Początki filozofii

1. Presokratejska – problemy

   1. Jak połączyć jedność i wierność - znalezienie arche (zasada początek), poszukiwanie w zasadzie tego co jest trwałe pośród tego co zmienne – Tales mówił tak o wodzie,

   2. Jak połączyć zmianę i trwałość

   3. Rozumowe

   4. Głównymi filozofami odpowiadającymi na 1 pytanie byli

      1. Heraklit z Efezu – starał się z innej strony potraktować problemy rzeczywistości , powiedział że nigdy nie można wejść do tej samej rzeki 2 razy, panta rei, według niego istnieje coś pomiędzy bytem i niebytem i nazywa to stawaniem się. W tej rzeczywistości jest wszystko i nic, jest strasznie eferyczna, co pojawia się to od razu znika. Mówi że rzeczywistość to ciągłe pojawianie się i ginięcie a najlepszym zobrazowaniem tego zjawiska jest ogień. Wprowadził nowe w filozofii pojęcie harmonii, łączące się z pojęciem kosmosu określającym ład i porządek. Wg niego tylko zmienność jest trwała i stała i nie jest ona chaotyczna, trzyma ją w ryzach harmonia przeciwieństw (zmieniających się przeciwnych sił, jak łuk i lira) tak jak pokój i wojna ścierając się tworzą rzeczywistość tak też i inne siły w tej rzeczywistości wpływają na jej harmonię i całość.

      2. Parmenides – wg niego musimy odwołać się do samego rozumu, a charakterystyczne dla niego jest posługiwanie się logiką, a logika charakteryzuje się zasadami niesprzeczności i tożsamości.

         1. Byt – to co jest

         2. Niebyt - to czego niema

Myśląc o tym doszedł do wniosków, że byt nie mógł powstać, bo nie mógł powstać z siebie samego, definiował przejścia z niebytu do bytu i bytu do niebytu, były to zmiany elementarne widoczne w świecie widocznym. Myśląc dalej stwierdził że przejścia te nie mogą zachodzić, bo oba czynniki przejścia muszą istnieć, a skoro z definicji nie ma niebytu, to nie może też istnieć przejście. Doszedł tak do wniosku że istnieje stała i trwała rzeczywistość/nierzeczywistość. Doszedł więc do koncepcji że istnieje tylko i wyłącznie jeden byt, bez przerw, dziur (jak by były to pojawił by się niebyt, którego nie ma) porównywał więc rzeczywistość do kuli (symbol ideału) .

U presokratyków pojawili się pluraliści :

Empedokles – być może jest tak że podstawowy rodzaj rzeczywistości złożony jest z kilku podstawowych elementów które mieszając się i łącząc w kombinacje dają nam widoczne zróżnicowanie. Świat nie może by chaosem jaki jest widoczny, a u podstaw rzeczywistości są 4 podstawowe żywioły (ziema, woda, powietrze, ogień) tworzące świat. Tylko one mają cechy prawdziwego bytu, są wieczne i niezrodzone. Ale działają na nie pewne siły, które powodują powstanie różnic nazwał je Miłość i Nienawiść.

Anaksagoras
Demokryt – i jego nauczyciel Leukippos – byli oni pierwszymi atomistami, w ramach dyskusji tworzenia świata pojawia się wizja atomistycznego złożenia rzeczywistości. Mówi że aby zrozumieć wielkość tworzącą ten porządek, trzeba zrozumieć i przypuszczać że jest w niej coś takiego niepodzielnego co jest we wszystkim takie same, niezmienne. Atomy łączyły się ze sobą w różne kombinacje za pomocą haczyków.

1. Szkoła elearska – stworzona przez Zenona z elei – byli tak wierni parmenidesowi, że starali się za wszelką cenę udowodnić brak zmienności i stworzyli paradoksy ruchu np. strzały i Achillesa i żółwia.

