Pytania na egzamin dyplomowy dla studentów studiów stacjonarnych
i niestacjonarnych III roku Wydziału Ekonomii (Maryśka)

1. Elastyczność cenowa popytu a przychody przedsiębiorstw.

Konsumenci kupując na rynku produkty i usługi wydatkują swoje dochody. Dla przedsiębiorstw sprzedających produkty i usługi wydatki konsumentów są przychodami ze sprzedaży.
Wydatki konsumentów i przychody przedsiębiorstw mają związek z wielkością współczynnika cenowej elastyczności popytu.

Cenowa elastyczność popytu to stosunek względnej zmiany wielkości popytu na dane dobro względem zmiany jego ceny. Innymi słowy „cenowa elastyczność popytu” mierzy siłę reakcji popytu na zmianę ceny.

Elastyczność popytu	Cena rośnie	Cena maleje
|Ep| > 1	Przychód całkowity maleje	Przychód całkowity rośnie
|Ep| < 1	Przychód całkowity rośnie	Przychód całkowity maleje
|Ep| = 1	Przychód całkowity nie zmienia się	Przychód całkowity nie zmienia się

1. Założenia współczesnej teorii konsumenta.

KONSUMENT jest suwerennym podmiotem gospodarczym, zdolnym do podejmowania decyzji dotyczących konsumpcji na podstawie własnych preferencji i obiektywnych warunków rynkowych. Domeną konsumenta czy, innymi słowy gospodarstwa domowego, które grupuje określona liczbę konsumentów jest Organizowanie konsumpcji i jej realizacja. Poziom konsumpcji osiągany przez konsumenta jest determinowany przede wszystkim wysokością jego dochodów i cen nabywanych dóbr.
Potrzeby konsumenta są właściwie nieograniczone, natomiast ograniczone są środki niezbędne do ich zaspokojenia.
Współczesna Teoria zachowania się konsumenta oparta jest na trzech podstawowych twierdzeniach:
1. Konsument wybierając między alternatywami konsumpcji czyni to w sposób świadomy zgodnie z własnym interesem, mówiąc potocznie własnymi korzyściami. Jest to założenie o ekonomicznej racjonalności konsumenta.
2. Posiadając pełną i prawdziwą informacje o produktach, Konsument sam potrafi najlepiej ocenić, na czym polegają jego korzyści. Błędy w podejmowanych przez konsumenta decyzjach wynikają z braku odpowiedniej informacji.
3. Konsument decyduje o wyborze struktury własnej konsumpcji zgodnie ze swoimi preferencjami, dochodami oraz cenami dóbr obowiązującymi na rynku

Podstawą teorii wyboru racjonalnej struktury zakupów przez konsumenta Stała się początkowo Teoria użyteczności.

1. Popyt a zmiany dochodu konsumenta.
   

Wraz ze wzrostem dochodu konsument nie zachowuje się identycznie w zakresie nabywania różnych dóbr.

Popyt - To ilość dobra jakie konsumenci (nabywcy) są gotowi zakupić przy różnym (danym) poziomie cen. Popyt charakteryzuje zachowanie się konsumenta, który musi posiadać odpowiednią ilość waluty.

Dochody konsumenta mają wielki wpływ na popyt gdyż wzrost dochodów zawsze powoduje wzrost popytu z kolei spadek dochodów zmienia zachowanie konsumenta

Wielkość dochodu jest głównym obok cen, czynnikiem wpływającym na poziom konsumpcji gospodarstwa domowego. Na ogół zmiany dochodu i popytu są jednokierunkowe co oznacza, iż wzrost dochodu ceteris paribus powoduje wzrost popytu na poszczególne dobra, a jego spadek przy założeniu ceteris paribus powoduje spadek popytu. Są jednak sytuacje które charakteryzują się nietypową reakcją popytu na wzrost dochodu, i tak w przypadku dóbr podrzędnych mających wyższej jakości substytuty wzrost dochodu powoduje spadek popytu na nie, czego wynikiem jest ujemna wartość współczynnika elastyczności dochodowej popytu. W przypadku dóbr normalnych sytuacja jest taka iż wraz ze wzrostem dochodu konsumenta przy założeniu ceteris paribus wzrasta popyt na nie, czego wynikiem jest dodatnia wartość współczynnika elastyczności dochodowej popytu

Dobra pierwszej potrzeby są konsumowane prawie na tym samym poziomie, niezależnie od ceny i dochodów konsumenta.

Dobra normalne i dobra niższego rzędu gdy dochody konsumenta spadają spada zapotrzebowanie na dobra normalne i wzrasta zapotrzebowanie na dobra niższego rzędu ( dobra substytucyjne

Krzywa dochodowo-konsumpcyjna (linia dochód – konsumpcja) pokazuje jak zmienia się struktura konsumpcji wraz ze zmianami dochodów;

Wzrost dochodów konsumenta oznacza równoległe przesunięcie linii budżetowej w prawo, dalej od początku układu współrzędnych, (przy założeniu stałości cen dóbr);

Spadek dochodu konsumenta wywołuje przemieszczenie linii budżetowej bliżej początku układu współrzędnych (przy założeniu stałości cen dóbr);

Wyznaczanie krzywej dochodowo-konsumpcyjnej dla każdego poziomu dochodów istnieje krzywa obojętności, która będzie styczna do linii budżetowej, a tym samym będzie istniał punkt równowagi konsumenta; połączenie punktów równowagi pozwala wykreślić krzywą dochodowo-konsumpcyjną;

1. Marginalna stopa technicznej substytucji – MSTS.
   

Marginalna stopa technicznej substytucji - (MSTS) to stosunek zgodnie z którym można zastąpić jeden czynnik produkcji innym tak, aby wielkość produkcji nie ulegała zmianie.

Malejąca marginalna stopa technicznej substytucji oznacza, że w miarę zastępowania czynnika kapitału przez coraz większą ilość czynnika pracy zmniejsza się ilość kapitału, którą można zastąpić przez każdą dodatkową jednostkę pracy;

marginalna stopa substytucji (MSS) – określa jaką ilość jednego dobra należy poświęcić w celu zwiększenia konsumpcji drugiego dobra o jednostkę w sytuacji gdy konsument pozostaje na tej samej krzywej obojętności, czyli nie zmienia poziomu zadowolenia z konsumpcji

prawo malejącej marginalnej stopy substytucji – oznacza, że przy danym poziomie zadowolenia z konsumpcji dwóch dóbr konsument skłonny jest wziąć coraz to mniejsze ilości jednego dobra w zamian za dodatkowe ilości drugiego dobra.

1. Koszty produkcji w krótkim i długim okresie czasu.

Przez krótki okres czasu rozumiemy taki okres , w którym produkcja opiera się na dane technologii. Jeżeli rozpatrujemy koszty produkcji jako funkcje rozmiarów produkcji , wówczas przy danej technologii pewne koszty będą zmieniały się wraz ze zmianami wielkości produkcji inne zaś będą stale.

W długim okresie czasu kiedy to na skutek inwestycji zmieniają się procesy technologiczne i organizacyjne , wszystkie koszty należy traktować jako koszty zmienne.

W krótkim okresie czasu koszty produkcji dzielą się na zmienne (koszty zmieniające się wraz ze zmianą wielkości produkcji) oraz koszty stałe (koszty niezależne od rozmiarów produkcji) W długim okresie czasu, jak wspomniałam wcześniej, wszystkie koszty produkcji są zmienne.

Koszty zmienne płace pracowników produkcyjnych; koszty surowców, materiałów, półproduktów; koszty energii, wody

Koszty stałe płace pracowników administracji i obsługi; amortyzacja; koszty użytkowania ziemi, wynajmu lokali; koszty obsługi pożyczonego kapitału; kary z tytułu przeterminowanych zobowiązań

W krótkim okresie możemy wyróżnić 5 rodzajów kosztów:

Koszty stałe całkowite KSC – ponoszone są przez przedsiębiorstwo zawsze nawet wtedy gdy produkcja równa się zero

Koszty zmienne całkowite KZC – stanowią wykorzystanie w produkcji zmiennych składników , których ilości wzrastają lub zmniejszają się.

Koszty całkowite KC – suma kosztów stałych i zmiennych

Koszty przeciętne (stale, zmienne, całkowite) – powstają przez podzielenie kosztów całkowitych stałych przez wielkość produkcji

Koszty marginalne – zmiana kosztu całkowitego wynikaj aa ze zmiany produkcji o dodatkową jednostkę.

W długim okresie zwanym także horyzontem planowania przed producentem staje problem wyboru najkorzystniejszych rozmiarów przedsiębiorstwa, czyli zaplanowania powiększenia wielkości przedsiębiorstwa biorąc pod uwagę kształtowanie się kosztów produkcji.

1. Rentowność przedsiębiorstwa w warunkach konkurencji doskonałej
   w okresie krótkim.
   

Mówiąc o rentowności przedsiębiorstwa możemy rozpocząć od równowagi przedsiębiorstwa w krótkim okresie czasu. W krótkim okresie czasu oraz w warunkach rynku doskonale konkurencyjnego koszty produkcji i cena rynkowa są dla przedsiębiorstwa wielkościami danymi. Przedsiębiorstwo w poszukuje zatem takich rozmiarów produkcji aby maksymalizować zysk. Osiągając taki rozmiar produkcji przy danych kosztach i cenie maksymalizując zysk osiąga punkt równowagi. Warunkiem koniecznym maksymalizacji zysku jest zrównanie się przychodu marginalnego PM

z kosztem marginalnym KM, natomiast warunkiem wystarczającym jest to aby KM był rosnący.

W przedsiębiorstwie wolnokonkurencyjnym wyróżniamy dwa graniczne punkty rentowości czyli punkty kształtowania się zysku:

-pkt górny wyznacza moment osiągania zysku

-pkt dolny określa moment zaprzestania produkcji i zamknięcia przedsiębiorstwa.

Biorąc pod uwagę koszty przeciętne i koszty marginalne możemy wskazać cenę opłacalności przedsiębiorstwa. Cena ta wraz z kosztami produkcji wyznacza graniczny pkt opłacalności nazywany również pkt niwelacji. W

pkt niwelacji następuje zrównanie się przychodu całkowitego z kosztami całkowitymi PC=KC, a zysk przedsiębiorstwa osiąga 0. Dla każdej ceny wyższej od ceny opłacalności PC jest wyższy od KC , a zysk przybiera wartości dodatnie.

Graniczny pkt opłacalności charakteryzuje się następującymi właściwościami:

KCP=min=P=PM=KM.

Równocześnie jest to pkt równowagi przedsiębiorstwa, w którym przedsiębiorstwo osiąga zysk zerowy PC=KC. Jeżeli cena P pokrywa koszt zmienny przeciętny i część kosztu stałego to pomimo ponoszonej straty przedsiębiorstwo może dalej funkcjonować i produkować.

Punkt zamknięcia przedsiębiorstwa – pkt nieopłacalności przedsiębiorstwa Jeżeli cena rynkowa jest niższa od ceny nieopłacalności wówczas nie opłaca się wytwarzać ani jednej jednostki produkcji – przedsiębiorstwo należy zamknąć.

Produkcja staje się całkowicie nieopłacalna jeżeli cena spada poniżej kosztu zmiennego przeciętnego

KZP=min=P=PM-KM. Równocześnie w pkt PC=KZC, a strata równa się KSC.

1. Krótkookresowa równowaga monopolu.

Równowagę przedsiębiorstwa monopolistycznego w okresie krótkim wy­znacza, podobnie jak przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego, punkt zrównania utargu krańcowego z kosztem krańcowym (punkt A na rys. poniżej). W tym przy­padku musimy jednak pamiętać, że utarg krańcowy nie równa się cenie, ponie­waż utarg krańcowy przedsiębiorstwa monopolistycznego nie jest równy jego utargowi przeciętnemu. Przedsiębiorstwo monopolistyczne maksymalizuje zysk przy wielkości produkcji równej Q_r, przy której krzywa utargu krańcowego prze­cina się z krzywą kosztów krańcowych. Przedsiębiorstwo znajduje się wtedy w stanie równowagi, czyli osiąga optimum ekonomiczne. Rozmiary produkcji większe niż Q_r oznaczają, że utarg krańcowy jest niższy od kosztu krańcowego - zwiększanie produkcji poza Q_r staje się więc nieopłacalne. Z kolei przy roz­miarach produkcji mniejszych od Q_r utarg krańcowy jest większy od kosztów krańcowych, co oznacza, że wskazane jest zwiększenie rozmiarów produkcji do poziomu Q_r, gdyż przynosi to dodatkowe zyski.

1. Przyczyny inflacji i bezrobocia w świetle uwarunkowań makroekonomicznych.

INFLACJA – jest miarą utraty siły nabywczej pieniądza. Wiąże się z ogólnym wzrostem poziomu cen

Przyczyny inflacji są różne. Mogą one tkwić w polityce pieniężnej, kredytowej, budżetowej i inwestycyjnej w dysproporcjach gospodarczych, w spadku wartości waluty krajowej w stosunku do walut zagranicznych, we wzroście cen surowców czy paliwa i energii na rynku światowym. Do najważniejszych możemy zaliczyć:

• niezrównoważony budżet państwa (wydatki z budżetu przewyższają wpływy)

• przeinwestowanie gospodarki (nadmierne rozwinięcie procesu inwestycyjnego finansowanego przez państwo)

• ingerencję państwa w politykę emisyjną banku centralnego, co prowadzi w rezultacie do nadmiernej ilości pieniądza.

• wadliwą strukturę gospodarki

• wzrost cen podstawowych surowców energetycznych (powoduje to wzrost kosztów produkcji i wzrostu cen)

• import inflacji (wraz ze wzrostem cen artykułów importowanych przez dany kraj następuje wzrost kosztów produkcji , a co za tym idzie wzrost cen)

• długookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego (nadwyżka eksportu nad importem)

• recesją gospodarczą (obniżenie wydajności pracy, a tym samym wzrost kosztów produkcji)

• monopolizację gospodarki (monopoliści wzrost kosztów produkcji mogą przenosić na cenę)

BEZROBOCIE to zjawisko gospodarcze polegające na tym, że pewna część ludzi zdolnych do pracy i poszukujących jej nie znajduje zatrudnienia. Jego miarą jest stopa bezrobocia, będąca relacją liczby zarejestrowanych bezrobotnych do zasobu siły roboczej lub do liczby ludności w wieku produkcyjnym

Przyczyny bezrobocia

• likwidacja niektórych gałęzi Przemyślu np. górnictwa

• zmniejszenie popytu na konkretne dobra czy usługi

• ograniczanie produkcji

• brak informacji o miejscach pracy

• trudności mieszkaniowe

• przeniesienie zakładu do innego rejonu

• nie dostosowane do potrzeb rynku wykształcenie pracowników

• zmiany technologii

• wysokie zasiłki dla bezrobotnych

1. Proces tworzenia i podział dochodów wg SNA

Według SNA :

Jeśli ktoś pracuje zarobkowo czyli sprzedaje swoją pracę, bądź jej rezultaty, tzn. że jego praca bądź jej rezultaty są komuś potrzebne. Jeżeli zaś są potrzebne to pomnażają poziom narodowego dobrobytu. Zatem każda płatna praca winna być traktowana jako zwiększająca dochód narodowy. Wliczamy także zysk niepodzielony i inwestycje, dochody z tytułu własności, dochody z tytułu posiadanego mieszkania (domu).

