Bezpieczeństwo i porządek publiczny w gminie
Zapewnienie bezpieczeństwa oraz porządku publicznego jest jednym z zadań własnych gminy oraz powiatu. W celu jego realizacji gminy m.in. tworzą straże miejskie, finansują Policję, wspierają programy walki z przemocą, a także organizują pozaszkolne zajęcia dla dzieci i młodzieży.
Poczucie bezpieczeństwa mieszkańców gmin oraz niski stopień przestępczości są jednym z czynników świadczących o rozwoju i atrakcyjności gmin. Nierzadko poziom bezpieczeństwa w danej gminie jest brany pod uwagę przez potencjalnych inwestorów. Podstawowym organem państwa powołanym do zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego jest Policja. Zgodnie z ustawą Policja jest umundurowaną i uzbrojoną formacją służącą społeczeństwu i przeznaczoną do ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz do utrzymywania bezpieczeństwa i porządku publicznego. Ustawa o samorządzie gminnym wskazuje, że jednym z zadań własnych gminy jest zaspokajanie zbiorowej potrzeby społeczności, jaką jest porządek publiczny. Natomiast ustawa o samorządzie powiatowym stanowi, że powiat wykonuje zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli. Troska o porządek publiczny jest więc zadaniem własnym obu szczebli samorządu terytorialnego. Z tą jednak różnicą, że samorząd powiatowy realizuje to zadanie, kiedy ma ono charakter ponadgminny.
Rada powiatu lub rada gminy może przekazać, na warunkach określonych w porozumieniu zawartym między organem wykonawczym powiatu lub gminy a właściwym komendantem powiatowym (miejskim) Policji, środki finansowe stanowiące dochody własne powiatu lub gminy dla Policji, z przeznaczeniem na:
• rekompensatę pieniężną za czas służby przekraczający normy przewidziane dla funkcjonariuszy Policji,
• nagrodę za osiągnięcia w służbie dla policjantów właściwych miejscowo komend powiatowych (miejskich) i komisariatów, którzy realizują zadania z zakresu służby prewencyjnej.
Samo porozumienie między władzami samorządowymi a Policją powinno określać rodzaje ustawowych zadań Policji finansowanych na podstawie porozumienia, wysokość oraz tryb i terminy przekazywania środków finansowych policji przez samorząd oraz sposób dokonywania oceny prawidłowości wykonania porozumienia.
Na wniosek rady powiatu lub rady gminy zwiększeniu może ulec liczba etatów Policji w rewirach dzielnicowych i posterunkach Policji, ponad liczbę ustaloną przez komendanta głównego Policji. Rozwiązanie takie jest możliwe, jeżeli organy samorządu zapewnią pokrycie kosztów utrzymania etatów Policji przez co najmniej pięciu lat, na warunkach określonych w porozumieniu zawartym między organem powiatu lub gminy a właściwym komendantem wojewódzkim Policji i zatwierdzonym przez komendanta głównego Policji. Strony porozumienia mogą przedłużać termin obowiązywania porozumienia na kolejnych co najmniej pięć lat. Przedłużenie okresu obowiązywania porozumienia wymaga stosownego aneksu, który podlega zatwierdzeniu przez komendanta głównego Policji.
Katalog bardziej szczegółowych postanowień, jaki powinien się znaleźć w porozumieniu, o którym mowa, określony został w rozporządzeniu ministra spraw wewnętrznych i administracji z 4 marca 1999 r. w sprawie szczegółowych warunków porozumienia między organem powiatu lub gminy a komendantem wojewódzkim Policji w zakresie pokrywania kosztów utrzymania dodatkowych etatów Policji w rewirach dzielnicowych i w posterunkach policji (Dz.U. z 1999 r. nr 22, poz. 208 ze zm.). I tak w porozumieniu w sprawie pokrywania kosztów utrzymania dodatkowych etatów Policji na terenie gminy lub powiatu, poza ogólnymi postanowieniami, o których mowa wyżej, powinny się znaleźć m.in.: termin obowiązywania porozumienia, liczba oraz struktura dodatkowych etatów, kryteria wyboru policjantów, wysokość kosztów utrzymania dodatkowych etatów na dany rok budżetowy oraz zakres odpowiedzialności z tytułu nieterminowego przekazania przez władze samorządowe środków finansowych oraz forma i szczegółowe rozliczenia z uwzględnieniem wymogów wynikających z przepisów dotyczących zasad finansowania wydatków publicznych.
Porozumienie może określać także obowiązek organu powiatu lub gminy: zapewnienia policjantom lokali mieszkalnych lub kwater tymczasowych oraz udostępnienia Policji pomieszczeń na cele służbowe związane z obsadą dodatkowych etatów. Koszty utrzymania dodatkowych etatów policyjnych to m.in. uposażenia policjantów, pozostałe świadczenia i należności finansowe policjantów (w tym np. nagrody roczne, uznaniowe i jubileuszowe), niezbędne wydatki pozapłacowe związane z wyposażeniem policjantów do pełnienia służby.
Trzeba pamiętać, iż koszty utrzymania dodatkowych etatów podlegają, w każdym kolejnym roku obowiązywania porozumienia, aktualizacji uwzględniającej faktyczny ich wzrost.
