągać zobowiązania".

• Czego nie może spółka komandytowa:

  • możliwość emitowania obligacji.

• W zasadzie zdolność prawna tych jednostek jest równa zdolności prawnej osób prawnych.

• spółki kapitałowe w organizacji ( Art. 11. ksh)- od momentu uchwalenia statutu do wpisu de rejestru. Ich sytuacja jest identyczna jak spółek osobowych.

WSPÓLNOTA MIESZKANIOWA

• na podstawie ustawy o własności lokali- jeśli w danym budynku został wyodrębniony lokal, to właściciele poszczególnych lokali tworzą wspólnotę mieszkaniową.

• Nie jest to osoba prawna, jej zdolność prawna jest węższa niż spółek handlowych ( nie może nabyć własności).

• z definicja nie ma własnego kapitału- ma za zadanie redystrybutować środki, które mają być dostarczone zakładowi np. wodno- kanalizacyjnemu.

Pojęcie przedsiębiorcy

Zastąpiło pojęcie kupca z kh- Art. 43¹

PRZEDSIĘBIORCA

- osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej,

- prowadząca działalność gospodarczą lub zawodową we własnym imieniu.

9.      Sposoby nabycia praw podmiotowych

Nabycie prawa podmiotowego.

• Pierwotne – gdy nie występuje związek prawny pomiędzy dotychczasowym uprawnionym, a osobą, która prawo nabywa. Następuje z mocy decyzji administracyjnej, orzeczenia sądowego, zawłaszczenia rzeczy niczyj art. 181 KC

• Pochodne – relacja zbywca-nabywca. Nabycie za wiedzą i wolą poprzednika i następuje w drodze czynności prawnej np. umowa kupna-sprzedaży. Zasada: nikt nie może przekazać więcej praw niż sam posiada, wyjątek: art. 169 nabycie od nieuprawnionego

• pod tytułem ogólnym – w wyniku jednego zdarzenia następuje przejście określonej masy majątkowej z jednego podmiotu na drugi np. dziedziczenie; w przypadkach przewidzianych przez ustawę

• pod tytułem szczególnym – nabycie każdej rzeczy z osobna, nabycie indywidualnie oznaczonego prawa lub praw np. nabycie kolekcji obrazów – każdy z osobna

• Translatywne – gdy prawo przechodzi w całości z jednego podmiotu na inny.

  • Pierwotne np. zasiedzenie, wywłaszczenie

  • Pochodne np. przeniesienie prawa własności, zbycie spadku

• Konstytutywne – gdy nabywca staje się podmiotem prawa nowego

  • Pierwotne np. prawo do życia

  • Pochodne np. ustanowienie użytkowania wieczystego

10.     Wykonywanie prawa podmiotowego – nadużycie prawa

Art. 5.4)

Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

WYKONYWANIE PRAWA PODMIOTOWEGO- podejmowanie działań mieszczących się w sferze możności postępowania określonej tym prawem.

a) stałe ( prawo własności ),

b) jednorazowe ( przyjęcie świadczenia pieniężnego od dłużnika).

a) przez czynności faktyczne ( przechodzenie na cudzy grunt- służebność),

b) przez czynności prawne ( wynajęcie rzeczy przez właściciela)- w tym wypadku potrzebna jest zdolność do czynności prawnych, jeżeli uprawniony jej nie ma, reprezentuje go przedstawiciel ustawowy.

a) osobiście,

b) przez inne osoby, które niekoniecznie muszą być przedstawicielami uprawnionego.

Nadużycie prawa podmiotowego

1. Kto wykonuje własne prawo nikomu nie szkodzi. (zgodnie z zasadami współżycia społecznego, społeczno-gosp przeznaczeniem tego prawa)

2. TEORIA ZEWNĘTRZNA- nadużywa prawa ten, kto działa w granicach swego prawa, a jedynie z uwagi na to, że pobudki jego działania były niedozwolone, nadużycie prawa staje się czynem niedozwolonym pociągającym za sobą obowiązek naprawienia szkody.

   1. uprawniony działa ZŁOŚLIWIE - TEORIA SZYKANY

   2. uprawniony działa niezgodnie z celem prawa np. drewniany mur rozdzierający balony sąsiada

   3. odpowiedzialność odszkodowawcza, ale nie można żądać zaniechania wykonywania, bo podmiot wykonuje swoje prawo podmiotowe

3. TEORIA WEWNĘTRZNA - nadużycie prawa zachodzi wówczas, gdy uprawniony, wykonując swoje prawa, działa sprzecznie z zasadami dobrej wiary lub używa prawa niezgodnie z jego celem, ze względu na który prawo mu służy. Nadużycie prawa jest działaniem bezprawnym, mającym tylko pozory wykonywania prawa.

   1. można domagać się zaniechania,

   2. powstaje odpowiedzialność odszkodowawcza

11.     Oświadczenie woli – definicja, cechy, wola wewnętrzna a zewnętrzna, skuteczność oświadczeń kierowanych do adresata i niekierowanych do adresata

Def. oświadczenia woli

Jest to termin techniczno-prawny oznaczający przejaw woli ludzkiej zmierzający do wywołania skutku prawnego w postaci powstania, zmiany bądź ustania stosunku cywilnoprawnego. Są 3 warunki którym musi odpowiadać przejaw woli by był uznany za oświadczenie woli:

1. musi być swobodny

2. zrozumiały

3. nie dla pozoru

Przejaw woli – a zatem samo myślenie nie wywołuje skutków prawnych. Tak samo jak w prawie karnym. Tylko w prawie kanonicznym można wywoływać skutki myślą.

Oświadczenie woli jest wynikiem procesu.

1) AKT WOLI- WOLA WEWNĘTRZNA ( psychologiczna )

a) POBUDKA- wyobrażenia

b) MOTYWACJA- rozważanie za i przeciw,

c) DECYZJA,

2) WOLA ZEWNĘTRZNA

d) PRZEJAW WOLI- WYRAŻENIE DECYZJI NA ZEWNĄTRZ.

W zasadzie akt woli i jego uzewnętrznienie tworzą nierozerwalną całość, zwaną oświadczeniem woli, które z punktu widzenia stanowi realizację woli osoby, oświadczenie to składającej.

Rozróżnienie oświadczeń woli na:

1. kierowane do adresata – dla swej skuteczności wymagają dotarcia do innej osoby, np. oferta. Kiedy takie oświadczenie staje się skuteczne, wywołuje skutki prawne? Tu są teorie:

1. teoria napisania – przyjmuje się, ze oświadczenie woli jest skuteczne z chwilą gdy zostało napisane;

2. teoria wysłania – ma tą wadę, że oświadczenie woli jest złożone adresatowi choć nie ma on jeszcze możliwości zapoznania się z jego treścią,

3. teoria dotarcia do adresata – decyduje chwila doręczenia – tą koncepcję przyjmuje polski KC – art. 61 Kc. Oświadczenie jest złożone drugiej stronie z chwilą gdy mogła się zapoznać z jego treścią. Ma znaczenie to, że strona mogła się zapoznać z treścią a nie to, czy mogąc się zapoznać faktycznie się strona zapoznała. Odwołanie oświadczenia jest skuteczne jeśli doszło jednocześnie z tym oświadczeniem lub wcześniej. Gdy doszło później, nie można jednostronnie odwołać oświadczenia. To rozwiązanie rzutuje na wszystkie procedury w zakresie doręczeń pism sądowych, urzędowych i innych. W KPC jest coś takiego jak doręczenie zastępcze – czyli tak zwane przez awizo – art. 139 KPC. Z kolei, w art. 62 KC – następstwa śmierci autora oświadczenia woli – przepis ten wskazuje, że co do oświadczenia woli nie traci ono mocy co do zasady wskutek tego, że nim doszło do danej osoby to składający oświadczenie woli zmarł.

4. teoria zapoznania się.

Koncepcja a) i d) nie nadają się praktycznie do obrotu bo tylko jedna osoba o tym wie kiedy było napisane, i tylko jedna kiedy się zapoznała.

1. skierowane do nieokreślonego adresata – np. automat z kawą jako zachęta zawarcia umowy,

2. nie kierowane do adresata – np. testament – one dla swej skuteczności i ważności nie wymagają aby dotarły do jakiegoś adresata i by ktoś z nimi się zapoznał. Tak samo np. uznanie ojcostwa.

12.     Czynność prawna oraz podział na jednostronne i dwustronne, inter
vivos i mortis causa, konsensualne i realne,

CZYNNOŚĆ PRAWNA- stan faktyczny, w skład którego wchodzi przynajmniej jedno oświadczenie woli i który powoduje powstanie, zmianę bądź ustanie stosunku cywilnoprawnego, z którym to stanem faktycznym ustawa wiąże skutki ( art. 58 ):

- wyrażone w tym oświadczeniu woli,

- wynikające z ustawy,

- wynikające z zasad współżycia społecznego,

- wynikających z ustalonych zwyczajów.

PODZIAŁ CZYNNOŚCI PRAWNYCH:

1. ile stron musi złożyć oświadczenie woli?

a) JEDNOSTRONNE- oświadczenie woli jednej strony

- testament,

- przyrzeczenie publiczne,

- przekaz .

Nie są natomiast takimi czynnościami darowizna czy zwolnienie z długu!

b) DWUSTRONNE ( UMOWY )- zgodne oświadczenie woli dwu lub więcej stron ( np. umowa spółki cywilnej ), potrzebny jest konsens ( zgodność zamiarów stron ). Wszystkie strony muszą złożyć zgodne oświadczenia woli. Pamiętać należy, że chodzi o oświadczenia woli stron, a nie osób!

c) WIELOSTRONNE ( UCHWAŁY (- nie wymaga się konsensu, na ogół przepisy przewidują określoną większość- nie ma wymogu jednolitej zgody.

2. kiedy czynność wywołuje skutki prawne?

a) NA WYPADEK ŚMIERCI ( MORTIS CAUSA )- skuteczność ich jest zależna od śmierci osoby, która czynności dokonała, przy czym osoba, która ma odnieść korzyść z tej czynności, musi istnieć w chwili tej śmierci-

- jedyną taką czynnością w prawie polskim jest testament, nie ma darowizny na wypadek śmierci

b) MIĘDZY ŻYJĄCYMI.( INTER VIVOS )- wszystkie inne

3. co jest potrzebne do ważności umowy?

a) KONSENSUALNE- czynność prawna jest dokonana, gdy strona ( przy czynnościach prawnych jednostronnych ) albo strony ( przy umowach ) złożą oświadczenie woli.

