PRAKSEOLOGIA

1. Co to jest prakseologia?

• Prakseologia to dyscyplina filozoficzna opisująca działanie człowieka (działanie ludzkie)

• Praksis – działanie, czyn , Logos – słowo, nauka

• Prakseologia jest nauką o działaniu – czyli (jak to określił Tadeusz Kotarbiński) :

o świadomym, celowym zachowaniu człowieka zgodnym z jego wolą.

1. Czym zajmuje się prakseologia?

• refleksją filozoficzną nad kondycją ludzkiego działania;

• wiedzą o warunkach praktyczności działań;

• pomocą w posługiwaniu się właściwymi środkami;

• rozumieniu przyczyn powstawania błędów praktycznych;

• umiejętności odróżniania praktycznej konieczności od złej woli.

• Prakseologia poszukuje uogólnień wszelkich norm praktycznego i świadomego działania z punktu widzenia jego sprawności tj. skuteczności, ekonomiczności ( wydajności i oszczędności), korzystności, efektywności, jakości, dokładności. Są to tym samym oceny prakseologiczne.

SKUTECZNOŚĆ A PRAGMATYZM

Wyróżniamy kilka rodzajów teorii prawdy, a tym samym kilka rodzajów jej kryteriów:

1. Klasyczna

• Jej twórcą był Arytoteles (384-322 r. p.n.e)

• Prawdą jest to, co jest zgodne z rzeczywistością

1. Oczywistości

• Jej twórcą był Kartezjusz (1596 -1650 r.)

• Prawdą jest to, co jest dla mnie oczywiste – czyli jasne i wyraźnie

1. Zgody powszechnej

• Kryterium prawdy – jasność, wyraźność, oczywistość

• Analiza,Dedukcja (bezpośrednia lub pośrednia)Enumeracja ( czyli sprawdzenie)

• Zgody powszechnej 1:

• Prawdą jest to, na co zgodzą się wszyscy

• Zgody powszechnej 2

• Prawdą jest to, na co zgodzi się grupa specjalistów

1. Utylitarna:

• Prawdą jest to, co je użyteczne.

1. Pragmatyczna:

• Prawdą jest to, co jest skuteczne.

Przedmiot prakseologii

• Poza sfera teoretyczną prakseologia wskazuje:

• sposoby osiągania sprawności działań,

• konstruuje twierdzenia i zalecenia sprawnościowe,

• formułuje najbardziej ogólne zasady i warunki działania i wyprowadza z nich zalecenia praktyczne.

• Opisując różne formy działania (czyn jednostkowy, działania zespołowe, działania kierownictwa, zasady kooperacji) prakseologia nawiązuje i kontynuuje teorie organizacji.

• Klasyfikacja

1. Mikroprakseologii - jednoosobowy podmiot działania

2. Makroprakseologii - wieloosobowy podmiot działania

• Geneza myśli prakseologicznej

• Jeżeli o prakseologii będziemy mówić w kontekście nauki o zasadach sprawnego, skutecznego i racjonalnego działania, to można powiedzieć, iż jako działalność praktyczna, towarzyszy człowiekowi od zarania dziejów.

Przysłowia i porzekadła

Działalność praktyczna szczególnie obecna jest w przysłowiach i porzekadłach ludowych:

- „kuj żelazo póki gorące”,

- „bez pracy nie ma kołaczy”,

- „jak sobie pościelisz tak się wyśpisz”,

- „trzy razy pomyśl, potem zrób” itd.

Myśl filozoficzna

• Arystoteles – zasada złotego środka

Unikaj skrajnych rozwiązań – idź zawsze drogą środka

• Marek Aureliusz (121 -180)

Ludzka działalność twórcza wiąże się z takimi czynnikami jak tworzywo, przyczyna i cel

• Francis Bacon (1561 – 1626)

Tyle mamy władzy ile mamy wiedzy (najpierw pomyśl, potem wykorzystaj)

• Kartezjusz – metoda

• Kryterium prawdy – jasność, wyraźność, oczywistość

• Analiza

• Dedukcja (bezpośrednia lub pośrednia)

• Enumeracja ( czyli sprawdzenie)

• Tomasz Morus i John Locke

Zauważyli konieczność przerw w pracy i odpoczynku

• Tomasz Morus ( 1478 -1535 r.) – „Utopia”

Organizacja pracy na Utopii:

• pracują wszyscy obywatele

• wymiana wszystkich stanowiska

• czas pracy – 3 godziny, przerwa – 3 godziny

• Herbert Spencer (1820 -1903 r.)

Rzecz jest dobra jeśli dobrze służy swemu przeznaczeniu

• Arthur Schopenhauer (1788 – 1860 r.)

Erystyka czyli sztuka prowadzenia sporów.

GENEZA MYŚLI PRAKSEOLOGICZNEJ

1. Louis Bordeau

• Jako pierwszy pojęcia prakseologia użył francuski uczony Louis Bordeau (praxeologie) jako nazwy nauki o funkcjach w swym dziele o systemach nauk: „Theorie de scenieces: Plan de science integrale”

1. Alfred Victor Espinas

• Innym prekursorem prakseologii był inny Francuz Alfred Victor Espinas, który definiował tę naukę jako naukę o technikach - tzw. technologię ogólną (technologie generale)- stosowanych przez ludzi jako sposoby osiągnięcia celów jakie sobie założyli.

• W swym pierwszym artykule z 1890 r. wyodrębnił on 3 zagadnienia technologii ogólnej:

• opis analityczny, typologię, klasyfikację i systematyzacje kunsztów praktycznych;

• dociekani warunków i praw wyznaczających skuteczność działań;

• śledzenie genezy i rozwoju kunsztów, dróg ich doskonalenia i uwsteczniania.

• Technologia w ujęciu Epinasa obejmowała bardzo szeroko:

• doktryny,

• techniki,

• sztuki,

• religie,

• normy prawne itd.

• Używa on pojęcia prakseologia w znaczeniu:

• praktyka ,

• do określenia grupy działań w znaczeniu ogólnym,

Pojęcie technologia ma znaczenie węższe.

Interesujący jest fakt, iż polskiego Lwowa pochodzi 2 wielkich prakseologów:

• Tadeusz Kotarbiński

• Najbardziej znany polskim studentom jest Tadeusz Kotarbiński (patron szkoły), uczeń Kazimierza Twardowskiego założyciela tzw. szkoły lwowsko-warszawskiej w filozofii. Studiował na Uniwersytecie Lwowskim w latach 1907 – 1912. Jest on założycielem polskiej szkoły prakseologii.

• Ludvig von Mises

• Ludvig von Mises urodził się także we Lwowie (1881 r.). Był on założycielem austryjackiej, a raczej austryjacko-amerykańskiej szkoły prakseologicznej (na której oparła się po II Wojnie Światowej ekonomia USA).