Skutki finansowe z tytułu nieterminowego przekazania środków finansowych lub przekazania w niższej wysokości niż ustalona obciążają odpowiednio budżet gminy lub powiatu. Środki finansowe na utrzymanie dodatkowych etatów Policji na terenie gminy lub powiatu nie mogą być wykorzystane na inne cele niż określone w porozumieniu. Kontrolę prawidłowości wykorzystania środków finansowych sprawuje w imieniu stron porozumienia komendant główny Policji. Komendant główny Policji informuje strony porozumienia o wynikach przeprowadzonej kontroli.
W celu jak najlepszej realizacji obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa mieszkańcom samorządy coraz częściej podejmują ścisłą współpracę z Policją. Współpraca taka najlepiej objawia się przy tworzeniu rewirów dzielnicowych oraz dodatkowych posterunków Policji. W obecnej sytuacji finansów państwa tworzenie rewirów dzielnicowych i posterunków Policji w znacznej mierze zależy od możliwości budżetowych Policji. Z tych względów duże znaczenie ma tutaj współpraca samorządów z Policją. Społeczność lokalna i przedstawiciele samorządu lokalnego wpływają na tworzenie np. rewirów dzielnicowych poprzez sygnalizowanie potrzeby ich utworzenia oraz udzielanie Policji odpowiedniego wsparcia. Najczęściej objawia się ono poprzez bezpłatne użyczanie lokalu na posterunek Policji lub remontowaniu już istniejących pomieszczeń oraz pokrywaniu kosztów utrzymania dodatkowych etatów dzielnicowych. Gminy bardzo często decydują się także na wygospodarowanie ze środków budżetowych pieniędzy na zakup sprzętu łączności, samochodów, motocykli oraz paliwa do sprzętu transportowego. Taki rodzaj współpracy między samorządem a Policją niewątpliwie korzystnie wpływa na poprawę bezpieczeństwa mieszkańców gmin. To przecież dzielnicowi są najbliżej mieszkańców i słyszą o ich problemach.
Ich działalność może nie tylko pomóc w zwalczaniu już istniejącej przestępczości, ale także często przyczynić się do walki z przestępczością dopiero rozwijającą się i niewywołującą jeszcze dużych szkód.
DZIAŁANIA STRAŻY GMINNYCH
Do zadań straży należy w szczególności:
• ochrona spokoju i porządku w miejscach publicznych,
• czuwanie nad porządkiem i kontrolą ruchu drogowego - w zakresie określonym w przepisach o ruchu drogowym,
• współdziałanie z właściwymi podmiotami w zakresie ratowania życia i zdrowia obywateli, pomocy w usuwaniu awarii technicznych i skutków klęsk żywiołowych oraz innych miejscowych zagrożeń,
• zabezpieczenie miejsca przestępstwa, katastrofy lub innego podobnego zdarzenia albo miejsc zagrożonych takim zdarzeniem przed dostępem osób postronnych lub zniszczeniem śladów i dowodów, do momentu przybycia właściwych służb, a także ustalenie, w miarę możliwości, świadków zdarzenia,
• ochrona obiektów komunalnych i urządzeń użyteczności publicznej,
• współdziałanie z organizatorami i innymi służbami w ochronie porządku podczas zgromadzeń i imprez publicznych,
• doprowadzanie osób nietrzeźwych do izby wytrzeźwień lub miejsca ich zamieszkania, jeżeli osoby te zachowaniem swoim dają powód do zgorszenia w miejscu publicznym, znajdują się w okolicznościach zagrażających ich życiu lub zdrowiu albo zagrażają życiu i zdrowiu innych osób,
• informowanie społeczności lokalnej o stanie i rodzajach zagrożeń, a także inicjowanie i uczestnictwo w działaniach mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi,
• konwojowanie dokumentów, przedmiotów wartościowych lub wartości pieniężnych dla potrzeb gminy.
Zgodnie z ustawą o Policji komendanci Policji składają roczne sprawozdania ze swojej działalności, a także informacje o stanie porządku i bezpieczeństwa publicznego właściwym wojewodom, starostom, wójtom (burmistrzom lub prezydentom miast), a także radom powiatów i gmin. W razie zagrożenia bezpieczeństwa publicznego lub zakłócenia porządku publicznego sprawozdania i informacje składa się tym organom niezwłocznie na każde ich żądanie. Pewien wyjątek dotyczy miasta stołecznego Warszawa, gdzie komendant stołeczny Policji składa sprawozdanie, a także informacje o stanie porządku i bezpieczeństwa wojewodzie mazowieckiemu oraz, w zakresie dotyczącym działalności Policji na obszarze m.st. Warszawa, prezydentowi m.st. Warszawy i Radzie m.st. Warszawy. Natomiast komendanci rejonowi Policji w tym szczególnym przypadku nie składają odrębnych sprawozdań. Rada powiatu (miasta) oraz rada gminy na podstawie powyższych sprawozdań i informacji może określić, w drodze uchwały, istotne dla wspólnoty samorządowej zagrożenia bezpieczeństwa i porządku publicznego. Uchwała ta nie może jednak dotyczyć wykonania konkretnej czynności służbowej ani określać sposobu wykonywania zadań przez Policję.