Wg metody SNA dochód narodowy określają (w cenach rynkowych):

- suma wydatków na dobra finalne;

- suma dochodów czynników wytwórczych;

- suma wartości dodanej.

Podział dochodu wg SNA:

Podział dochodów wg SNA opiera się na analizie strony popytowej i podażowej.

Pracując i otrzymując dochody kreujemy aspirację popytu to gdzie będziemy chcieli ulokować nasze środki. Posiadamy pieniądze i chcemy je zainwestować.

Transakcja kupna - sprzedaży jest to oddziaływanie popytu na podaż.

Dwadzieścia równań wyrażają po przez L i P. stronę tożsamości popytu i podaży. Lewa strona jest to zgłaszanie chęci popytu, zamiarów dokonania podziału. Podział ten jest wyidealizowany potrzebny dla procedury tłumaczeniowej.

Nasze równania będą się zmieniać, wraz ze zmianą strony popytowej i podażowej, po uwzgl. Rządu, ponieważ rząd dokonuje transferów, należy włączyć do analizy banki, zwracanie kosztów bankowych, kredyty. Następnie włączamy do tego podziału już skoncentrowany obrót międzynarodowy.

Zapis popytu

1. Y = C+I

Dochód równa się konsumpcji i inwestycją, (akumulacja szeroko pojęta).

2. Y = YD = C+S

Dochód narodowy równa się dochodowi do dyspozycji, a to się równa konsumpcji i oszczędnością.

3. C+I = Y= C+S

Konsumpcje i inwestycje równają się dochodowi narodowemu, a to jest równe konsumpcją plus oszczędnością

4. I = S

Inwestycje równają się oszczędnością, gdy są różne powstaje deficyt, za który musi zapłacić budżet, albo pokryją deficyt pożyczki zaczerpnięte na rynku krajowym lub zagranicznym.

5. Y = C + I+G

Dochód narodowy równa się konsumpcjom, przedsiębiorstwom, które chcą inwestować, rządowi, który chce ponosić wydatki.

6. GS = G+TR

GS równają się zakupom rządowym i transferom.

Transfery są to kwoty z budżetu, przeznaczone na płace dla urzędników państwowych, jak i subwencje wspomagające dochody różnych podmiotów gospodarczych:

· wypłaty,

· stypendia,

· stypendia socjalne,

· ZUS otrzymuje dopłaty,

· zasiłki dla bezrobotnych,

Jest to uczestnictwo państwa w podziale dochodu narodowego.

= Y-TA+TR

Dochód do dyspozycji równa się dochodowi narodowemu wytworzonemu pomniejszonemu przez podatki i powiększonemu przez transfery. Wielkość transferu zależy od wielkości opodatkowania. Czyli im większe podatki duszące średniaków, tym więcej pieniędzy dla najuboższych.

8. C+S = YD = Y - TA+TR

Możemy wyprowadzić tożsamość konsumpcja plus oszczędności równa się dochodowi do dyspozycji, a co jest równe dochodowi wytworzonemu podzielonemu, pomniejszonymi przez podatki, a powiększonemu przez transfery.

9. Y = C+S+TA-TR

Dochód narodowy jest równy popytowi ulokowanemu w konsumpcjach i oszczędnościach powiększonemu przez podatki pomniejszonemu przez transfery.

10 C+I+G = Y = C+S+TA-TR

Przyglądamy się dochodowi. Z lewej strony aspiracje popytu zgłoszone przez gospodarstwa domowe, rząd, przedsiębiorstwa, które chcą inwestować, z prawej strony mamy jak są aspiracje lokowane, czyli konsumpcje, oszczędności i podatki co jest pomniejszone przez transfery.

11. S-I = G-TA+TRDLA:G+TR>TAG+TR=TAG+TR

Jest to równanie diagnostyczne. Oszczędności pomniejszone przez inwestycje równają się zakupom rządowym pomniejszonym przez podatki, powiększonym przez transfery.

G+TR>TA

Powyżej mamy ilustrację nierównowagi budżetowej czyli deficytu, gdy wydatki rządowe i transfery są w sumie większe niż podatki ściągane od podmiotów gospodarczych.

G+TR=TA

Ta postać równania informuje o równowadze budżetowej.

G+TR

Ta jest ilustracj1 nadwy?ki bud?etowej.

Równanie 10 jest informatorem podziału dochodu i sytuacji budżetowej państwa.

Oszczędności pomniejszone przez inwestycje jest to pole działania rządu. Ta relacja jest ruchoma np. jeśli istnieje polityka nastawiona proinwestycyjnie to państwo musi być mało socjalne. W tedy może istnieć polityka prodochodowa, ale muszą istnieć wabiące lokaty kapitałowe, które wyłożą konsumentowi, że oszczędzając w banku będziemy mogli odpisać sobie pieniądze od podatku.

Włączamy nową instytucję B banki

12. Y = C+I+G+B

Na dochód narodowy i jego aspirację popytu składają się rząd, przedsiębiorstwa, rząd i banki.

13. C+S = YD = Y-TA+TR-P.+L

Określamy stronę podażową danego zapisu. Konsumpcje i oszczędności równają się dochodowi do dyspozycji, a z prawej strony po znaku równa się mamy dochód narodowy wytworzony pomniejszony przez podatki powiększony przez transfery i pomniejszony przez płatności na rzecz banków, należności oraz powiększony przez kredyty przez baki udzielone.

14. C+I+G+B = Y = C+S+TA-TR+P.-L

Z lewej popyt z prawej podaż. Banki dokonując zakupy materialne, np. wygląd nieruchomości i jego urządzenie, też dokonują lokowania popytu.

15. S-I = G+TR - TA+B+L-P.

Pole działania rządu jest równe wydatkom rządowym i transferom pomniejszonym przez podatki i wydatkom bankowym oraz należnością wobec banków pomniejszonych przez kredyty przez te banki udzielone.

16. Y = C+I+G+B+Ex-Imp

Ex.-Imp. Jest to saldo obrotów z zagranicą.

17. Y = C+I+G+B+Nx

Nx - określa podmioty gospodarcze kształtujące saldo obrotów z zagranicą, saldo to może być dodatnie lub ujemne.

18. C+I+G+B+Ex = C+S+TA-TR+P.-L+Imp

Relacja pięciu podmiotów w podziale dochodu, widać że aspirację do dochodu zgłaszają eksporterzy.

19. S-I = (G+TR-TA)+(B+L-P.)+Nx

(G+TR-TA) - rząd, (B+L-P) - banki (zakupy bankowe, kredyty bankowe pomniejszone przez należności bankowe), Nx - przedsiębiorstwa kształtujące obrót międzynarodowy.

20. C+I+G+B+Nx = Y= YD+TA-TR=P.-L = C+S+TA-TR+P.-L

Z lewej strony podmioty zgłaszające aspiracje popytu, czyli konsumpcja, inwestycje, rządy, banki, obrót międzynarodowy. Zakres popytu jest taki jak wytworzony dochód, ten wytworzony dochód zapisujemy z prawej strony jako tożsamość, czyli wydatki konsumentów i gospodarstw domowych, podatki pomniejszone transfery powiększone przez należności wobec banków, a powiększone przez kredyty bankowe co z kolei odpowiednio na obszarze ryku ulokowane przez konsumentów, inwestorów, podatki pomniejszone przez transfery i należności wobec banku pomniejszone przez kredyty bankowe.

Nx zostało zapisane jako podmiot zbiorowy, czyli zagranica.

Po rozbiciu na Ex. i Imp. Należy odpowiednio umieścić z lewej Ex. z prawej Imp.

Legenda:

Lp. skrót E P

1. Y Yield wynik, produkcja, wytwarzać

Consumer konsument,

3. I Investment inwestycja, lokata

4. S Saving oszczędność

Government rząd

6. TA Tax podatek

7. TR Transfer transfer

1. Funkcje polityki fiskalnej w strategii gospodarowania.

Polityka fiskalna, ogół decyzji rządu dotyczących wydatków i podatków. Jest częścią polityki finansowej państwa. Podstawowymi zadaniami polityki fiskalnej są:

a) alokacyjna - kształtowanie podziału czynników wytwórczych między sektor prywatny (pośrednio przez korygowanie cen, dotacji i podatków) i publiczny (bezpośrednio przez przekazanie funduszy na konkretne działania) i ich dalsza alokacja wewnątrz tych sektorów.

b) redystrybucyjna - oddziaływanie państwa na ostateczny podział dochodów indywidualnych poprzez :
- bezpośrednią redystrybucję dochodów pieniężnych (podatki i transfery socjalne)
- bezpłatne -(lub płatne częściowo) zaspakajanie określonych potrzeb w ramach usług społecznych (oświata, służba zdrowia)
- oddziaływanie na warunki, w jakich kształtuje się pierwotna dystrybucja dochodów (np szkolenia zawodowe)

c) stabilizacyjna - wykorzystanie budżetu do osiągnięcia makroekonomicznych celów gospodarczych (niskiej inflacji, zrównoważonego tempa rozwoju gospodarczego, stabilności bilansu płatniczego, wysokiego zatrudnienia) poprzez:
- deficyt lub nadwyżkę budżetową
- podatki
- dług publiczny

1. Ilościowe i jakościowe czynniki wzrostu gospodarczego i relacje między nimi.

Podstawowe współzależności przyczyniające się do wzrostu, rozwoju gospodarczego to czynniki wzrostu:

a) ilościowe:

- praca (siła robocza),

- narzędzia pracy (majątek, środki trwałe),

- zasoby naturalne

b) jakościowe:

- wydajność pracy,

- produktywność,

- efektywność wykorzystania zasobów naturalnych,

c) systemowe określające relacje między ilościowymi, a jakościowymi czynnikami wynikające z ustrojów gospodarczych:

- kwalifikacje, postawy ludzkie,

- technika,

- struktura produkcji,

Czynnikiem podstawowym, naturalnym jest praca rozumiana jako siła robocza. Mierniki nakładu obrazują nakłady zużytej pracy na jednostkę produkcji - pracochłonność Z/D w gospodarce centralnie zarządzanej jest to czynnik ilościowy.

Miernikiem efektu pracy jest odwrotność pracochłonności i nazywa się wydajnością pracy D/Z w gospodarce rynkowej. Innym czynnikiem kapitału, rzeczowym są narzędzia. Zużycie narzędzi na jednostkę dochodu nazywamy kapitałochłonnością, majątkochłonnością I/D. Miernikiem efektu jest odwrotność D/I nazywana produktywnością jednostki nakładu, kapitału, majątku zainwestowanego w procesie inwestycyjnym - czynnik jakościowy.

Zasoby naturalne: surowce, ziemia, woda, las, powietrze. Miernik chłonności tych zasobów w produkcji surowców to surowcochłonność S/D - ile trzeba surowców na wyprodukowanie jednostki dochodu - czynnik ilościowy.

D/S - efektywność wykorzystania zasobów naturalnych - czynnik jakościowy.

1. Rola Banku Centralnego w kształtowaniu podaży pieniądza.

Miarą podaży pieniądza jest suma pieniądza krajowego w obiegu poza systemem bankowym oraz wkładów na żądanie (avista) w bankach komercyjnych, na które sektor prywatny może wystawić czek. Podaż pieniądza traktujemy jako iloczyn bazy monetarnej i mnożnika kreacji pieniądza.

Baza monetarna jest to ilość podaży pieniądza dostarczona przez bank zarówno bankom komercyjnym jak i sektorowi prywatnemu. Jest to pieniądz który trafia do obiegu w formie monetarnej.

Mnożnik kreacji pieniądza jest to wielokrotność podaży pieniądza w stosunku do bazy monetarnej. Tym większa rentowność banków im większy mnożnik kreacji pieniądza kredytowego i więcej udzielonych kredytów. Bank reguluje mnożnik kreacji pieniądza kredytowego stopą rezerw obowiązkowych. Bank centralny ustala, poziom rezerwy obowiązkowej, w bankach handlowych.

Bank Centralny (BC) jest to bank, który pełni funkcje banku państwa i banku banków komercyjnych. Podstawowym zadaniem BC jest oddziaływanie na wielkość podaży pieniądza oraz kształtowanie warunków, na jakich kapitały pieniężne mogą być pożyczane przedsiębiorstwom i ludności.

BC kontroluje podaż pieniądza poprzez:

• system rezerw obowiązkowych – BC ma uprawnienia do kreślenia minimalnej stopy rezerw tzn. części

depozytów, którą bank komercyjny ma obowiązek trzymać jako rezerwę w postaci gotówki lub jako depozyt w BC. Jeżeli BC chce zmniejszyć podaż pieniądza kreowanego przez banki, to podwyższa stopę rezerw (banki redukują kredyty) – i na odwrót.

• operacje otwartego rynku – bezpośrednio oddziałują na wielkość bazy monetarnej, występują gdy BC zmienia

wielkość bazy monetarnej kupując lub sprzedając papiery wartościowe na otwartym rynku (np. bony skarbowe, obligacje Skarbu Państwa). Baza monetarna zwiększa się, gdy rośnie podaż przez np. wykup wcześniej sprzedanych bonów skarbowych – to ożywia koniunkturę. Natomiast sprzedaż bonów, obligacji, itp. zmniejsza podaż pieniądza i studzi gospodarkę

• stopy procentowe:

stopa dyskontowa – jest to stopa, po której BC pożycza pieniądze bankom komercyjnym,

stopa redyskontowa – operacyjna, jest to cena po której BC skupuje od banków komercyjnych weksle.

