INSTYTUT INŻYNIERII ŚRODOWISKA UNIWERSYTET ZIELONOGÓRSKI
	GLEBOZNAWSTWO I REKULTYWACJA
I ROK INŻYNIERII ŚRODOWISKA STUDIA DZIENNE GRUPA 17 C	9.04.2012 TYDZIEŃ 5
KARTOGRAFIA GLEB AUTORZY OPRACOWANIA: PIOTR WAŚKOWICZ JAKUB WOŹNIAK

1. Część teoretyczna

Kartografia gleb zajmuje się sporządzaniem map glebowych na podstawie wyników badań przeprowadzonych w terenie. Mapy te przedstawiają zróżnicowanie terenowe gleb na płaszczyźnie wyrażone wydzielonymi jednostkami i opisane umownymi znakami.

Mapy glebowo-rolnicze zawierają dane na temat przydatności rolniczej gleb, oraz klasyfikacje i niektóre właściwości przyrodnicze gleb. Mapę taką dzieli się na kontury glebowe, czyli jednolitych obszarów pod względem opisywanych cech. W obrębie takich konturów znajdują się informacje na temat składu mechanicznego gleby i jego zmianach w profilu glebowym oraz informacje o klasach bioindykacyjnych. Mapy glebowo-rolnicze są podstawowym źródłem informacji na temat wartości użytkowej gleb danego obszaru oraz określaniu podatności gleb na degradacje i możliwości zastosowania działań rekultywacyjnych. Mapy te są sporządzane w skalach 1:5000 i 1:2500.

Kompleksy przydatności rolniczej powstały w wyniku zgrupowania różnych typów, podtypów gatunków gleb o podobnych właściwościach rolniczych, dzięki czemu mogą być używane w podobny sposób. Podczas kwalifikowania gleb do odpowiednich kompleksów bierze się pod uwagę takie cechy jak:

• Charakter i właściwości gleby

• Położenie gleby w rzeźbie terenu

• Warunki klimatyczne gleby

• Wilgotność

• Przydatność lub nieprzydatność pod dane użytki rolne

Nazwy kompleksów powstały w oparciu o gatunki roślin uprawnych, które w naszych warunkach klimatyczno-glebowych są najlepszymi wskaźnikami. Wyróżniamy 18 kompleksów przydatności rolniczej:

1. Pszenny bardzo dobry

2. Pszenny dobry

3. Pszenny wadliwy

4. Żytni bardzo dobry, albo pszenno-żytni

5. Żytni dobry

6. Żytni słaby

7. Żytni najsłabszy

8. Zbożowo-pastewny mocny

9. Zbożowo-pastewny słaby

10. Pszenny górski

11. Zbożowy górski

12. Owsiano-ziemniaczany górski

13. Owsiano-pastewny górski

14. Gleby orne przeznaczone pod użytki zielone

1z. Użytki zielone bardzo dobre i dobre

2z. Użytki zielone średnie

3z. Użytki zielone słabe i bardzo słabe

RN Gleby rolniczo nieprzydatne

Na mapach znajdują się również oznaczenia dotyczące systematyki glebowej opartej na opracowaniu IUNG z 1965 roku. Klasyfikacja ta wyróżnia typy i podtypy gleb:

1. Gleby bielicowe właściwe i pseudobielicowe

2. Gleby brunatne właściwe

Bw. Gleby brunatne wyługowane i brunatne kwaśne

D. Czarne ziemie właściwe

Dz. Czarne ziemie zdegradowane i ziemie szare

F. Mady

FG. Mady glejowe

G. Gleby glejowe

T. gleby torfowe i murszowo-torfowe (gleby bagienne)

Emt. Gleby mułowo-torfowe

Etm. Gleby torfowo-mułowe

M. Gleby murszowo-mineralne i murszowe

Gatunki gleb (skład mechaniczny):

pl – piasek luźny

plp – piasek luźny pylasty

psp – piasek słabo gliniasty pylasty

pglp – piasek gliniasty lekki pylasty

pgm – piasek gliniasty mocny

pgmp – piasek gliniasty mocny pylasty

gl – glina lekka

glp – glina lekka pylasta

gs – glina średnia

gsp – glina średnia pylasta

gc – glina ciężka

gcp – glina ciężka pylasta

ip – ił pylasty

i – ił

płz – pył zwykły

płi – pył ilasty

Oznaczenia graficzne zmiany składu mechanicznego w profilu glebowym:

. zmiana składu mechanicznego na głębokości do 50 cm

: zmiana składu mechanicznego na głębokości od 50 do 100 cm

.: zmian składu mechanicznego na głębokości od 100 do 150 cm

Poza wymienionymi wyżej właściwościami na mapie znajdujemy również informacje dotyczące biointanacyjnej klasyfikacji gleb, przeprowadzonej na podstawie produkcyjności gleb (aktualnej lub potencjalnej). Klasyfikacja ta oceniana jest na podstawie szeregu badań m.in. cech morfologicznych gleby, właściwości otoczenia profilu i właściwości fizyko-chemicznych gleby.