Większość to czynności konsensualne. Samo porozumienie oznacza, że umowa jest zawarta ( strony dochodzą do porozumienia solo consensu ).

b) REALNE- w skład stanu faktycznego czynności prawnej wchodzą jeszcze inne elementy poza oświadczeniem woli.

- przechowanie ( Art. 835 )- przez umowę przechowania, przechowawca zobowiązuje się zachować w stanie niepogorszonym rzecz ruchomą oddaną mu na przechowanie. Oznacza to, że stosunek przechowania powstaje nie z chwilą zgodnych oświadczeń woli składającego i przechowawcy, lecz dopiero wtedy, gdy rzecz zostanie oddana przechowawcy na przechowanie.

- zastaw ręczny ( pignus )- nie powstanie dopóki nie zostanie wydana rzecz będąca przedmiotem zastawu, przechowanie.

- zadatek ( art. 384 )

- nabycie spłaconej wierzytelności ( art. 518 §1 ),

- użyczenie ( art. 710 ),

- skład ( art. 853 §1 ),

c) Istnieje trzecia grupa czynności- nie wymagają wydania rzeczy, ale nie dochodzą do skutku solo consensu- wydanie rzeczy często zastąpione jest wpisem do rejestru publicznego

- hipoteka- nie można jej ustanowić bez ujawnienia wierzyciela w księdze wieczystej ). Kiedyś była hipoteka tajna ( przysługiwała Skarbowi Państwa ).

- Jest też Rejestr Zastawów- zastaw ten to nie pignus. Jest to zastaw na ruchomościach, których dłużnik pozbyć się nie może, bo nie zarobiłby na spłatę długów- ustanowienie zastawu następuje przez wpis do Rejestru Zastawów, który działa w systemie informatycznym.

13.     Czynność prawna oraz podział na zobowiązujące i rozporządzają ce,
przysporzenia i inne, odpłatne i nieodpłatne

4. efekt, jaki wywołuje czynność w majątku osoby składającej oświadczenie

Majątek osoby- aktywa + pasywa. To co mamy to aktywa, to co jesteśmy winni, to pasywa

a) ROZPORZĄDZAJĄCE ( O SKUTKU RZECZOWYM/ROZPORZĄDZENIA)- celem i bezpośrednim skutkiem jest przeniesienie, obciążenie albo zniesienie prawa majątkowego. Z majątku rozporządzającego wychodzi aktyw albo wartość aktywu się zmniejsza (przeniesienie własności, obciążenie nieruchomości prawem na rzecz osoby trzeciej).

- zbycie prawa majątkowego

- przeniesienie własności rzeczy- art. 155,

- przelew wierzytelności- art. 510,

- zbycie spadku- art. 1052

- obciążenie prawa majątkowego,

- ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego- art. 245,

- zniesienie prawa majątkowego

- zrzeczenie się własności rzeczy ruchomej- art. 179,

- porzucenie rzeczy ruchomej- art. 180,

- zrzeczenie się ograniczonego prawa rzeczowego- art. 246,

- zwolnienie z długu- art. 508

b) ZOBOWIĄZUJĄCE ( O SKUTKU OBLIGACYJNYM )- powiększa pasywa osoby dokonującej czynności, polega ona na tym, że osoba ta zobowiązuje się względem innej osoby do świadczenia.

- umowa przedwstępna,

- umowa najmu

- umowa przeniesienia

W przyszłości czynność zobowiązująca może ( ale nie musi ) doprowadzić do rozporządzenia. Takie czynności mają bardzo duże znaczenie gospodarcze.

- umowa sprzedaży ( Art. 535.- przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę ).

- umowa zamiany ( Art. 603.- przez umowę zamiany każda ze stron zobowiązuje się przenieść na drugą stronę własność rzeczy w zamian za zobowiązanie się do przeniesienia własności innej rzeczy )

- darowizna- zobowiązuje do bezpłatnego świadczenia.

5. efekt, jaki czynność prawna wywołuje w majątku kontrahenta

a) PRZYSPARZAJĄCE ( PRZYSPORZENIA )- zamierzonym przez dokonującego tej czynności skutkiem jest przysporzenie korzyści majątkowej innej osobie, korzyść ta może polegać czy to zwiększeniu pasywów ( przez nabycie prawa własności ) czy też na zmniejszeniu pasywów ( zwolnienie z długu ).

Chodzi tu o korzyść w rozumieniu prawnym, a nie gospodarczym ( np. ten, kto sprzedał "za pół ceny" gospodarczo rzecz biorąc stracił, gdyż saldo czynności prawnej wypada dla niego ujemnie, jednakże z punktu widzenia prawa nastąpiło na jego rzecz przysporzenie w postaci nabycia prawa własności pewnej sumy pieniędzy przy równoczesnej utracie innego aktywu, jakim było prawo własności sprzedanej rzeczy.

b) INNE

CZYNNOŚCI UPOWAŻNIAJĄCE- daje się tylko możliwość działania, wykonania pewnej czynności ( pełnomocnictwo, przekaz- podwójne upoważnienie, przekazujący, odbiorca przekazu ). Nie ma przysporzenia po stronie adresata, tylko upoważnienie!

Jeśli teraz zestawi się podział czynności prawnych na rozporządzenia i zobowiązania, z czynnością przysparzającą, to łatwo stwierdzić, że zmienił się kąt patrzenia. Przy rozporządzeniu i zobowiązaniu były brane pod uwagę skutki, jakie czynność prawna wywołuje w majątku dokonującego czynności prawnej, przy przysporzeniu chodzi o skutki, które czynność ma wywołać w majątku drugiej osoby.

6. czy przysporzenia występują po jednej tylko stronie czy po obu stronach.

a) odpłatne - Jeśli przysporzenia występują po obu stronach to mamy do czynienia z czynnościami prawnymi. np. darowizna z samej definicji jest nieodpłatna

b) Nieodpłatne - Jeśli tylko po jednej ze stron.

tzw. materialne kryterium odpłatności – np. sprzedaż „za bezcen” (poniżej wartości) – to sprzedaż czy darowizna? Formalnie sprzedaż, materialnie darowizna.

O tym z jaką czynnością prawną mamy do czynienia nie przesądza jej nazwa tylko jej treść. Ten podział jest potrzebny bo ustawodawca słabiej chroni czynności prawne nieodpłatne (np. art. 690). Trudniej jest chronić czynność prawną nieodpłatną, łatwiej jest ją zaatakować. Gdy ktoś dostał korzyść majątkową nie płacąc za to – np. skarga pauliańska (z art. 528); podobnie przy błędzie oświadczenia woli (art. 84).

14.     Czynność prawna oraz podział na kauzalne i abstrakcyjne

1. Czynności przyczynowe (czynności kauzalne) i czynności oderwane (czynności abstrakcyjne). Ten podział na czynności kauzalne i czynności abstrakcyjne odnosi się tylko do przysporzeń! (a więc patrzymy jakie skutki są w majątku kontrahenta). Kryterium podziału jest to, czy istnienie i ważność przyczyny przysporzenia wpływa na ważność przysporzenia (czyli czy przyczyna ma znaczenie dla tego co zrobiliśmy). Jeśli przyczyna przysporzenia wpływa na ważność przysporzenia to jest to czynność kauzalna. Jeśli zaś nie wpływa, to daną czynność zakwalifikujemy jako abstrakcyjną. Prawnicy mówią, że każde przysporzenie ma jakąś przyczynę. Te przyczyny przysporzeń dzielą się na 4 grupy:

1. kauza (przyczyna) donandi – czyli ktoś dokonuje przysporzenia z zamiarem szczodrobliwości (np. nieodpłatne wynajęcie lokalu rodzinie), bez zamiaru otrzymania ekwiwalentu,

2. kauza solvendi – ktoś dokonuje przysporzenia by zwolnić się z zobowiązania, np. daję komuś 100zł po zwracam pożyczkę

3. kauza cavendi – dokonujemy przysporzenia w celu zabezpieczenia, w celu ochrony. Przykład: zabezpieczenie udzielone przez rodziców wyrażających zgodę na obciążenie ich nieruchomości jako zabezpieczeniem kredytu branego przez ich dziecko.

4. kauza obligandi vel aquirendi – dokonujemy przysporzenia by nabyć prawo, zobowiązać inna stronę.

W prawie polskim przy czynnościach rozporządzających (prawo rzeczowe, własności itd.) mają one charakter kauzalny. Jeśli chodzi o zobowiązania (prawo zobowiązań), to wprawdzie jest art. 510, ale właściwie oprócz przelewu brak jest przepisu który by to regulował – przyjmuje się, że w prawie zobowiązań prawie wszystkie czynności mają charakter kauzalny. Czynności abstrakcyjne – to czynności z prawa wekslowego (podpisanie weksla), czynnościach bankowych – gwarancja bankowa, jak również przy ubezpieczeniach - gwarancja ubezpieczeniowa.

15.     Zawarcie umowy – oferta

Jest kilka sposobów zawarcia umowy:

1. Złożenie oferty i oświadczenia o przyjęciu oferty

Art. 66 – oferta to jednostronna czynność prawna skierowana do adresata, oświadczeniem woli oferenta, w którym wyraża stanowczą propozycję zawarcia umowy określonej treści. Adresat może być określony lub nieokreślony.

Treść oferty – powinna określać przynajmniej istotne przedmiotowo postanowienia proponowanej umowy (elementy składające się na dany typ umowy, np. przy sprzedaży – określenia przedmiotu i cena).

Oferta to nie są rokowania. Oferent zabiera głos tylko raz formując propozycje – ofertę. Jeśli jakiś elementów w ofercie nie ma, to o treści będą decydowały przepisy.

W sytuacjach, gdy strona nieprecyzyjnie formułuje treść oferty, może się zdarzyć, że proces rekonstrukcji czy została złożona oferta, a jeszcze bardziej czy i jaka została zawarta umowa, bywa trudne.

Czy oferent jest związany własną ofertą? W prawie polskim przyjmuje się że jest, zatem powinien on pozostawać w gotowości do zawarcia umowy. Jest możliwe odwołanie oferty, ale musi być złożone wcześniej lub w tym samym czasie co oferta.