Każdy wójt (burmistrz, prezydent miasta) lub starosta może żądać od właściwego komendanta Policji przywrócenia stanu zgodnego z porządkiem prawnym lub podjęcia działań zapobiegających naruszeniu prawa, a także zmierzających do usunięcia zagrożenia bezpieczeństwa i porządku publicznego. Żądanie to nie może dotyczyć czynności operacyjno-rozpoznawczych, dochodzeniowo-śledczych oraz czynności z zakresu ścigania wykroczeń. Żądanie to nie może również dotyczyć wykonania konkretnej czynności służbowej ani określać sposobu wykonania zadania przez Policję. Należy pamiętać, że wójt (burmistrz, prezydent miasta) lub starosta ponoszą wyłączną odpowiedzialność za treść żądania (żądanie naruszające prawo jest nieważne, jego nieważności stwierdza wojewoda), a przekazane ustnie wymaga potwierdzenia na piśmie. W przypadku, gdy właściwy komendant Policji nie jest w stanie wykonać żądania wójta bądź starosty niezwłocznie przedkłada sprawę komendantowi Policji wyższego stopnia.
PRZYKŁAD
SUKCES PROGRAMU
Kilkadziesiąt szkół z całego kraju otrzymało granty w programie aktywizującym społeczności szkolne - Szkoła bez przemocy. Celem programu jest przeciwdziałanie przemocy w polskich szkołach przez zwiększenie świadomości problemu oraz kształtowanie postaw niezgody wobec przemocy, a także dostarczanie szkołom konkretnego wsparcia i narzędzi, które skutecznie by ją zwalczały. Program skierowany jest do szkół, przedstawicieli administracji i organizacji pozarządowych. Każda z nagrodzonych w programie placówek otrzyma dotacje w wysokości 5 tys. zł na realizację planowanych długofalowych działań, których celem ma być wzmacnianie społeczności szkolnych i jednocześnie profilaktyka przemocy. Prace mogli zgłaszać zarówno nauczyciele, jak i uczniowie oraz rodzice. Każda szkoła mogła złożyć maksymalnie trzy projekty w pięciu obszarach tematycznych: kultura i sztuka, tolerancja i integracja, mój region, edukacja z internetem oraz sport. Podsumowaniem działań programu Szkoła bez przemocy ma być ogólnopolska manifestacja dzieci i młodzieży w dniu Szkoły bez przemocy, który przypada 2 czerwca. W tym dniu społeczności szkolne będą mogły wyrazić swój sprzeciw wobec przemocy i agresji.
Uzupełnieniem pracy Policji i dzielnicowych, przyczyniającym się do poprawy bezpieczeństwa mieszkańców, może być powoływanie straży miejskich. Straż miejska to samorządowa umundurowana formacja powoływana do ochrony porządku publicznego na terenie gminy, mająca spełniać służebną rolę wobec społeczności lokalnej. Tworzy ją rada gminy, a koszty związane z funkcjonowaniem straży w całości pokrywane są z budżetu gminy. Straż miejska wykonuje zadania w zakresie ochrony porządku publicznego wynikające z ustaw i aktów prawa miejscowego. Zakres zadań straży oraz ich efekty są jednak zróżnicowane w zależności od wyznaczanych przez gminy kryteriów współpracy z Policją, stanu zatrudnienia, wyszkolenia i doświadczenia strażników itp. W większości miast od wielu lat podstawową tendencją jest wyznaczanie strażom roli formacji wspomagających Policję w walce z przestępczością pospolitą, zakłóceniami porządku publicznego i spokoju oraz patologiami społecznymi (m.in. alkoholizmem, narkomanią). W tych też dziedzinach straże wykazują wzmożoną aktywność. Kolejnym priorytetem są zwykle zadania związane z estetyką miasta i ochroną środowiska. Patrole straży miejskiej pilnują np., by mieszkańcy nie zaśmiecali lasów lub parków, dzięki czemu odciążają Policję w karaniu tak drobnych wykroczeń.
Dodatkowo straże miejskie bardzo często włączane są do realizacji programów prewencyjnych, w szczególności skierowanych do dzieci i młodzieży. Przejmują one również wiele zadań o charakterze administracyjno-porządkowym, które wcześniej realizowała Policja, np. egzekwowanie przepisów porządkowych, doprowadzanie osób nietrzeźwych do izb wytrzeźwień.
Straże zabezpieczają także różnego rodzaju imprezy masowe i uroczystości organizowane na rzecz społeczności lokalnych, takie jak np. festyny, koncerty, wystawy itp. Z uwagi na zbliżone uprawnienia porządkowe Straży i Policji, ważna jest również jakość współpracy pomiędzy tymi służbami. Najczęściej współpraca ta dotyczy stałej wymiany informacji o zagrożeniach występujących na określonym terenie, organizowania systemu łączności Policji i Straży, wspólnego prowadzenia działań porządkowych oraz organizowania wspólnych szkoleń. Powszechnie występują uregulowania formalne w postaci porozumień zawieranych przez burmistrzów, prezydentów i wójtów z właściwymi komendantami Policji w sprawie szczegółowych zasad współpracy. Zwykłą praktyką jest bieżąca wymiana informacji o zagrożeniach, przestępczości pospolitej. Stałą i powszechną formą współpracy są tzw. patrole mieszane. Stanowi to wymierne wsparcie służb policyjnych i odciążenie od wielu czynności porządkowych.