   1. Paradoks żółwia i Achillesa

      1. Mamy stadion, w zawodach bierze udział żółw i Achilles, można udowodnić że jeśli Achilles da fory żółwiowi i pozwoli mu startować z lepszej pozycji to nigdy nie dogoni on żółwia, aby mógł go przegonić musi dogonić, aby go dogonić musi skrócić drogę o połowę między sobą a żółwiem, w czasie kiedy Achilles pokonuje pół drogi żółw przesuwa się na przód i zwiększa odległość tak, że zawsze będzie występować połowa drogi między Achillesem a żółwiem.

Dochodzimy więc do wniosku, że nasze myślenie nie jest w stanie ogarnąć pojęcia ruchu i problemów istniejącego świata.

1. W V w p.n.e. nastąpiła zmiana w filozofii spowodowana wojnami perskimi, wygranymi przez greków, co spowodowało zjazd wielu myślicieli z całego świata a powstanie demokracji ateńskiej zmuszało myślicieli do zmiany zainteresowań. Ten okres nazywamy oświeceniem ateńskim i działali w nim :

   1. Sofiści – byli grupą wędrownych mędrców i nauczycieli, jako pierwsi nauczycieli z nauczycielstwa zawód z którego czerpali korzyści majątkowe, żyli i utrzymywali się. Uważani byli za dostojnych osobników z rozwiniętym poważaniem i bardzo dobrym autorytetem. Uważali że chcą nauczać gr. Arete ( później stanie się najbardziej podstawowym pojęciem etyki ateńskiej oraz średniowiecznej, tłumaczy się to jako cnotę, dzielność, doskonałość oraz sprawność. Jest to cecha czegoś lub kogoś, dzięki której to coś lub ktoś może doskonale wypełniać właściwe sobie funkcje) mówili, że będą nauczać największą człowieczą arete. Największą cechą człowieczeństwa dla nich było bycie dobrym obywatelem więc kształcili w tym kierunku (nauczyciele obywatelscy) a więc pojawia się pytaniem kto to jest dobrym obywatelem, odpowiedzieli że ten który może zajmować wysokie stanowisko i ma posłuch, to ten kto umie tak mówić, żeby inni go słuchali. Czyli w dużej mierze byli oni nauczycielami mówienia inaczej retoryki.

      1. Protagoras – głosił relatywizm, zarówno pod względem poznawczym jak i etycznym (relatywizm – prawda zależna od punktu widzenia), głosił że nie ma prawdy obiektywnej, tylko zawsze subiektywna związana z okolicznościami i stroną. Sensualizm – pogląd dotyczący natury naszej wiedzy (sensus – zmysł) oraz twierdzenie że jedynym źródłem naszej wiedzy są zmysły. A jeżeli zmysły mają by źródłem wiedzy to każdy ma swoje indywidualne zmysły obciążone wieloma dodatkowymi czynnikami. Zakłada istnienie mędrca, który zamienia gorszy stan na lepszy za pomocą dostępnych metod i środków np. lekarz dla chorego, rolnik dla roślin. (instrumentalizm – polega na tym że mniemania traktujemy jak instrumenty realizacji celów ; pragmatyzm – zastępowanie kategorii prawdy kategorią skuteczności)

      2. Gorgiasz

      3. Prodikos

      4. Trazymat

Uważali że filozofowie powinni zajmować się rzeczami ważniejszymi, np. tym że człowiek w demokratycznym ustroju chce żyć i powinien żyć. I w tym ustroju można się dogadać co do życia i kształtu społeczeństwa. Porzucając filozofię natury filozofowie zajęli się bardziej filozofią społeczną oraz etyką

1. sofiści – wydobyli znaczenie refleksji humanistycznej oraz przyczyniła się do powstania dyskusji nad tym co jest prawdziwe i dobre. Na gruncie sofistów powstała etyka silniejszego, która wskazywała, że silniejszy jest bardziej sprawiedliwy a co za tym idzie może on narzucić innym swoją sprawiedliwość

2. Sokrates

   1. Filozof żyjący w 5 wieku tak jak sofiści i ginie w 399 roku skazany przez sąd ateński za swoją działalność w Atenach. Działał tylko w Atenach, w trakcie długoletniego nauczania (73lata gdy zmarł) nie napisał żadnego dzieła. Wszystkie wiadomości o Sokratesie przekazał jego uczeń Platon pisząc kilkadziesiąt utworów filozoficznych w formie dialogów których głównym rozmówcą jest Sokrates. Sokrates nie utrzymywał się z nauczania i nie traktował tego zawodowo, chodził więc po rynku i rozmawiał z ludźmi co sprawiało czasami iż był on mylony z sofistami. Jednak miał on inne sposoby nauczania, posiadał inną hierarchię wartości oraz głosił inne poglądy niż oni.

