Naturalna nauka języka
Mówi się, że na naukę nigdy nie jest za późno. Warto jednak do tego stwierdzeni dodać i to, że na dobrze zorganizowaną naukę nigdy nie jest za wcześnie. Nauczyciel powinien ciągle pracować nad udoskonalaniem swojego warsztatu pracy. A jednym przykładów nowych rozwiązań może być metoda naturalnej nauki języka, która pomaga bardzo skutecznie opanowywać umiejętność czytania i pisania w przedszkolu.
Naturalna nauka języka to nowatorska metoda czytania, której twórcą jest nowozelandczyk Brian Cutting. Twórca wraz z zespołem autorów przygotował serię książek Słoneczna Biblioteka. Seria składa się z 40 książeczek podzielonych na cztery poziomy. Każdy poziom charakteryzuje się innym stopniem trudności.
Pierwszy poziom to książeczki, w których tekst składa się z wyrazów lub prostych zdań. Jest to poziom najłatwiejszy. Każdy kolejny poziom to trudniejsze wyrazy, bardziej rozbudowane zdania, tematyka coraz dalsza dzieciom. Wykorzystując serię książek do pracy z dziećmi wyrabiamy u nich motywację do czytania. W naturalnej nauce języka czytaniu towarzyszy:
- rozmowa, tzw. krąg dyskusyjny, gdy dzieci kolejno odpowiadają na zadane pytania lub opowiadają o swoich umiejętnościach, doznaniach, przeżyciach. Temat rozmowy jest adekwatny do tematyki tygodnia.
- pisanie, ponieważ obie te umiejętności powinny iść nierozerwalnie w parze. Dziecko powinno jednocześnie uczyć się czytać i pisać. Dziecko szybciej nauczy się czytać, gdy pisze. Pracuje wówczas więcej zmysłów. Dziecko widzi kształt litery i wie jak się litera nazywa.
Praca z dziećmi jest podzielona na kilka etapów:
1. Wprowadzenie książki, rozmowa, przewidywanie zakończenia, opowiadanie obrazków, zwracanie uwagi na szczegóły
2. Czytanie dla dzieci, ze wskazywaniem kolejnych wyrazów w książce
3. Czytanie z dziećmi – wspólnie
4. Czytanie przez dzieci: z całą grupą, w parach, indywidualnie, od tyłu…
5. Pisanie wyrazów z ksiązki, pisanie liter przy asyście osoby dorosłej – nauczyciela.
Jest to bardzo ważny etap ponieważ osoba dorosła – nauczyciel czuwa nad prawidłowym sposobem kreślenia poszczególnych liter, prawidłowym sposobem trzymania narzędzia piszącego. W naturalnej nauce języka litery piszemy oddzielnie, a dwuznaki razem. Pomaga to przy głosowaniu i wyjaśnieniu dzieciom różnicy w głoskach i literach
6. Rozwiązywanie tzw. kart pracy przygotowanych do konkretnej tematyki i aktualnie czytanej książki. Karty pracy przygotowuje nauczyciel odpowiednio stopniując trudności i wprowadzając zasadę indywidualizacji. Karty pracy przygotowywane są do kącików edukacyjnych:
- alfabetycznego (dzieci bawią się literami, łączą je, przemieszczają, przekreślają…)
- pisania (dzieci piszą po śladzie, samodzielnie przepisują litery, przeprowadzają je…)
- czytania (dzieci czytają i wykonują zadanie)
- matematycznego (dzieci wykonują zadania określone w edukacji matematycznej)
- teatralnym (dzieci odgrywają role związane z tematyką)
- plastycznym (dzieci wykazują prace plastyczne)
- komputerowym (dzieci pracują na komputerze)
- muzycznym (dzieci wykonują zadanie przy pomocy mikrofonu, instrumentu muzycznego)
7. Autoprezentacja, gdzie dziecko ocenia swoją pracę, mówi, co miało zrobić i co zrobiło
W tej nowatorskiej metodzie nauczyciel podąża za dzieckiem, jego umiejętnościami zdobytymi wiadomościami. To nauczyciel jest osobą, która aktywuje dzieci do podejmowania dalszych wysiłków. „Zmusza” dzieci do myślenia, kształtuje kreatywność i chęć do czytania. Dziecko jako indywidualna jednostka w odpowiednim dla siebie momencie „łapie” o co chodzi w samym czytaniu. Nauczyciel nie sprawdza czy dziecko czyta, nie ma tu stresu związanego z czytaniem. Dziecko chce samo czytać „na środku”. Wówczas chce pokazać innym, że czyta, a nauczyciel może zorientować się w umiejętnościach dziecka. Dzięki tak kształtowanej motywacji do nauki dziecko chce podejmować kolejne działania służące do zdobycia umiejętności czytania.
Naturalnej nauce języka towarzyszy analiza i synteza zdaniowa, wyrazowa, głoskowa, literowa. Robimy to podczas czytania i w zabawach, ponieważ nie należy dopuścić do sytuacji, by radość czytania została zaćmiona analizowaniem tekstu. To nauczyciel powinien wiedzieć, kiedy pobawić się z dzieckiem w „głoskowanie” i „sylabowanie”. Jednocześnie nauczyciel wykonuje szereg ćwiczeń i zabaw przygotowujących do opanowania umiejętności czytania i pisania.