Straż gminną może utworzyć rada gminy po zasięgnięciu opinii właściwego terytorialnie komendanta wojewódzkiego Policji, zaś rozwiązać ją po powiadomieniu właściwego terytorialnie komendanta wojewódzkiego Policji. Gminy sąsiadujące na obszarze jednego województwa mogą zawrzeć, po zasięgnięciu opinii właściwego terytorialnie komendanta wojewódzkiego Policji, porozumienie o utworzeniu wspólnej straży. W porozumieniu ustala się w szczególności zasięg terytorialny działania straży i sposób jej finansowania przez zainteresowane gminy oraz wyznacza się radę gminy, która nada regulamin straży i której straż będzie podlegać.
Strażą kieruje komendant powoływany i odwoływany przez wójta, burmistrza (prezydenta miasta) po zasięgnięciu opinii właściwego terytorialnie komendanta wojewódzkiego Policji. Przełożonym komendanta jest wójt, burmistrz (prezydent miasta), który również sprawuje nadzór nad jej działalnością, a w zakresie fachowym - komendant główny Policji poprzez właściwego terytorialnie komendanta wojewódzkiego Policji.
Straż Miejska może być istotnym uzupełnieniem systemu bezpieczeństwa obywateli. Często jej zasługi w zwalczaniu drobnych zakłóceń porządku publicznego mogą być nieocenione. Problemem mogą być jednak pieniądze, gdyż na finansowanie Straży Miejskiej mogą pozwolić sobie jedynie duże i bogate gminy. Taka forma poprawy bezpieczeństwa nie ma jednak praktycznego zastosowania w małych gminach, które nie są w stanie wygospodarować potrzebnych środków.
PRZYKŁAD
NOWY SPRZĘT DLA POLICJANTÓW
W Komendzie Powiatowej Policji w Nowym Dworze Mazowieckim przekazano w lutym tego roku nowe wyposażenie dla nowodworskich policjantów. Trzy samochody marki KIA oraz sprzęt komputerowy i sprzęt techniki policyjnej trafiły do Czosnowa, Nasielska i Nowego Dworu. Sprzęt zakupiony został ze środków Policji, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego i jednostek samorządu terytorialnego. W kosztach zakupu radiowozów partycypowały władze miasta Nowy Dwór Mazowiecki, które przekazały 30 tys. zł, władze gminy Leoncin, które wpłaciły 20 tys. zł, oraz władze starostwa powiatowego, które przekazały 10 tys. zł.
Ponadto na zakup sprzętu komputerowego i wyposażenia, które zostły przekazane policjantom, zaangażował się burmistrz miasta Nowy Dwór Mazowiecki, który wygospodarował na ten cel 20 tys. zł.
Źródło: UM Nowy Dwór Mazowiecki
Współpraca jednostek samorządu terytorialnego z Policją na rzecz poprawy bezpieczeństwa lokalnego odbywa się w trakcie prac w powiatowych komisjach bezpieczeństwa i porządku.
Na podstawie ustawy o samorządzie powiatowym, w celu realizacji zadań starosty w zakresie zwierzchnictwa nad powiatowymi służbami, inspekcjami i strażami oraz zadań określonych w ustawach w zakresie porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli, tworzy się komisję bezpieczeństwa i porządku. Kadencja komisji trwa trzy lata, a do jej zadań należy:
• ocena zagrożeń porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli na terenie powiatu,
• opiniowanie pracy Policji i innych powiatowych służb, inspekcji i straży, a także jednostek organizacyjnych wykonujących na terenie powiatu zadania z zakresu porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,
• przygotowywanie projektu powiatowego programu zapobiegania przestępczości oraz porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,
• opiniowanie projektów innych programów współdziałania Policji i innych powiatowych służb, inspekcji i straży oraz jednostek organizacyjnych wykonujących na terenie powiatu zadania z zakresu porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,
• opiniowanie projektu budżetu powiatu - w zakresie porządku publicznego,
• opiniowanie projektów aktów prawa miejscowego i innych dokumentów w sprawach związanych z wykonywaniem zadań związanych z bezpieczeństwem obywateli,
• opiniowanie, zleconych przez starostę, zagadnień dotyczących porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli.
Skutkiem takich zadań komisji jest jeszcze lepsze opracowanie informacji o rzeczywistych zagrożeniach lokalnych oraz sporządzenie mapy zagrożeń, pozwalającej na przedstawienie skali oraz rozmieszczenia negatywnych zjawisk. Prawidłowo przeprowadzona analiza daje obraz zagadnień i pozwala określić strategiczne kierunki działań profilaktycznych. Dzięki temu takie jednostki jak Policja lub Straż Miejska mają lepszy obraz występujących zagrożeń i są lepiej przygotowane do walki z nimi.
PRZYKŁAD
KAMERY W MIEŚCIE
Obecnie białostocki system monitoringu liczy 26 kamer. Do nich trzeba dorzucić cztery zamontowane ostatnio. Do końca roku wzbogaci się jeszcze o 54 urządzenia. Koszty tego przedsięwięcia to około 1,2 mln zł. Ale na tym nie kończą się plany powiększania systemu monitoringu. W tegorocznym budżecie miasta jest 800 tys. zł na montaż kolejnych kamer. Pieniądze te powinny wystarczyć na około 20 kamer. W ich lokalizacja pomogą policjanci i strażnicy miejscy. Urzędnicy szykują się ponadto do ustawiania kolejnych masztów na fotoradary. W budżecie miasta zapisanona ten cel 200 tys. zł.