Eugeniusz Słucki

• Prakseologia znalazła się również w kręgu zainteresowań ukraińskiego ekonomisty Eugeniusza Słuckiego, który w 1926 r. ogłosił parce o formalno-prakseologicznych zasadach ekonomii.

• Prakseologia to zespół pojęć i twierdzeń o stopniu uogólnienia pośrednim między abstrakcyjną teorią struktur przedmiotów złożonych, ontologią , a ekonomią

Główne zadania prakseologii

• Prakseologia jest dyscypliną filozoficzną nawiązującą zarówno do logiki jak i etyki. Tadeusz Kotarbiński nazywał swoją teorię działania praktyką, nawiązując tym samym do angielskiego filozofa Johna Locke.

John Locke

• Praktyka „ to umiejętność właściwego używania naszych mocy i aktywności aby osiągnąć rzeczy dobre i użyteczne. Najważniejszą częścią tej umiejętności jest etyka: jej zadaniem jest szukać tych reguł i probieży ludzkich czynów, które prowadzą do szczęścia, oraz środków do tego, by je wprowadzać w życie”.

Tadeusz Kotarbiński

• W każdej pracy dyskutowana jest kwestia związana z nauka o działaniu; problem jest sformułowany; należy on razem z innymi do naturalnej całości, która przez analogię do teorii poznania mogłaby się nazwać teorią działania , albo przez analogię do logiki, etyki praktyką”.

Ludvig von Mises

• Z kolei Ludvig von Mises koncentruje swoje wywody na związkach prakseologii z logiką

Mario Bunge

• Współczesny filozof kanadyjski Mario Bunge tworząc swój system filozoficzny, umieścił prakseologię pomiędzy aksjologią a etyką

Mario Bunge

System wartości	Kodeksy moralne	Wzorce działań
Aksjologia (teoria wartości) - naukowa - filozoficzna Meta – aksjologia Filozofia koncepcji i teorii wartości	Etyka (teoria moralności) - naukowa - filozoficzna Metaetyka Filozofia koncepcji i teorii moralności	Prakseologia (teoria działań) - naukowa filozoficzna metaprakseologia Filozofia koncepcji i teorii działania

Tadeusz Kotarbiński

• Analogicznie Kotarbiński wyróżnia w obrębie filozofii praktycznej – czyli etyki : felicytologię (naukę o szczęściu), prakseologię (naukę o działaniu) i etykę właściwą (naukę o moralności).

• I tak oceny moralne przebiegają pomiędzy następującymi biegunami:

FELICYTOLOGIA Przyjemne Przykre
PRAKSEOLOGIA Mistrzostwo Partactwo
ETYKA Czcigodne Haniebne

• Zadania prakseologii:

1. W Traktacie O Dobrej robocie Kotarbiński pisze: „za naczelne zadanie prakseologii uważam konstrukcję i uzasadnienie norm dotyczących sprawności”.

• Normy te powinny być uzasadnione na podstawie doświadczenia praktycznego rozumianego jako zasób faktów sprawnego działania, lub też dokonanych już uogólnień dotyczących przyczyn i przebiegu tej sprawności.

2.Poznanie dynamiki postępu: w skali procesów dziejowych, ale i indywidualnych lub zespołowych;

3. Analityczny opis elementów działania i jego różnych form .

• Elementy - podmioty działających, tworzywa, środki, metody, cele wytwory.

• Formy – różne postacie kooperacji.

Podsumowanie

• Prakseologia zajmuje się:

- analitycznym opisem umiejętności praktycznych (technik) występujących w danym społeczeństwie, określaniem ich rodzajów i typów oraz utworzenia morfologii nauk;

• Prakseologia zajmuje się analizą umiejętności praktycznych po kątem:

• badaniem warunków, pod jakimi, oddziałują

• praw, zgodnie z którymi oddziałują

• przyczyn, którym zawdzięczają swoją skuteczność praktyczną,

• Aby działania były sprawne konieczna jest refleksja nad własną praktycznością sprawcy, co w efekcie pozwala na wykształcenie następujących umiejętności:

• zdobywania nowych umiejętności,

• pozyskiwania wiedzy,

• koncepcyjnego przygotowania działań (projektowania)

• wielowymiarowego wartościowania sytuującego działania w przestrzeni wyznaczonej przez trzy E:

EFEKTYWNOŚĆ, EKONOMICZNOŚĆ I ETYCZNOŚĆ

• Prakseologia zajmuje się

- badaniem zmian umiejętności praktycznych (technik) i związanej z tym ewolucji technik, przy uwzględnieniu alternatywy tradycji i inwencji.

Tadeusz Kotarbiński

• Tadeusz Kotarbiński urodził się 31 marca 1886 roku w Warszawie

• Urodził się w Warszawie 31 marca 1886 roku, w rodzinie o tradycjach ziemiańsko-artystycznych. Jego ojciec - Miłosz był rysownikiem i krytykiem artystycznym, dyrektorem Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie. Matka Ewa pochodziła z Koskowskich.

Stryj Józef, aktor i krytyk literacki, a przede wszystkim dyrektor krakowskich teatrów - wywarł dużu wpływ na młodopolską awangardę teatralną. Brat Mieczysław był profesorem malarstwa i grafiki Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie i warszawskiej ASP

• Lata gimnazjalne dzielił między Warszawę (do strajku szkolnego w 1905 roku V Filologiczne Gimnazjum Rządowe) i Kraków

• Został wolnym słuchaczem Wydziału Filozoficznego Wszechnicy Jagiellońskiej. Poznał tam późniejsze sławy, jak Bronisław Malinowski, Stanisław Ignacy Witkiewicz, które wywarły wpływ na jego postawę światopoglądową.

• Dla zdania matury przekroczył ponownie granicę zaboru rosyjskiego pod przybranym nazwiskiem Borowiecki. Wiosną 1906 przystąpił do egzaminów w prywatnym gimnazjum generała Chrzanowskiego, gdzie zdał maturę.

• Początkowo chciał być architektem i w tym celu podjął w latach 1906-1907 studia architektoniczne najpierw na Politechnice Lwowskiej, potem w Darmstadt. Jednak musiał powrócić po raz trzeci do gimnazjum dla uzyskania państwowej matury.

• Wiosną 1907 roku trafił z grupą młodych ludzi, będących w podobnej sytuacji, do estońskiej Parnawy i tam zdał wszystkie egzaminy w ramach matury państwowej.

• Studia odbył na Uniwersytecie Lwowskim pod kierunkiem wybitnej filozoficznej osobowości, jaką był profesor Kazimierz Twardowski (1866-1938), pochodzący z Wiednia twórca Polskiego Towarzystwa Filozoficznego (1904) i czasopisma Ruch Filozoficzny. Stworzył on szybko we Lwowie wpływowy ośrodek filozoficzny, określany później jako szkoła lwowsko-warszawska. W 1912 r. wypromował Kotarbińskiego na doktora filozofii.