Termin związania ofertą – jeżeli oferent oznaczył termin, to jest nim związany do upływu terminu. Jeśli termin jest podany w dniach – to do końca ostatniego dnia, czyli do północy. Jeśli termin nie był określony, to wszystko zależy od tego czy oferta była składana w obecności drugiej strony, czy też była kierowana, składana na odległość.

Jeśli strony są jednocześnie obecne (z tą sytuacją zrównane jest korzystanie ze środków technicznych bezpośredniego porozumiewania się na odległość, np. telefonu, skype itp.) to taka oferta przestaje wiązać, jeśli nie zostanie przyjęta niezwłocznie. Niezwłocznie – to bez nieuzasadnionej zwłoki. O długości czasu decyduje charakter oferty, zagadnień jakich dotyczy, adekwatnie do zastanowienia się nad ofertą.

Jeśli oferta składana jest na odległość, np. listownie – art. 66 § 2 – oferta przestaje wiązać z upływem czasu w którym oferent (składający ofertę) mógł uzyskać odpowiedź wysłaną bez nieuzasadnionego opóźnienia (czyli czas na zastanowienie + czas na obieg korespondencji).

Odpowiedź spóźniona – art. 67 – wiąże oferenta (autora oferty) jeżeli z treści tej odpowiedzi wynika, że została nadana w czasie właściwym, chyba że składający ofertę powiadomi autora odpowiedzi na ofertę że umowa nie zostaje zawarta na skutek opóźnienia (np. nie przyjmuję odpowiedzi spóźnionej bo sprzedałem samochód innej osobie).

Adresat oferty to oblat. Adresat oferty może ofertę przyjąć, może odrzucić ofertę. Nie może przyjąć oferty z zastrzeżeniem – gdyby to miało miejsce, to poczytuje się za nową ofertę, adresat oferty staje się wówczas oferentem (zamiana ról).

W prawie cywilnym milczenie co do zasady oznacza „nie”.

Przyjęcie oferty – jak oblat może przyjąć ofertę? Otóż, może wyraźnie oświadczyć, że ofertę przyjmuje. Nie musi używać szczególnych słów. Można ofertę przyjąć poprzez przystąpienie do wykonywania umowy, czyli w drodze czynności faktycznych (tj. per facta concludentia) art. 69 – jest to szczególne przyjęcie oferty. Przepis ten wprowadza wymogi do przyjęcia oferty w drodze czynności faktycznych:

1. musi istnieć albo ustalony zwyczaj dopuszczający taką możliwość,

2. albo z treści oferty tak wynika, że wystarczy przystąpienie do wykonywania umowy,

3. druga strona w czasie właściwym przystąpi do wykonywania umowy.

Art. 69 czyli zawarcie umowy w drodze czynności faktycznych, ta konstrukcja stosowana jest nieraz do uzasadnienia że między stronami została zawarta umowa najmu lokalu mieszkalnego, jeśli od kilku, czy wielu lat trwa stan, w którym właściciel lokalu toleruje fakt jej zamieszkiwania, ale nigdy oficjalnie nie zawarł umowy. Sądy czasem przyjmują, że całokształt zachowań właściciela lokalu stanowiło ofertę a zachowanie mieszkającego, było odpowiedzią na tą ofertę.

Milczenie. Czy milczenie oznacza przyjęcie oferty czy też odrzucenie? Przyjmuje się zasadę, że milczenie generalnie nie jest równoznaczne z oświadczeniem o przyjęciu oferty. Jedyny wyjątek dotyczy przedsiębiorcy jako adresata oferty (jako oblata). Zgodnie z art. 68² milczenie będzie traktowane za równoznaczne z przyjęciem oferty, jeśli:

1. oferta była skierowana do przedsiębiorcy

2. oferentem był podmiot pozostający w stałych stosunkach z adresatem oferty

3. oferta dotyczy zawarcia umowy w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Łączne spełnienie tych warunków umożliwia dopiero traktowanie milczenia jako przyjęcie oferty.

Nie traktujemy milczenia jako przyjęcie oferty w stosunkach z konsumentami, bo:

1. nie można jednostronnie zobowiązać drugiej strony,

2. ustawodawca w ustawie dot. obrotu konsumenckiego zawarł dokładny przepis że konsumenta nie obciąża obowiązek odbioru przesyłek niezamówionych.

16.     Zawarcie umowy – umowa przedwstępna

Art. 389. Umową przedwstępną jest umowa w której strona bądź strony zobowiązują się do zawarcia w przyszłości oznaczonej umowy zwanej umową przyrzeczoną. Umowa przedwstępna jest umową zobowiązującą przy czym ona zobowiązuje nie do rozporządzenia tylko do złożenia oświadczenia woli. W praktyce obrotu, wprawdzie umowa ta może być stosowana do wszystkich umów, ale ogranicza się do tych najważniejszych. Dotyczy również umów w obrocie nieruchomościami i to niezależnie od formy umowy przedwstępnej. Przyjął się zwyczaj w obrocie zawierania umów przedwstępnych w formie pisemnej zwykłej co przy braku zadatku wg sądownictwa nic nie znaczy; gdy był zadatek – taka umowa będzie ważna.

Elementy umowy przedwstępnej – tym elementem jest treść umowy przyrzeczonej. Trzeba wskazać, jaka umowa przyrzeczona ma być zawarta. Muszą być określone istotne elementy umowy przyrzeczonej. Ogólne wskazanie że będzie zawarta jakaś umowa, nic nie znaczy. Wskazanie elementów istotnych umowy przyrzeczonej jest o tyle ważne, że gdy występuje skutek silniejszy umowy przyrzeczonej, tzn. można zmusić stronę do zawarcia umowy, to wg art. 64 oświadczenie strony uchylającej się może być zastąpione prawomocnym orzeczeniem przez sąd stwierdzenia obowiązku danej osoby do złożenia oświadczenia woli (to, zastępuje oświadczenie woli strony).

Nie jest elementem termin zawarcia umowy przyrzeczonej. Kiedyś był, ale to zostało zmienione w 2003r. Jeśli jest wskazany termin, to zawarcie umowy przyrzeczonej powinno nastąpić w tym terminie. Jeśli termin nie jest wskazany, to umowa powinna być zawarta w terminie wskazanym przez osobę uprawnioną do żądania zawarcia umowy. Jeśli obie strony są zobowiązane do zawarcia umowy przyrzeczonej i każda z nich wyznaczyła inny termin, to terminem wiążącym jest termin wyznaczony przez stronę, która dokonała wyznaczenia terminu wcześniej (nie chodzi o wcześniejszy termin, a stronę która wyznaczyła termin wcześniej).

Skutki umowy przedwstępnej:

1. obie strony zamierzają zawrzeć umowę przyrzeczoną i ją zawierają – wtedy jest wszystko OK

2. obie strony zgodnie rezygnują z umowy przyrzeczonej i składają zgodne co do tego oświadczenia – wtedy jest wszystko OK

3. jedna ze stron chce zawrzeć umowę a druga strona uchyla się od tego – tu występują dwa skutki:

1. skutek słabszy – to roszczenie odszkodowawcze – zawsze można żądać odszkodowania przez to że poniosłem szkodę licząc na zawarcie umowę (chodzi o poniesione straty rzeczywiste a nie przyszłe korzyści). Skutek ten wywołuje każda umowa przedwstępna

2. skutek silniejszy – strona uprawniona może dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej i ten skutek występuje wówczas, gdy umowa przedwstępna odpowiada warunkom ważności umowy przyrzeczonej. Co do obrotu nieruchomościami wg art. 158 to umowa przyrzeczona jak i umowa przedwstępna musi mieć formę aktu notarialnego. Warunkiem umowy przyrzeczonej przenoszącej własność jest wymóg aktu notarialnego. Gdy umowa przedwstępna nie ma aktu notarialnego – to występuje tylko skutek słabszy. Dodatkowo art. 394 – przy zadatku nie ma wymogu dla ważności zadatku formy aktu notarialnego. Poza warunkami co do formy, jako warunkami ważności, mogą być oczywiście inne warunki.

Umowa przedwstępna może być zawarta pod warunkiem, np. zobowiązuję kupić pod warunkiem że otrzymam kredyt.

17.     Zawarcie umowy – rokowania, aukcja, przetarg

1. Rokowania czyli negocjacje

Art. 72. Potocznie nazywamy „targowaniem się”. Jest to wzajemne wymienianie oczekiwań stron, przy czym w toku tej wymiany ma nastąpić uzgodnienie treści przyszłej umowy. Pojawia się pytanie – czy umowa zostaje zawarta jeśli strony porozumiały się co do wszystkich elementów, o których rozmawiały, czy umowa zostaje zawarte jeśli strony porozumiały się nie do wszystkich ale tylko co do istotnych warunków umowy.

Art. 72 przyjmuje wymóg uzgodnienia wszystkich elementów, nie tylko istotnych postanowień umowy.

Art. 72 § 2 wprowadza odpowiedzialność odszkodowawczą za rokowania prowadzone z naruszeniem dobrych obyczajów, tzw. culpa in contrahento – tj. wina w negocjowaniu. Podmiot ponosi odpowiedzialność w ramach ujemnego interesu umownego, chodzi o szkody, które druga strona poniosła licząc na zawarcie umowy (chodzi o koszty rzeczywiście poniesione, nie chodzi o utracone przyszłe korzyści).

Art. 72¹ chroni przed wykorzystaniem informacji poufnej uzyskanej w toku negocjacji.

1. Aukcje i przetargi

Ustawodawca rozróżnia aukcje i przetarg – art. 70¹ do 70⁵.

Art. 70¹. Zawarcie umowy poprzez aukcję i przetarg

§ 1. Umowa może być zawarta w drodze aukcji albo przetargu.
§ 2. W ogłoszeniu aukcji albo przetargu należy określić czas, miejsce, przedmiot oraz warunki aukcji albo przetargu albo wskazać sposób udostępnienia tych warunków.
§ 3. Ogłoszenie, a także warunki aukcji albo przetargu mogą być zmienione lub odwołane tylko wtedy, gdy zastrzeżono to w ich treści.
§ 4. Organizator od chwili udostępnienia warunków, a oferent od chwili złożenia oferty zgodnie z ogłoszeniem aukcji albo przetargu są obowiązani postępować zgodnie z postanowieniami ogłoszenia, a także warunków aukcji albo przetargu.