Źródło: Wrota Podlasia, PAP
W skład każdej powiatowej komisji bezpieczeństwa i porządku wchodzi starosta jako przewodniczący komisji, dwóch radnych delegowanych przez radę powiatu, trzy osoby powołane przez starostę spośród osób wyróżniających się wiedzą o problemach będących przedmiotem prac komisji oraz cieszących się wśród miejscowej społeczności osobistym autorytetem i zaufaniem publicznym, w szczególności przedstawicieli samorządów gminnych, organizacji pozarządowych, pracowników oświaty, a także instytucji zajmujących się zwalczaniem zjawisk patologii społecznych i zapobieganiem bezrobociu, dwóch przedstawicieli delegowanych przez komendanta powiatowego (miejskiego) Policji, a w przypadku m.st. Warszawa delegowanych przez komendanta stołecznego Policji. W pracach komisji uczestniczy także prokurator wskazany przez właściwego prokuratora okręgowego.
Starosta może również powołać do udziału w pracach komisji funkcjonariuszy i pracowników innych niż Policja powiatowych służb, inspekcji i straży oraz pracowników innych organów administracji publicznej wykonujących zadania z zakresu porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli na terenie powiatu. Osoby te (funkcjonariusze i pracownicy) uczestniczą w pracach komisji z głosem doradczym.
Odwołanie członka komisji przed upływem kadencji jest możliwe jedynie z ważnych powodów, które podaje się na piśmie. Członkostwo w komisji radnego delegowanego przez radę powiatu ustaje zawsze z wygaśnięciem jego mandatu. W przypadku śmierci, odwołania lub rezygnacji członka komisji przed upływem kadencji organ, który go powołał lub delegował, powołuje lub deleguje nowego członka komisji na okres pozostały do upływu kadencji poprzedniego członka. Przewodniczący komisji w celu wykonania zadań komisji może żądać od Policji oraz innych powiatowych służb, inspekcji i straży, a także od powiatowych i gminnych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania z zakresu porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli, dokumentów i informacji o ich pracy, z wyjątkiem akt personalnych pracowników i funkcjonariuszy, materiałów operacyjno-rozpoznawczych lub dochodzeniowo-śledczych oraz akt w indywidualnych sprawach administracyjnych. Na podstawie ustawy o Policji komendanci powiatowi (miejscy) Policji są obowiązani udostępniać komisji bezpieczeństwa i porządku, na żądanie jej przewodniczącego, powyższe dokumenty i informacje dotyczące pracy Policji na terenie powiatu. Komisja przy wykonywaniu swoich zadań może współpracować również z samorządami gmin z terenu powiatu, a także ze stowarzyszeniami, fundacjami, kościołami i związkami wyznaniowymi oraz innymi organizacjami i instytucjami. Warto pamiętać, że nie później niż do końca stycznia następnego roku kalendarzowego starosta składa radzie powiatu sprawozdanie z działalności komisji za rok ubiegły. Sprawozdanie starosty ogłasza się w wojewódzkim dzienniku urzędowym.
Koszty działania komisji pokrywa się ze środków własnych budżetu powiatu. Rada powiatu określi zasady zwrotu członkom komisji i osobom powołanym do udziału w jej pracach wydatków rzeczywiście poniesionych w związku z udziałem w pracach komisji, stosując odpowiednio przepisy o zwrocie kosztów podróży służbowych dla radnych powiatu. Natomiast obsługę administracyjno-biurową komisji zapewnia starostwo.
Istnieje również możliwość, w której prezydent miasta na prawach powiatu i starosta powiatu graniczącego z takim miastem mogą utworzyć, w drodze porozumienia, wspólną komisję dla miasta na prawach powiatu oraz powiatu graniczącego z takim miastem. W takim przypadku prezydent miasta i starosta współprzewodniczą komisji. Do powołania wspólnej komisji potrzebne jest porozumienie, które w szczególności określa:
• tryb powoływania członków komisji,
• zasady pokrywania kosztów działania komisji oraz zwrotu członkom komisji i osobom powołanym do udziału w jej pracach wydatków rzeczywiście poniesionych w związku z udziałem w pracach komisji,
• zasady obsługi administracyjno-biurowej komisji.
Ustawa o samorządzie powiatowym nie określa m.in. sposobu i trybu podejmowania uchwał, trybu zwoływania komisji. Nie został też wskazany żaden organ uprawniony do ustalania zasad i trybu pracy komisji. W tej sytuacji należy uznać, że uprawniona jest do tego tylko sama komisja.
W przeciwieństwie do innych programów, które powiat może realizować, powiatowy program zapobiegania przestępczości oraz porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli uzyskał ustawowe umocowanie, a jego przygotowanie zostało zaliczone do podstawowych i obowiązkowych zadań komisji bezpieczeństwa i porządku, natomiast jego przyjęcie należy do wyłącznej właściwości rady powiatu.
Zdaniem ekspertów utworzenie powiatowych komisji bezpieczeństwa i porządku jest ważnym krokiem w kierunku uznania samorządów lokalnych i ich organów za istotne ogniwo koordynacji lokalnych inicjatyw prewencyjnych, realizowanych wraz z Policją i z uwzględnieniem wszystkich instytucji zaangażowanych w programy czy działania prewencyjne.