• Kotarbiński dostrzegał potrzebę krzewienia zasad swego mistrza. Uważał, że unikanie, gdzie się tylko da, skrajnych rozwiązań i przestrzeganie ładu społecznego nie kłóci się z przejawami zbiorowych porywów, zapałów i uniesień.

• Przeciwnie, umiejętność działania, porządek, systematyczność mogą się stać podstawą większych zamierzeń, by te nie „spłonęły słomianym ogniem", zamiar owocował czynem.

• W 1912 roku wraz z wieloma innymi uczonym przeniósł się Kotarbiński do Warszawy. Wzorem inteligencji tamtych lat zaczynał od pracy w szkołach średnich. Nauczał języka i literatury klasycznej w gimnazjum im. Mikołaja Reja (1912-1918), dodatkowo wykładał logikę, etykę, metodologię nauk i elementy prakseologii na kursach pedagogicznych J. Miłkowskiego (1913) i na kursach kupieckich (1916-1917).

• Włączył się do prac Instytutu Filozoficznego, założonego w Warszawie w 1915 roku. W 1918 objął I Katedrę Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego i był jej kierownikiem do wybuchu wojny. W 1919 roku awansował na profesora nadzwyczajnego. W dziesięć lat później został profesorem zwyczajnym. Wówczas też był dziekanem Wydziału Humanistycznego UW (1929-1930).

• Został członkiem redakcji i publicystą Racjonalisty. Drukował również w Przeglądzie Społecznym, Studio, Wiedzy i Życiu, Przeglądzie Społecznym. Wygłaszał pogadanki w Polskim Radiu.

• Podczas wojny wykładał na tajnych kompletach. Poświęcił im wydaną w 1961r. książkę o tajnym Uniwersytecie Warszawskim.

• W 1943 ze względu na grożące mu niebezpieczeństwo opuścił wygodne mieszkanie w profesorskim domu na Brzozowej 13.Przez kilka miesięcy chronił się w Krężnicy Okrągłej w Lubelskim w majątkach Zofii Kuźnickiej i Zofii Klarnerowej.

• Po powrocie do Warszawy kontynuował w swoim mieszkaniu nauczanie z przerwą na przełomie 1943/1944, gdy zachorował i przeszedł operację. Dom spłonął w Powstaniu Warszawskim. Zniszczeniu uległo przetłumaczone Novum Organum Franciszka Bacona i przygotowywany zespołowo słownik filozoficzny. Spaliły się maszynopisy Prakseologii ogólnej, która został odtworzona w 1955 r. jako Traktat o dobrej robocie

• Po powstaniu trafił z rodziną na dwa miesiące do miejscowego lekarza w Gorzkowicach koło Piotrkowa, by następnie rok akademicki 1944/1945 spędzić w Radomiu, gdzie zorganizował wykłady i ćwiczenia z filozofii, z perspektywą zaliczenia ich po wojnie. Tak intensywnej pracy, jak wspomina, nie prowadził bodaj w całym życiu.

• Był prelegentem cyklu o sprawności działania w ramach powstałego w marcu 1945 r. Instytutu Naukowo-Społecznego. Współorganizował Uniwersytet Łódzki i był jego rektorem i równocześnie kierownikiem Katedry Filozofii (1945-1949). W Łodzi był dodatkowo redaktorem naczelnym Myśli Współczesnej (1946-1949). Od 1946 r. przewodniczył Łódzkiemu Tow. Naukowemu i Tow. Kultury Moralnej. Należał do komitetów bądź rad redakcyjnych czasopism naukowych: Studia Filozoficzne i Studia Logica.

• Uczestniczył w I Kongresie Nauki Polskiej. Objął na UW Katedrę Logiki (1951-1957), a następnie I Katedrę Logiki (1957-1961). Był czynnym uczestnikiem Klubu Krzywego Koła w Warszawie (1955-1962). W Polskiej Akademii Nauk kierował Pracownią Ogólnych Problemów Organizacji Pracy (1959-1961).

• W 1961 r. przeszedł na emeryturę. Pozostał nadal twórczym uczestnikiem życia naukowego i społecznego. Przewodniczył Radzie Naukowej Zakładu Prakseologii PAN (1961-1967) jak również prowadził w Pałacu Staszica konwersatoria filozoficzne, naukoznawcze i prakseologiczne.

• Przewodniczy wielu organizacji i towarzystw naukowych w Polsce i za granicą, jak Towarzystwo Naukowe Warszawskie (od 1929), Polska Akademia Umiejętności (członek korespondent od 1951), Polska Akademia Nauk (członek rzeczywisty od 1952, w dwóch kadencjach prezes PAN (1957-1962), członek Prezydium PAN (1957-1968), przewodniczący Rady Naukowej Tow. Naukowego Organizacji i Kierownictwa. Patronował Radzie Naukowej Wielkiej encyklopedii powszechnej w PWN.

• Książki:

• Szkice praktyczne. Zagadnienia z filozofii czynu (1913),

• Utylitaryzm w etyce Milla i Spencera (książkowa wersja pracy doktorskiej, 1915),

• Sprawa istnienia przedmiotów idealnych (1921),

• Elementy teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauk (1929),

• Czyn (1934),

• Z zagadnień ogólnej teorii walki (1938),

• Zasady dobrej roboty (1950),

• Kurs logiki dla prawników (1951),

• Humanistyka bez hipostaz (1952),

• Traktat o dobrej robocie (1955),

• Sprawność i błąd (1956),

• Wykłady z dziejów logiki (1957),

• Medytacje o życiu godziwym (1966),

• Hasło dobrej roboty (1968),

• Studia z zakresu filozofii, etyki i nauk społecznych (1970),

• Abecadło praktyczności (1972).

• Wyróżnienia – Doktor H.C

• Universite Libre w Brukseli,

• Uniwersytetu Łódzkiego,

• Uniwersytetu Jagiellońskiego,

• Uniwersytetu we Florencji,

• Był członkiem Akademii Nauk ZSRR, Akademii Brytyjskiej, Bułgarskiej Akademii Nauk, Mongolskiej Akademii Nauk, Fińskiego Tow. Naukowego, Academie de Philosophie de Sciences. Członek honorowy Towarzystwa Naukowego Płockiego i ZNP.

• Był dwukrotnie żonaty: z Wandą Baum, następnie z Diną Sztajnbarg-Kamińską (prof. UW — Janina Kotarbińska). Miał dwóch synów: jeden zmarł w młodym wieku, drugi — Adam, wybrał zawód architekta.

• Zmarł 2 października 1981 roku w Warszawie.

POJĘCIE DZIAŁANIA W ZNACZENIU PRAKSELOGICZNYM

Pojęcie działania

Rozróżniamy wiele znaczeń pojęcia działanie i różne znaczenie czynników sprawczych jakie je powodują:

• działanie arytmetyczne (czynnik abstrakcyjny operacji arytmetycznej),

• działanie hamulców (czynnik – funkcjonujące urządzenie),

Przykłady rozumienia pojęcia działanie:

• prawo nie działa „wstecz”( przepis prawny),

• działanie marketingowe (czynnik to organizacja)

• przykłady działań ludzkich (chodzenie, siedzenie, skakanie) - czynnik człowiek.

