Ewolucja mózgu ludzkiego: przeszłość i przyszłość
Ewolucja mózgu:
Zwiekszenie masy mozgu(wiekszy mozg, wieksze możliwości) – mozg człowieka (ok. 1350g M, 1200 K) bardzo duzy w stosunku do masy ciala, choc nektore zwierzęta maja wieksze np. slon (4800), kaszalot (7-9 kg). W ciagu ostatnich 3 mln lat mozg rosl gwaltoweni zwiększając swoja objętość 4-krotnie, glownei przez przyrost kory nowej (obecnie osiągnął wielkość zblizona do granicy możliwośi mozgu naczelnych).
Zwiększał swoja powierzchnie przez faldowanie, ale: Delfiny maja bardziej mozg pofaldowany niż inne ssaki i człowiek (bardziej od nich tylko orki!).
Zwiekszęnie liczby i jakości połaczeń miedzy nimi (skuteczność zalezy bardziej od tego niż od liczby neuronow), te polaczenia = synapsy sa plastyczne (duza pojemność ludzkiej pamieci, która umożliwiła powstanie świadomości).
Modularność, Zwiekszenie złożoności mozgu(100 miliardow neuronow) – duża złożoność i zroznicoawnie mozgu ludzkiego powoduje ze kazde uszkodzenie jest b.poważne (np. maly i malo zróżnicowany mozg szczura – mniejsze konsekwencje uszkodzenia, bo szybsza regeneracja, bo obszary latwiej przejmuja swoje funkcje).
Kształt kolisty mózgu – dzięki temu skraca się odległość pomiędzy poszczególnymi jego rejonami
ostatnio tendencja mózgu ludzkiego do zmniejszania wymiarów i zwiększania powierzchni kory przedczołowej (jest ona u kobiet trochę większa); mozg szympansa: mniejsza kora przedczolowa znacznie, roznice w korze wzrokowej (czytanie) i podwzgórzu (emocje)
1) Australopithecus robustus → narzędzia (?)
2 – 1,5 mln lat,
czaszka 530 ml
2) Homo habilis → mowa (?)
24 – 1,5 mln lat,
czaszka 500-800ml
3) Homo erectus → ogień
1,8 – 0,3 mln lat,
czaszka 750-1225 ml
4) Homo sapiens neandertalensis → groby
230 - 35 000 lat,
czaszka 1600 ml
5) Homo sapiens sapiens → kultura Cro Magnon
Wczesny 120 - 40 000 lat; Współczesny od 40 000 lat
czaszka 1100-1400 ml
11. Efekt Flynna
Efekt Flynna jest to systematyczny wzrost ilorazu inteligencji obserwowany od początku XX wieku w krajach kultury zachodniej. Udowodnione przez nowozelandzkiego politologa Jamesa Flynna, choć już wcześniej sugerowano jego istnienie: rośnie aktywność naukowców, coraz większy procent ludzi oddaje się grom logicznym, przyspiesza dojrzewanie młodych ludzi, w tym dojrzewanie mózgu oraz przyspiesza tworzenie wynalazków technicznych itp. (zobacz też: mielinizacja, akceleracja).
Przeciętnie inteligencja populacji rośnie o 3 punkty w każdym dziesięcioleciu w krajach kultury zachodniej. Gdyby mierzyć inteligencję testami sprzed 50 lat, to dzisiaj przeciętna osoba uzyskałaby wynik 115 punktów, co plasowałoby ją "powyżej średniej" wg norm statystycznych. Testy inteligencji są co pewien czas modyfikowane, tak aby przeciętna osoba uzyskiwała w nich wynik 100 pkt. (zobacz też: inteligencja, norma statystyczna, odchylenie standardowe).
W największym stopniu wzrastają wyniki testów niezwiązanych z wpływami kulturowymi i edukacją (np. test matryc Ravena). Zdolności umysłowe, które opierają się przede wszystkim na pomiarach wiedzy, zasobu słów, umiejętności szkolnych (np. arytmetycznych) wykazują znacznie słabszy trend wznoszący. Generalnie podnoszą się również wyniki osób z dolnego przedziału rozkładu, jednocześnie nie rosną w tym samym tempie wyniki osób uzdolnionych.
Pewne dane sugerują także, że efekt Flynna się nasila i występuje niezależnie od rasy i pozycji społecznej (ujawnia się we wszystkich warstwach społecznych).
DLA CIEKAWSKICH:
Efekt Flynna daje się wytłumaczyć w coraz to mniejszym stopniu przez inteligencję płynną i czynnik g (czyli ten komponent inteligencji, który uważa się za wrodzony). Oznacza to, że nie tylko zwiększa się ogólny poziom inteligencji ludzi, ale także że pewne zdolności specyficzne rosną szybciej niż inne oraz że zmiany te są różnie nasilone u różnych ludzi.
Okazuje się także, że wyniki ilorazu inteligencji spadają dla osób starszych, co jest skutkiem zawyżania norm poprzez młodych ludzi (starsi nie stają się mniej inteligentni, ale są porównywani z coraz to bardziej surowymi normami statystycznymi).