Art. 70². Aukcja - postępowanie

§ 1. Oferta złożona w toku aukcji przestaje wiązać, gdy inny uczestnik aukcji (licytant) złożył ofertę korzystniejszą, chyba że w warunkach aukcji zastrzeżono inaczej.
§ 2. Zawarcie umowy w wyniku aukcji następuje z chwilą udzielenia przybicia.
§ 3. Jeżeli ważność umowy zależy od spełnienia szczególnych wymagań przewidzianych w ustawie, zarówno organizator aukcji, jak i jej uczestnik, którego oferta została przyjęta, mogą dochodzić zawarcia umowy.

Art. 70³. Oferta - postępowanie

§ 1. Oferta złożona w toku przetargu przestaje wiązać, gdy została wybrana inna oferta albo gdy przetarg został zamknięty bez wybrania którejkolwiek z ofert, chyba że w warunkach przetargu zastrzeżono inaczej.
§ 2. Organizator jest obowiązany niezwłocznie powiadomić na piśmie uczestników przetargu o jego wyniku albo o zamknięciu przetargu bez dokonania wyboru.
§ 3. Do ustalenia chwili zawarcia umowy w drodze przetargu stosuje się przepisy dotyczące przyjęcia oferty, chyba że w warunkach przetargu zastrzeżono inaczej. Przepis art. 70² aukcja - postępowanie, § 3 stosuje się odpowiednio.

Art. 70⁴. Definicja wadium

§ 1. W warunkach aukcji albo przetargu można zastrzec, że przystępujący do aukcji albo przetargu powinien, pod rygorem niedopuszczenia do nich, wpłacić organizatorowi określoną sumę albo ustanowić odpowiednie zabezpieczenie jej zapłaty (wadium).
§ 2. Jeżeli uczestnik aukcji albo przetargu, mimo wyboru jego oferty, uchyla się od zawarcia umowy, której ważność zależy od spełnienia szczególnych wymagań przewidzianych w ustawie, organizator aukcji albo przetargu może pobraną sumę zachować albo dochodzić zaspokojenia z przedmiotu zabezpieczenia. W pozostałych wypadkach zapłacone wadium należy niezwłocznie zwrócić, a ustanowione zabezpieczenie wygasa. Jeżeli organizator aukcji albo przetargu uchyla się od zawarcia umowy, ich uczestnik, którego oferta została wybrana, może żądać zapłaty podwójnego wadium albo naprawienia szkody.

Art. 70⁵. Przesłanki unieważnienia umowy

§ 1. Organizator oraz uczestnik aukcji albo przetargu może żądać unieważnienia zawartej umowy, jeżeli strona tej umowy, inny uczestnik lub osoba działająca w porozumieniu z nimi wpłynęła na wynik aukcji albo przetargu w sposób sprzeczny z prawem lub dobrymi obyczajami. Jeżeli umowa została zawarta na cudzy rachunek, jej unieważnienia może żądać także ten, na czyj rachunek umowa została zawarta, lub dający zlecenie.
§ 2. Uprawnienie powyższe wygasa z upływem miesiąca od dnia, w którym uprawniony dowiedział się o istnieniu przyczyny unieważnienia, nie później jednak niż z upływem roku od dnia zawarcia umowy.

18.     Forma czynności prawnej – forma w znaczeniu technicznym

Jak ma wyglądać oświadczenie osoby składającej oświadczenie woli zmierzające do zawarcia umowy?

Art. 60 wskazuje, że zasadą jest że może to zachowanie wyglądać w sposób dowolny; wola może być wyrażona przez jakiekolwiek zachowanie: słowo, gest itp. Jest dowolność formy.

Ustawodawca posługuje się pojęciem formy w 2 znaczeniach:

1. w znaczeniu technicznym – czyli jak ma wyglądać zachowanie danej osoby. Zasadą jest forma dowolna. Ustawodawca wyróżnia formę:

1. formę zwykłą – czyli dowolną (nawiązać do wykładu mówiącego o wymogu zrozumiałego charakteru oświadczenia woli i wykładni tego zachowania co do woli danego podmiotu; zachowanie w ogóle, słowo, gest itd.)

2. formę pisemną – dzielącą się na:

   1. formę pisemną zwykłą – art. 78 – ilekroć przepis stanowi o formie pisemnej i dalej milczy, to zawsze chodzi o formę pisemną zwykłą. Czy wszystko ma być odręczne? Czy musi być data? Czy musi być podpis? i inne pytania?

Do zachowania tej formy wystarczy złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie zawierającej treść. Treść może być spisana pismem maszynowym lub odręcznie, jakkolwiek, nawet wyryte na murze. Są możliwe wyjątki od tej reguły – najważniejszy dotyczy testamentu zwykłego holograficznego – musi być w całości napisany odręcznie i osobiście i z datą (art. 949).

Jeśli chodzi o datę – to jej co do zasady nie musi, nie jest warunkiem zachowania formy co do zasady.

Podpis – co to znaczy że coś jest podpisane? Orzecznictwo i nauka prawa zajmuje się kwestią jak ma wyglądać podpis:

- przepisy nie określają jak ma wyglądać podpis

- przyjmuje się że podpis pełni następujące funkcje: dowodową że ktoś złożył swój podpis na dokumencie, ale również potwierdzającą, że coś przestało być „projektem” a zaczęło być „wiążącym oświadczeniem woli” do momentu podpisu – podpis wskazuje, gdzie kończy się oświadczenie; to co poniżej podpisu nie jest oświadczeniem woli.

Podpis ma wyglądać tak, by było możliwe przypisanie podpisu danej osobie. Ideałem byłoby gdyby podpis składał się z pewnego imienia, nazwiska i był do tego czytelny. Im więcej liter, tym łatwiej grafologicznie ustalić wiarygodność podpisu. Dopuszcza się podpis zawierający pierwszą literę imienia i nazwisko. Dopuszcza się też podpis nieczytelny (wówczas np. z kontekstu treści się wnioskuje kto podpisał; tak, by ustalić kto podpisał np. także przez porównanie z innymi podpisami danej osoby zwyczajowo przez nią składanymi). Dyskutowana jest kwestia „parafki” jako podpisu (tzw. „ptaszek”). SN wskazuje, że parafa nie jest podpisem. Faksymila nie zastępuje podpisu chyba że jest przepis szczególny to honorujący (np. na banknotach jest wydrukowany podpis prezesa NBP – tak jak faksymila).

Orzecznictwo dopuszcza złożenie podpisu, podpis, przez wskazanie stopnia pokrewieństwa ewentualnie inne określenie, byleby tylko z całokształtu oświadczenia dało się odczytać, kto złożył ten podpis (problem dot. testamentów umieszczonych w liście kierowanym do innej osoby np. ktoś wysyłał list, wujek do siostrzenicy, wskazując z nim że gdyby zmarł to wszystko będzie dla niej …a podpis „Twój Kochany Wujek” – wiadomo, kto jest autorem listu i podpis w takich warunkach jest dopuszczalny)

1. formę pisemną kwalifikowaną, która się dzieli na:

   1. pismo z datą pewną – daje pewność co do tego kiedy dokument został sporządzony, ale nie daje pewności kto go sporządził i nie daje pewności co do jego treści. Kwestie związane z tą formą reguluje art. 81 KC + prawo o notariacie. Zawsze pismo uzyskuje walor pisma z datą pewną od chwili śmierci danej osoby.

   2. pismo z podpisem urzędowo poświadczonym – daje pewność co do daty oraz pewność co do tego, że konkretna osoba złożyła podpis, ale nie daje pewności co do treści oświadczenia woli. To też jest jedna z czynności notarialnych – poświadczenie podpisu.

   3. forma aktu notarialnego – oświadczenie woli składane jest w obecności notariusza, który spisuje treść tego oświadczenia woli; mamy pewność co do daty, podpisu przez konkretną osobą i treści oświadczenia woli. Notariusz jest zawodem zaufania publicznego. Dotyczy wszystkich rozporządzeń nieruchomością, ale również w przypadku ustanawiania ograniczonych praw rzeczowych na nieruchomościach dla oświadczenia właściciela nieruchomości (art. 245 § 2).

Każda z tych kolejnych form, jest ważniejsza od poprzedniej. Oznacza to, że jeśli prawo wymaga np. formy 2 a ktoś ma formę 3 – to jest OK. Jeśli zaś prawo wymaga formy 3 a jest tylko forma 2, to czynność prawna jest nieważna.

19.     Forma czynności prawnej – forma wyróżniana ze względu na skutki
niezachowania formy w znaczeniu technicznym

1. forma wyróżniana ze względu na skutki niezachowania formy w znaczeniu technicznym – może być:

1. forma zastrzeżona pod rygorem nieważności – forma ad solemnitatem – niezachowanie tej formy powoduje bezwzględną nieważność czynności prawnej, czyli czynność prawna nie wywołuje skutków prawnych od początku (żadnych skutków nie wywołuje). Czynności prawnej nie można konwalidować, można dokonać co najwyżej innej, nowej czynności ale poprzedniej nie można uzdrowić. Sąd bierze tą nieważność z urzędu; żadna ze stron nie musi się nawet na to powołać. Skoro czynność prawna jest nieważna, to otwiera to drogę do zwrotu wzajemnych świadczeń stron jeśli zostały zrealizowane (ten zwrot – na podstawie odpowiednich przepisów). Pod tym rygorem co do zasady jest zastrzeżona każda forma pisemna szczególna (kwalifikowana) – art. 73 § 2. Rygor może też być zastrzeżony dla innych form w znaczeniu technicznym, jeśli strony tak postanowiły (np. w umowie).

2. forma zastrzeżona w celu dowodowym (dla celów dowodowych) – forma ad probationem – czynność prawna jest ważna i skuteczna, natomiast występuje ograniczenie dowodowe (zakaz dowodowy) w zakresie osobowych źródeł dowodowych dowodzenia, że czynność w ogóle miała miejsce. Ludzie jako świadkowie są w tym przypadku niedopuszczalni. Art. 74 § 1. Niezachowanie tej formy powoduje że w sporze nie jest dopuszczalny dowód ze świadków ani dowód z przesłuchania stron, na fakt dokonania czynności. Zakaz ten zostaje uchylony jeżeli:

1) obie strony wyrażą na to zgodę;

2) jeśli żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą; nieprawdą jest, że do reklamacji jest potrzebny paragon – są już sieci handlowe, gdzie nie wymaga się paragonu ale by wykazać zakup potwierdza się fakt zapłaty np. kartą. Paragon nie jest warunkiem skutecznej reklamacji, ponieważ nie można wyłączyć nawet umownie odpowiedzialności sprzedawcy ze względu na ochronę konsumentów (art. 385³ pkt 2).