Transformacja

• Cecha wspólna wyżej wymienionych działań to transformacja, traktowana jako zmiana.

Relacja ta zachodzi:

P(t1) – T – P (t2)

P(t1) – stan początkowy – inicjum przedmiotu P

P(t2) – stan końcowy – wynik przedmiotu P

• Transformacja jest związkiem przyczynowym zmiany stanów danego przedmiotu P spowodowanym przez czynnik sprawczy (operatora).

• Transformacją, w sensie ogólnym zajmuje się cybernetyka – dyscyplina dotycząca sterowania i komunikacją.

Od grec. Kybernetes – sternik (guwerner, gubernator). Jej twórcą jest Norbert Wiener (Cybernetyka, czyli sterowanie i komunikacja w zwierzęciu i maszynie

1. Prakseologia – to działanie i zachowanie człowieka podejmowane świadomie i zgodnie z jego wolą, z zamiarem spowodowania pożądanego przezeń stanu zwanego celem.

2. Człowiek = podmiot działania:

• Mikroprakseologia – działania o podmiotowe jednoosobowym – podstawowe rozumienie

działań w sensie prakseologicznym

• Makroprakseologia – analiza zachowań wielopodmiotowych ( zespołowych)

1. Człowiek jako podmiot

• Człowiek jest podmiotem działającym nieustannie, wykonującym swoje zamierzenia i plany, czynnikiem postępu, tym samym opanowującym przyrodę, jej składniki siły w celu zaspokojenia swoich potrzeb

1. Działanie

Każde działanie ludzkie można rozłożyć na:

• działania proste (czynności), z których są złożone (elementarne pojęcie prakseologiczne).

działanie złożone (pasma , sploty sekwencje) – ciąg działań prostych tworzy czyny złożone

W działaniach wielopodmiotowych wyróżniamy:

• kooperację pozytywną - systemy działań o celach zbieżnych. Cele są uzgadniane.

kooperację negatywną – systemy działań o celach rozbieżnych. Cele są niezgodne

1. Czyn prosty

Czyn prosty – wynik impulsu dowolnego, ukierunkowanego w znaczeniu:

• w stosunku do otaczającej go przestrzeni,

• w stosunku do próby osiągnięcia pewnego celu, urzeczywistnienie pewnego zamiaru.

1. Akord działań a pasmo działań

• Akord działań – zespół czynności mających choć jedna wspólną chwilę, wchodzących w skład określonego czynu.

• Pasmo działań – zespół czynności następczych wchodzących w skład czynu.

Pasmo akordów czynów tworzy splot działań.

1. Ograniczenia ludzkiego działania:

• prawa fizykalne,

• prawa fizjologiczne,

• prawa prakseologiczne ( dotyczące regularności zjawisk ze względu na zależności zachodzące między środkami a celami).

1. Podstawowe pojęcia:

• Wytwór – wynik , który powstaje przez działanie – ciało, wyrób, utwór, rezultat działań i w ogóle wynik. Zawsze jakaś rzecz.

• Dzieło – wszelki skutek przyczyny będącej impulsem dowolnym, skutek traktowany jako zdarzenie.

Dzieła (zdarzenia) dzielimy na:

1.

• Kinetyczne (zmiany)

• Statyczne (stany rzeczy) trwające bez zmiany

2.

• Permutacyjne – prowadzące od stadium początkowego do innego lub do przekształceń (np. poprzez dodanie czegoś lub odjecie)

• Persweracyjne ( podległy im obiekt pozostaje bez zmian lub w końcu zostaje w tym samym stadium co na początku).

3.

• Konstrukcyjne i konserwacyjne,

• Zachowawcze lub zapobiegawcze

• Destrukcyjne

ZASADY SPRAWNEGO DZIAŁANIA

1. Zasady sprawnego działania

• Sprawność,

• Skuteczność (efektywność),

• Oszczędność,

• Ekonomiczność,

• Racjonalność.

• Sprawność

• Sprawność – tzw. dobrą robotę ocenia się ze względu na skuteczność i ekonomiczność.

O sprawności można mówić w znaczeniu:

• Syntetycznym

• Uniwersalnym

• Manipulacyjny

• Metodologicznym

• Sprawność rozumiana syntetycznie

• Ogół walorów praktycznych działania razem wziętych; określenie wszelkich zalet działania, decydujących o uznaniu działania za sprawne

• Sprawność rozumiana uniwersalnie

• Szczegółowe postaci sprawnego działania, każdy z walorów sprawności z osobna.

• Mogą dotyczyć podmiotu działającego, pracy, każdego zachowania i działania, jaki poddamy ocenie prakseologicznej.

• Np. aktywność podmiotu wydajność pracy, oszczędność, dokładność , precyzja. Ma ona charakter analityczny

• Sprawność rozumiana manipulacyjnie

• Polega na wysokiej umiejętności wykorzystywania narzędzi lub wykonania prac manipulacyjnych.

• Utożsamiana jest ze zręcznością (gdy dotyczy harmonii i szybkości ruchów). Występuje przy automatyzacji ruchów (np. maszynistka).

• Sprawność rozumiana metodologicznie

• Umiejętność wykorzystania wszystkich znanych metod i sposobów w celu podniesienia sprawności. Jej podstawę stanowi posiadanie całej dostępnej w danych warunkach wiedzy i osiągnięć nauki. Jest podnoszona przy dostatecznie szybkim wdrażaniu nowych metod i technologii, szczególnie w produkcji.

• Skuteczność (efektywność)

• Skuteczne to takie działanie, które prowadzi do skutku zamierzonego jako cel (ale także działanie , które umożliwia lub ułatwia osiągnięcie celu).

• Nieskuteczność

• Nieskuteczny jest taki czyn, który nie osiąga celu, ani jego osiągnięcia nie umożliwia ani nie ułatwia ( celu nie przybliża)

• Przeciwskuteczność

• Przeciwskuteczny czyn nie doprowadza do osiągnięcia celu, ale nawet go udaremnia utrudnia i jest szkodliwy dla wybranego celu.

Przykład:

Przejazd pociągu:

• Dojazd do celu - działanie skuteczne

• Brak dojazdu (spóźnienie) – działanie nieskuteczne

• Brak dojazdu ( strata czasu na jakieś inne działanie) – działanie przeciwskuteczne

Cel a rezultat

• Cel - to czynność zamierzona, istniejąca w zamierzeniach człowieka, przyszły stan rzeczy, uświadamiany przed wykonaniem odpowiedniego czynu.

• Rezultat – to osiągnięty skutek działania prostego.