Ta nowozelandzka metoda to integracja treści edukacyjnych wychowania przedszkolnego. Jednak o tym nauczyciel przekona się o tym naprawdę dopiero wówczas, kiedy zacznie pracować tą metodą. Niektórzy uważają, iż przesadzamy z czytaniem, że nie do pomyślenia jest żeby pisać w przedszkolu. Jest to myślenie błędne, ponieważ dziecko posiada największy potencjał do zdobywania wiedzy, do ukończenia piątego roku życia. Później wszystko przychodzi z trudnością. Spytacie.. Jak się o tym przekonać? Wszystko jest do sprawdzenia. Wystarczy pracować z dziećmi kilka lat i przekonać się, że metoda jest rewelacyjna.
Jednak aby tak było w rzeczywistości nie wystarczy „założyć nogi na nogę” i czekać. Trzeba „zakasać rękawy” i wziąć się do ciężkiej pracy. Wierzcie mi jednak, że praca procentuje i naprawdę jest warta osiągnięć dzieci.
Sama mogę coś o tym powiedzieć. By doprowadzić do tego co jest dzisiaj musimy się cofnąć o jakieś dziewięć lat wstecz, kiedy stawiałam pierwsze kroki w pracy z książeczkami ze Słonecznej Biblioteki. Myślę, że zawsze poszukiwałam „czegoś” do udoskonalenia swej pracy i nie umiałam się zgodzić z traktowaniem dzieci przedmiotowo. W tamtym czasie wszyscy mieli jednakowe książki do czytania, jednakowe ćwiczenia i wykonywali te same zadania. NIGDY mi się to nie podobało… ale cóż, takie były czasy. Właśnie jakieś 9 lat temu koleżanka – nauczyciel metodyk powiedziała mi o tej metodzie. Nie miałam wówczas dostępu do Internetu i wszystko czym dysponowałam to notatki z jej kursu…
Jak to się zaczęło…
Pierwszy krok to zrobienie alfabetu: całego, z dwuznakami i zmiękczeniami. Następny krok to zorganizowanie kącików edukacyjnych i doposażenie ich w pomoce, materiały, narzędzia. Kolejny krok to tworzenie książek i kart pracy do kącików edukacyjnych oraz kart alfabetycznych. Następny krok to zajęcie dla Pani Wizytator, która na szczęście była nimi zachwycona. Mnóstwo pracy, ale też mój zapał i radość z czegoś nowego udzieliła się mojej Pani Dyrektor. Wówczas wspólnie wybrałyśmy się do Warszawy do dwóch przedszkoli, gdzie nauczycielki już pracowały naturalną nauką języka.
Po edukacyjnej wycieczce bardziej „przejrzałam na oczy”. Zobaczyłam jak wyglądają kąciki, czym można je doposażyć. Miałyśmy też okazję porozmawiać z warszawskimi „pionierkami” metody.
Wycieczka zaowocowała nowymi znajomościami, kolejnymi doświadczeniami oraz zdjęciami z kącików edukacyjnych. Kolejny krok to zajęcia dla rodziców, którzy wówczas byli trochę zdezorientowani. Jednak na tym się nie skończyło. Kolejny krok to „edukacyjna wycieczka” do Wrześni, gdzie także nauczycielki pracowały tą metodą.
Stamtąd przywiozłyśmy nowe, inne spojrzenie na naturalną naukę języka. Przywiozłyśmy także wiersze, piosenki, nowe książki ze Słonecznej Biblioteki i oczywiście nowe znajomości, także adres grupy z Nowej Zelandii tworzącej metodę.
Kolejne lata pracy to:
- korespondencja z Brianem Cutting
- prowadzenie konferencji metodycznych na terenie Opolszczyzny
- prowadzenie zajęć otwartych i warsztatów dla nauczycieli z terenu Opolszczyzny
Od tego okresu świetności minęło (jak już pisałam) dziewięć lat, a ja nadal pracuję tą metodą. Gdyby ktoś spytał dlaczego, to odpowiedź jest prosta – dzieci szybciej i bezstresowo opanowują czytanie, a za tym „idzie” cały ciąg innych umiejętności. Dowodem na to są ewaluacje zajęć otwartych, podsumowane narzędzia badawcze z każdej grupy wiekowej oraz same dzieci, które są bardzo dobrze przygotowane do szkoły, a każde z nich posiada wiedzę na miarę swoich rzeczywistych możliwości. A to cieszy. Opinie rodziców także nie są bez znaczenia.
Obecnie posiadam około 4000 zrobionych przez siebie kart pracy, ponad 150 książek (ostatnio tworzę własne książki) a także około 80 kart poetyckich i mnóstwo pomocy w kącikach edukacyjnych. Myślę, że nigdy nie zrezygnuję z tej metody, o czym świadczą napisane trzy programy autorskie i innowacje pedagogiczne, a także pomoce zebrane w kilku kącikach edukacyjnych.