PRZYKŁAD
PROGRAM PREWENCYJNY
1 marca ruszył nowy program prewencyjny sosnowieckiej Policji w ramach rządowej strategii ograniczania przestępczości i aspołecznych zachowań Razem Bezpieczniej.
Program w swym założeniu ma za zadanie stworzyć lokalny system bezpieczeństwa.
Program podzielony został na 4 płaszczyzny. Najbardziej ogólna - moje miasto - i bardziej szczegółowe, a zarazem bliższe każdemu z mieszkańców - moja dzielnica, moja ulica, mój dom. Program ma pokazać mieszkańcom, że oni sami dzięki swojemu zainteresowaniu i aktywności mogą w znacznym stopniu wpływać na poprawę bezpieczeństwa. Ponadto program zakłada współpracę pomiędzy podmiotami, które bezpośrednio odpowiadają za bezpieczeństwo. Głównym celem jest poprawa bezpieczeństwa w mieście oraz poczucia bezpieczeństwa wśród mieszkańców. Niniejszy program w głównej mierze realizowany będzie przez funkcjonariuszy Komendy Miejskiej Policji w Sosnowcu. Odpowiednie działania podejmie również Straż Miejska. Wsparcia finansowego udzielą władze lokalne. Ocena stopnia realizacji założeń zawartych w programie będzie odbywać się w systemie półrocznym. Sprawozdania będą zawierać zarówno ocenę stopnia realizacji założeń, jak również uzyskane efekty, napotkane trudności podczas realizacji programu oraz stosowne wnioski.
Źródło: Biuletyn informacyjny UM Sosnowiec
Na terenie gmin, w których lokalne społeczności czują się zagrożone różnego rodzaju przestępczością, powstają niekiedy grupy samoobrony. Najczęściej działają one na zasadach sąsiedzkiej pomocy, sąsiedzkiej czujności i straży obywatelskich. Działania tych grup polegają w szczególności na prewencyjnych obchodach miejsc zagrożonych oraz informowaniu organów porządkowych o zaistniałych zagrożeniach. Współpracujące z Policją, dobrze zorganizowane i działające zgodnie z prawem organizacje samoobrony istotnie wpływają na poprawę bezpieczeństwa najbliższego otoczenia, jak osiedle, ulica, blok, dom, parking czy ogródki działkowe. W większości gmin inicjatorami ich powstawania są przede wszystkim Policja i działkowicze. Niemniej jednak władze lokalne są coraz bardziej zainteresowane ich tworzeniem i wspieraniem. Taka forma poprawy bezpieczeństwa nie wymaga bowiem dużych nakładów finansowych. Jedynym jej problemem może być niechęć społeczeństwa, które szczególnie w dużych ośrodkach miejskich jest zabiegane, do udziału w tego rodzaju przedsięwzięciach. Z tego względu tworzeniem straży obywatelskich są zainteresowane przede wszystkim małe i biedniejsze gminy.
PRZYKŁAD
MONITORING W SZKOŁACH
26 lutego odbył się oficjalny odbiór techniczny zamontowanego w szkołach gminy Wielka Wieś monitoringu. W ubiegłym roku rada gminy dostrzegła problem, jaki mogą stanowić w szkołach drobne kradzieże, wymuszenia, zastraszanie czy niszczenie mienia, i zdecydowała o przeznaczeniu kwoty ponad 60 tys. zł na montaż monitoringu wizyjnego. Zdaniem władz gminy instalacja takiego systemu pozwoli zabezpieczyć przed tymi zagrożeniami zarówno uczniów, jak i obiekty szkolne (łącznie z powstałymi w ostatnich latach obiektami sportowymi). Dyrektorzy czterech szkół z terenu gminy Wielka Wieś (szkoły podstawowe w Bęble i Wielkiej Wsi, Gimnazjum w Białym Kościele, Zespół Szkolno-Przedszkolny w Modlnicy) podpisali umowy na montaż systemów monitoringu w swoich placówkach w grudniu 2007 r. Poza pieniędzmi przyznanymi szkołom przez radę gminy dodatkową kwotę 12 tys. zł z Ministerstwa Edukacji Narodowej w ramach rządowego programu Monitoring wizyjny w szkołach i placówkach otrzymał na ten cel Zespół Szkolno-Przedszkolny w Modlnicy, który jako jedyny spełnił warunek liczby uczniów przekraczającej 200 osób. Wniosek o to dofinansowanie musiał zawierać wiele informacji dotyczących placówki.
Łączna kwota przeznaczona na monitoring w Modlnicy wynosi 25 tys. zł. Odpowiednio do Gimnazjum w Białym Kościele zostało przekazane 20 tys., a do szkół podstawowych w Bęble i Wielkiej Wsi po 14 tys. zł.