3) jeśli fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma; chodzi o jakikolwiek ślad w innym dokumencie wskazujący na uprawdopodobnienie, że czynność dana w ogóle wystąpiła; np. dokonanie przelewu bankowego w wykonaniu jakiejś umowy nawet ustnej – taki wydruk dowodzi że umowa w ogóle miała miejsce. Pozew o zapłatę sam w sobie, nie może być dokumentem uprawdopodabniającym.

4) art. 246 KPC – w razie wykazania że dokument obejmujący czynność został zakupiony, zniszczony, zabrany przez osobę trzecią. Np. teraz nie mam żadnego dokumentu wskazującego na umowę pożyczki, ale miałem go w domu i wnoszę o przesłuchanie żony, że ten dokument był w domu, który uległ pożarowi (dokument został zniszczony). SN dopuścił w jednej ze spraw w takich okolicznościach dziedziczenie na podstawie kserokopii testamentu.

Dla celów dowodowych zastrzeżona jest dla np.:

1. forma pisemna zwykła, chyba że ustawa zastrzega inny rygor – art. 73; wyjątek np. art. 99 § 2.

2. art. 720 § 2

3. zgoda na zabieg lekarski

Co z pokwitowaniem? Czy dłużnik który twierdzi że spełnił np. świadczenie pieniężne z pożyczki 1000zł może udowadniać ze świadków, że oddał te pieniądze, jeżeli nie ma żadnego pokwitowania? Czy w ogóle może udowadniać, a nie to, że mu się uda. Pokwitowanie – art. 462 – przepis wskazuje, że dłużnik spełniając świadczenie może żądać od wierzyciela pokwitowania. Jeśli wierzyciel odmawia pokwitowania, to dłużnik może powstrzymać się ze spełnieniem świadczenia i złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego (art. 463). Dłużnik może powstrzymać się ze spełnieniem świadczenia – nie ma pokwitowania, nie ma pieniędzy. Co jednak, jeśli zwrócił dług, a nie ma pokwitowania? Spełnienia świadczenia nie można traktować jako oświadczenia woli, to jest coś innego. Pokwitowanie nie dotyczy oświadczenia woli, tylko spełnienia świadczenia, czyli czynności faktycznej. Jeśli tak, to przepisy o skutkach dowodowych dotyczą oświadczeń woli, a nie spełniania świadczeń. A wobec tego, nie ma obowiązku pokwitowania w jakiejś formie pisemnej i nie ma tez zakazów dowodowych. Będzie można udowadniać za pomocą źródeł osobowych że świadczenie zostało lub nie spełnione. Jest wyjątek – dotyczy sytuacji, w których ze spełnieniem świadczenia powiązany jest jakiś element oświadczenia woli.

1. forma zastrzeżona dla wywołania określonych skutków prawnych – forma ad eventum – strony mogą zastrzec określoną formę jednocześnie postanawiając, że w razie jej niezachowania to albo czynność prawna nie wywoła wszystkich skutków prawnych, albo też może być tak, że niezachowanie tej formy będzie skutkowało wprowadzeniem innego skutku niż to strony zamierzały wprowadzić (zarówno pierwsze jak i drugie może wynikać z ustawy lub z woli stron). Np.: umowa przedwstępna i umowa przyrzeczona. Art. 660.

20.     Wady oświadczeń woli – definicja, ogólny podział,  skutki oraz
brak świadomości lub swobody

Oświadczenie woli które już zostało złożone, nie może być ot tak pozbawione skutków prawnych, nawet jeżeli są jakieś nieprawidłowości, ale może to nastąpić w przypadkach wskazanych w ustawie. Przyjmuje się def. że wady oświadczeń woli to szczególne stany faktyczne szczegółowo unormowane przez ustawodawcę, które uzasadniają (ale nie wymuszają) pozbawienie aktu prawnego jakim jest oświadczenie woli skuteczności prawnej.

Wady oświadczeń woli:

1. brak świadomości lub swobody – art. 82

2. pozorność – art. 83

3. błąd – art. 84

4. podstęp – art. 86

5. groźba – art. 87

6. wyzysk – art. 388

Te wady wywołują różne skutki:

1. brak świadomości i pozorność powodują bezwzględną nieważność czynności prawnej. Oświadczenie nie wywołuje żadnych skutków prawnych, czynność prawna jest nieważna od początku (ex tunc), działa z mocy samego prawa, nie trzeba się powoływać na bezwzględną nieważność czynności prawnej, i tu nie ma żadnych terminów (żadnego przedawnienia, prekluzji itd.). Orzeczenie sądu potwierdzający zaistnienie takiej wady ma charakter deklaratoryjny, sąd tylko potwierdza.

2. błąd podstęp i groźba – powodują wzruszalność czynności prawnej. Ta osoba, która złożyła oświadczenie woli dotknięte wadą, może się zdecydować czy chce, by nic nie robić z czynnością prawną, ale może też zdecydować, że uchyli się od skutków prawnych oświadczenia woli dotkniętego wadą, czyli że wzruszy czynność prawną. Jeśli ktoś się uchyli, to czynność prawna stanie się nieważna od początku.

3. wyzysk – powoduje inne skutki prawne. Tam ustawodawca dąży do tego by utrzymać w mocy umowę, tylko ją nieco skorygować.

Brak świadomości lub swobody

Art. 82. traktuje o 2 stanach: braku świadomości albo braku swobody. Brak świadomości to brak rozeznania, czyli braku zdolności zrozumienia swojego postępowania, czy innych osób. Brak swobody to stan w którym możliwość wolnego wyboru jest całkowicie wyłączona.

Zgodnie z orzecznictwem SN brak świadomości lub brak swobody nie musi być całkowity. Brak świadomości pociąga za sobą brak swobody, ale mogą być takie sytuacje, że ktoś ma świadomość, ale nie ma swobody (np. na głodzie narkotycznym). Przykłady: kwestie medyczne takie jak choćby choroba psychiczna; ciężka śmiertelna choroba powodująca przejściowe wyłączenia świadomości, ostateczne wyczerpanie, bardzo wysoka gorączka, szok pourazowy, użycie pewnych leków i skutki uboczne.

We wszystkich takich przypadkach chodzi o przyczynę tkwiącą wewnątrz podmiotu. Narzucenie np. warunków umowy jest przyczyną zewnętrzną. Ten problem pojawia się przy uzależnieniu osób zniedołężniałych – osoby te wyrażają zgodę na czynności prawne dokonywane przez opiekunów. Trzeba tylko przy takich przypadkach wykazać, że to uzależnienie wynika z przyczyn wewnętrznych po stronie osoby niedołężnej.

Postępowanie dowodowe – jest o tyle utrudnione, że trzeba ustalić stan psychiczny osoby składającej oświadczenie woli po jakimś czasie, zazwyczaj SN wymaga dowodu z opinii biegłych, psychiatry, psychologa. Dotyczy to często opiniowania zdarzeń przeszłych, a zmarły już nie żyje. Brak świadomości albo swobody to tą wadą zajmujemy się, gdy ktoś ma zdolność do czynności prawnych – gdy jej nie ma, to tą wadą się w ogóle nie zajmujemy, jest to kryterium formalne.

21.     Wady oświadczeń woli – definicja, ogólny podział,  skutki oraz pozorność

Pozorność

Nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Okoliczności….

1. nie są pozornością oświadczenia nie na serio (np. aktor na scenie, wypowiedzi niektórych uczestników reality show)

2. zastrzeżenie potajemne – reservatio mentalis – jest to sytuacja, w której jedna ze stron zakłada potajemnie, czyli nie informując drugiej strony, że dana czynność prawna nie wywoła żadnych skutków prawnych. Np. jest darowizna nieruchomości, wszystkie warunki są spełnione, mija 10 lat i darczyńca żąda zwrotu darowizny podnosząc, że nigdy tak tego nie chciał zrobić w istocie.

3. nie są pozornością czynności powiernicze, np. przewłaszczenie na zabezpieczenie (co do zasady przeniesienie własności jest aktem ostatecznym, natomiast przy przewłaszczeniu przenosimy na kogoś własność jednie po to, by zabezpieczyć spłatę pożyczki czy kredytu). Chodzi o ochronę innego stosunku prawnego.

Przesłanki pozorności:

1. oświadczenie ma być złożone drugiej stronie. Z tego wynika, że pozornością nie mogą być dotknięte nie kierowane do adresata który byłby stroną czynności prawnej. Pozorność nie może występować w jednostronnych czynnościach prawnych. Przykład: uznanie ojcostwa (SN wskazał że nie może być dotknięte nigdy pozornością, bo nie jest kierowane do drugiej strony czynności, nie ma drugiej strony tej czynności, a to że jest składane wobec urzędowego organu jest bez znaczenia).

2. ma nastąpić zgoda drugiej strony na pozorność, nie na czynność prawną lecz na pozorność! W praktyce najczęściej chodzi o umowy

3. oświadczenie ma być złożone dla pozoru, czyli bez zamiaru wywołania skutku prawnego który zazwyczaj wynika z danego oświadczenia a po to, by w pewnym sensie oszukać innych uczestników obrotu.

Gdy są spełnione te 3 przesłanki, wówczas występuje bezwzględna nieważność czynności prawnej.

22.     Wady oświadczeń woli – definicja, ogólny podział,  skutki oraz
błąd i podstęp

Błąd

Jest to mylne wyobrażenie o rzeczywistości bądź brak prawidłowego takiego wyobrażenia o rzeczywistości. Prawo polskie nie zawiera definicji błędu. Sytuacje, które nie są błędem:

1. zła nazwa nie szkodzi – falsa demonstratio non nocet – jeśli np. strony zawarły umowę najmu a nazwały ją umową dzierżawy, to nie jest to żaden błąd. Jeżeli strony ujawniają złych terminów na ujawnienie swej rzeczywistej woli, to to również nie jest błąd.

2. nie jest błędem tzw. dyssens czyli przeciwieństwo konsensusu. Jeśli to jest jawny dyssens, to nie ma umowy bo strony nie osiągnęły w ogóle porozumienia. Ukryty jest gdy strony osiągnęły porozumienie lecz zupełnie inaczej rozumieją treść swoich oświadczeń woli. Dyssens ukryty w praktyce trudno odróżnić od błędu.