Bonitacyjna klasyfikacja gleb (gleby orne):

1. Gleby orne najlepsze

2. Gleby orne bardzo dobre

IIIa. Gleby orne dobre

IIIb. Gleby orne średnio dobre

IVa. Gleby orne średniej jakości, lepsze

IVb. Gleby orne średniej jakości, gorsze

V. Gleby orne słabe

VI. Gleby orne najsłabsze

VI Rz. Gleby pod zalesienia

Poza treścią klasyfikacyjną na mapach znajdują się również oznaczenia mówiące o sposobie użytkowania gruntów, wielkości konturów i ach kolejnych numerach oraz miejsca wykonania odkrywek glebowych

Symbole świadczące o sposobie użytkowania gruntu:

Ls – lasy

W – wody

WN – wody nieużytki

N – nieużytki

Tz – tereny zabudowane

Oznaczenia gleb deluwialnych oraz gatunków gleb mineralnych i organicznych:

d – utwory deluwialne

n – torfy niskie

v – torfy przejściowe i wysokie

ga – gytie

wl – wapno łąkowe

w – skała węglanowa w podłożu gleb niecałkowitych

pł – utwory pyłowe wodnego pochodzenia

żp – żwiry piaszczyste

żg – żwiry gliniaste

II. Część opisowa

Opisywane kontury glebowe: 179, 180, 182 o łącznej powierzchni 52,6 ha

Na podanym obszarze występuje kompleks użytków zielonych średnich (2z), w którego skład wchodzą użytki zielone występujące na glebach mineralnych, mułowo-torfowych, torfowych lub murszowych. Kompleks ten charakteryzuje się nie do końca uregulowanymi stosunkami wodnymi, co oznacza, że kompleks ten jest okresowo za suchy lub nadmiernie wilgotny. W klasyfikacji bonitacyjnej zalicza się do klasy III i IV, są to, zatem gleby orne. Z tego kompleksu można uzyskać do 3 ton siana średniej, jakości, a plon z zielonki wystarczy do wyżywienia 2 krów przez okres 130 dni.

We wszystkich opisywanych konturach występują torfy niskie, zajmujące głównie zgłębienia terenu np. doliny rzeczne, są wiec zasilane wodami powierzchniowymi i gruntowymi, zwykle bogate w biogeny, czyli pierwiastki niezbędne do życia. Torfy posiadają również dużą zdolność magazynowania wody. Na torfowiskach niskich zwykle występują m.in.: zarośla wierzbowe (niekiedy z udziałem brzozy), olsza czarna, trzcina oraz tatarak, mchy (głównie torfowe), skrzyp, jaskier ostry, niezapominajka

W części północnej (kontur glebowy 179, o powierzchni 14.4 ha) na głębokości 50-100 cm zachodzi zmiana profilu glebowego z torfów niskich na piasek luźny, który z kolei ma słabe właściwości wodne oraz sorpcyjne (słabo zatrzymują cząsteczki stałe i wodę) oraz są ubogie w składniki pokarmowe z tendencjami do przesuszania.

W części wschodniej (kontur glebowy 182o powierzchni 19.2 ha) również na głębokości 50-100 cm zachodzi zmiana profilu glebowego, ale z torfów niskich na gytie, czyli szary osad mineralno-organiczny powstający na dnie jezior, zwłaszcza eutroficznych (o dużej zawartości składników odżywczych). Materia organiczna pochodzi głównie ze szczątek organizmów (zwłaszcza fitoplanktonu), choć mocniej rozłożonych niż w torfach i w odróżnieniu od torfów materia ta gromadzi się całkowicie pod wodą, so sugeruję, że obszar ten był kiedyś jeziorem.

W skład gytii mogą też wchodzić węglany.

1. Literatura

1. A. Greinert, Przewodnik do ćwiczeń z gleboznawstwa i ochrony gleb, Wyd. Politechniki Zielonogórskiej, Zielona Góra, 1998

2. W. Jaroszewski, L. Marks, A. Radomski,  Słownik geologii dynamicznej, Wyd. Geologiczne, 1985.

3. Piotr Ilnicki, Torfowiska i torf, Wyd. AR, Poznań, 2002