Źródło: Urząd Gminy Wielka Wieś Wydział Promocji i Rozwoju Gminy
Zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym w zakresie nieuregulowanym w odrębnych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących rada gminy może wydawać przepisy porządkowe, jeżeli jest to niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Przepisy te mogą przewidywać za ich naruszanie karę grzywny wymierzaną w trybie i na zasadach określonych w prawie o wykroczeniach. W przypadku niecierpiącym zwłoki przepisy porządkowe może wydać wójt, w formie zarządzenia. Zarządzenie to podlega zatwierdzeniu na najbliższej sesji rady gminy. Traci ono moc w razie odmowy zatwierdzenia bądź nieprzedstawienia do zatwierdzenia na najbliższej sesji rady. W razie nieprzedstawienia do zatwierdzenia lub odmowy zatwierdzenia zarządzenia rada gminy określa termin utraty jego mocy obowiązującej. Wójt przesyła przepisy porządkowe do wiadomości wójtom sąsiednich gmin i staroście powiatu, w którym leży gmina, następnego dnia po ich ustanowieniu.
ROLA STRAŻY OBYWATELSKIEJ
Prawa i obowiązki członków straży obywatelskich:
• obowiązek powiadamiania organów ścigania o popełnionym przestępstwie,
• możliwość ujęcia osoby na gorącym uczynku przestępstwa,
• udzielenie doraźnej pomocy policjantowi,
• możliwość działania w ramach obrony koniecznej i stanu wyższej konieczności.
Władze samorządowe mogą skutecznie zapobiegać przestępczości i zagrożeniom także poprzez eliminację ich przyczyn, np. bezrobocia, braku opieki nad małoletnimi. Mogą one także zapobiegać przestępstwom, np. poprzez właściwe oświetlenie ulic, parkingów. Zgodnie z wieloletnimi badaniami prowadzonymi przez różne instytucje samorządowe i naukowe, najlepszą formą poprawy bezpieczeństwa i walki z przestępczością jest profilaktyka. Ważne są przede wszystkim profilaktyka prowadzona wśród dzieci i młodzieży oraz działania podejmowane na rzecz ich bezpieczeństwa.
Jedną z bardzo popularnych form pomocy dzieciom i młodzieży jest tworzenie i finansowanie gminnych świetlic socjoterapeutycznych i opiekuńczo-wychowawczych. Świetlice takie finansowane są najczęściej ze środków gminnych. Mogą do nich uczęszczać dzieci i młodzież z trudnych i patologicznych środowisk. W świetlicach mogą one odrabiać lekcje oraz korzystać z dodatkowych form nauki, jak np. kursy językowe lub komputerowe. Dodatkowo są one pod stałą opieką pedagogów i psychologów, którzy pomagają im w rozwiązywaniu rodzinnych i osobistych problemów. Dzieci i młodzież uczą się w nich normalnego życia i dostają szansę na lepszy rozwój swoich zainteresowań. Dodatkowo nie muszą wychowywać się na ulicy, gdzie statystycznie najwięcej można nauczyć się kryminogennych zachowań.
Inną profilaktyczną formą poprawy bezpieczeństwa mieszkańców jest tworzenie i finansowanie przez gminy placówek pomagających ofiarom przemocy w rodzinie. Najważniejszą funkcją takich placówek jest udzielanie pomocy psychologicznej osobom, które doświadczyły przemocy. Dodatkowo placówki takie bardzo często świadczą rodzinom poszkodowanym także pomoc materialną.
Podejmowanie takich działań ważne jest przede wszystkim z tego powodu, iż według policyjnych raportów na drogę przestępczą zdecydowanie częściej wkraczają osoby, które w młodości spotkały się z przemocą ze strony bliskich. Funkcjonowanie takich placówek daje im natomiast szansę na wyjście z trudnej sytuacji życiowej, która nierzadko może popchnąć ich w stronę przestępstw.
Bardzo często samorządy w porozumieniu z Policją organizują także kampanie, których celem jest prowadzenie edukacji społecznej w zakresie przeciwdziałania przemocy. Najczęściej odbywa się to poprzez organizację lokalnych konferencji i kampanii medialnych. Celem takich działań jest przede wszystkim wyczulenie ludzi na kryminogenne zachowania i nauczenie ich odpowiedniego reagowania na nie. Dzięki takim kampaniom Policji, Straży Miejskiej i samorządów łatwiej jest pozyskiwać wiedzę na temat występujących niebezpieczeństw, a także szybciej i sprawniej je eliminować. Dużą rolę w walce z przestępczością odgrywa także angażowanie się samorządów w propagowanie i rozwój sportu. Gminy coraz częściej wspierają finansowo działające na ich terenie kluby sportowe oraz szkoły prowadzące dodatkowe zajęcia sportowe dla młodzieży szkolnej. Coraz powszechniejsze jest także budowanie, przy udziale środków unijnych, gminnych ośrodków sportu i rekreacji. Takie działania są oczywiście bardzo kosztowne i niewiele gmin jest na nie stać. Przynoszą one jednak wiele korzyści gminom. Po pierwsze, dzieci i młodzież mają szansę aktywnego spędzania czasu wolnego pod okiem fachowych opiekunów, a to zmniejsza zagrożenie, że wpadną w złe towarzystwo i w przyszłości będą stanowiły zagrożenie dla bezpieczeństwa i porządku mieszkańców. Dodatkowo dzięki takim inwestycjom poprawia się infrastruktura gminy. Ważny jest także czynnik promocyjny.
Organy prowadzące szkoły, a więc m.in. gminy i powiaty, mogą ubiegać się o dofinansowanie monitoringu w szkole liczącej nie mniej niż 200 uczniów lub wychowanków. Natomiast bez względu na liczbę uczniów o dofinansowanie monitoringu mogą ubiegać się publiczne, młodzieżowe ośrodki wychowawcze i socjoterapii, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze i wychowawcze, bursy i szkoły przy zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich.