Cel:

• Cel osiągamy poprzez działanie złożone – splot czynów powiązanych ze sobą i następujących po sobie w oznaczonym porządku czasowym.

Cel posiada zawsze wartość dodatnią.

Cel i skuteczność:

• Cele oraz skuteczność dzielimy na:

• stopniowalne,

• niestopniowalne.

Skuteczność jest niestopniowalna, gdy sam cel jest niestopniowalny (np. małżeństwo, oddanie książki)

Działanie:

Analogicznie wyróżniamy działanie:

- celowe (prowadzące do osiągnięcia celu),

- niecelowe

- przeciwcelowe (sprzeczne z założonym celem)

Na działanie celowe mogą mieć wpływ także wszystkie ubocznie i nieprzewidziane skutki działań.

Rozróżniamy cele:

• zewnętrzne – heteroteliczne

• wewnętrzne - autoteliczne (zabawa, hobby).

Istnieją także działania o charakterze autotelicznym:

- rysuję bo lubię, a nie po to by powstał obraz, studiuje nie po to aby uzyskać dyplom, a dlatego, bo lubię.

• Ekonomiczność

• Prakseologia zakłada, iż ekonomiczność polega na stałym dążeniu do polepszania wyników w stosunku do nakładów w szerokim znaczeniu ( nie tylko pieniężnym, ale także społecznym).

• T. Kotarbiński wyróżnia dwie formy ekonomiczności: wydajność i oszczędność.

„Postępowanie jest tym wydajniejsze, im cenniejszy jest wytwór przy danych ubytkach, jest ono zaś tym oszczędniejsze, im mniejszą miarą ubytku opłaciło się osiągnięcie danego wytworu”.

• Oszczędność

• oszczędności można mówić w kategoriach:

- przestrzeni,

- czasu,

- materii,

- energii

Oszczędność przestrzeni:

• ekonomiczne rozmieszczenie przestrzennego rzeczy, urządzeń, budynków, jak najlepsze dostosowanie ich do użytkownika – zasada ergonomiczności.

Oszczędność materii:

• jak najwydajniejsze zużytkowanie surowców, zastępowanie surowców deficytowych zastępczymi, zmniejszenia wagi i wielkości urządzeń,

• Racjonalność

Tadeusz Kotarbiński rozróżnia:

• racjonalność rzeczową - gdy dobór środków odpowiada prawdziwej obiektywnej sytuacji – istniejącym faktom, prawom, stosunkom.

- racjonalność metodologiczną - gdy działanie jest racjonalne z punktu widzenia wiedzy jaką posiadamy, logicznej decyzji o doborze środków.

Irracjonalność:

• Działanie irracjonalne – wybranie środków działanie i metod niezgodnych z faktycznym stanem rzeczy.

WARTOŚCIOWANIE W PRAKSEOLOGII

1. Wartościowanie

• Wartościowanie to przypisywanie czemuś wartości – to rodzaj działań polegających na ocenianiu zdarzeń przez podmiot działający w celu zdania (sobie) sprawy z cenności zdarzenia ocenianego.

• Wyróżniamy:

• porównanie dwu zdarzeń i uznanie jednego za cenniejsze,

• przyrównanie jednego zdarzenia do wcześniej ustalonego wzorca, nadanie mu wartości określonej przez wzorzec.

Wartościowaniu podlegają:

• zdarzenia dynamiczne

• zdarzenia statyczne,

• procesy zmianotwórcze,

• stany.

Dział prakseologii zajmujący się wartościowaniem to praksjologia.

• Aby człowiek mógł wartościować musi mieć zaspokojone potrzeby podstawowe – wszystko to co jest niezbędne do życia – pierwotne i wtórne.

1. Potrzeby podstawowe:

• fizyczne

• mentalne

• społeczne

Potrzeby fizyczne:

• czyste powietrze,

• woda,

• pożywienie,

• schronienie,

• ubranie,

• bezpieczeństwo,

• aktywność fizyczna,

• opieka zdrowotna,

• czas na wypoczynek.

Potrzeby mentalne:

• bycie kochanym i kochać,

• bycie potrzebnym,

• zaspokojenie zasadniczych aspiracji,

• uczenie się,

• stymulacja,

• rekreacja.

Potrzeby społeczne:

• pokój,

• towarzystwo,

• wzajemna pomoc,

• praca,

• uczestnictwo,

• ruchliwość,

• bezpieczeństwo społeczne.

1. Aspiracje

• Aspiracje to wszystko czego człowiek w określonych okolicznościach i w danym społeczeństwie pragnie, co może być osiągnięte bez narażania na uszczerbek potrzeby podstawowej innego człowieka.

• Aspiracje – przykłady:

• potrzeba wspólnego życia z osobą kochaną,

• korzystanie z dóbr kultury,

• kontakt z przyrodą,

• poprawienie własnego losu.

• Potrzeby i aspiracje są źródłami wartości.

• Wszystko co stanowi zaspokojenie potrzeb podstawowych jest wartością podstawową.

• Wszystko co jest dobre dla pomyślności jednostki jest uznawane za dobre.

Potrzeby jako źródło wartości:

1. Wartościowanie w prakseologii:

• Istnieją dwa sposoby wartościowania prakseologicznego:

- klasyczne

- systemowe

Wartościowanie klasyczne

• Wyróżniamy 2 grup wartości utylitarnych (utilis – użyteczny)

1. skuteczność

2. ekonomiczność

rozumiane jako sprawność

Wartościowanie systemiczne – nowoczesne.

• Celem współczesnej prakseologii jest przezwyciężanie sytuacji praktycznych dokonywanych przez podmioty działające czyli powodowanie zmian.

5. Kryteria zmian:

• przyczynowe (sprawcze) zaangażowanie ludzi,

• realność (autentyczność) zmian,

• poznawcze ugruntowanie (racjonalność rzeczowa),

• wartości utylitarne,

• wartości etyczne,

• wartości estetyczne.

1.Przyczynowe

• Ze względu na kryterium sprawczego udziału człowieka, zmiany dzielimy na:

- zamierzone - intencjonalne (świadomie spowodowane przez człowieka),

- niezamierzone

• Zmiany zamierzone – makroskopowe (łączność satelitarna), budowy, zjedzenie śniadania.

• Zmiany niezamierzone – samoistne (korozja, erozja, opady atmosferyczne, wzrost, trzęsienia ziemi), oraz takie jakie spowodował człowiek mimo woli (szkody górnicze, wypadki itp.).

2. Zmiany autentyczne

• Ze względu na autentyczność wyróżniamy zmiany

- rzeczywiste

- pozorne.

Zmianay rzeczywiste zachodzą w przedmiotach poddawanych zmianom (zmiana energii chemicznej paliwa w energię cieplną mieszanki paliwowo-powietrznej w silniku)

2. Autentyczność

Zmiany pozorne:

• złudzenia zmian (załamanie przedmiotu w wodzie, dekoracje teatralne);

• celowe niby –zmiany (iluzja, rzeczywistość wirtualna)

• pseudozmiany –kamuflaż wojskowy.