3. gdy składamy podpis nie zapoznając się z treścią oświadczenia- zarzut podpisania oświadczenia woli bez zapoznania się z treścią jest bezskuteczny, chyba że zostanie wykazane, że druga strona zapewniała że coś innego wynika ze sformułowań niż to wynika z treści.

Przesłanki błędu – czyli sytuacje gdy mamy do czynienia z błędem prawnie doniosłym:

1. przesłanki, które zawsze muszą być spełnione:

1. błąd musi być błędem co do treści czynności prawnej – ten błąd to nie tylko co do tego co wyraźnie w umowie przewidziano, ale to błąd również co do tych elementów stanu faktycznego, które mają znaczenie dla danego typu czynności prawnej. Przykład: nabycie projektu architektonicznego celem wykorzystania w postępowaniu o pozwolenie na budowę. Zawierając taką umowę, często nie postanawia się że twórcą projektu ma być osoba posiadająca uprawnienia architektoniczne – oczywistym jest, …….. Nie jest błędem co do treści czynności prawnej błąd co do pobudki, motywacji, bądź co do czynników natury psychologicznej.

2. błąd musi być istotny – musi wystąpić istotność subiektywna, czyli że gdyby dana osoba znała rzeczywisty stan rzeczy to by nie dokonała czynności prawnej, i musi też wystąpić istotność obiektywna, tzn. odwołujemy się do zdania postronnego obserwatora (art. 84 § 2). Błąd ma być motorem działania, przyczyną złożenia oświadczenia woli. Wg prof.Petrykowskiej – błąd nie musi być motorem działania.

1. dodatkowe przesłanki które musza być spełnione w przypadku dwustronnych czynności odpłatnych:

1. druga strona błąd wywołała chociażby bez swojej winy albo o błędzie wiedziała albo błąd mogła z łatwością zauważyć.

Postępowanie z wadliwym oświadczeniem – co może zrobić osoba, która złożyła wadliwe oświadczenie:

1. ten kto złożył takie oświadczenie ma prawo podmiotowe kształtujące, tzn. przez jednostronne oświadczenie woli może uchylić się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu,

2. musi to zrobić na piśmie, w ciągu 1 roku od dnia wykrycia błędu.

Wtedy mamy do czynienia ze wzruszeniem czynności prawnej – po złożeniu takiego oświadczenia.

Jest szczególna regulacja błędu:

1. przy testamencie – art. 945 § 1 pkt 2 – nie ma wymogu istotności obiektywnej. Testament będzie nieważny jeśli tylko wykażemy że testator działał w błędzie nawet gdy na tyle powinien być rozsądny, by błąd wykryć (złagodzone przesłanki błędu)

2. przy ugodzie – art. 918 – zaostrzone przesłanki błędu – trudno się powołać na błąd przy ugodzie. Zaostrzenie polega na tym, że obie strony muszą działać w błędzie, błąd musi dotyczyć okoliczności faktycznych a nie stanu prawnego, i gdyby strony znały prawdę do żadnej ugody by nie było bo nie byłoby też sporu.

3. przy zawieraniu małżeństwo – w KRiO – art. 15¹§1 pkt 2 – błąd ma dotyczyć jedynie tożsamości drugiej strony. Czyli chodzi o fizyczne pomylenie osób, natomiast bez znaczenia pozostaje błąd co do przymiotów i właściwości drugiej strony.

Podstęp

To jest wada oświadczenia woli która w prawie karnym funkcjonuje jako „oszustwo”. Jest to celowe wprowadzenie w błąd danej osoby by złożyła oświadczenie woli danej treści. W podstępie chodzi o podstępne wywołanie błędu, czyli musi być błąd ale jest wywołany podstępnym, złym działaniem, wywołuje mylne wyobrażenie rzeczywistości i to prowadzi do złożenia oświadczenia woli. Wymagana jest wina umyślna. Nie można podstępnie działać w sposób nieświadomy (podobnie jak w prawie karnym), oraz musi wystąpić jakiś element materialny: albo zapewnianie o istnieniu jakiejś właściwości lub zatajaniem tego.

Ocena konkretnych stanów faktycznych jest skomplikowana, bo prawo nie chroni osób naiwnych, nie chroni samej naiwności. Z drugiej strony, orzecznictwo sądów karnych szeroko ujmuje oszustwo. Podstęp tym się różni od błędu, że:

1. przy podstępie ….może dotyczyć okoliczności leżących poza treścią, czyli również pobudki, motywacji.

2. błąd wywołany podstępnie nie musi być istotny,

23.     Wady oświadczeń woli – definicja, ogólny podział,  skutki oraz groźba

Groźba

Jest to zapowiedź pewnego zła, ma to służyć wywołaniu u drugiej strony stanu obawy celem złożenia przez nią oświadczenia woli o określonej treści. Sytuacje, które nie są groźbą:

1. w której jedna ze stron ma sytuację dominującą gospodarczo

2. w której jedna ze stron jest w trudnym położeniu a druga ze stron nie oferuje pomocy

Przesłanki groźby:

1. element zewnętrzny - zapowiedź pewnego zła – w praktyce ta zapowiedź pewnego zła jest trudna do ustalenia. KC stanowi o niebezpieczeństwie osobistym lub majątkowym. W przypadku zawarcia małżeństwa przesłanka tylko niebezpieczeństwa osobistego.

2. musi wystąpić element wewnętrzny – element obawy – i to ma być skutkiem zła zewnętrznego. Tu też są kłopoty w praktyce do ustalenia.

Jaka ma być groźba? Groźba ma być bezprawna, czyli zachowanie którym grozimy ma być sprzeczne z ustawą lub zasadami współżycia społecznego. Prawo cywilne rozróżnia:

1. bezprawność środka – sam środek jest zły

2. bezprawność celu – grozimy czymś co nie jest bezprawne, ale bezprawny jest cel, to wymuszenie oświadczenia woli. Np. groźba samobójstwa – samobójstwa nie jest bezprawne w prawie polskim. Problem jest wtedy, gdy ktoś grozi pójściem na policję w celu ujawnieniu popełnienia przestępstwa Czy jest bezprawność celu?

3. musi wystąpić wywołanie stanu obawy, tzn. musimy zbadać, czy dana osoba mogła się obawiać, że jej samej lub innej osobie grozi niebezpieczeństwo (realne, możliwe do osiągnięcia).

4. groźba osoby trzeciej zrównana jest z groźbą drugiej strony czynności prawnej.

Sposób postępowania taki sam jak przy błędzie.

24.     Wady oświadczeń woli – definicja, ogólny podział,  skutki oraz wyzysk

Wyzysk

Generalnie niektórzy wyzysk kwestionują jako wadę oświadczenia woli, bo jest w art. 388 a nie w części ogólnej KC.

Może wystąpić tylko przy umowach i to tylko przy umowach wzajemnych, i dodatkowo – oparty jest na konstrukcji nieprawidłowości w procesie podejmowania decyzji.

Art. 388 – to wykorzystanie sytuacji drugiej strony by uzyskać nieuzasadnioną korzyść. Nie chodzi o potoczne rozumienie „wyzysku”!

Przesłanki wyzysku:

1. przesłanki obiektywne:

1. musi nastąpić rażąca dysproporcja świadczeń. Co to jest rażąca? Rzucająca się w oczy, w sposób oczywisty dla każdego. Jest też coś takiego, jak prawo do okazji.

2. dysproporcja ma być w chwili zawierania umowy.

1. przesłanki subiektywne:

1. po stronie wyzyskanego musi wystąpić albo przymusowe położenie, albo niedołęstwo, albo niedoświadczenie (w ogóle, np. osób bardzo młodych lub wychowywanych w izolacji ze światem zewnętrznym, a nie w danym typie umowy). Przymusowe położenie – chodzi o poważny przymus ekonomiczny, niebezpieczeństwo dot.życia, zdrowia itp. Nie jest przymusowym położeniem sytuacja, że ktoś potrzebuje pieniędzy (trzeba ostrożnie korzystać z orzeczeń dot. kwestii związanych z żerowaniem na osobach słabszych ekonomicznie). Niedołęstwo – to i psychiczne, jak i fizyczne, oraz stan uzależnienia od drugiej osoby.

2. musi być świadomość po stronie wyzyskującego owego przymusowego położenia drugiej stronie. Trzeba udowodnić, że wyzyskujący miał świadomość przymusowego położenia.

Jeśli są spełnione przesłanki wyzysku, to jest zupełnie inaczej niż bezwzględnej nieważności, inaczej niż przy wzruszalności czynności prawnej. Jest trzeci skutek – ustawodawca chce utrzymania w mocy umowy lecz dąży do wyrównania dysproporcji świadczeń. Wyzyskanemu przysługuje roszczenie o wyrównanie świadczeń (zmniejszenie jej świadczenia np. odsetek, lub zwiększenia świadczenia drugiej strony). Gdy jest to niemożliwe lub nadmiernie utrudnione, to dopiero wtedy można żądać unieważnienia umowy. Te uprawnienia wygasają z upływem 2 lat od zawarcia umowy.

W praktyce – większą rolę ochronną pełnią przepisy o oszustwie niż o wyzysku.

25.     Warunek i termin

WARUNEK

[Art.89 K.c.] Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych albo wynikających z właściwości czynności prawnej, powstanie lub ustanie skutku czynności prawnej można uzależnić od zdarzenia przyszłego i niepewnego (warunek).

[Art.90 K.c.] Ziszczenie się warunku nie ma mocy wstecznej, chyba że inaczej zastrzeżono.

Warunek uzależnia skuteczność czynności prawnej od zdarzenia, którego zaistnienie nie jest pewne w momencie dokonywania takiego zastrzeżenia, sprecyzowanie warunku zależy od stron. Można wyróżnić:

1. Warunek zawieszający – występuje, jeżeli czynność ma wywołać skutki dopiero po zaistnieniu zdarzenia przyszłego i niepewnego (np., jeśli urodzisz dziecko to...).

2. Warunek rozwiązujący – występuje, jeżeli po wystąpieniu zdarzenia czynność ma przestać wywoływać skutki prawne (np. jeśli się ożenisz najem będzie rozwiązany).