Wzrost stopy redyskontowej powoduje wzrost kosztów zaciągania kredytu przez banki komercyjne w BC, a tym samym zachęca je do trzymania wyższych rezerw dobrowolnych (jako ochrona przed zaciąganiem kredytów, w tych warunkach stopy rosną). Banki komercyjne ograniczają udzielanie kredytów. W tej sytuacji zmniejsza się współczynnik kreacji depozytów, zmniejsza się także podaż pieniądza

1. System stałego i zmiennego kursu walutowego. Uwarunkowania
   i konsekwencje.

SYSTEM STAŁEGO KURSU WALUTOWEGO Rządy poszczególnych krajów określiły stałe kursy swoich walut narodowych względem dolara USA, waluty krajowe były wzajemnie wymienialne bez ograniczeń, banki centralne zapewniały stałość kursu swoich walut wykorzystując w tym celu posiadane rezerwy walutowe oraz korzystając z kredytów MFW.
Nie istniała ustawowo określona zależność pomiędzy wielkością rezerw walutowych a ilością pieniądza w obiegu krajowym. Stąd też określa się go często jako system pieniądza niezależnego. Imperatyw stałego kursu walutowego uniemożliwił bieżące przywracanie równowagi bilansu płatniczego zarówno poprzez dewaluację (urzędowe obniżenie kursu swojej waluty)ani poprzez rewaluację (oficjalne podwyższenie jej kursu)Każda większa korekta wymagała zgody MFW, zmian kursu dokonywano bardzo rzadko. W system stałego kursu walutowego wbudowany był automatyczny mechanizm utrzymywania międzynarodowej równowagi płatniczej. System stałego kursu walutowego przetrwał do początku lat 70-tych.Główną przyczyną upadku była rozbieżność polityk gospodarczych prowadzonych przez różne kraje.
SYSTEM ZMIENNEGO KURSU WALUTOWEGO-funkcjonuje on do dnia dzisiejszego w dwóch odmianach:
-bez interwencji banku centralnego na rynku walutowym (clean floating)
-z interwencją banku centralnego na rynku walutowym (dirty floating)
W systemie clean floating banki pozwalają na swobodne kształtowanie się kursu waluty krajowej pod wpływem popytu i podaży. W systemie dirty floating banki sprzedając i kupując waluty oddziaływują na kurs najczęściej starając się zmniejszyć przejściowe i spekulacyjne odchylenie kursu. W praktyce dominuje system dirty floating-banki interweniują na międzynarodowym rynku walutowym próbując nie tylko ograniczać krótkookresowe fluktuacje kursu ale i starając się kształtować długookresowe trendy. Dzięki elastycznemu kursowi walutowemu proces przywracania równowagi bilansu płatniczego jest szybszy i skuteczniejszy niż w przypadku poprzednich systemów. W rzeczywistości tylko niewiele państw np. USA Kanada Japonia Australia zdecydowało się na wprowadzenie w pełni zmiennego kursu walutowego, pozostałe ograniczają wahania kursu poprzez dirty floating np. państwa UE.
Czynniki oddziaływujące na równowagę bilansu
Saldo bilansu handlowego i kapitałowego zależy od:
- zmian w dochodzie narodowym
- relacji między dynamiką cen krajowych i zagranicznych (terms of trade)
- fluktuacji kursu walutowego
- wewnętrznej polityki gospodarczej (monetarnej i fiskalnej)
- środków zagranicznej polityki handlowej państwa

1. Transmisja polityki monetarnej i fiskalnej w modelu IS – LM.

Mechanizm transmisji polityki fiskalnej

• Zmian wydatków rządowych powoduje początkową zmianę mnożnikową produkcji

• Zmiana produkcji powoduje zmianę popytu transakcyjnego na pieniądz

• Ponieważ podaż pieniądza jest stała, to zrównoważenie rynku pieniężnego wymaga kompensacyjnej zmiany popytu spekulacyjnego spowodowanego zmianą stóp procentowych

• Zmiana stopy procentowej wpływa na inwestycje

• Zmiana inwestycji prowadzi do zmiany produkcji (efekt wypierania)

• Ostateczna zmiana produkcji jest równa

• Dzięki wzrostowi wydatków rządowych rośnie dochód co umożliwi lepsze wykorzystanie zdolności produkcyjnych.

• W wyniku wzrostu wydatków rządowych krzywa IS przesuwa się równolegle w prawo

• Wzrostowi dochodów towarzyszy wzrost popytu na pieniądz, co powoduje, że ustala się nowy punkt równowagi.

• Wzrost popytu na pieniądz przy stałej podaży pieniądza musi wywołać wzrost stopy procentowej.

• Wzrost stopy procentowej spowoduje skurczenie się inwestycji, przez co krzywa popytu przesunie się w dół. Hamowanie popytu inwestycyjnego w sektorze prywatnym w wyniku wzrostu wydatków rządowych nazywamy efektem wypierania. Skala wypierania zależy od stopnia wpływu zwiększonych wydatków rządowych na wzrost stopy procentowej oraz wrażliwości inwestycji i eksportu netto na zmiany stopy procentowej. Ustanawia się wówczas nowy punkt równowagi, który charakteryzuje się mniejszym popytem inwestycyjnym i mniejszym dochodem.

• W wyniku pojawienia się efektu wypierania dochód spadnie_.

• Zmniejszenie dochodu spowoduje z kolei spadek popytu i co za tym idzie spadek stopy procentowej. Ustanowi się wówczas nowy punkt równowagi.

• Krzywa IS, pierwotnie, pod wpływem wzrostu produktu przesunie się w prawo. „Wielkość” przesunięcia będzie jednak zredukowana przez efekt wypierania. Ostatecznie przesunięcie krzywej IS będzie w punkcie równowagi.

Mechanizm transmisji polityki pieniężnej

• Wzrasta podaż pieniądza

• Przy jeszcze nie zmienionej produkcji wzrost podaży pieniądza prowadzi do zmiany stopy procentowej

• Zmiana stopy procentowej powoduje zmianę popytu inwestycyjnego

• Zmiana inwestycji prowadzi ostatecznie do zmiany produkcji

• Gospodarka nie wykorzystuje w pełni swoich zdolności produkcyjnych. Bank Centralny chcąc zmienić ta sytuację (liberalna polityka monetarna) zwiększa podaż pieniądza.

• Poprzez wzrost podaży, przy nie zmienionym popycie spadają stopy procentowe. Ustanawia się wówczas nowy punkt równowagi między stałym popytem na pieniądz a nowa większą podażą.

• Spadek stóp procentowych spowoduje spadek krzywej. Przy nie zmienionej krzywej IS pojawia się nowy punkt równowagi.

• Przy niższej stopie procentowej rośnie popyt i tym samym dochód z, co umożliwi lepsze wykorzystanie zdolności produkcyjnych.

• Krzywa popytu przesuwa się do góry co daje nowy, lepszy punkt równowagi.

1. Style kierowania i funkcje kierownicze.

Style kierowania

• autorytarny styl kierowania oparty na centralizacji władzy w rękach kierownika i przejawiający się w niedopuszczaniu do podejmowania decyzji i działaniu bez porozumienia się z grupą osób kierowanych, nie wyjaśnianiu swych poczynań, drobiazgowym określaniu zadań bez uzasadnienia.

• demokratyczny styl kierowania oparty na więzi kierownika z grupą i przejawiający się w dążeniu do uzyskania aprobaty osób podporządkowanych, ich wysłuchiwaniu, zachęcaniu do wyrażania swoich opinii i poglądów a także pozwalaniu na pewną swobodę w działaniu

• nieingerujące charakteryzuje się biernością kierownika, czyli brakiem kierownictwa . Taka postawa kierownika prowadzi do chaosu i niewykonywania zadań, chyba że zadziała wówczas organizacja nieformalna i kierownictwo wezmą w swoje ręce kierownicy niższego szczebla i pracownicy mający wysokie kwalifikacje z inicjatywą

• integracyjne pracownicy utożsamiają interesy i prowadzenie przedsiębiorstwem z ich własnymi korzyściami. Mówi się zwykle że kierowanie przez integrację występuje wtedy, gdy pracownicy „pracują jak na swoim”. Oznacza to akceptowanie przez załogę celów formalnych zakładu pracy i zaangażowanie się w ich realizowanie

• liberalny styl kierowania Kierownik liberał - jest typem pasywnym, unika interwencji. Daje członkom zespołu pełną swobodę. Na pytanie odpowiada zgodnie z oczekiwaniami pytającego i nie przedstawia na ogół własnych koncepcji. Wykazuje brak zainteresowania sprawowanymi funkcjami kierowniczymi, poza ogólną troską o wykonanie zadań. Unika ocen ludzi i nie pobudza do działania. Takie kierowanie prowadził do chaosu, w pewnym momencie ważniejsza staje się struktura nieformalna w grupie, a po pewnym czasie często wyłania się nowy przywódca.

Funkcje kierownicze to:

1. planowanie – wytyczanie celów organizacji i określenie najlepszego sposobu ich osiągnięcia, częścią tego procesu jest podejmowanie decyzji polegające na wyborze określonego sposobu działania spośród wielu dostępnych możliwości

2. organizowanie – logiczne grupowanie działań i zasobów, organizacja przyczynia się do podniesienia sprawności organizacji

3. motywowanie – kierowanie ludźmi, zespół procesów wykorzystywanych w celu sprawienia, by członkowie organizacji współpracowali ze sobą w interesie organizacji, aby identyfikowali się z misją organizacji. Jest to oddziaływanie na podwładnych

4. kontrolowanie – obserwowanie postępów organizacji w realizowaniu jej celów. Obejmuje 3 podstawowe czynności
   - określenie mierników efektywności ( ilościowo określić co chcemy osiągnąć)
   - pomiar bieżącej efektywności
   - porównanie efektywności z wyznaczonymi miernikami

1. Kontrola w zarządzaniu.

Kontrola w teorii organizacji i zarządzania jest uznawana za jedną z funkcji zarządzania. Kontrole w zarządzaniu można rozpatrywać jako zadanie Zarządu każdej firmy lub jako czynność realizowana przez każdego kierownika. Kontrolę możemy określić jako proces czynności, która uprawnia kierownika, że realizowana działalność odpowiada zaplanowanej.

Wyróżniamy szereg klasyfikacji kontroli:

• kontrola kierownicza - czynność wykonana przez przełożonego,

• kontrola realizowana przez socjalna komórkę organizacyjną,

• kontrola realizowana przez wyodrębnione instytucje zewnętrzne w stosunku do organizacji,

• kontrola społeczna.

W zakres kontroli wchodzą różne czynności:

• czynność przygotowawcza – tj. ustalenie celu kontroli, planu działania kontrolnego, przygotowanie niezbędnych środków do przeprowadzenia kontroli.

• czynność rozpoznawcza – ustalenie stanu rzeczywistego i porównanie go ze stanem obowiązującym, stwierdzenie przyczyn różnic (jeśli zaistnieją), utrwalanie wyników kontroli w formie odpowiedniego dokumentu.

• czynności pokontrolne – przekazanie wyników kontroli odpowiednim instytucją lub osoba.

Kontrola powinna realizować wiele celów:

• zawiadamiać kierownictwo o stwierdzonych zaniedbaniach, nadużyciach, informować o niezbędnych korektach do wcześniej wydanych decyzji – funkcja kontroli informacyjna

• przy funkcji profilaktycznej należy zapobiegać niekorzystnym zjawiskom w działalności firmy.

• funkcja instruktażowa – wskazuje kierunki prawidłowego działania, udzielając wyjaśnień i środków prawidłowego działania co pobudza do osiągnięcia lepszych wyników.

Kontrola ma swoja skuteczność, stwierdza ona błędy, poszukuje winnych, wnioskuje o ich ukaranie , składa wnioski o zmiany personalne i organizacyjne, kieruje sprawy do właściwych organów administracyjnych lub o. ścigania.

1. Zasada Pareto w zarządzaniu (zasada 20/80).

Twórcą „zasady Pareto” był Markiz Vilfredo Federico Damaso Pareto włoski ekonomista i socjolog. Pareto wykorzystując dane statystyczne, analizował rozkłady dochodów ludności w wyznaczonych przedziałach.
Zasada 80/20, mówi, że występowanie większości typów zdarzeń można zaobserwować w małym zaledwie fragmencie możliwych okoliczności. Zasada ta sprawdza się w wielu dziedzinach życia, np.

• produkcja 20% typów wyrobów zapewnia 80% ogólnej wartości sprzedaży;

• 20% operacji w procesie produkcyjnym warunkuje 80% kosztów wytwarzania;

• 20% informacji warunkuje 80% decyzji itp.

• 80% skarg w supermarketach pochodzi od 20% klientów

• 80% złych kredytów jest w rękach 20% dłużników

• 80% braków jest skutkiem 20% przyczyn

• 80% skutków wywoływana jest przez 20% przyczyn

„Ogólnie można powiedzieć, ze niewielka liczba osób, przyczyn, sytuacji odpowiada za większość występujących zjawisk. Podjęcie odpowiednich działań korygujących, likwidujących te 20% niekorzystnych czynników może znacznie poprawić jakość procesu. Prawo 20-80 jest techniką umożliwiającą określenie kierunków działań zmierzających do poprawy poziomu jakości procesów, wyrobów i usług. Jest to metoda, której stała opiera się o analizę nierównomierności rozkładów ponoszonych strat, podającą, że 20% przyczyn decyduje o 80% skutków. Analiza Pareto nadaje się do uporządkowania i przeanalizowania wcześniej zebranych danych. Stosuje się ją kiedy naszym celem jest przeciwdziałanie:
1. Zjawiskom negatywnym o największej częstotliwości występowania.
2. Zjawiskom przysparzającym największych kosztów

1. Proces podejmowania decyzji w przedsiębiorstwie, elementy składowe procesu decyzyjnego.

Decyzja polega na wyborze jednego rozwiązania problemu spośród przynamniej dwóch dostępnych rozwiązań, np. pójście do szkoły lub pójście na wagary. Problemem decyzyjnym nazywamy różnicę między stanem istniejącym a pożądanym.
Rodzaje decyzji:

• Decyzje strategiczne dotyczą zdarzeń w latach przyszłych, stopień pewności osiągnięcia zamierzonego rezultatu jest niski, a poziom ryzyka związany z ich podjęciem wyskoki. Są to najczęściej decyzje dotyczące rozwoju lub przetrwania firmy.

• Decyzje taktyczne dotyczą zdarzeń z najbliższego roku. Mają większą pewność osiągnięcia zamierzonego rezultatu.

• Decyzje operacyjne dotyczą zjawisk zachodzących w ciągu dnia miesiąca lub kwartału, mają niski poziom ryzyka. Charakteryzują się wysokim stopniem pewności osiągnięcia rezultatu.

Proces podejmowania decyzji jest efektem następujących po sobie w logicznym porządku czynności, które są powiązane związkami przyczynowo-skutkowymi – ich wynikiem jest decyzja ostateczna. Składa się z trzech faz:

• Faza rozpoznania polega na identyfikacji problemu decyzyjnego, określeniu przyczyn jego powstania oraz możliwości i ograniczeń rozwiązania.

• Faza projektowania obejmuje trzy czynności:

  • Formułowanie różnych wariantów rozwiązań danego problemu decyzyjnego

  • Określenie kryteriów, za pomocą, których będzie się dokonywać oceny tych wariantów

  • Ocenę każdego wariantów rozwiązań
    Im więcej będziemy mieć wariantów rozwiązania, tym mamy większe szanse na to, że dokonany ostatecznie wybór będzie słuszny.

• Faza wyboru polega na porównaniu wcześniej ocenianych wariantów rozwiązań problemu oraz wyborze tego, który w najwyższym stopniu spełnia nasze kryteria. W tej fazie musi być określony sposób i termin realizacji decyzji.

1. Planowanie w zarządzaniu, rodzaje planów, metody i narzędzia planowania.

Planowanie pochodzi od łacińskiego planta – szkic budynku, co oznacza zaprojektowanie schematu działania.

Planowanie:

• dotyczy przyszłości

• opiera się na analizach obecnych i przyszłych warunków i odnosi się do działań

• jest antycypacyjnym podejmowaniem decyzji

Potrzebę sporządzania planów w organizacji uzasadniają:

• Opracowanie wizji i misji organizacji oraz celów organizacji i ich hierarchii.

• Przewidywanie zmiennej sytuacji zewnętrznej i sposób na ograniczanie ryzyka

• Dokonywanie dla potrzeb decyzyjnych okresowej oceny silnych i słabych stron organizacji, jej

• szans i zagrożeń oraz miejsca na tle konkurentów.

• Plany działalności mogą być wymagane przez banki przed udzieleniem kredytów oraz przez

• potencjalnych inwestorów lub tez udziałowców spółek.