Wnioski składa, bezpośrednio do wojewody albo do kuratorium oświaty, gmina oraz starostwo powiatowej jako organy prowadzące. Na podstawie indywidualnych wniosków szkół organ prowadzący opracowuje wniosek zbiorczy. W przypadku małych gmin w zasadzie może to być ten sam wniosek. Jeśli jednak będzie dotyczył kilku placówek, należy podać m.in.:
• liczbę szkół i placówek, które powinny zostać wyposażone w zestaw do monitoringu wizyjnego w wersji standardowej,
• liczbę szkół i placówek, które powinny zostać wyposażone w zestaw do monitoringu wizyjnego w wersji z dodatkowym wyposażeniem.
Ponadto organy prowadzące muszą dołączyć opinię lokalnych służb prewencji (Policji albo Straży Miejskiej/gminnej) na temat zasadności wprowadzenia monitoringu wizyjnego w poszczególnych szkołach i placówkach. Jeśli to jest możliwe, w opinii powinny się znaleźć informacje o liczbie zarejestrowanych w statystykach policyjnych w okresie ostatnich trzech lat kalendarzowych zdarzeń zagrażających bezpieczeństwu, jakie miały miejsce na terenie poszczególnych szkół i placówek oraz w ich bezpośrednim sąsiedztwie.
Samorządy muszą również sporządzić i dołączyć harmonogram planowanych działań w zakresie inwestycji dotyczących monitoringu wizyjnego w poszczególnych szkołach i placówkach.
Wojewoda może przyznać dotację w wysokości do 80 proc. kosztów zakupu i instalacji zestawów do monitoringu w wersji standardowej lub z dodatkowym wyposażeniem oraz do 90 proc. kosztów modernizacji lub rozszerzenia działających w szkołach i placówkach urządzeń. Nie przewiduje się refundowania kosztów zakupu i instalacji zestawów do monitorowania szkołom i placówkom, które mają już zainstalowane urządzenia monitorujące. W takich przypadkach organy prowadzące mogą w ramach dopuszczalnej puli środków dokonać modernizacji lub rozszerzenia funkcjonującej sieci monitoringu wizyjnego.
Zgodnie z rządowym programem wnioski można składać do 20 czerwca 2008 r. lub do 20 czerwca 2009 r. W tym roku rząd przeznaczył na dotację 30 mln zł, a w 2009 - 20 mln zł.
Monitoring miejski jest nie tylko narzędziem służącym w rozstrzyganiu spraw związanych z wykroczeniami, przestępstwami karnymi, ale również może być pomocny w zabezpieczaniu imprez sportowych i kulturalnych, czy też jest pomocny do szybkiej oceny sytuacji na ulicach, skrzyżowaniach, co znacznie ułatwia kierowanie ruchem. Z dostępnych danych i ekspertyz na temat zalet monitoringu miejskiego wynika, że w strefach objętych zasięgiem kamer następuje radykalne zmniejszenie napadów, wybryków chuligańskich, kradzieży, niszczenia mienia, wzrasta przestrzeganie zasad ruchu drogowego. W zależności od miast wskaźnik ten sięga 25-75 proc.
Jak podkreślają eksperci, warunkiem koniecznym dla zaistnienia tych zmian jest skoordynowanie monitoringu z działaniem służb interwencyjnych: Policji oraz Straży Miejskiej. Finansowanie monitoringu w większości przypadków następuje z środków samorządowych, jednak jest możliwa partycypacja w kosztach ze strony policji. Możliwe jest również finansowanie ze składek sponsorów (tak zbudowano system monitoringu w Radomiu). Należy w tym celu założyć odpowiednią fundację, tak aby na jej rachunek mogły wpływać środki od zainteresowanych. Zainteresowanymi w finansowaniu takich przedsięwzięć mogą być lokalne banki, właściciele firm handlowych, restauracji, firmy ubezpieczeniowe, mieszkańcy.
ŁUKASZ SOBIECH
lukasz.sobiech@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1592 ze zm.).
• Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 ze zm.).
• Ustawa z 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz.U. z 2007 r. nr 43, poz. 277 ze zm.).
• Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych (Dz.U. z 1997 r. nr 123, poz. 779 ze zm.).
• Rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z 4 marca 1999 r. w sprawie szczegółowych warunków porozumienia między organem powiatu lub gminy a komendantem wojewódzkim Policji w zakresie pokrywania kosztów utrzymania dodatkowych etatów Policji w rewirach dzielnicowych i w posterunkach Policji (Dz.U. z 1999 r. nr 22, poz. 208 ze zm.).
• Rozporządzenie Rady Ministrów z 6 września 2007 r. w sprawie form i zakresu finansowego wspierania organów prowadzących w zapewnieniu bezpiecznych warunków nauki, wychowania i opieki w publicznych szkołach i placówkach (Dz.U. nr 163, poz. 1155).
• Załącznik do uchwały Rady Ministrów nr 156/2007 z 5 września 2007 r. pt. Rządowy program wspierania w latach 2007-2009 organów prowadzących w zapewnieniu bezpiecznych warunków nauki, wychowania i opieki w publicznych szkołach i placówkach, monitoring wizyjny w szkołach i placówkach.