   2. Podstawowe hasła Sokratesa „troska o dusze”(nowa koncepcja duszy), „poznaj samego siebie” oraz nowa koncepcja cnoty (arete)

      1. Indywidualizm etyczny – zrównanie cnoty z wiedzą oraz ustawienie ich na najwyższym szczeblu dóbr (jak człowiek jest mądry to musi być dobry i tylko wówczas jest szczęśliwy), poglądy przeczące sofistom,

         1. Nowa koncepcja cnoty – czynić dobrze może tylko ten kto wie co jest dobre, bo nawet najgłupszy człowiek nie zrobi czegoś co w jego pojęciu jest złe.

      2. Intelektualizm etyczny – wiedza jako głębsze poznanie samego siebie, nie tylko że poznałem co jest złe, ale w sensie obiektywnym co jest złe dla mnie. Wg Sokratesa najwyższy rodzaj wiedzy to taki dzięki któremu poznajemy siebie i wiemy kim jesteśmy oraz co dla nas dobre.

Pojawia się tu problem dla nauczycieli (sofistów) gdzie Sokrates mówi: po pierwsze nie jesteście nauczycielami, a po drugie wiedza którą wyznawał Sokrates jest nie do przekazania, bo nie idzie nauczyć innego człowieka kim jest. Nauczanie Sokratesa dążyło do tego by ludzie zaczęli zajmować się samymi sobą i dążyli do poznania samego siebie. Czynił to 2 metodami dialektyki

1. Elenktyczna – ironia sokratejska – aby kogoś namówić do zajęcia się samym sobą, trzeba mu uświadomić problem, że nie jest taki mądry za jakiego uchodzi. nakładając maskę głupca i zadając pytania doprowadzał do tego iż rozmówca sam wygłaszał publicznie sprzeczności intelektualne, co wskazywało że ich wiedza tak naprawdę jest zerowa.

2. Maientyczna – metoda polegająca na prowadzeniu dialogu w taki sposób by otwarty człowiek był w stanie poprzez pytania Sokratesa dochodzić sam do wiedzy i odpowiedzi na problemy jakie przed rozmówcą się pojawiają.

Tym samym Sokrates zapoczątkował nurt wiedzy, która kształtuje się w rozmowie i wpływa na poznawanie nie tylko świata ale także poznawanie samego siebie.

1. Sokrates został oskarżony przez 2 poetów (po namowie sofistów) o bezbożność oraz psucie młodzieży za które to przewinienia groziła kara śmierci.

   1. Wiem że nic nie wiem – wyraża że o tym co najważniejsze w życiu, nie wie się za wiele.

   2. U Sokratesa pojawia się nowa koncepcja duszy, zrozumiała na tle powszechnych dominujących w Grecji

   3. Od Sokratesa pojawiają się 3 idee w etyce klasycznej

      1. Dobro

      2. Mądrość

      3. Szczęście

2. Tradycyjne koncepcje duszy :

   1. Biologiczna koncepcja duszy – element ożywiający ciało – ożywione to jest to co ma zasadę ruchu w samym sobie a ta zasada co jest w tym czymś to jest właśnie dusza, po śmierci człowieka jego dusza ulatuje i rozprasza się.

   2. Poetycko-mitologiczna – traktowana jako cień ciała,

   3. Peryferyjna koncepcja duszy (misteryjna) – osobny element tkwiący w człowieku tzw. Boska cząstka

3. Moralizuje duszę, dbać o duszę wg niego to być jak najlepszym moralnie człowiekiem