Prawidłowo ułożone plany określa przynajmniej 10 czynników:

• cel lub cele związane z planem

• zadania, które muszą być wykonane

• zasady – wielkość, struktura i zapotrzebowanie w czasie

• osoby odpowiedzialne za wykonanie zadań

• miejsce wykonywania planowanych działań

• metody i procesy, które będą zastosowane

• procedury i porządek, które należy zachować

• wiążące terminy, rozkłady i harmonogram

• określenie miar do oceny i weryfikacji

• punkty i czas sprawdzania wykonawców.

Zasady planowania:

• Zasada zgodności wewnętrznej, tj. zbilansowania możliwości wykonawczych organizacji z jej zasobami.

• Zasada ciągłości, tj. zachowanie harmonii w czasie i miedzy planami o różnym horyzoncie.

• Zasada wiodącego ogniwa, opierająca się na koncentracji na zagadnieniu najistotniejszym w organizacji.

• Zasada zupełności, obejmująca całościowy opis przedsięwzięcia i wszystkich czynników określających.

• Zasada gospodarności, tj. optymalnego wyboru.

• Zasada integralności planowania i kontroli

Rodzaje planów:

• Rodzaje planów wg charakteru planu:

Strategiczne - ogólnie plany zawieszające decyzje dotyczące alokacji zasobów , priorytetów i działań niezbędnych do osiągnięcia celów strategicznych. Plany te są ustalane przez zarząd i najwyższe kierownictwo i mają dłuższy horyzont czasowy. Wiele dojrzałych firm formułuje swoją politykę jako plany strategiczne, a prowadzona przez nich polityka dostarcza menadżerom wytycznych przy podejmowaniu decyzji

Taktyczne - opracowane do realizacji określonych części planu strategicznego. Plany taktyczne na ogół angażują wyższy i średni szczebel zarządzania, mają horyzont nieco krótszy od planów strategicznych i koncentrują się na konkretnych sprawach

Operacyjne - koncentruje się na realizacji planów faktycznych dla osiągnięcia celów operacyjnych. Opracowuje go kadra średniego i niższego szczebla kierowniczego. Koncentrują się na krótkim okresie i mają wąski zasięg i wąski zestaw działań

• Rodzaje planów wg ich pola:

  • Kompleksowe

  • Problemowe

  • Wycinkowe

• Rodzaje planów wg czasu:

  • Długookresowy

  • Średniookresowy

  • Krótkookresowy

• Rodzaje planów wg charakteru dzialan (przykładowe):

• Plan Zaopatrzenia

• Plan Zatrudnienia

• Plan Marketingu

• Plan Kosztów

• Plan Rentowności

• Plan Jakości

• Biznes-Plan

METODY PLANOWANIA.

W praktyce nie stosuje się jednej uniwersalnej metody planowania, lecz w zależności od rodzaju planu, od wielkości podmiotu gospodarczego stosuje się różne metody:

a)Metoda bilansowa- polega na zestawieniu w postaci bilansu zadań planowanych i środków niezbędnych do ich wykonania. Metodę tą stosuje się przy planowaniu podziału PKB, bilanse surowcowe i energetyczne oraz przy planowaniu zużycia materiałów i zaopatrzenia.

b)Metoda wskaźników statystycznych- polega na obliczeniu wielkości planowanych przy wykorzystaniu wskaźników dynamiki itp.

c)Metoda wskaźników techniczno- ekonomicznych .Polega na wykorzystaniu norm zużycia, norm pracy, oraz wykorzystania wskaźników zdolności produkcyjnej.

d)Metoda analizy ekonomicznej polega na badaniu czynników od których zależą planowanie wielkości np.: wielkości sprzedaży, zależy od popytu, konkurencji itp.

1. Podstawowe instrumenty rynku kapitałowego.

Instrumentami rynku kapitałowego są papiery wartościowe o terminie ważności co najmniej jednego roku: akcje, obligacje, certyfikaty inwestycyjne, listy zastawne, kwity depozytowe, prawa do akcji, prawa poboru, warranty subskrypcyjne. Papierami wartościowymi nie są udziały w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością.

I. Akcje - papiery własnościowe znamionujące udział właściciela w spółce akcyjnej, a co za tym idzie w kapitale zakładowym spółki. Ich wartość może być wyrażona kwotą pieniężną lub ułamkiem wartości spółki. Obecnie zdecydowanie dominującą jest zasada nominalizmu. W wielu krajach występuje, minimalna wartość nominalna, np. w Polsce jest to to 1 zł, a w Niemczech 5 DM. Zasada ta nie występuje w krajach anglosaskich. W przypadku akcji można wymienić trzy ceny:

• cenę nominalną wyrażającą udział właściciela w kapitale zakładowym spółki

• cenę emisyjna po której następuje wyprzedaż akcji; może ona być nawet wielokrotnie od ceny nominalnej

• cenę rynkową powstałą wskutek konfrontacji ofert kupna i sprzedaży

II. Obligacje - papiery wartościowe emitowane w serii, w których emitent stwierdza, że jest dłużnikiem wierzyciela (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. Świadczenia te mogą mieć zarówno charakter pieniężny (wykup obligacji , płacenie odsetek, wykup obligacji po wyższej cenie) jak i niepieniężny (prawa do udziału w zyskach emitenta, zamiany obligacji na akcje, prawo do subskrypcji na prawach pierwszeństwa akcji nowych emisji).

III. Certyfikaty inwestycyjne - instrumenty finansowe emitowane przez Fundusze Inwestycyjne, będące podmiotami prawnymi prowadzącymi działalność polegającą wyłącznie na lokowaniu zebranych środków w papiery wartościowe i inne prawa majątkowe. Ich działalność reguluje Ustawa o Funduszach Inwestycyjnych z dnia 16 listopada 2000 r. Musza one być tworzone i prowadzone przez Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych. Towarzystwa te występują również w imieniu funduszy.

IV. Listy zastawne - emitowane przez banki hipoteczne mające formę akcyjną. Mogą występować w 2 formach:

• na podstawie kredytu zabezpieczonego przez Skarb Państwa, NBP, Wspólnotę Europejską lub jej kraj członkowski, Europejski Bank Inwestycyjny, Bank Światowy

• na podstawie wierzytelności banku hipotecznego z tytułu kredytów udzielonych wymienionym wyżej podmiotom

V. Instrumenty pochodne, derivatives - walory, których wycena jest zależna od instrumentu bazowego. Do derywatywów zalicza się:

• kontrakty futures

• opcje

• warranty

• swap'y

1. Operacje otwartego rynku (rola, różnice i podobieństwa między operacjami otwartego rynku a redyskontem).

Operacje Otwartego Rynku (OPEN MARKET) należą do instrumentu regulującego podaż pieniądza na rynku i jednocześnie regulującego płynność banków. Polegają na kupnie bądź sprzedaży przez bank centralny określonych papierów wartościowych na rynku pieniężnym. W takich transakcjach najczęściej kontrahentami banku centralnego są banki komercyjne, inne instytucje finansowe, a także osoby fizyczne.
Instrumentem oddziaływania przez bank centralny w ramach tych operacji jest wyznaczanie wielkości transakcji papierami wartościowymi na rynku pieniężnym i stóp procentowych stosowanych przy tych transakcjach. Operacje otwartego rynku należą do efektywniejszego niż redyskonto instrumentu regulującego podaż pieniądza. Pozwalają one bankowi centralnemu z góry określić pożądana jej wielkość.

różnice między mechanizmem działania operacji otwartego rynku a redyskontem
Przy operacjach otwartego rynku bank centralny z góry określa wielkość podaży pieniądza angażowana w dane przedsięwzięcie, natomiast przy redyskoncie ustalana jest stopa procentowa, a wielkość angażowanych środków pieniężnych zależy od wielkości popytu zgłaszanego przez banki komercyjne na tego typu operacje. Druga różnicą jest to, że przy operacjach otwartego rynku bank centralny przeprowadza transakcje typu kupno – sprzedaż, natomiast przy redyskoncie tylko transakcje typu kupno.
Operacje otwartego rynku należą do efektywniejszego niż redyskonto instrumentu regulującego podaż pieniądza. Pozwalają one bankowi centralnemu z góry określić pożądana jej wielkość.

Różnice między redyskontem a operacjami otwartego rynku polegają na tym że:

• Redyskonto jest operacją jednokierunkową (Bank Centralny tylko skupuje wystawione do redyskonta weksle i papiery wartościowe i nie odstępuje ich ponownie bankom komercyjnym i innym nabywcom, tylko realizuje je w terminie płatności

• Operacje otwartego rynku są dwu kierunkowe

• Bank Centralny skupuje i sprzedaje ponownie weksle i papiery wartościowe przed terminem ich płatności,

• Przy redyskoncie stopa % ustalona jest z góry a wielkość jego zależy od popytu

• Przy operacjach otwartego rynku wielkość podaży jest określona z góry a stopa % zależy od popytu.

1. Podział rynku finansowego ze względu na aktywa na nim występujące; charakterystyka każdego z tych segmentów rynku.

Rynek finansowy dzieli się na:

- Rynek walutowy, to rynek, na którym handluje się walutami (ew. dewizami). Na rynku tym tworzy się kurs walutowy (kurs wymiany), który odzwierciedla stosunek ceny między dwoma walutami. Handel może odbywać się zarówno na rynku kasowym (wymiana jest dokonywana natychmiast) jak i rynku terminowym (wymiana zostanie dokonana w późniejszym, ściśle określonym terminie).
Najważniejszymi uczestnikami rynku walutowego są inwestorzy, którzy zajmują się wyłącznie spekulacją. Ponadto aktywne są podmioty zajmujące się eksportem bądź importem towarów bądź usług. Do trzeciej istotnej grupy uczestników rynku walutowego należą banki centralne, które sprzedają lub skupują walutę w celu zapobiegania nadmiernemu wzrostowi bądź spadkowi danej waluty (interwencja).
- Rynek pieniężny to transakcje gdzie kupujący i sprzedający realizują interesy rozliczane w formie gotówkowej lub bezgotówkowej o okresie zapadalności do jednego roku.
Do instrumentów rynku pieniężnego w Polsce zalicza się przede wszystkim 13 i 52 tygodniowe bony skarbowe, krótkoterminowe papiery dłużne przedsiębiorstw oraz pożyczki i depozyty na międzybankowym rynku pieniężnym o różnym terminie zapadalności (od natychmiastowych ON (na noc) do 1Y (jednoroczne).)
- Rynek kapitałowy to segment rynku finansowego, na którym są dokonywane transakcje długoterminowymi instrumentami finansowymi: akcjami, obligacjami. Zwyczajowo (ale też w przepisach prawnych wielu krajów), cezurą czasową oddzielającą rynek pieniężny od kapitałowego jest termin zapadalności instrumentu finansowego wynoszący jeden rok.
- rynek instrumentów pochodnych (derywatów)

1. Podstawowe instrumenty rynku pieniężnego i ich charakterystyka.

Instrumenty rynku pieniężnego to papiery wartościowe lub prawa majątkowe inkorporujące wyłącznie wierzytelności pieniężne, o terminie realizacji praw liczonym od dnia ich wystawienia, nie dłuższym niż rok, których wartość może być ustalona w każdym czasie i co do których istnieją popyt i podaż umożliwiające ich nabywanie i zbywanie w sposób ciągły, przy czym przejściowa utrata płynności przez papier wartościowy lub prawo majątkowe nie powoduje utraty przez ten papier lub prawo statusu instrumentu rynku pieniężnego.

Do instrumentów rynku pieniężnego zalicza się:
· bony i weksle skarbowe,
· bony pieniężne,
· papiery komercyjne,
· certyfikaty depozytowe, akcepty bankierskie, depozyty międzybankowe.

Depozytem - nazywamy operację przyjęcia na określony termin ustalonej kwoty pieniędzy o podanej stopie procentowej.

Lokatą - nazywamy udzielenie tych pieniędzy, czyli lokata jednego banku w drugim jest dla drugiego depozytem.

Bony skarbowe są to krótkoterminowe papiery dłużne emitowane przez Skarb Państwa, a w jego imieniu działa ministerstwo finansów. Emitowane są w celu sfinansowania przejściowego deficytu budżetowego. Bony są atrakcyjną formą lokowania oszczędności.

Papiery komercyjne krótkoterminowe papiery dłużne. Są również papierami zbywalnymi. Mają wysoką płynność. Emitowane są przez firmy o wysokiej kondycji finansowej. Są instrumentem dyskontowym.

1. Rezerwa obowiązkowa i jej rola w systemie bankowym.

Rezerwa obowiązkowa to wielkość wkładów banków handlowych deponowanych w Banku Centralnym na jego żądanie, w wysokości określonej normą, której wysokość może się zmienić w zależności od polityki pieniężnej państwa w danym okresie. Wzrost rezerwy obowiązkowej powoduje zmniejszenie możliwości kredytowych i wzrost stopy procentowej (polityka drogiego pieniądza) natomiast zmniejszenie normy rezerwy obowiązkowej zwiększa działalność kredytową banków handlowych ( polityka taniego pieniądza)

Rezerwa obowiązkowa to innymi słowy minimalna relacja wartości rezerw gotówkowych do depozytów, jaką banki komercyjne muszą utrzymywać na mocy decyzji banku centralnego; jej podwyższenie przez bank centralny zmniejsza możliwości udzielania kredytów przez banki komercyjne, a zatem ogranicza podaż pieniądza, obniżenie tej stopy zwiększa podaż pieniądza.

Rezerwą obowiązkową jest wyrażona w złotych część środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych i uzyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych środków przyjętych przez banki, podlegających zwrotowi, z wyjątkiem środków przyjętych od innego banku krajowego, a także pozyskanych z zagranicy na co najmniej 2 lata. Rezerwa obowiązkowa utrzymywana jest na rachunkach w NBP.

1. Niesprawności rynku: aspekty mikro i makroekonomiczne.

Niesprawności rynku, to negatywne następstwa funkcjonowania rynku; niesprawności rynku doskonale konkurencyjnego to: rozwój produkcji niepożądanych społecznie dóbr i usług, występowanie efektów zewnętrznych, nadmierna i nieuczciwa konkurencja; niesprawności rynku niedoskonale konkurencyjnego to: praktyki monopolistyczne, zmowy monopolistyczne, nieefektywna alokacja zasobów, niepełne wykorzystanie czynników produkcji, straty w bogactwie społecznym.

Niesprawności rynku dzielimy na:

Mikroekonomiczne

• Niedoskonała konkurencja na skutek:

• monopole,

• asymetria informacji (koszty transakcyjne),

• nieuczciwa gra (zmowy),

• dobra publiczne,

• efekty zewnętrzne.

Makroekonomiczne

• Niestabilność wzrostu – cykl

• koniunkturalny

• Głębokie recesje

• Inflacja

• Bezrobocie

• Fundamenty przyszłego wzrostu

1. Rola banku centralnego i rady polityki pieniężnej w realizacji polityki gospodarczej państwa.

Bank centralny odpowiada za realizację polityki pieniężnej państwa. Kontroluje bazę monetarną za pomocą operacji otwartego rynku, tj. kupna i sprzedaży państwowych papierów wartościowych. Ponadto bank centralny może wpływać na wysokość mnożnika kreacji pieniądza przez nakładanie na banki komercyjne wymogu rezerw minimalnych, wprowadzanie depozytów specjalnych lub ustalanie stopy procentowej od kredytów udzielanych w ostatniej instancji na karnym poziomie, co ma zniechęcać banki do utrzymywania nadmiernych rezerw. Bank centralny jest także odpowiedzialny za zarządzanie długiem publicznym, w tym za emisję nowych obligacji mających zastąpić stare, których termin wykupu właśnie mija.