Poza tym występują warunki:

• dodatnie oraz ujemne,

• zależne od woli stron oraz niezależne od woli stron,

• mieszane.

Warunek niemożliwy do spełnienia w chwili jego zastrzeżenia, przeciwny ustawie lub zasadom życia społecznego spowoduje nieważność czynności prawnej w ramach, której został zastosowany.

[Art.93 K.c.] §1. Jeżeli strona, której zależy na nieziszczeniu się warunku, przeszkodzi w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego ziszczeniu się warunku, następują skutki takie, jak by warunek się ziścił.

§ 2. Jeżeli strona, której zależy na ziszczeniu się warunku, doprowadzi w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego do ziszczenia się warunku, następują skutki takie, jak by warunek się nie ziścił.

termin

Zastrzeżenie terminu wiąże powstanie albo ustanie skutków czynności prawnych z określonym zdarzeniem przyszłym i pewnym, a mianowicie:

• do terminu początkowego, z którego nadejściem ma nastąpić skutek czynności prawnej stosuje się przepisy o warunku zawieszającym,

• do terminu końcowego, z którym wiąże się ustanie skutków stosuje się przepisy o warunku rozwiązującym.

Oznaczenie terminu (jednostki):

1. termin oznaczony dobą – jest najkrótszą jednostką terminu,

2. termin oznaczony dniami – kończy się z upływem ostatniego dnia (o północy), jeżeli początkiem takiego terminu jest zdarzenie pewne przy obliczaniu terminu nie uwzględnia się dnia, w którym ono nastąpiło,

3. termin oznaczony tygodniami, miesiącami lub latami:

• terminy w ten sposób oznaczone kończą się z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu,

• początek, środek, koniec miesiąca to 1, 15 lub ostatni dzień tego miesiąca, a termin półmiesięczny to ciągły okres 15 dni,

• termin miesięczny = 30 dni, termin roczny = 365 dni.

Jeżeli koniec terminu do wykonania jakiejś czynności przypada na dzień ustawowo wolny od pracy termin ten upływa dnia następnego (roboczego).

26.     Przedstawicielstwo – definicja, ogólna charakterystyka i rodzaje

Przedstawicielstwo – można dokonać czynności prawnej przez przedstawiciela.

Z przedstawicielstwem mamy do czynienia wówczas gdy jedna osoba przedstawiciel dokonuje czynności w imieniu osoby reprezentowanej a skutki tej czynności powstają bezpośrednio w sferze prawnej osoby reprezentowanej. To zdanie jest prawdziwe jeżeli przedstawiciel działa w sferze umocowania a nie poza zakresem umocowania.

Od przedstawicielstwa należy odróżnić inne instytucje :

1. Posłaniec – którym jest osoba przenosząca cudze gotowe już oświadczenie woli. Posłaniec nie musi mieć zdolności do czynności prawnych. W uchwale sądu najwyższego z maja 2013 roku wskazano że takim posłańcem jest notariusz w razie sporządzenia aktu notarialnego dot. nieruchomości notariusz ma obowiązek przesłania dokumentu do wydziału ksiąg wieczystych sądu rejonowego.

2. Zastępstwo pośrednie – są to sytuacje gdy ktoś działa we własnym imieniu ale w cudzym interesie. Jest to sytuacja komisanta prowadzącej komis. Komisant zawiera umowę z klientami.

3. Działanie organu osoby prawnej – działanie jest działaniem osoby prawnej a nie przedstawiciela .

4. Prokura – szczególny rodzaj pełnomocnictwa w stosunkach handlowych

Czy każda czynność może być dokonana przez przedstawiciela. Nie, nie może.

1) Nie można dokonać przez przedstawiciela czynności prawnej dot. sporządzenia i odczytania testamentu.

2) Nie jest możliwe również uznanie ojcostwa przez przedstawiciela wynika to z właściwości tej czynności. Czynność ta ma walor osobisty.

3) Zgoda na przysposobienie- zgody tej nie można udzielić przez przedstawiciela. Ustawodawca zezwala jednak zawarcie małżeństwa przez przedstawiciela .

Według czyich stanów podmiotowych oceniamy wadliwość oświadczeń woli ?

Teoria reprezentacji – przyjmujemy że przedstawiciel składa oświadczenia woli. Wprawdzie w cudzym imieniu i rachunek ale to on składa oświadczenie woli a zatem art. 95 par 2 czynność prawna dokonana przez przedstawiciela . Bierzemy pod uwagę stany podmiotowe przedstawiciela ustawowego a nie mocodawcy . Chyba że stan podmiotowy mocodawcy ma znaczenie np. ktoś wie że dokonałoby czynności prawnej z osoba nieuprawnioną wtedy uwzględniamy stan podmiotowy mocodawcy .

Rodzaje przedstawicielstwa ze względu na źródło umocowania:

Art. 96 przedstawicielstwo może opierać się na ustawie – przedstawicielstwo ustawowe np. rodzice do małoletnich dzieci, opiekun wobec osób bez zdolności prawnej, kurator do osoby częściowo ubezwłasnowolnionej itp. Itd.

Przedstawicielstwo może opierać się na oświadczeniu woli mocodawcy i jest to pełnomocnictwo.

27.     Pełnomocnictwo – definicja, forma, wygaśnięcie pełnomocnictwa,
rzekomy pełnomocnik

Rodzaje pełnomocnictwa wynikają z art. 98 i jest ich 3.

- szczególne – do dokonania konkretnej czynności prawnej .

- ogólne – obejmuje umocowanie do czynności zwykłego zarządu. Pojęcie to nie jest nigdzie definiowane . Ustawa o własności lokali posługuje się przykładowym wyliczeniem przekraczających umocowanie.

- rodzajowe – do dokonania czynności danego rodzaju np. sprzedaży nieruchomości

Najszerszy zakres będzie wymagał z prokury – nie opisał i nie będzie z tego pytał.

Forma pełnomocnictwa – istnieje zasada dowolności formy pełnomocnictwa – art. 99 par 1. Wyjątek dotyczy pełnomocnictwa ogólnego art. 99 par 2 pełnomocnictwo ogólne pod rygorem nieważności powinno być udzielone na piśmie. Forma szczególna może wynikać z formy pochodnej pełnomocnictwa art. 99 par 1 .

Sytuacja pełnomocnika- nie musi mieć pełnej zdolności do czynności prawnej wystarczy ograniczona. Z pełnomocnictwa wynika prawo a nie obowiązek działania. Dlatego bo udzieleni pełnomocnictwa to jednostronna czynność prawna. Pełnomocnictwo może być udzielone kilku osobom z tym samym zakresem pełnomocnictwa.

Substytucja - czy pełnomocnik może działać nie poprzez własne działania czy może udzielić dalszego pełnomocnictwa ? jest to możliwe jeżeli wynika to z treści tego pierwszego pełnomocnictwa , wynika z ustawy albo wnika ze stosunku prawnego .

Dokonanie czynności z samym sobą – nie może być takiej sytuacji chyba że co innego wyraźnie wskazano w treści pełnomocnictwa albo mamy do czynienia z taka czynnością prawna w którym wyłączona jest możliwość naruszenia interesu prawnego mocodawcy np. przyjęcie darowizny niczym nie o obciążonej.

Wygaśnięcie pełnomocnictwa – art. 101- pełnomocnictwo może być w każdym czasie odwołane. Zasada ta wynika z założenia że pełnomocnictwo jest oparte na zaufaniu a gdy to straci to może odwołać pełnomocnictwo. Chyba że mocodawca zrzekł się odwołania pełnomocnictwa z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa.

Wygasa jeżeli zmarł mocodawca bądź pełnomocnik art. 101 par 2. Chyba że znów inaczej zastrzeżono z przyczyn stosunku prawnego. Gdy pełnomocnik utracił całkowicie zdolność do czynności prawnych.

Zasadą jest że działanie pełnomocnika wiąże mocodawcę ale tylko wtedy gdy mieści się w granicach umocowania. Występują sytuacje gdy ktoś nie jest pełnomocnikiem a działa jako pełnomocnik albo sytuacje gdy ktoś jest pełnomocnikiem ale przekroczy zakres umocowania. I co wtedy ? I teraz zależy czy jest to umowa czy jednostronna czynność prawna

Umowa art. 103- mamy do czynienia z czynnością prawna kulejącą. Kontrahent pełnomocnika jest związany umową natomiast związanie mocodawcy zależy od potwierdzenia tej umowy przez mocodawcę. Jeśli mocodawca odmówi tej umowy to umowa staje się nieważna od początku. Jeśli potwierdzi staje się ważna od początku. Jeśli zaś mocodawca milczy to po bezskutecznym upływie terminu czynność jest bezskuteczna. W razie odmowy potwierdzenia występują pewne sankcje dotykającego pełnomocnika. Musi oddać wszystko to co otrzymał w wyniku otrzymania umowy a po drugie musi naprawić szkodę którą druga strona poniosła przez to że zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania lub o przekroczeniu umocowania.

Jednostronne czynności prawne – jeśli nie jest skierowana do adresata to wtedy jest to czynność prawna nieważna natomiast jeśli jest to czynność prawna jednostronna skierowana do adresata i jeśli ten adresat zgodzi się na ta sytuacje czyli wie że oświadczenie kieruje osoba która w ogóle nie jest umocowana lub przekracza jej zakres to wtedy stosujemy negotium claudicans tak jak w umowie.

Inna sytuacja – gdy pełnomocnik działa po wygaśnięciu pełnomocnictwa ale w granicach umocowania – art. 105 taka czynność prawna jest ważna i pociąga skutki dla mocodawcy chyba ze druga strona umowy wiedziała o wygaśnięciu pełnomocnictwa bądź mogła się dowiedzieć.

28.     Przedawnienie roszczeń – istota instytucji, terminy, skutki przedawnienia

Przedawnienie jest to jedna z instytucji prawa cywilnego które wiążą skutki prawne z upływem czasu. Inne instytucje które wiążą analogicznie to :

1. Zasiedzenie – nabycie własności po upływie określonego czasu

2. Przemilczenie – utrata własności na skutek upływu czasu i nie wykonywania prawa przez pewien czas

3. Terminy prekluzyjne lub zawite – ogólnie chodzi o osłabienie siły roszczenia czyli jednego z praw podmiotowych na skutek upływu czasu. Instytucja ta występuje w rzymskich porządkach kulturowych a nawet religijnych co świadczy o tym że występuje z ważnych powodów. Skutek taki że zobowiązania w ogóle wygasają.