3. Zmiany naukowe

• Ze względu na kryterium poznania naukowego wyróżnia się zmiany, których podstawą jest wiedza racjonalna oraz praktyczna w sensie rzeczowym ( np.terapia zgodna z wiedza medyczną a nie znachorską).

4. Wartościowanie utylitarne

• Wartościowanie utylitarna dokonywane jest na podstawie ocen prakseologicznych:

• dodatnich (np. przykłady w tłumaczeniu trudnych elementów)

• ujemnych (kiedy wsiadamy do pociągu jadącego w kierunku przeciwnym do zamierzonego).

5. Wartościowanie etyczne

• Wartościowanie etyczne jest formułowane na podstawie ocen etycznych i formułowanych na ich podstawie norm.

Wyróżniamy zmiany etycznie dodatnie i ujemne – oceny felicytologiczne, etyczne i prakseologiczne mogą być wspóliniowe lub niezależne (ortogonlane).

6. Wartościowanie estetyczne

• Wartościowanie estetyczne – dokonywane jest na podstawie piękna (także dodatnie i ujemne).

WARUNKI SPRAWNEGO DZIAŁANIA

1. Wykonalność

• Przy każdym działaniu następuje moment oceny czy dane działanie jest wykonalne – czyli czy istnieją warunki umożliwiające jego wykonanie zgodnie z zamierzeniem.

• Istnienie takich warunków nazywamy możliwością działania lub wykonalnością zamiaru.

• Stwierdzenie takich warunków jest procesem myślowym o charakterze preparacyjnym (wyprzedzenie myślowe, metodologiczne i organizujące działanie).

1. Możność

Możność jest rozpatrywana z 2 punktów widzenia:

• możność wewnętrzna (ocenia przygotowanie podmiotu do działania) - dyspozycyjność

• możność zewnętrzna, oceniająca istnienie odpowiednich warunków – sytuacyjna.

1. Ocena wykonalności

Przy ocenie wykonalności należy wziąć po uwagę wybór:

- celu,

- czasu

- środków

oraz decyzję o ich wyborze.

1. Preparacja działań

• Jest to wstępne przygotowanie każdego działania - to czynności które umożliwiają i ułatwiają jej podjecie albo wykonanie.

• Preparacja to wstępne ukształtowanie tworzywa i aparatury, przysposobienie sprawcy – ludzi działających – i opracowanie planu.

1. Działania preparacyjne:

• Preparacja podmiotu działania

• Preparacja tworzywa

• Preparacja aparatury

• Ochrona środowiska

• Zaplecze socjalne

1. Preparacja podmiotu działania

• Preparacja podmiotu działania np.: załogi i kierownictwa to dobranie i przeszkolenia pracowników, pozyskanie ludzi posiadających odpowiednie kwalifikacje i pogłębienie wiedzy o danym zadaniu.

2. Preparacja tworzywa

• Preparacja tworzywa – wybranie odpowiedniego materiału, przerobionego w miarę możliwości na półfabrykat, wypróbowanie jego właściwości, sposobu przechowywania, transportu i umieszczenia w miejscu pracy, uwzględniając przy tym również wykorzystanie, unieszkodliwienie i zniszczenie odpadów.

3. Preparacja aparatury

• Preparacja aparatury polega na wybraniu i przygotowaniu urządzeń technicznych, ich wytworzenie, zamontowania, wypróbowania i uruchomienia, dostosowania do warunków miejscowych i do ludzi zgodnie z zasadami ergonomii.

4. Nawiązanie kooperacji

• Nawiązanie kooperacji z innymi instytucjami wyspecjalizowanymi, które będą dostawcami części i półfabrykatów.

5. Ochrona środowiska

• Ochrona środowiska, unieszkodliwienie odpływów, stworzenie warunków dla ukształtowania odpowiedniego otoczenia.

6. Zaplecze socjalne

• Stworzenie odpowiednich warunków bytowania dla załogi – zakwaterowanie, wyżywienie, dojazdy do pracy itp.

1. Planowanie

• Plan to element przygotowawczy, jest to część szeroko pojętej planowości – ogniwem uplanowienia działania, zawiera aspekt ilościowy, ale także elementy sprawnego działania – odpowiedni dobór i opis czynności składowych, zabiegów i środków, rozmieszczenia działań, ich kolejność czasową i rozlokowanie przestrzenne.

1. Plan

• Plan to opis działań zamierzonych danego sprawcy, lub opis działań możliwych w przyszłości, przyjęty jako opis działań zamierzonych

• Plan w znaczeniu ogólnym – opis czynności składowych danego splotu lub tylko pasma działań ewentualnych, ze szczególnym uwzględnieniem ich doboru, kolejności wykonania, rozlokowania przestrzennego i rozmieszczenia wedle podmiotów poszczególnych działań składowych.

1. Walory dobrego planu:

• 1. Celowość (działania mają przynieść określony cel)

• 2. Wykonalność – środki do osiągnięcia celu są właściwie dobrane i zapewnione

• 3. Zgodność wewnętrzna ( nie można stosować środków, które uniemożliwiają zastosowanie innych)

• 6. Operatywność – jego treść jest łatwa do uchwycenia i zastosowania – prostota i przejrzystość.

• 5. Elastyczność – możliwość zastosowania zmian w planie, dopuszczalność modyfikacji, uzupełnień.

• 6. Szczegółowość – pozostawia możliwość uzupełnień w czasie późniejszym, w trakcie działania.

• 7. Długodystansowość.

• 8. Terminowość – organizacja rytmu pracy, wykonanie określonych odcinków zadań w określonym czasie.

• 9. Kompletność (kompleksowość) – objęcie planem całości zadania.

• 10. Racjonalność – ugruntowanie poznawcze planu, oparte na pełnych i bogatych wiadomościach.

1. Instrumentalizacja

• Stosowanie wszelkiego rodzaju aparatury, urządzeń i narzędzi ułatwiających pracę.

PRAKSEOLOGIA A ORGANIZACJA

1. Sprawne kierowanie organizacją

• Organizacja to system złożony z części , pomiędzy którymi występują określone relacje ( stosunki ).

• Ujęcie strukturalne w organizacji akcentuje analizę powtarzalnych struktur przedmiotów badania organizacji.

• Ujęciu funkcjonalne zwraca uwagę na skutki funkcjonowania – czyli cele końcowe organizacji i funkcje spełnionych w otoczeniu

Cele organizacji

• wielość

• hierarchiczność

• różny horyzont czasowy

• są zależne lub kontrolowane

Cele zawsze muszą określać:

kto? co ma zrobić? gdzie? kiedy? jak zaraportować?

• Cele podstawowe – muszą być tak sformułowane, by ich granice były wyraźne i mierzalne.