Rada Polityki Pieniężnej posiada szeroką gamę różnego rodzaju zadań. Do tych najważniejszych z całą pewnością zaliczyć będziemy mogli ustalenia, które dotyczą polityki pieniężnej. Oprócz tego Rada ta zajmuje się przedkładaniem sejmowi sprawozdań dotyczących założeń polityki pieniężne w przeciągu pięciu miesięcy od momentu zakończenia i zamknięcia roku budżetowego. Rada polityki pieniężnej ustala wysokość stóp procentowych, ustala zasady oraz stopy rezerw obowiązkowych jeśli chodzi o banki, więc w jakiś sposób banki te też kontroluje, czy też nadzoruje. Do pozostałych zadań rady zaliczyć będziemy mogli także zatwierdzanie planów finansowych Narodowego Banku Polskiego oraz sporządzanie sprawozdań z jego działalności, przyjmowanie sprawozdań finansowych oraz jednocześnie ustala zasady na mocy których przebiegać mają operacje na otwartym rynku. Z pewnością Rada Polityki Pieniężnej odgrywa bardzo ważną rolę i jest jednym z znaczących organów Narodowego Banku Polskiego, na którym z pewnością spoczywa duża odpowiedzialność.

1. Bezrobocie – definicja, rodzaje, narzędzia i metody neutralizacji.

Bezrobocie to zjawisko polegające na tym, że pewna część ludzi zdolnych do pracy, poszukujących pracy i akceptujących istniejący poziom wynagrodzenia nie znajduje zatrudnienia.

Podstawowym miernikiem poziomu bezrobocia jest stopa bezrobocia, czyli ukazywana w procentach relacja pomiędzy liczbą zarejestrowanych osób bezrobotnych a liczbą osób czynnych zawodowo (to jest zdolnych w prawnie określonych warunkach do podjęcia pracy). Ta ostatnia grupa obejmuje wszystkich zdolnych do pracy w wieku od 15 do 65 (kobiety do 60) roku życia - to znaczy także bezrobotnych. Osoby nie osiągające lub przekraczające wymienione granice wieku stanowią odrębne kategorie, nie związane z pojęciami bezrobocia

Rodzaje bezrobocia

Strukturalne – jest rezultatem przekształceń w strukturze gospodarki powstaje na tle strukturalnych rozbieżności między podażą pracy i popytem na nią.

Frykcyjne - jest wynikiem niedopasowań między wolnymi miejscami pracy, a wolną siłą robocza związana z przerwami w zatrudnieniu min. z powodu poszukiwania lepszej innej pracy.

Technologiczne – wynika z postępu technicznego, autoryzacji i mechanizacji, procesówwytwórczych które maja charakter prawo-oszczędny.

Koniunkturalne - wywołane spadkiem popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego, który powoduje zbyt małe wykorzystanie zdolności produkcyjnych przedsiębiorstw.

Sezonowe - jest efektem wahań aktywności gospodarczej w różnych porach roku spowodowanych zmiana warunków klimatycznych.

Bezrobocie krótkotrwałe - do 3 miesięcy

Bezrobocie długotrwałe - dłużej niż 12 miesięcy (chroniczne)

Bezrobocie jawne - bezrobocie rejestrowane, charakterystyczne dla gospodarkiwolnorynkowej

Bezrobocie ukryte - często rozumiane jako bezrobocie wśród zatrudnionych jak również nie rejestrowane w Urzędach Pracy, Dotyczy ludzi nie ujętych w statystykach bezrobocia, które w myśl ustawy nie mogą zarejestrować sie w Urzędach Pracy.
Do walki z bezrobociem powinno być zaangażowane państwo. Formy działania państwa mogą przyjąć postać aktywnych lub pasywnych:
Aktywne
· Finansowanie szkoleń, szczególnie istotne przy bezrobociu strukturalnym.
· Udzielenie kredytów dla bezrobotnych.
· Dotowanie miejsc pracy w tym częściowe zwolnienia z podatków.
· Roboty publiczne, propozycje prac tymczasowych oraz telepracy (art. 675 – 6717 Kodeksu Pracy) oraz umożliwienie „spotkania się” pracodawców i pracowników przy pomocy pośrednictwa pracy. Na mocy przepisów pracy pracodawcy w Polsce są zobligowani do zgłaszania wolnych miejsc pracy właściwemu urzędowi pracy.
· Wspieranie inicjatyw bezrobotnych w tym w oparciu o europejskie fundusze spójności w ramach polskich programów operacyjnych: Innowacyjna Gospodarka czy Kapitał Ludzki.

Pasywne
Udzielanie zasiłków - w Polsce za pośrednictwem powiatowych urzędów pracy. Nasz system prawny przewiduje, iż okres pobierania zasiłku może trwać 6, 12 bądź 18 miesięcy a jego wysokość zależy od stopy bezrobocia w miejscu zamieszkania bezrobotnego, jego stażu pracy i sytuacji rodzinnej. Aby nie pozbawiać motywacji do pracy osób otrzymujących zasiłek ma on charakter krótkotrwały.

1. Uwarunkowania, cele i narzędzia polskiej polityki gospodarczej.

Uwarunkowania polityki gospodarczej
a. zewnętrzne
- międzynarodowa sytuacja polityczna, stosunki z sąsiadami
- przynależność do międzynarodowych ugrupowań politycznych, gospodarczych, militarnych
- międzynarodowa sytuacja gospodarcza
- warunki wymiany ( handlowa)
b. wewnętrzne

- stan i struktura zasobów przyrodniczych, majątek ludzki
- zagospodarowanie przestrzeni kraju i regionu
- stosunki narodowościowe
- stosunki społeczeństwa do władzy i instytucji
- układ sił politycznych

c. ustrojowo systemowe

- ustrój polityczno społeczny
- struktury państwowo administracyjne kraju
- rozwiązania instytucjonarno- systemowe
- doktryna (nauka + światopogląd)

Cele polityki gospodarczej
a. cele generalne

- suwerenność narodowa
- sprawiedliwość
- postęp społeczny
- prawa człowieka

b. cele ustrojowo systemowe i polityczne
- zapewnianie prawidłowego funkcjonowania obecnego ustroju i szans jego ewolucji
c. cele ekonomiczne

- dążenie do dobrobytu
- wzrost gospodarczy
- wzrost konkurencyjności itd.

d. cele społeczne

- sprawiedliwy podziału dochodu
- gwarancje zatrudnienia
- gwarancja szans awansu
- dostęp do dóbr kulturalnych i oświatowych
- zapewnienie ochrony zdrowia
- zabezpieczenie społeczne

e. cele ekologiczne
f. cele obronno- militarne

1. Wzrost a rozwój gospodarczy.

Wzrost gospodarczy - zwiększenie się rocznej produkcji dóbr i usług w kraju. Jeśli w kolejnym roku w całej gospodarce uda się sprzedać więcej towarów i usług niż w roku poprzednim – mamy do czynienia ze wzrostem gospodarczym. Wzrost gospodarczy odnosi się tylko do zmian ilościowych, przy założeniu, że podstawowe wielkości makroekonomiczne charakteryzują się długofalowym trendem.

Czynniki wzrostu gospodarczego

Ekonomiści wymieniają cztery podstawowe czynniki wzrostu gospodarczego (cztery „siły napędowe” wzrostu). Są to:

praca (w ujęciu ilościowym - podaż pracy, jak i jakościowym - dyscyplina pracy, wykształcenie, kwalifikacje, motywacja)

zasoby naturalne (ziemia, zasoby mineralne, paliwa, jakość środowiska)

kapitał - środki wykorzystywane w procesie produkcji

kapitał rzeczowy (maszyny, fabryki, drogi)

kapitał finansowy

kapitał ludzki

technologia (nauka, technika, zarządzanie, przedsiębiorczość)

Rozwój gospodarczy jest długofalowym procesem przemian dokonujących się w gospodarce. Obejmuje zarówno zmiany ilościowe, dotyczące wzrostu produkcji, zatrudnienia, inwestycji, rozmiarów funkcjonującego kapitału, dochodów, spożycia i in. wielkości ekonomicznych charakteryzujących gospodarkę od strony ilościowej (wzrost gospodarczy), jak również towarzyszące im zmiany o charakterze jakościowym. Jest terminem szerszym, ponieważ oprócz zmian ilościowych obejmuje zmiany jakościowe (zmiany organizacji społeczeństw).

Czynniki rozwoju gospodarczego:

• kapitał ludzki

• ziemia i surowce – odnawialne i nieodnawialne

• postęp techniczny

• inwestycje – powiększanie kapitału rzeczowego

Korzyścią ze wzrostu gospodarczego i rozwoju gospodarczego jest podwyższenie standardu życia, zwiększenie produkcji, lepsza sytuacja socjalna, większe bezpieczeństwo publiczne

1. Metody analizy ekonomicznej – wymienić i omówić jedną z nich.

Analiza ekonomiczna jest metodą badania zjawisk i procesów ekonomicznych, pozwalającą poznać przebieg i rezultaty działań badanych obiektów. Mogą to być zjawiska i procesy występujące w całej gospodarce narodowej lub w odrębnych ogniwach czy podmiotach gospodarczych. Analiza ekonomiczna polega na podziale zjawisk oraz obiektów na elementy proste, badaniu powiązań między nimi, a także porównaniu stanu rzeczywistego z postulowanymi wielkościami i wykryciu przyczyn ustalonych obiektów

Metody analizy ekonomicznej

Metoda indukcyjna polega na przechodzeniu w badaniach analitycznych od zjawisk szczegółowych do ogólnych, od czynników do wyników, na poziom których miały wpływ oceniane czynniki, i od przyczyn do skutków. Metoda ta pozwala na uzyskiwanie pełnej analitycznej informacji o działalności przedsiębiorstwa. Minusem tej metody jest jej duża pracochłonność.

Metoda dedukcyjna przyjmuje odwrotny kierunek badań analitycznych i przechodzi od zjawisk ogólnych do zjawisk szczegółowych, od skutków do przyczyn. Jest ona bardzo użyteczna w praktyce.

Metoda kolejnych podstawień (łańcuchowych) służy do liczbowego określenia wpływu poszczególnych czynników na wielkość badanego zjawiska tylko wtedy, gdy współzależności mają charakter związku funkcyjnego wyrażonego w formie iloczynu, ilorazu lub sumy algebraicznej danych czynników. Metoda ta polega na matematycznym sformułowaniu funkcji ekonomicznych, stanowiących przedmiot badań, oraz określeniu odpowiedniego łańcucha przyczyn. Istota tej metody wyraża się w kolejnym podstawianiu poszczególnych czynników w wielkości określającej wartość wskaźnika, będącego przedmiotem porównania, w miejsce wskaźnika przyjętego za podstawę odniesienia.

Metoda różnic cząstkowych

Metoda różnic cząstkowych polega na jednoczesnym wyodrębnianiu cząstkowych odchyleń indywidualnych i cząstkowych odchyleń wyrażających łączny wpływ czynników oraz traktowaniu ich jako odrębnych elementów badania analitycznego. W metodzie różnic cząstkowych otrzymuje się jednakowe wyniki bez względu na kolejność podstawiania poszczególnych czynników. Przy dwóch czynnikach oblicza się 3 różnice cząstkowe, przy trzech czynnikach – 7 różnic cząstkowych. 

Metoda funkcyjna

Metoda funkcyjna uwidacznia wyraźnie związek między wielkością wyników w okresie przyjętym za podstawę odniesienia a rzeczywistą wielkością porównywanych czynników. Metoda umożliwia otrzymanie jednoznacznych odpowiedzi bez względu na kolejność podstawiania czynników. Przyjęte w metodzie funkcyjnej matematyczne rozwiązania pozwalają na uzyskanie wyników identycznych jak w metodzie podstawień krzyżowych, przy czym stosowane formuły obliczeń należą do stosunkowo skomplikowanych

Metoda porównań określana mianem metody odchyleń

Służy do przeprowadzenia oceny ogólnej. Polega na zestawieniu cech badanego zjawiska oraz na ustaleniu różnic między nimi. Badane zjawisko należy porównać z wielkościami:

- postulowanych w planach i normach,
- okresów ubiegłych,
- innych przedsiębiorstw,
- zmian w strukturze,
- zjawisk współzależnych.

Przy zastosowaniu metody porównań ocenia się badane zjawisko za pomocą odchyleń. Odchylenia są różnicą między wielkościami porównywanymi.

Metoda reszty opiera się na takich samych założeniach jak metoda kolejnych podstawień dlatego zastosowanie w praktyce obu metod prowadzi do uzyskania jednakowych wyników. Stosuje się ją do obliczeń związanych z ustaleniem wpływu dwóch czynników na przyrost produkcji: zmian wielkości zatrudnienia i wydajności pracy oraz do oceny czynników określających dynamikę wynagrodzeń, tzn. zatrudnienia i przeciętnego wynagrodzenia.

1. Wskaźniki analizy produktywności majątku trwałego i obrotowego.

Uwzględniając podział majątku na aktywa trwałe i obrotowe, wyodrębnić należy dwa główne wskaźniki obrotowości, to jest: wskaźnik rotacji aktywów trwałych, który informuje o poziomie majątku trwałego uzyskanego z jednej zaangażowanej w działalność przedsiębiorstwa złotówki. Jest on miarą wykorzystania produkcyjnych zdolności jednostki gospodarczej, natomiast drugim wskaźnikiem jest rotacja aktywów obrotowych – dzięki temu wskaźnikowi przedsiębiorstwo uzyskuje informacje na temat tego ile razy w roku dokonuje się odtworzenie obrotowych środków znajdujących się w posiadaniu jednostki przez osiągany ze sprzedaży produkcji przychód. Tempo rotacji uzależnione jest przede wszystkim od rotacji zapasów i należności, dlatego też ważne w ocenie sprawności funkcjonowania firmy przypisuje się właśnie tym dwóm wskaźnikom:

• wskaźnik obrotu zapasami pozwala na określenie ile razy w roku występuje rotacja zapasów. Jednostka gospodarcza powinna utrzymywać określoną część zapasów dla utrzymania ciągłości produkcji i sprzedaży. Jednak nie wolno zamrażać w zapasach zbyt dużego poziomu kapitału obrotowego, ponieważ skutkiem takiej sytuacji jest zachwianie, a nawet możliwość utraty płynności finansowej przez jednostkę gospodarczą. W przypadku zwiększania się poziomu wskaźnika obrotowości zapasów jest dla przedsiębiorstwa sytuacją na ogół korzystną. Oznacza to, że zapasy jednostki wystarczają na coraz to krótszy okres sprzedaży, za czym idzie ograniczenie kosztów związanych z ich magazynowaniem, a następnie wpływa na uwolnienie kapitałów obrotowych, które zaangażowane są w finansowanie tych właśnie zapasów.