Art. 344 KC roszczenie o ochronie posiadania wygasa jeżeli nie będzie dochodzone. W polskim KC przedawnieniu mogą ulec jedynie roszczenia – a contrario nie przedawniają się te prawa które nie są roszczeniami. Nie ulega przedawnieniu prawo własności. Roszczenie jest to prawo podmiotowe polegające na tym ze wierzyciel może żądać od określonej osoby określonego zachowania się. Roszczeniu przeciwstawia się prawa podmiotowe bezwzględne np. prawo własności. Mogą istnieć sytuacje gdy prawo podmiotowe mogą być chronione za pomocą roszczeń. Przedawnieniu ulegają po pierwsze roszczenia.

Nie wszystkie roszczenia lecz tylko majątkowe ulegają przedawnieniu. Nie wszystkie roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu ponieważ mogą istnieć przepisy szczególne które wyłączają dochodzenie roszczeń majątkowy np. art. 233 par 1 KC . Nie ulega przedawnieniu roszczenie o zniesienie współwłasności.

Na czym polega przedawnienie. Przedawnienie roszczenia polega na tym że dłużnik nadal pozostając dłużnikiem może skutecznie uchylić się od zaspokojenia roszczenia uniemożliwiając wdrożenie sankcji przymusu państwowego. Na skutek przedawnienia nie mogą być przymusowo egzekwowane przedawnienia. Powinno się podnieść zarzut przedawnienia aby było ono skuteczne. Na skutek upływu terminu przedawnienia po stronie dłużnika w postaci długu i odpowiedzialności pozostaje tylko dług. Dalej jest powinność spełnienia świadczenia ale odpada odpowiedzialności .

Podniesienie zarzutu przedawnienia- nie ulega wątpliwości że nie jest wymagana szczególna forma do podniesienia tego zarzutu.

Terminy przedawnienia Art. 119 k.c. stanowi, ze terminy przedawnienia nie moga byc skracane ani przedluzane przez czynnosc prawna.

Termin przedawnienia roszczeń wynosi co do zasady lat 10 a dla świadczeń okresowych i związanej z prowadzeniem działalności gospodarczej termin ten wynosi 3 lata. Chyba że przepis szczególny wprowadza inny termin przedawniania. Prawa alimentacyjne się nie przedawniaja.

Jak liczymy termin przedawnienia art. 120 wskazuje nam że liczy od dnia od kiedy roszczenie stało się wymagalne i jeśli zaś nie był wskazany termin spełnienia świadczenia a zatem świadczenie powinno być spełnione po wezwaniu do zapłaty to art. 120 wyjaśnia sprawę.

29.     Przedawnienie – przerwanie i zawieszenie biegu przedawnienia.

Zawieszenie biegu przedawnienia - W mysl art. 121 k.c. bieg przedawnienia ulega zawieszeniu:

a. co do roszczen, które przysluguja dzieciom przeciwko rodzicom - przez czas trwania

wladzy rodzicielskiej (chodzi tu o ochrone interesów dzieci uzaleznionych w okresie trwania

wladzy rodzicielskiej od rodziców),

b. co do roszczen, które przysluguja osobom nie majacym pelnej zdolnosci do czynnosci

prawnych przeciwko osobom sprawujacym opieke lub kuratele -przez czas sprawowania

przez te osoby opieki lub kurateli (podobnie jak przy dzieciach z uwagi na ochrone tych

osób),

c. co do roszczen, które przysluguja jednemu malzonkowi przeciwko drugiemu przez czas

trwania malzenstwa (zeby uniknac konfliktów dla dobra istniejacego malzenstwa),

d. co do wszelkich roszczen, gdy z powodu sily wyzszej (zdarzenie o charakterze

obiektywnym, np. powódz, niedzialanie sadów) uprawniony nie moze ich dochodzic przed

sadem lub innym organem powolanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju - przez czas

trwania przeszkody.

Skutkiem zawieszenia jest to, ze przez pewien okres bieg przedawnienia nie rozpoczyna sie, a jesli juz sie rozpoczal, ulega zatrzymaniu na czas trwania przeszkody, a po jej ustaniu biegnie w dalszym ciagu, zas czasu trwania przeszkody nie wlicza sie do tego biegu.

Przerwanie biegu przedawnienia.

Art. 123. Przypadki przerwania biegu przedawnienia

§ 1. Bieg przedawnienia przerywa się:
1) przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia;
2) przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje,
3) przez wszczęcie mediacji.
§ 2. (skreślony).

Art. 124. Przerwanie przedawnienia - skutki

§ 1. Po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo.
§ 2. W razie przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym albo przez wszczęcie mediacji, przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone.

Prawo rzeczowe

1.      Rzecz – przedmiot materialny, definicja, rzecz a przedmioty
niematerialne, nieruchomości a ruchomości, części składowe a
przynależności, pożytki, przedsiębiorstwo jako zespół składników
2.      Posiadanie – definicja, rodzaje posiadania, posiadanie a
dzierżenie, posiadanie a władztwo prekaryjne
3.      Ochrona posiadania – środki sądowe i pozasądowe
4.      Posiadanie definicja, posiadanie samoistne a zależne, domniemania
wynikające z posiadania
5.      Posiadanie - definicja, nabycie posiadania, przeniesienie posiadania
6.      Własność – definicja, rodzaje uprawnień, granice prawa własności
7.      Prawo sąsiedzkie oraz immisje
8.      Przeniesienie własności – definicja, cechy umowy
9.      Nabycie własności od nieuprawnionego
10.     Zasiedzenie
11.     Inne przypadki nabycia i utraty własności
12.     Ochrona własności
13.     Współwłasność i zniesienie współwłasności
14.     Użytkowanie wieczyste
15.     Użytkowanie
16.     Służebności gruntowe oraz służebność drogi koniecznej
17.     Służebności osobiste oraz służebność przesyłu
18.     Zastaw

Prawo rodzinne

1.      Definicje: małżeństwo, konkubinat, problem konkubinatu osób tej samej płci
2.      Zawarcia małżeństwa – przesłanki , od których zależy istnienie małżeństwa, skutki niespełnienia przesłanek
3.      Zawarcie małżeństwa – przeszkody małżeńskie, skutki zawarcia małżeństwa z naruszeniem przepisów o przeszkodach małżeńskich
4.      Zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika – przesłanki, skutki naruszenia przepisów regulujących sposób i warunki zawarcia małżeństwa przez pełnomocnika
5.      Obowiązki małżeńskie (art. 23 k.r.o. a nadto art. 27, 28, 28(1)). Ich charakter i możliwość egzekucji. Dopuszczalność umownej modyfikacji obowiązków małżeńskich.
6.      Ustawowy ustrój majątkowy oraz zarząd majątkiem w tym ustroju

7.      Ustawowy ustrój majątkowy oraz odpowiedzialność za zobowiązania w tym ustroju
8.      Umowne ustroje
9.      Sądowa Rozdzielność majątkowa oraz inne przypadki powstania przymusowego ustroju.
10.     Przesłanki rozwodu
11.     Elementy wyroku rozwodowego ze szczególnym uwzględnieniem winy i okoliczności uzasadniających przyjęcie winy oraz okoliczności niezawinionych ustania pożycia małżeńskiego
12.     Separacja
13.     Macierzyństwo
14.     Domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki
15.     Uznanie ojcostwa
16.     Sądowe ustalenie ojcostwa
17.     Władza rodzicielska – zakres oraz pozbawienie i ograniczenie władzy rodzicielskiej

1.      Rzecz – przedmiot materialny, definicja, rzecz a przedmioty
niematerialne, nieruchomości a ruchomości, części składowe a
przynależności, pożytki, przedsiębiorstwo jako zespół składników
2.      Posiadanie – definicja, rodzaje posiadania, posiadanie a
dzierżenie, posiadanie a władztwo prekaryjne
3.      Ochrona posiadania – środki sądowe i pozasądowe
4.      Posiadanie definicja, posiadanie samoistne a zależne, domniemania
wynikające z posiadania
5.      Posiadanie - definicja, nabycie posiadania, przeniesienie posiadania
6.      Własność – definicja, rodzaje uprawnień, granice prawa własności
7.      Prawo sąsiedzkie oraz immisje
8.      Przeniesienie własności – definicja, cechy umowy
9.      Nabycie własności od nieuprawnionego
10.     Zasiedzenie
11.     Inne przypadki nabycia i utraty własności
12.     Ochrona własności
13.     Współwłasność i zniesienie współwłasności
14.     Użytkowanie wieczyste
15.     Użytkowanie
16.     Służebności gruntowe oraz służebność drogi koniecznej
17.     Służebności osobiste oraz służebność przesyłu
18.     Zastaw

Prawo rodzinne

1.      Definicje: małżeństwo, konkubinat, problem konkubinatu osób tej samej płci
2.      Zawarcia małżeństwa – przesłanki , od których zależy istnienie małżeństwa, skutki niespełnienia przesłanek
3.      Zawarcie małżeństwa – przeszkody małżeńskie, skutki zawarcia małżeństwa z naruszeniem przepisów o przeszkodach małżeńskich
4.      Zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika – przesłanki, skutki naruszenia przepisów regulujących sposób i warunki zawarcia małżeństwa przez pełnomocnika
5.      Obowiązki małżeńskie (art. 23 k.r.o. a nadto art. 27, 28, 28(1)). Ich charakter i możliwość egzekucji. Dopuszczalność umownej modyfikacji obowiązków małżeńskich.
6.      Ustawowy ustrój majątkowy oraz zarząd majątkiem w tym ustroju

7.      Ustawowy ustrój majątkowy oraz odpowiedzialność za zobowiązania w tym ustroju
8.      Umowne ustroje
9.      Sądowa Rozdzielność majątkowa oraz inne przypadki powstania przymusowego ustroju.
10.     Przesłanki rozwodu
11.     Elementy wyroku rozwodowego ze szczególnym uwzględnieniem winy i okoliczności uzasadniających przyjęcie winy oraz okoliczności niezawinionych ustania pożycia małżeńskiego
12.     Separacja
13.     Macierzyństwo
14.     Domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki
15.     Uznanie ojcostwa
16.     Sądowe ustalenie ojcostwa
17.     Władza rodzicielska – zakres oraz pozbawienie i ograniczenie władzy rodzicielskiej