• Cele pożądane – powinny być tak sformułowane, by ich na podstawie można było ocenić rozmaite możliwości wyboru.

SPRAWNOŚĆ MENEDŻERSKA

• w ujęciu amerykańskim i francuskim rozumiana jest jako - operatywność

• w ujęciu angielskim – oryginalność

• w ujęciu niemieckim – produktywność i racjonalizacja

• w ujęciu japońskim - maksymalizacja okazji

• Jeżeli celem nadrzędnym jest zysk firmy, to sprawność menedżerska należy traktować jako efektywność ekonomiczną.

Menedżer francuski

• absolwent specjalnej szkoły wyższej, specjalnie wyszkolony – menedżer to zawód (jak np. architekt lub lekarz), jeśli kończy tylko 2 letnia szkołę pomaturalną - na awans czeka 5 – 10 lat.

• jego status nie wynika ze stopniowego awansu, ale skoku ilościowego – zmiana statusu prawnego, emerytalnego

• musi umieć rozwiązywać kompleksowe zagadnienia, analizować problemy, właściwie wykorzystywać pomysły i oceniać rozwiązania

Cechy menedżera (skutecznść):

• analityczny umysł,

• niezależność,

• dyscyplina intelektualna,

• zdolność syntezy informacji,

• formalizm – porozumiewanie się pisemne – kładzie się nacisk na poprawność językową

i terminologiczną.

• podejmuje decyzje zawsze na podstawie zaufanych danych liczbowych.

• Zdolność komunikacji i obchodzenia się z ludźmi – sprawy drugorzędne.

Struktura firmy

• Francja - na czele stoi menedżer – prezydent – dyrektor generalny – podejmuje decyzje i pełni rolę wykonawczą i kontroluje politykę przedsiębiorstwa.

• W USA i Wlk. Brytanii – na czele stoi menedżer prezes zarządu i jednocześnie dyrektor naczelny.

• w Niemczech Przew. Zarządu i dyrektor operacyjny.

Dyrektor Generalny posiada swój sztab i jest na bieżąco informowany o bieżących sprawach firmy.

Menedżer francuski

Mocne strony

• intelektualizm służy badaniom i formułowaniom strategii,

• jest spójny,

• ma jasną logikę i zasady.

Słaba strona – centralizacja i brak elastyczności.

Menedżer japoński

• nie jest tak agresywny jak jego zachodni kolega

• unika odpowiedzialności i nie chce zakłócać

istniejącego porządku

• jego zadaniem jest inspirować i wzbudzać zaufanie,

• bazuje na wzajemnych zobowiązaniach przełożonych i podwładnych,

• stara się rozwijać i podtrzymywać dobre stosunki,

• reprezentuje zespół wobec innych grup,

• kieruje procesem uzgadniania stanowisk, w wyniku którego jego zespół podejmuje decyzje,

• troszczy się o harmonie w grupie i dwustronnych kontaktach pracowników,

• wykazuje się cechami przywódczymi,

• nie odrzuca arbitralnie poglądów podwładnych.

Sprawność menedżerska

Sprawność menedżerska zależy od:

• metod zarządzania

• technik zarządzania

• stylów zarządzania

• Metody zarządzania:

• Metody zarządzania to sposoby określania i realizowania przedsięwzięć organizatorskich (zarządczych) w danym systemie zarządzania.

• Jest to usystematyzowane postępowanie w celu rozwiązania problemów zarządzania w organizacji.

• Przykłady

• zarządzanie strategiczne wraz z wspierającymi je metodami analizy strategicznej, planowaniem strategicznym i kontroli strategicznej;

• reengineering – redefiniowanie podstaw działania przedsiębiorstwa;

• benchmarking – uczenie się od lepszych.

• zarządzanie przez informację i uczestnictwo

• zarządzanie przez nadzór i wydawane poleceń

• zarządzanie przez kryzys i kierowanie

• zarządzanie przez motywację

• zarządzanie przez planowanie i kontrolę.

• Techniki zarządzania

• Techniki zarządzania – to procedury, w których zawarte są realizowane cele oraz skoordynowane działania ludzi, niezbędne do osiągnięcia tych celów – przy określonych warunkach i zasadach postępowania (stylach zarządzania).

• Przykłady

• zarządzanie przez cele,

• zarządzanie przez wyniki,

• zarządzanie przez wyjątki,

• zarządzanie przez delegowanie odpowiedzialności,

• ofensywna taktyka kierowania,

• zarządzanie przez kulturę,

• controlling.

• Style zarządzania

• Style zarządzania – stosowane przez menedżerów procedury przygotowania, podejmowania i egzekwowania decyzji.

• Przykład: zarządzanie przez doprowadzenie do pomyślnego przełomu

2.Główne zasady organizacji pracy:

1. Zasada zamknięcia – zakres pracy powinien obejmować wszystkie niezbędne działania dla wykonania całkowitego wyrobu lub produktu (odejście od wąskiej specjalizacji).

2. Wyłączenie funkcji kontrolnych i nadzorczych.

Praca powinna być tak zaplanowana, aby armia nadzorców była zbędna. Wykonawca danej pracy lub zespół jest odpowiedzialny za jakość i terminowość wykonanych zadań (likwidacja zasady funkcjonalimu – Taylora – oddzielania pracy wykonawcze od kierowniczych).

3. Różnorodność prac powoduje wzrost poziomu zadań. Oznacza to, że robotnik powinien znać ogólne zasady wykonywania szeregu prac w takim stopniu aby możliwa była rotacja pracy. Jest tzw. poliwalencja , która zmusza do podnoszenia kwalifikacji.

4. Autoregulacja tempa pracy i pewna możliwość wyboru w zakresie metod pracy i kolejności (sekwencji) jej wykonania.

5. Tego rodzaju struktura pracy, która pozwala na pewną możliwość kontaktów (interakcji) społecznych, a także na kooperację pomiędzy robotnikami.

3. Zadania menedżera

- Tworzenie prawdziwej całości organizacji, większej niż suma jej części składowych – produktywny byt produkujący więcej niż suma włożonych zasobów.

- Właściwe wykorzystanie zasobów ludzkich i unikanie ich słabości.

Jego celem jest zharmonizowanie 3 funkcji przedsiębiorstwa:

- zarządzanie biznesem,

- zarządzanie menedżarami niższego szczebla,

- zarządzanie pracownikiem i pracą.

• Menedżer harmonizuje w każdej decyzji i każdym działaniu wymagania najbliższej i długodystansowej perspektywy.

• Osiąga to poprzez

• operacje,

• funkcje zarządzania

4. Operacje

• ustalanie celów

• organizowanie działań

• motywowanie i informowanie

• dokonywanie pomiarów i ocen

• rozwój ludzi.

5. Funkcje zarządzania

• planowanie – ustalenie celów i tworzenie planów i programów

• organizowanie – podział pracy w ramach strukturalnych

• zatrudnianie – angażowanie odpowiednich ludzi na odpowiednie stanowiska

• kierowanie – komunikowanie, motywowanie i przywództwo.