• rotacja zapasów w dniach pozwala przedsiębiorstwu na uzyskanie informacji co ile dni odnawia ono swoje zapasy w celu zrealizowania określonej sprzedaży. Im poziom wskaźnika jest wyższy tym sytuacja jednostki gospodarczej jest bardziej korzystniejsza.

• wskaźnik obrotu należnościami informować może ile razy w ciągu całego roku przedsiębiorstwo odbudowuje stan swoich należności. Wartość wskaźnika w liczbie obrotów określa się jako stosunek wielkości sprzedaży netto do przeciętnego stanu należności. Zakłada się, iż wartość wskaźnika powinna zawierać się w granicy 7 – 10. W przypadku obrotu należnościami mniej niż siedem razy w roku przedsiębiorstwo na problemy ze ściąganiem należności od odbiorców, przez co sam może mieć problemy z płynnością finansową.

• rotacja należności w dniach określa ilość dni sprzedaży, za które przedsiębiorstwo jeszcze nie uzyskało zapłaty, tak więc określa on stopień w jakim firma kredytuje nabywców swoich produktów oraz okres w jakim gotówka jest zamrożona w należnościach.

1. Analiza wskaźnikowa rentowności przedsiębiorstwa.

Rentowność uważana jest za miarę zyskowności jednostek gospodarczych, którą rozumie się jako uzyskiwanie przychodów, które przewyższają poziom kosztów poniesionych z prowadzonej przez przedsiębiorstwo działalności. Pozytywny wynik wskaźników wskazuje na rentowności firmy, natomiast wynik ujemny mówi o stracie w przedsiębiorstwie. Ocenę rentowności przeprowadza się za pomocą wskaźników, które obrazują efektywność prowadzenia działalności przedsiębiorstwa poprzez powiązanie wyniku finansowego z osiągniętymi przychodami ze sprzedaży, wraz z zasobami kapitałów i aktywów. Zyskowność jest uważana za krańcowy efekt decyzji i polityki, a jej wskaźniki traktowane są jako podstawowe mierniki informujące o tempie zwrotu zaangażowanego w jednostce gospodarczej kapitału. Poziom wskaźników regulowany jest poprzez zachodzące w przedsiębiorstwie zjawiska i procesy gospodarcze, tak więc uwagę zwrócić należy na to, iż wskaźniki obrazują łączny wpływ płynności, zarządzania kapitałem oraz aktywami. Wśród podstawowych mierników rentowności wyróżnić należy: rentowność sprzedaży brutto i netto oraz rentowność majątku i kapitału własnego.

Rentowność sprzedaży przedstawia, jaki procent osiągniętego przez przedsiębiorstwo zysku netto przynosi jedna złotówka uzyskanych przychodów ze sprzedaży sowich wyrobów. W przypadku gdy poziom tego wskaźnika wynosi 10%, to oznacza iż jednostka gospodarcza generuje z każdej złotówki uzyskanej ze sprzedaży dziesięć groszy zysku netto. Najlepszej oceny można dokonać poprze porównanie tych wskaźników w czasie, zazwyczaj przyjmowane jest, iż im wartość wskaźnika jest większa, tym poziom efektywności sprzedaży jest dla jednostki gospodarczej bardziej zadawalający. Identyczna sytuacja występuje w przypadku badania rentowności sprzedaży brutto, z tym że wówczas wartość ta jest wraz z podatkiem dochodowym.

Rentowność majątku wówczas jest określeniem zależności zachodzących pomiędzy wypracowanym przez firmę zyskiem netto, a wartością majątku. Wartość majątku określana w wartościach procentowych pokazuje jaki procent zysku firmy daje jedna złotówka jej majątku zaangażowana w działalność jednostki gospodarczej. Wskaźnik rentowności aktywów wynoszący 12%, oznacza iż przedsiębiorstwo uzyskało z jednej zaangażowanej złotówki 12 groszy zysku, co pozwala na wysuniecie wniosku, iż rentowność ta jest wyrazem zdolności majątku jednostki gospodarczej do generowania zysku.

Wskaźnik rentowności kapitału własnego wynika on z relacji zachodzących pomiędzy wynikiem finansowym w wartości netto, a kapitałem. Dostarcza on informacji o poziomie efektywności wykorzystania przez przedsiębiorstwo zaangażowanego kapitału. Im poziom wskaźnika jest wyższy, tym inwestowanie w tą firmę jest bardziej opłacalne. Przeciwna sytuacja świadczy o tym, iż przedsiębiorstwo jest w złej kondycji. Interpretując ten wskaźnik należy powiedzieć, iż w przypadku, gdy wynosi on 10 % to wówczas oznacza, że każda zainwestowana przez właścicieli jednostki gospodarczej złotówka przynosi im zysk w wysokości dziesięciu groszy.

1. Badanie wydajności czynnika pracy.

Wydajność pracy jest jednym z ważniejszych wskaźników efektywności cząstkowej, oceniających pracę przedsiębiorstw. Najogólniej można ja określić jako wielkość produkcji (sumę wartości użytkowych) wytworzonej w określonej jednostce czasu przez jednego pracownika.

1. Metody oceny efektywności przedsięwzięć inwestycyjnych.

Istnieje wiele metod oceny efektywności inwestycyjnej. Spośród nich najczęściej wykorzystywane są w praktyce:

• Metoda okresu zwrotu nakładów inwestycyjnych, - Okres zwrotu nakładów inwestycyjnych oznacza czas, w jakim uzyskane dzięki realizacji inwestycji nadwyżki finansowe zrównają się z poniesionymi wydatkami inwestycyjnymi, wówczas propozycja może być zaakceptowana, jeżeli nie należy ja odrzucić.

• Metoda stopy zyskowności przedsięwzięć inwestycyjnych – prowadzi do ustalenia średniorocznego strumienia pieniędzy związanego z realizacją i eksploatacją danej inwestycji i ukazuje go jako procent od zainwestowanego kapitału.

• Metoda aktualnej wartości netto NPV – jest najbardziej poprawna teoretycznie. Procedura stosowania tej metody wymaga ustalenia przy pomocy dyskontowania obecnej wartości strumieni gotówki wytworzonych w każdym roku trwania projektu, wyznaczenia sumy zdyskontowanych strumieni gotówki, odrzucenia projektu, jeśli NPV okaże się ujemne bądź zaakceptowanie projektu, gdy NPV osiągnie wartość dodatnią.

• Metoda wewnętrznej stopy zwrotu IRR – oparta jest na dyskontowaniu strumieni pieniężnych, polega na obliczeniu wewnętrznej stopy zwrotu. Wewnętrzna stopa zwrotu jest to stopa procentów, przy której obecna wartość oczekiwanych strumieni gotówki zrównuje się z początkowym wydatkiem inwestycyjnym.

1. Budżet i jego rola, deficyt budżetowy i dług publiczny.

Budżetem nazywamy zestawienie wszystkich dochodów i wydatków niezależnie od szczebla struktury polityczno-administracyjnej państwa. Podmiotem budżetu centralnego jest rząd, który sporządza preliminarz budżetowy i przedstawia go do poprawek, skarbu państwa i ministerstwo finansów stają się wykonawcami budżety państwa tzn. Realizują wszystkie zaplanowane wpływy i wydatki.
Wyróżnia się następujące podstawowe funkcję budżetu:
rozdzielczą – polega na przejmowaniu przez skarb państwa części funduszy pieniężnych od podmiotów gospodarczych i ludności oraz na rozdzieleniu ich na określone cele w ten sposób następuje przeniesienie siły nabywczej między różnymi podmiotami.
alokacyjna - wpływa na alokację czynników wytwórczych i wytworzonych dóbr materialnych, które będą wykorzystywane przez sektor publiczny i prywatny. Przepływ strumieni pieniężnych w formie dochodów i wydatków może wpływać na wysokość konsumpcji i sposób oszczędzania oraz inwestowania przez podmioty gospodarujące.
stabilizacyjna – polega na wykorzystywaniu dochodów i wydatków budżetowych do kształtowania sytuacji społeczno ekonomicznej kraju.
fiskalna – wynika z polityki skarbowej państwa zmierzającej do osiągnięcia jak największych wpływów z podatków i opłat, pozwalających pokryć wydatki uważane za społecznie niezbędne.
kontrolna – polega na kontroli gromadzenia dochodów oraz kontroli redystrybucji w celu wykrycia ewentualnych nieprawidłowości

Głównym zadaniem budżetu państwa jest gromadzenie zasobów pieniężnych umożliwiających sfinansowanie wydatków państwa. W warunkach współczesnych jest to związane z przepływem ogromnych ilości pieniędzy (w krajach rozwiniętych budżet państwa wraz z całym sektorem budżetowym obejmuje 40–60% produktu krajowego brutto) i wywiera duży wpływ na funkcjonowanie gospodarki. Stwarza to możliwość, przez odpowiednie kształtowanie dochodów i wydatków budżetu państwa, celowego oddziaływania w ramach polityki budżetowej na procesy gospodarcze, a zwłaszcza redystrybucję dochodów, alokację zasobów, stabilizację koniunktury (zwolennicy klas. ekonomii liberalnej uważają jednak wysokie wydatki państwa za główne źródło recesji i inflacji).
Deficyt budżetowy jest to brak pokrycia części wydatków budżetu państwa w dochodach, bez wpływów z pożyczek krajowych i zagranicznych; dotyczy ustalonego okresu: roku, kwartału, miesiąca. Deficyt budżetowy może być już założony w ustawie budżetowej (polskie prawo budżetowe wymaga określenia sposobu pokrycia deficytu budżetowego), albo powstać w trakcie realizowania budżetu w wyniku popełnionych błędów lub pod wpływem czynników niezależnych. Powszechnie uważa się, że deficyt budżetowy jest wynikiem złego gospodarowania lub błędnej polityki budżetowej. Poglądy te kształtowały się pod wpływem wielowiekowych trudności w pokrywaniu nadmiernych wydatków państwowych

Dług publiczny, dług państwowy, suma nie spłaconych przez rząd lub in. związki publicznoprawne zobowiązań zarówno wobec wierzycieli krajowych, jak i zagranicznych. Zobowiązania te mogą mieć charakter krótko- (do 1 roku), średnio- (do 10-15 lat) lub długoterminowy (powyżej 15 lat). Główną przyczyną powstawania długu publicznego jest kumulowanie się występujących w kolejnych latach deficytów budżetowych, na sfinansowanie których wymienione instytucje emitują papiery wartościowe (np. obligacje, bony, weksle) lub zaciągają kredyty i pożyczki.

1. Finansowanie deficytu budżetowego.

Zaciąganie kredytów w bankach

Powoduje to zmniejszenie możliwości kredytowych dla sektora prywatnego, co jest niekorzystne dla inwestorów prywatnych, bo może spowodować wzrost stopy procentowej kredytu. Nazywa się to efektem wypierania, który nie nastąpi jednak w pełni w okresie ożywienia czy recesji.

Zwiększanie długu publicznego

Dług publiczny to całkowita kwota zadłużenia rządu w formie należytej zapłaty, z tytułu sprzedanych papierów wartościowych skarbu państwa, w celu pokrycia deficytu budżetowego. Możliwości finansowania deficytu publicznego z rosnącym zadłużeniem publicznym zależą od stopnia chłonności i poziomu rozwoju rynku kapitałowego. Skarb państwa Skarb państwa emituje obligacje i sprzedaje je na wolnym rynku. Obligacje te charakteryzują się wysoką płynnością. Zwykle też oprocentowanie jest wyższe od oprocentowania depozytów terminowych. Wykupywanie strych obligacji wraz z odsetkami następuje zwykle z dochodów pochodzących z emisji nowych obligacji. Powoduje to stały wzrost zadłużenia publicznego. Jeśli rynek jest chłonny i rozwinięty to obligacje znajdują swoich nabywców. Jeżeli rynek jest niechłonny to aby sfinansować deficyt budżetowy, niesprzedane obligacje musi wykupić bank centralny (zwykle w drodze emisji pieniądza, co może uruchomić spiralę inflacji).

Zmniejszenie wydatków przez rząd

Najprostszą metodą walki z deficytem są drastyczne cięcia w wydatkach budżetowych w celu ich dostosowania do osiąganych dochodów. Powoduje to zmniejszenie nakładów na oświatę, kulturę, służbę zdrowia itp. Może to doprowadzić do wielu negatywnych następstw w rozwoju społeczno-gospodarczym kraju oraz w stanie zdrowia społeczeństwa. Poza tym tego typu cięcia mogą poprawić sytuację chwilowo. Zmniejszenie wydatków prowadzi do obniżenia popytu i zahamowania wzrostu dochodu narodowego. W efekcie to co budżet zyska w dłuższym okresie straci.

1. Rynki giełdowe i pozagiełdowe.

Rynek pozagiełdowy CTO - rynek pozagiełdowy; podobnie jak giełda umożliwia w sposób uregulowany kupno i sprzedaż papierów wartościowych. Od giełdy różni go zasadniczo fakt, że rynek pozagiełdowy nie ma określonej lokalizacji fizycznej, więc nie można tu mówić o parkietach. W prowadzeniu obrotu maklerzy posługują się komputerem elektronicznie połączonym z komputerem centralnym rejestrującym oferty kupna i sprzedaży papierów wartościowych oraz transakcje, bądź telefonem przy negocjowaniu transakcji. Inny jest także adresat oferty rynku pozagiełdowego. Regulowany rynek pozagiełdowy akcji i obligacji w Polsce stanowi Centralna Tabela Ofert (CTO). Rynek ten organizowany jest przez spółkę CeTO S.A. założoną w 1996 roku przez kilkadziesiąt domów maklerskich i innych instytucji. Jej zadaniem jest organizowanie regulowanego pozagiełdowego publicznego obrotu papierami wartościowymi oraz przedstawianie i udostępnianie informacji o ofertach i transakcjach zawartych na tym rynku.

Rynek giełdowy, GPW - Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie jest jednym z segmentów rynku regulowanego, na którym odbywa się wtórny publiczny obrót papierami wartościowymi. System giełdowy można scharakteryzować jako rynek kierowany zleceniami, tzn. rynek, na którym kursy ustalane są na podstawie zleceń składanych przez inwestorów.

Notowania odbywają się w dwóch systemach:

a) kursu jednolitego, gdzie notowane są wszystkie akcje i większość obligacji o zmiennym oprocentowaniu,

b) notowań ciągłych, gdzie notowane są akcje o największej płynności, większość obligacji, kontrakty terminowe i warranty.

Wskaźnikami koniunktury giełdowej są indeksy giełdowe. Obecnie na giełdzie liczone są następujące indeksy: WIG (Warszawski Indeks Giełdowy, który odzwierciedla dochodowość inwestycji we wszystkie akcje znajdujące się w obrocie giełdowym na rynku podstawowym), WIG20 (wartość portfela akcji 20 spółek rynku podstawowego), MIDWIG (średnie spółki giełdowe), WIRR (spółki rynku równoległego) oraz NIF.

Różnice pomiędzy jednym a drugim rynkiem to sposób dokonywania transakcji

1. Fundusze inwestycyjne. Uczestnicy i instrumenty.

Fundusz inwestycyjny jest instytucją lokującą pulę zebranych od uczestników środków pieniężnych w różnego rodzaju instrumenty finansowe. Podstawowe zadanie funduszu inwestycyjnego to pomnażanie oszczędności powierzonych przez uczestników. Fundusze są więc pośrednikiem, umożliwiającym uzyskiwanie dochodów właściwych dla poszczególnych segmentów rynku finansowego. Jednocześnie uwalniają one uczestników od podejmowania samodzielnych decyzji inwestycyjnych.