Istnieje kilka hipotez, które mają wyjaśnić efekt Flynna, choć żadna z nich nie jest w stanie wyjaśnić wszystkich zaobserwowanych zjawisk:
Sam Flynn sugerował, że nie tyle rośnie inteligencja, co pewne specyficzne zdolności analityczne, zaangażowane w rozwiązywanie testów inteligencji. Stąd podniesienie wyników w tych testach. Komputery, telewizyjne programy edukacyjne, lepsze programy nauczania w szkołach prowadzą do większego obeznania się ludzi z typowymi zadaniami, które pojawiają się w testach inteligencji. Ubocznym efektem takiego obeznania jest to, że rosną przeciętne wyniki w testach inteligencji. Ta hipoteza mówi, że nie tyle rośnie inteligencja populacji jako taka, ale że jedynie zwiększają się umiejętności ludzi w rozwiązywaniu typowych testów inteligencji. Wzrost inteligencji byłby więc wg tej hipotezy artefaktem. Okazuje się jednak, że efekt Flynna obecny był także w okresie, gdy nie istniały komputery, a telewizja nie była rozpowszechniona.
Ludzie kultury zachodniej coraz lepiej się odżywiają i są coraz zdrowsi (wiadomo, że rośnie także średni wzrost ludzi z kultury zachodniej). Lepsze warunki życia powodują, zdrowsze i bardziej urozmaicone odżywianie sprawia, że ludzie stają się bardziej inteligentni.
Lepsza jest opieka prenatalna, lekarstwa i odżywki dla matek, a także opieka zdrowotna nad noworodkami i niemowlętami. Ten okres życia jest krytyczny dla rozwoju intelektualnego, a wszelkie zaniedbania mogą obniżać poziom rozwoju poznawczego dzieci.
TV, gry komputerowe itp. wzbogacają znacząco informacje ikoniczne, sprawiając, że obserwowane środowisko jest znacznie bardziej złożone niż kilkadziesiąt lat temu. Testy inteligencji mierzące zdolności intelektualne niezwiązane z wpływami kulturowymi są właśnie oparte o analizę materiału wzrokowego. Zwiększony trening wizualny podnosi w związku z tym zdolności rozwiązywania tych testów.
Codzienne życie stawia przed ludźmi coraz bardziej złożone wymagania. To sprawia, że rosną również umiejętności radzenia sobie, więc inteligencja.
Bardziej złożone środowisko, w którym ludzie żyją obecnie, powoduje, że przeciętny człowiek potrafi rozwiązywać coraz więcej problemów (staje się bardziej inteligentny).
Ludzie jako gatunek są cały czas w procesie ewolucji, co oznacza, że mózg jest coraz bardziej sprawny z pokolenia na pokolenie.
Wydłuża się przeciętny czas edukacji jednostki, także szkoły są lepiej dostosowane do uczenia dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, np. rośnie procent ludzi posiadających wyższe wykształcenie. Jednak wzrost II zaobserwowano także w okresach, gdy nie następowały żadne ważniejsze zmiany w procesie edukacji.
Istnieje tendencja do posiadania coraz mniejszej liczby dzieci, co oznacza, że rodzice mogą lepiej dbać o te dzieci, które już się urodziły. Pewne dane sugerują, że rodzice coraz bardziej dbają o rozwój intelektualny dzieci, sprawiając, aby ich środowisko było bogate i stymulujące. Wiadomo jednak także, że urodzenie młodszego dziecka podnosi inteligencję dziecka starszego (jedynacy są przeciętnie mniej inteligentni niż najstarsze dziecko w rodzinie, pod warunkiem, że rodzeństwa nie ma zbyt wiele).
13. Plastyczność mózgu i plastyczność neuronalna
Zmiany wymiarów i funkcji mózgu związane z przystosowaniem do wymogów środowiska są wynikiem neuroplastyczności. Plastyczność mózgu to zdolność neuronów do ulegania trwałym zmianom w trakcie procesów uczenia się. Oznacza to, że w trakcie uczenia się dochodzi do reorganizacji połączeń synaptycznych między neuronami. Obecnie uważa się, że plastyczność neuronalna jest pojęciem szerszym, obejmującym zarówno zmiany zachodzące w procesach uczenia się i pamięci, jak również zmiany rozwojowe i kompensacyjne (naprawcze).
Zmiana trybu zycia na osiadly powoduje zanik mozgu u larwy żachwy U ludzi brak aktywności neuronalnej (np. dzieci skrajnie zaniedbane) powoduje gleboki niedorozwoj mozgu(dlatego tak wazny odpowiedni kontakt z dzieckiem mi opieka – to jest podstawa dla rozwoju mozgu)
Bogate, stymulujące środowisko sprzyja rozwojowi mózgu
16. Rola świadomości
WG: Wilsona:
materialne i psychiczne aspekty mózgu są ściśle powiązane: materia mózgu decyduje o ekspresji świadomości, ale aktywność psychiczna – świadomość – kształtuje mózg, wywołując w nim określone zmiany materialne
świadomości (zdolności do uświadomienia sobie swego istnienia