• kontrolowanie – monitorowanie etapów i sprawowanie kontroli.

• Wiliam Edward Deming

• Ciągłe doskonalenie

10 Przykazań menedżera

1. Bądź zwierzchnikiem a nie poganiaczem.

2. Miej poczucie pewności siebie.

3. Przestrzegaj obowiązku krytykowania innych.

4. Pamiętaj o zachęcaniu i karaniu.

5. Mów rzeczowo i słuchaj rozmówcy.

6. Ceń czas swoich podwładnych tak jak swój własny.

7.Bądź surowy i wymagający.

8.Bądź życzliwy i uprzejmy.

9. Miej poczucie humoru.

10. Dostrzegaj wszystkich swoich podwładnych.

Aby być skutecznym menedżer musi:

1. Analizować każdą sytuację.

2. Wytyczyć jasne cele.

3. Dążyć małymi krokami do realizacji celów.

4. Utrzymywać porządek.

5. Każdemu pracownikowi wyznaczyć jasne cele.

6. W każdym niedociągnięciu upatrywać szanse.

7. Przestrzegać zasady, że „przedsiębiorstwo

musi przysparzać innym i sobie odnosić korzyści.

8. Mieć przekonanie, że doskonałe rozwiązania można uzyskać tylko w zespole.

9. Uważać człowieka za największe dobro przedsiębiorstwa.

10. Świętować sukcesy.

PROBLEMATYKA BŁĘDU

1. BŁĄD

• Błąd zachodzi wtedy, gdy działanie nie prowadzi do zamierzonego celu, lub gdy dobrane środki nie prowadzą do tego celu.

• Błąd poznawczy zachodzi, gdy posiadamy fałszywy obraz rzeczywistości, niewłaściwe dostrzeganie związków pomiędzy rzeczami, faktami, zjawiskami.

1. KLASYFIAKCJA BŁĘDU

Kryteria klasyfikacji błędu:

• Czas

• Przedmiot

• Działanie

• Podmiot

• Skutek

Czas

Ze względu na kryterium czasu wyróżniamy:

• Błędy jednorazowe i powtarzające się

• Błędy wyprzedzania – antycypacje

• Błędy postępowania - postpozycje

Przedmiot

Ze względu na przedmiot błędu zdaniem Tadeusza Kotarbińskiego wyróżniamy:

• błędy teoretyczne - myślenia

• błędy praktyczne – działania

Błędy praktyczne mogą wypływać z teoretycznych.

Działanie

Wyróżniamy następujące rodzaje błędów działania:

• Błędy w wyborze celów

• Błędy w wyborze sposobów i środków

• Błędy wykonania.

Podmiot

Ze względu na podmiot wyróżniamy:

• Błędy indywidualne

• Błędy zbiorowe

Skutek

Ze względu na skutek wyróżniamy:

• błędy pożyteczne np. inspirują odwagę, poświęcenie, lojalność

• błędy nieszkodliwe np.: zawołanie innym imieniem

• błędy szkodliwe indywidualnie lub społecznie

Źródła błędu:

• sytuacje stresowe ( zdenerowamie, stan wzburzenia, sytuacje zagrożenia, pośpiech)

• w organizacji: kult anonimowości, niejasny podział kompetencji, asekuranctwo, brak źródeł rzetelnych informacji, indywidualizm (brak pracy zespołowej)

• sugestia jednostki i grupy

• język ( zawiły, niejasny, niesprecyzowane pojęcia)

• zaburzenia umysłowe

• lenistwo

• konserwatyzm

• typ psychiczny

• uczucie, interes, seks

• lęk

• nastawienie

Klasyfikacja niezgodności

Niezgodność jest to niespełnienie ustalonych wymagań:

• Wewnętrznych (procedury, instrukcje, standardy)

• Zewnętrznych (przepisy prawne, normy, wymagania klienta)

Duża niezgodność

Brak, kompletne załamanie systemu, brak jego wdrożenia lub utrzymywania. Niespełnienie wymagań normy, prawnych, klienta lub wewnętrznych ustaleń organizacji.

Może dotyczyć pojedynczego przypadku lub kombinacji kilku przypadków. Istnieje ryzyko utraty jakości procesu, usługi lub uwagi.

Mała niezgodność/ uwaga doskonaląca

Sporadyczne uchybienie, pojedynczy przypadek niezgodności w treści lub realizacji procesów, które mogą doprowadzić do problemów w systemie. Nie istnieje bezpośrednie ryzyko dla obniżenie jakości lub utraty satysfakcji klienta.

Obserwacja

• Niewielki problem lub jego początki nie wymagające natychmiastowego działania

Definicja działań korekcyjnych

• Działania podjęte w celu wyeliminowania wykrytej niezgodności

Co zrobić z niezgodnością

„Organizacja podejmie działania w celu wyeliminowania stwierdzonych niezgodności”

Jakie działania

1. Dopuszczenie do użytkowania, zwolnienie lub przyjęcie w ramach zezwolenia udzielonego przez osobę uprawnioną lub klienta

2. Podjęcie działania w celu uniemożliwienia jego pierwotnie zamierzonego wykorzystania lub zastosowania

Definicja działań korygujących

• Działania podjęte w celu usunięcia przyczyn istniejącej niezgodności lub innej niepożądanej sytuacji

Co zrobić z niezgodnością

„Organizacja podejmie działania eliminujące przyczyny niezgodności w celu zapobiegania ich powtórnemu wystąpieniu”

Jakie działania

1. Przegląd niezgodności

2. Ustalenie przyczyn niezgodności

3. Ocenić potrzebę wprowadzenia działań celem zapewnienia, że niezgodność nie wystąpi ponownie

4. Ustalić i wdrożyć niezbędne działania

5. Utrzymywać zapisy dot. wyników podjętych działań

6. Dokonać przeglądu podjętych działań korygujących

Definicja działań zapobiegawczych

• Działanie w celu wyeliminowania przyczyny potencjalnej niezgodności lub innej potencjalnej sytuacji niepożądanej

Różnica pomiędzy działaniami korygującymi a zapobiegawczymi

• Działanie zapobiegawcze jest podejmowane w celu zapobieżenia wystąpieniu niezgodności

podczas gdy

• Działanie korygujące jest podejmowane w celu zapobieżenia ponownemu wystąpieniu niezgodności

Co zrobić z potencjalną niezgodnością

„Organizacja określi działania eliminujące przyczyny potencjalnych niezgodności w celu zapobiegania ich wystąpieniu”

Jakie działania

1. Określić potencjalne niezgodności i ich przyczyny

2. Ocenić potrzebę wdrożenia działań zapobiegawczych

3. Ustalić i wdrożyć niezbędne działania

4. Utrzymywać zapisy podjętych działań

5. Przeglądać podjęte działania zapobiegawcze