Wyróżniamy fundusze inwestycyjne otwarte i zamknięte. Fundusze inwestycyjne otwarte sprzedają jednostki uczestnictwa, są łatwo dostępne, charakteryzują się możliwością szybkiego zakupu i umorzenia jednostek oraz posiadają  ograniczenia w zakresie instrumentów, w które mogą inwestować. Posiadają zmienną liczbę uczestników i liczbę jednostek uczestnictwa. Fundusz inwestycyjny zamknięty emitują certyfikaty inwestycyjne będące papierem wartościowym. Ich liczba jest stała. Fundusz może wprowadzać do obrotu kolejne emisje certyfikatów. Fundusze zamknięte są bardziej elastyczne, cechują się swobodniejszą polityką inwestycyjną i mają wyższy stopień ryzyka.

Uczestnikami funduszu inwestycyjnego mogą być osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej posiadające jednostki uczestnictwa lub certyfikaty inwestycyjne.

Instrumenty:
Akcja - udział w przedsiębiorstwie zwanym spółką akcyjną. Posiadanie akcji daje prawo do głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy oraz prawo do udziału w zysku osiąganym przez przedsiębiorstwo.

Obligacja - papier wartościowy stwierdzający fakt zaciągnięcia długu przez emitenta obligacji u jej nabywcy. Emitent obligacji zobowiązuje się do okresowego wypłacania jej posiadaczowi oprocentowania oraz - w terminie zwanym terminem wykupu - zwrotu jej wartości nominalnej.

Prawo poboru - przywilej pierwszeństwa przy zakupie nowych akcji spółki przez jej dotychczasowych akcjonariuszy proporcjonalnie do liczby akcji już posiadanych.

Prawo do nowych akcji - prawo do otrzymania akcji przez osoby, którym przydzielono akcje nowej emisji. W związku z tym, że prawa do akcji są papierami wartościowymi mogą być przedmiotem obrotu na GPW.

Warrant - prawo do kupna lub sprzedaży akcji lub innych aktywów po określonej cenie w określonym czasie w przyszłości.

Kontrakt terminowy - umowa kupna lub sprzedaży pewnych aktywów w określonym czasie w przyszłości po określonej cenie.

Kwity depozytowe - Adresatem są duże spółki chcące pozyskać kapitał poza granicami kraju pochodzenia. „Kwity są dokumentami emitowanymi przez banki zagraniczne, które zawierają prawo do akcji lub prawa z akcji wydawanych przez spółki akcyjne”.

Certyfikaty inwestycyjne - emitowane przez fundusze inwestycyjne, określają prawa majątkowe ich posiadaczy.

Pozostałe: Instrumenty pochodne i jednostki uczestnictwa.

1. Fundusze emerytalne.

Przedmiotem działania funduszu emerytalnego jest gromadzenie środków pieniężnych i ich lokowanie z przeznaczeniem na wypłatę członkom funduszu po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego,

Nowa ustawa 13.10.1998 r. o systemie społecznym, zaczęła obowiązywać od 1 stycznia 1999

Zmienił się model systemu ubezpieczeń emerytalnych. Utworzono odrębne fundusze dla każdego ubezpieczenia: emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe, ubezpieczenia zdrowotne - finansowane są z naszych podatków.

Świadczenia wypłacane z funduszy:

- z funduszu emerytalnego – emerytury,

- z funduszu rentowego – renty rodzinne, renty szkoleniowe, renty pogrzebowe, renty,

- z funduszu chorobowego – zasiłki chorobowe, opiekuńcze, porodowe, macierzyńskie.

- wypadkowe – renty dotyczą niezdolności do pracy.

W Polsce wiek emerytalny wynosi obecnie 60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn.

Polski system emerytalny dzieli się 3 filary:

1./ ZUS, Emerytura z I filara opiera się na systemie repartycyjnym, który ma charakter umowy pokoleniowej. Osoby pracujące opłacają składki, z których na bieżąco wypłacane są świadczenia dla emerytów. Wadą systemu repartycyjnego jest wysoka wrażliwość na proces starzenia się społeczeństwa i wzrost bezrobocia oraz duże uzależnienie od decyzji polityków. W przeciwieństwie do systemu kapitałowego, system repartycyjny jest niewrażliwy na kryzysy finansowe i wzrost inflacji.

2./ OFE (Otwarty Fundusz Emerytalny), W tzw. II filarze wybieramy fundusz emerytalny inwestujący środki przekazywane co miesiąc przez ZUS ze składki na I filar. Mają obowiązek pomnażania kapitału w sposób maksymalnie bezpieczny : w obligacje i inne papiery wartościowe emitowane lub gwarantowane przez Skarb Państwa lub NBP.

Przynależność do OFE jest obowiązkowa dla osób urodzonych po 31 grudnia 1968 roku.

OFE są zarządzane przez Powszechne Towarzystwa Emerytalne.

Do OFE trafia 7,3% wymiaru podstawy wymiaru składki.

3./ IKE tzw. III filar - Indywidualne Konto Emerytalne. Wpłaty na to konto jest dobrowolne.

1. Modele i podmioty polityki regionalnej.

Modele polityki regionalnej

- scentralizowana - zdecentralizowana

- prorozwojowa - zachowawcza

- skoncentrowana - rozproszona

- radykalne zmiany – powolny wzrost

- wyrównawcza - polaryzacyjna

Podmioty.

Obecnie polityka regionalna jest płaszczyzną współpracy organów rządowych, samorządowych, centralnych, regionalnych i lokalnych oraz organizacji międzynarodowych.
Politykę regionalną prowadzą władze państwa, zarówno bezpośrednio - przez poszczególne agendy rządu centralnego (w tym także za pośrednictwem wojewodów - przedstawicieli rządu w terenie), jak i za pomocą wyspecjalizowanych instytucji szczebla centralnego lub regionalnego, nie wchodzących w skład administracji rządowej. Do zadań rządu zalicza się:
wytyczanie kierunków rozwoju regionów w skali makro oraz zmian w zagospodarowaniu terytorium kraju z uwzględnieniem współpracy międzynarodowej
planowanie i realizacja działań ograniczających dysproporcje między regionami, wspierających restrukturyzację, budowa podstawowej infrastruktury techniczno-ekonomicznej (autostrad, gazociągów, sieci energetycznych, jednostek szkolnictwa wyższego).

1. Cele i instrumenty polityki regionalnej Unii Europejskiej.

Cele polityki regionalnej UE

Stymulowanie regionów zacofanych (PKB/ mieszkańca< 75% kraj), regionów depresyjnych o małej gęstości zaludnienia, odbywa się ono przez:

Współfinansowanie infrastruktury( komunalnej i w ochronie środowiska)

Wspieranie sektora MSP

Sektor MSP wspiera się poprze dotacje lub współfinansowanie inwestycji albo finansując część kosztów kredytu( bezpośrednio), pośrednio poprzez bezpłatne szkolenia, wspieranie przez fundusze gwarancyjne

Restrukturyzacja regionów depresyjnych( monofunkcyjnych, np. Wałbrzych)

Tam, gdzie jest załamanie gospodarcze. Polega na finansowaniu bezpośrednim lub pośrednim infrastruktury i MSP zajmujących się inną działalnością niż ten upadający sektor gospodarki.

Przystosowanie do zmian na rynku pracy

Cel ten ma charakter horyzontalny, odnosi się nie tyle do problemów regionalnych, co do społecznych; dotyczy problemu bezrobocia, dawniej „rozbito” go na dwa cele:1. Walka z bezrobociem absolwentów; 2. Walka z bezrobociem w obszarach restrukturyzacji;, odnoszący się do pracowników w starszym wieku, którzy przez wiele lat wykonywali ten sam zawód.

Wspieranie, stymulowanie regionów o małej gęstości zaludnienia

Odnosi się do regionów o niskiej gęstości zaludnienia, cele te w różnych okresach były realizowane w naszym kraju i UE w różnych formach, ale zawsze były zbieżne. Zgodnie ze strategią lizbońską wsparcia wymagać będą nie tylko przedsięwzięcia wspierające region, ale i te rozwojowe (nowoczesne)

Instrumenty polityki regionalnej UE

Fundusze strukturalne to podstawowy element realizacji polityki regionalnej. Fundusze strukturalne, których źródłami finansowania są składki członkowskie UE:

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego- Głównie poprzez wsparcie MSP- twarde i miękkie projekty inwestycyjne. Przewagę tu mają twarde, czyli inwestycje rzeczowe, zakup materiałów.

Europejski Fundusz Społeczny- finansuję się przedsięwzięcia sfery społecznej, np. dotyczące bezrobocia. Wspieranie Funduszu Pracy, zabezpieczenie socjalne. Tu przewagę mają projekty miękkie( inwestycje w naukę, programy edukacyjne i szkoleniowe itp.)

Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej - finansuje przedsięwzięcia wspierające transformację sektora rolnictwa i terenów wiejskich. Stymuluje rozwój MSP w obszarach wiejskich.

Europejski Fundusz Spójności- z którego korzystać mogą kraje, które uzyskały akcesję do UE. Jest to fundusz, który finansuje spójność przestrzenną, ochrony środowiska. Finansowane są z niego tzw. makrocele, np. wydatki na infrastrukturę komunikacyjną ( autostrady, przejścia promowe, lotniska) oraz infrastrukturę w ochronie środowiska, czyli makrocele takie jak np. wszelkie działania mające przyczynić się do oczyszczenia Bałtyku.

Instrument Finansowy wspierania Rybołówstwa- jest on dla rybaków tak jak EFOiGR

1. Endo – i egzogeniczne czynniki rozwoju regionalnego.

-Czynniki egzogeniczne (zewnętrzne): uwarunkowania związane z procesem globalizacji, uwarunkowania polityczne (w tym historyczne i związane z położeniem geograficznym regionu) oraz uwarunkowania związane ze stanem i zasobami (czyli kwestią jakościową i ilościową) środowiska przyrodniczego lub siecią komunikacyjną

-Czynniki endogeniczne (wewnętrzne): struktura ekonomiczna, zagospodarowanie ogólne, zaplecze badawcze, ośrodki akademickie, otoczenie około biznesowe, stan środowiska przyrodniczego i wolna przestrzeń pod zabudowę, dochody regionu, zdolności przyciągania inwestycji prywatnych, pozyskiwania subwencji i dotacji, konkurencyjności istniejących w regionie przedsiębiorstw, zasobów siły roboczej, wizerunek regionu

1. Czynniki determinujące konkurencyjność regionu.

Czynnikiem determinującym współcześnie konkurencyjność regionu jest rozwój tzw. gospodarki opartej na wiedzy. Wiąże się to m.in.:

1. ze zwiększeniem nakładów na badania i rozwój oraz innowacyjność gospodarki,

b) rozwojem zasobów ludzkich potrzebnych dla nowoczesnej gospodarki, w tym

zwłaszcza z promowaniem szkolnictwa zawodowego zorientowanego głównie na

zwiększenie zatrudnienia i rozwój regionalnej i lokalnej przedsiębiorczości

c) rozwojem infrastruktury niezbędnej dla rozwoju nowoczesnej gospodarki,

d) wspieraniem rozwoju regionalnego potencjału instytucji finansowych, doradczych i

otoczenia biznesowego, niezbędnego dla rozwoju konkurencyjnej gospodarki

e) wspieraniem powstawania gron przemysłowych oraz wspieraniem rozwój

najbardziej rozwiniętych centrów zaawansowanych technologii

f) wspieraniem budowy sieci upowszechniania rozwoju i dyfuzji rozwiązań

innowacyjnych – organizacyjnych i technologicznych

Ponadto czynnikiem determinującym konkurencyjność regionu powinien być rozwój regionalnej przedsiębiorczości oraz ukierunkowanych regionalnie inwestycji produkcyjnych i usługowych

Oznacza to przede wszystkim:

a) wsparcie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw,

b) wsparcie dla realizowania inwestycji zagranicznych zwiększających poziom

rozwoju gospodarczego zgodnie z wojewódzką strategią rozwoju,

c) rozwój regionalnych sieci kooperacyjnych i przepływu nowoczesnych technologii

do polskich przedsiębiorstw

Konkurencyjność regionu może również zależeć od:

a) specjalizacji poszczególnych regionów, prowadzącej do ukształtowania na

poszczególnych obszarach różnych profili społecznych i gospodarczych,

b) rozwoju polskich metropolii i obszarów metropolitalnych

c) rozwoju infrastruktury

d) rozwoju sieci osadniczej i miejskiej

1. Założenia polskiej polityki regionalnej po akcesji do Unii Europejskiej.

Środki z funduszy pomocowych, przyznane Polsce w ramach "polityki regionalnej", zostaną przeznaczone między innymi na:
- poprawę konkurencyjności gospodarki,
- rozwój ochrony środowiska regionów,
- modernizacja, rozbudowa dróg i kolei,
- przeciwdziałanie bezrobociu,
- przeciwdziałanie marginalizacji obszarów wiejskich.
Polityka regionalna w pierwszej kolejności dotyczy słabo rozwiniętych obszarów kraju. Powstał Narodowy Plan Rozwoju, przygotowany wspólnie przez pięć resortów (Ministerstwo Gospodarki, Rolnictwa, Pracy, Transportu i Gospodarki Morskiej oraz Ochrony Środowiska).

Zgodnie z założeniami Narodowej Strategii Spójności, strategicznym celem polityki regionalnej było tworzenie warunków konkurencyjności regionów oraz przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów w sposób sprzyjający długofalowemu rozwoju gospodarczemu kraju, jego spójności ekonomicznej, społecznej i terytorialnej oraz integracji UE.

Priorytety polityki regionalnej Narodowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2001-2006:

1. rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmocnieniu konkurencyjności polskich regionów w celu podnoszenia w celu podnoszenia ich atrakcyjności jako potencjalnego miejsca alokacji kapitałów zewnętrznych.

2. restrukturyzacja i dywersyfikacja bazy ekonomicznej regionów.

3. rozwój zasobów ludzkich

4. pomoc dla obszarów wymagających aktywizacji i zagrożonych marginalizacji

5. rozwój międzynarodowej współpracy regionów, w tym współpracy zagranicznej.

Po przystąpieniu do UE, cały obszar Polski został objęty Celem 1(kryterium zakwalifikowania się do Celu 1 to poziom PKP per capita niższy od 75% od średniego poziomu UE) wspólnotowej polityki regionalnej, który został zdefiniowany jako wspieranie rozwoju i strukturalnego dostosowania słabo rozwiniętych regionów UE. Realizacja tej polityki odbywała się za poprzez współfinansowanie krajowych programów i projektów rozwoju regionalnego za pomocą funduszy strukturalnych i Funduszy Spójności.

Priorytety Narodowego Planu Rozwoju i Wsparcia Wspólnoty 2004-2006:

1. wspomaganie osiągnięcia i utrzymania w dłuższym okresie wysokiego wzrostu PKB.

2. zwiększenia poziomu zatrudnienia i wykształcenia.

3. włączenie Polski w europejskie sieci infrastruktury transportowej i informacyjnej.

4. zwiększanie udziału sektorów o wysokiej wartości dodanej, rozwój technologii społeczeństwa informacyjnego.

5. redukcja nierówności społecznych poprzez prowadzenie kompleksowej polityki regionalnej i społecznej grup zagrożonych marginalizacją i wspomaganie integracji zawodowej tych grup.

Zasadnicze kierunki realizacji podstaw Wsparcia Wspólnoty na lata 2004-2006:

1. rozwój sektora przedsiębiorstw oraz wzrost zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw.

2. rozwój zasobów ludzkich.

3. zwiększenie poziomu inwestycji infrastrukturalnych związanych ze wzrostem gospodarczym i jakością życia.

4. poprawa warunków dla rozwoju regionalnego , w tym rozwoju obszarów wiejskich.

1. Waluta międzynarodowa w obrocie prywatnym i oficjalnym.

Za waluty międzynarodowe są uważane wszystkie rodzaje pieniądza powszechnie i w długim okresie używanego we wzajemnych rozliczeniach przez kraje trzecie i pełniącego w nich funkcje miernika wartości, środka płatniczego oraz środka gromadzenia rezerw.

Waluty w obrocie międzynarodowym pełnią funkcje pieniądza nie tylko na obszarze, gdzie są emitowane, ale także w obrocie międzynarodowym.

Obrót prywatny waluty międzynarodowej

- Obejmuje wykorzystanie danej waluty przez ogół podmiotów działających na rynku.

- Obrót oficjalny waluty międzynarodowej dotyczy zasadniczo władz monetarnych (banków centralnych, czy inne instytucji rządowe)

W obu przypadkach chodzi o wykorzystanie danej waluty przez rezydentów innych krajów (obszarów) niż ten, który jest emitentem tej waluty.

W obrocie prywatnym waluta międzynarodowa służy do:

- Wyrażania cen i fakturowania dostaw (jest to wtedy waluta notowań oraz fakturowania)

- Wykonania efektywnej płatności w ramach kontraktu międzynarodowego (waluta transakcyjna)
- Realizacji transakcji dewizowej dotyczącej wymiany między dwiema innymi walutami (waluta pośrednicząca)
- Pozyskiwania środków finansowych (waluta finansowania)
- Przechowywania zasobów finansowych (waluta inwestycyjna)
W obrocie oficjalnym waluta międzynarodowa może służyć jako:

- Waluta referencyjna, wobec której mogą być stabilizowane kursy innych walut

- Waluta interwencyjna, w której władze monetarne przeprowadzają interwencje na rynkach walutowych
- Waluta rezerwowa, w której są utrzymywane oficjalne rezerwy dewizowe.

1. Istota równowagi bilansu płatniczego.

Bilans płatniczy jest okresowym, usystematyzowanym zestawieniem transakcji gospodarczych dokonanych z różnych tytułów w ciągu danego okresu, zazwyczaj roku, między krajowymi a zagranicznymi jednostkami gospodarczymi.

Z formalnego punktu widzenia bilans płatniczy jest zawsze wyrównany. Nie oznacza to jednak, że z ekonomicznego punktu widzenia jest on zrównoważony.

Powstałe na koniec roku obrachunkowego saldo rachunku bieżącego ma swoje określone nazwy. Jeżeli wpływy z tytułu bieżących obrotów z zagranicą przeważają nad wydatkami, mówimy wtedy o nadwyżce bilansu obrotów bieżących. Z kolei przewaga wydatków nad wpływami oznacza deficyt bilansu bieżącego. Możliwe jest również zerowe saldo rozliczeń z zagranicą świadczące o równowadze bilansu.

Równowaga bilansu płatniczego występuje wtedy gdy bilans ten nie wykazuje ani deficytu ani nadwyżki przez pewien okres. To jest gdy należności i zobowiązania zarówno na rachunku bieżącym i kapitałowym są równe.

Równowaga rzeczywista występuje wtedy, gdy należności i zobowiązania są podejmowane bez ograniczeń i nie towarzyszy im utrzymująca się przez dłuższy czas nadwyżka bądź deficyt bilansu.
Równowaga pozorna wystąpi wtedy, kiedy równowaga transakcji jest osiągana poprzez zastosowanie restrykcyjnej polityki dewizowej lub handlowej.

1. Forma handlu zagranicznego.

Handel zagraniczny - wszelkie rodzaje działalności związane z utrzymaniem środków gospodarczych za granicą. W węższym znaczeniu jest to sprzedaż lub zakup za granicą dóbr materialnych czynników produkcji, technologii, myśli naukowej.
Podstawowe formy handlu zagranicznego to:

Import - polega na zakupie towarów oraz usług świadczonych przez podmioty za granicą, które są wykorzystywane przez podmioty gospodarcze istniejące w danym kraju. Import ma zapewnić zaopatrzenie gospodarki narodowej w towary, które nie mogą być wytwarzane w kraju ze względu na warunki naturalne, są produkowane w niedostatecznej ilości, nie są produkowane ze względu na zbyt wysokie koszty lub brak tradycji i zainteresowania producenta oraz mają wybitnie sezonowy charakter.

Export - to sprzedaż krajowego towaru za granicę. Eksportem jest również świadczenie usług podmiotom zagranicznym. Reeksport to sprzedaż za granicę towaru importowanego, często uszlachetnionego w kraju.
Eksport bezpośredni - polega na sprzedaży przez producenta własnych wyrobów za granicą bez pośrednika. Eksport pośredni - polega na sprzedaży przez producenta własnych wyrobów określonej firmie (firmom), zajmującej się eksportem.

Handel tranzytowy - polega na przewozie towarów przez terytorium danego kraju i jest realizowany przez podmiot, który jest pośrednikiem między importerem a eksporterem i ma swoją siedzibę poza terytorium kraju importera i eksportera. W handlu tranzytowym obrót towarowy nie jest dokonywany bezpośrednio między eksporterem w kraju wytworzenia a importerem w kraju odbiorcy, lecz odbywa się za pośrednictwem firmy tranzytowej znajdującej się w kraju trzecim.

Inne szczególne formy handlu zagranicznego to między innymi.

Obrót uszlachetniający, wysłanie za granicę produktu, który nie jest wykończony, w celu wykończenia go za granicą; o tym decydują względy finansowe, tańsza siła robocza.

Produkt wytworzony w jednym kraju wysyła się do kraju bardziej zaawansowanego technicznie, wraca z powrotem do kraju pochodzenia, często te procesy są dokonywane w strefach wolnocłowych.

Obrót reparacyjny, wysłanie za granicę w celu dokonania naprawy urządzeń, maszyn, aby dokonać napraw po tańszych kosztach.

Obrót licencjami oraz “know how”, przedmiotem obrotu są chronione znaki towarowe,

nie materialne dobra przemysłowe, obrót poprzez przeniesienia praw wyłącznych,

własności w postaci licencji.

Franchising Umowa, na mocy której za określoną opłatą firma daje zezwolenie innej firmie na używanie własnego znaku handlowego.

Termin ten oznacza również całokształt działań biznesowych przy prowadzeniu firmy, na które składają się: pomoc prawna, promocja marki, dostarczanie towarów, pomoc przy prowadzeniu interesów.

Taka forma interesów nie wymaga od przedsiębiorcy zbyt wiele, najczęściej jedynym wymogiem jest posiadanie odpowiedniej ilości gotówki. Przykładem takich firm są McDonalds lub DaGrasso.

Leasing: Jest umową cywilno prawną, uregulowaną przez Kodeks Cywilny, na mocy której leasingodawca przekazuje leasingobiorcy prawo to użytkowania określonego dobra (środka trwałego), którego jest właścicielem, w zamian za określone płatności, tzw. raty leasingowe.

Okres użytkowania przedmiotu leasingu jest ściśle określony. Zatem leasing polega na okresowym umożliwieniu odpłatnego korzystania z określonego dobra. Umowa leasingu jest porównywalna do umowy najmu.

Transakcje wiązane, kompensacyjne, barterowe, to takie, w których zakup lub sprzedaż towarów jest uzależniona od zakupu lub sprzedaży innych towarów.

1. Ryzyko faktyczne i formalne kursu walutowego.

Ryzyko kursu walutowego polega na tym, że w związku z niekorzystnymi zmianami kursów walutowych może nastąpić zmniejszenie należności lub wzrost zobowiązań w transakcjach zagranicznych w przeliczeniu na walutę krajową. Wystąpienie tego ryzyka jest zależne od dwóch warunków: po pierwsze, podmioty prowadzące wymianę z zagranicą muszą mieć należności i zobowiązania wyrażone w walutach obcych, a więc utrzymywać tzw. otwartą pozycję walutową, oraz po drugie, rzeczywiste kształtowanie się kursów walutowych musi odbiegać od ich stanu oczekiwanego.

Ryzyko faktyczne nazywane ekonomicznym ryzykiem kursowym, oddziałuje na całokształt działalności przedsiębiorstwa. Zmiany kursów walutowych powodują swoiste „upośledzenie” oczekiwanych w przyszłości strumieni pieniężnych związanych z określoną pozycją majątkową przedsiębiorstwa.

Ryzyko formalne znajduje swoje odzwierciedlenie w ewidencji księgowej i dlatego jest zamiennie nazywane ryzykiem księgowym

Księgowe (formalne) ryzyko kursowe można podzielić na:
Ryzyko poszczególnych transakcji, wynika z różnic kursowych będących skutkiem zmiany kursu walutowego w związku z rozbieżnością w czasie między momentem powstania należności lub zobowiązania a dniem ostatecznego rozliczenia transakcji.

Nieco inaczej wygląda kwestia ryzyka translacji, gdyż nie ma tu faktycznie zrealizowanych różnic kursowych, ponieważ nie następuje rzeczywista wymiana jednej waluty na inną. Dokonuje się wyłącznie ewidencji księgowej tego ryzyka, zwykle na ostatni dzień każdego roku.

W przypadku ryzyka bilansowego różnice kursowe powstają przez zmianę kursu walutowego albo między momentem powstania należności lub zobowiązania a momentem sporządzenia bilansu, albo między momentami sporządzenia dwóch kolejnych bilansów.

Ryzyko kursowe konsolidacyjne może przybrać formę strat lub zysków kursowych w momencie konsolidacji kont filii i oddziałów z różnych krajów przez jednostkę centralną.

1. Motywy międzynarodowego ruchu kapitału.

Międzynarodowy przepływ kapitału

pojęciem tym można objąć te wszystkie transakcje kapitałowe dokonane między krajowymi i zagranicznymi podmiotami gospodarczymi, które powodują zmianę wysokości lub struktury salda należności i zobowiązań danej gospodarki narodowej wobec zagranicy, czyli jej pozycji zagranicznej netto.

Motywy przepływu kapitału

• Przepływ o charakterze politycznym lub humanitarnym - charakteryzuje się chęcią niesienia zagranicy pomocy w postaci subsydiów oraz zwrotnej pomocy gospodarczej lub konieczność wyrównania zagranicy zawinionych na skutek działań wojennych strat i szkód poprzez zapłatę reparacji i odszkodowań.

• Przepływy o charakterze ekonomicznym - są podporządkowane zasadzie osiągania maksymalnych zysków oraz m.in.:

  • niższym kosztom inwestycji i produkcji za granicą niż w kraju inwestora

  • zapewnieniu dostępu do źródeł surowców

  • względy podatkowe

  • istnienie granic dla ekspansji wewnątrz kraju oraz obejście barier celnych

  • wykorzystanie przewagi technologicznej

  • różnice stóp procentowych na rynkach pieniężnych

  • produkcja dla przedsiębiorstwa macierzystego.

Charakter międzynarodowego przepływu kapitału

• Przepływy autonomiczne - są dokonywane przez określone podmioty, niezależnie od innych transakcji w bilansie płatniczym z zamiarem zmiany ich międzynarodowej pozycji wierzycielskiej lub dłużniczej.

Przykładem jest przepływ kapitału wywołany przez prywatnych przedsiębiorców, którzy inwestują kapitał za granicą w celu osiągnięcia wyższej stopy zysku.

• Przepływy indukowane - obejmują one wszelkie te transakcje, które stanowią pasywne dopasowanie się określonych pozycji w bilansie kapitałowym do transakcji bieżących lub autonomicznych przepływów kapitału.

Przykładem są transakcje dewizowe banku centralnego, podejmowane wskutek nierównowagi w bilansie obrotów bieżących, czy w zakresie autonomicznych przepływów kapitału.

1. Cele i narzędzia polityki handlowej.

Cele:

- zastosowanie środków ograniczających import (np. ceł importowych), jak i pobudzających

- wzrost eksportu (np. subsydiów eksportowych). W praktyce pojęcia, polityka handlowa i

- zagraniczna polityka ekonomiczna, są zazwyczaj używane zamiennie.

- wzrost korzyści z udziału w międzynarodowym podziale pracy, osiągany poprzez wzrost międzynarodowej zdolności konkurencyjnej (cel długookresowy)

- zachowanie równowagi płatniczej, pozytywne oddziaływanie na aktywność gospodarczą, ceny, stan zatrudnienia, postęp techniczny i technologiczny (cel krótko- i średniookresowy).

Wybór celów i narzędzi zagranicznej polityki handlowej determinowany jest przez czynniki wewnętrzne i zewnętrzne. Do tej pierwszej grupy należy np. poziom rozwoju gospodarczego, stabilizacja cen, poziom zatrudnienia. Do drugiej grupy zaliczamy zmiany polityczne na świecie, zmiany pozycji poszczególnych krajów na rynku międzynarodowym, działalność organizacji i instytucji międzynarodowych.

Narzędzia zagranicznej polityki handlowej:

Cła: głównym zadaniem ceł jest ochrona poszczególnych gałęzi gospodarki narodowej, a niekiedy także bilansu płatniczego.

Trzy ich rodzaje: cła wartościowe, cła specyficzne, cła kombinowane.

Cła mogą być ustalone na czas nieograniczony lub mieć np. cel sezonowy . Cła mogą być pobierane od: importu, eksportu lub tranzytu towarów przez terytorium kraju.

Narzędzia parataryfowe :

- opłaty fiskalne;

- opłaty specjalne

- podatki od importu

- depozyty importowe

- zmienne opłaty

- subsydia: zadaniem subsydiów eksportowych jest pomoc w zwiększeniu sprzedaży za granicą przez poprawę konkurencyjności towarów krajowych na rynku zagranicznym. Subsydia mogą być udzielane w formie: bezpośredniej lub pośredniej

- dumping: istotą dumpingu jest sprzedawanie takich samych produktów po różnych cenach.

Narzędzia pozataryfowe - zakaz eksportu/importu

- ograniczenia ilościowe nazywane też kwotami lub kontyngentami oznaczają wprowadzenie ściśle określonego limitu dopuszczalnej wielkości importu (lub eksportu).

- licencje eksportowe/importowe

- „dobrowolne” ograniczenia eksportu

- reguły pochodzenia

- przepisy domieszkowe;

- normy techniczne i sanitarne;

- zakupy rządowe.;

Narzędzia makroekonomiczne: polityka kursu walutowego; polityka stopy procentowej; polityka pieniężna; polityka fiskalna; polityka dochodowa; polityka budżetowa.