T: PRZEDMIOT I ZADANIA PSYCHOLOGII ROZWOJOWEJ, PRZEDSTAWICIELE, STOSUNEK DO INNYCH NAUK.

Psychologia rozwojowa, jak pisze Przetacznik – Gierkowska znużona jest w różnych gałęziach wiedzy. Rozwój człowieka interesował zawsze i interesuje do dziś: filozofów, humanistów, przyrodników i pedagogów.

Nauka ta zajmowała się:

1. psychologią dzieci i młodzieży, poszukiwaniem prawidłowości ich rozwoju emocjonalnego, społecznego i umysłowego (Hurlock, Żebrowska)

2. analizą indywidualnych dróg rozwoju w okresie całego życia (Tyszkowa, Przetacznik)

3. badaniem i wyjaśnianiem różnych obserwowanych u ludzi wzorów rozwoju. Są one rezultatem oddziaływania na siebie czynników biologicznych i środowiskowych (Brzezińska, Trempała)

Psychologia rozwojowa pozwala wyjaśnić stałość i zmienność zachowania. Umożliwia wyodrębnienie zmian wspólnych dla ludzi żyjących w odrębnych kulturach, bądź też odnoszących się do danej kultury, danej grupy społecznej, czy też pojedynczej osoby. T. Merton – „Nikt nie jest samotną wyspą”

Początki psychologii rozwojowej

W 1882 Prever wydał wtedy w Niemczech pierwszą książkę z psychologii rozwojowej pod tytułem „Dusza dziecka”. W tym samym okresie G. S. Hall zainicjował pierwsze wykłady o rozwoju dzieci, w 1891 wydał pierwsze czasopismo, a w 1893 stworzył sekcję badań nad dzieckiem.

Prężna działalność organizacyjna i naukowa przyczyniła się do nadania mu tytuł ojca psychologii rozwojowej i amerykańskiej psychologii. Warto wspomnieć o jego poglądach na rozwój ze względu na prężną działalność naukową i organizacyjną .

Poglądy Halla nawiązywały do prac Haeckla do teorii rekapitulacji, a więc według niego ontogeneza to skrót filogenezy (rozwój osobniczy to skrót rozwoju gatunku ludzkiego). Wiek dojrzewania jest podobny do okresu wyłaniania się człowieka z antropoidów, czyli z małp człekokształtnych. W tym stadium okresu dojrzewania człowiek z istoty egocentrycznej staje się heterocentryczny. W sądach moralnych przechodzi od oceny skutków czynu do oceny ich motywu. Jest plastyczny i podatny na zmiany, co pozwalana na rozwój i wykorzystania swoich możliwości przez całe życie.

Innym wybitnym przedstawicielem jest Baldwin – sprecyzował on założenia systematycznej teorii rozwoju indywidualnego uzupełniającej teorii ewolucji. Uważał on, że zmiany osobnicze mogą wyprzedzać zmiany gatunkowe.

Między dziedzicznością a środowiskiem jako czynnikami rozwoju nie ma sprzeczności. W toku ewolucji gatunków oraz w ontogenezie dokonuje się rozwój świadomości człowieka.

Podstawy metodologiczne psychologii stworzył francuski psycholog A. Binet. Opracował on ze współpracownikami pierwszą skalę do pomiaru inteligencji dzieci, która miała służyć prognozie rozwoju oraz selekcji dzieci do szkół specjalnych. Autor ten prowadził też badania dzieci i młodzieży dotyczące uchwycenia prawidłowości rozwojowych i różnic indywidualnych w zakresie różnych funkcji psychicznych, między innymi percepcji i pamięci.

Początki psychologii rozwojowej w Polsce:

Wiążą się również z przełomem XIX i XX wieku: prof. Władysław Dawid, A. Szycówna, J. Joteyko.

1. Dawid redagował „przegląd pedagogiczny”, prowadził pionierskie badania nad rozwojem umysłowym oraz opracował program „postrzeżeń”, porad psychologicznych dotyczących wychowania dziecka od urodzenia do 20 roku życia.

2. Szycówna zajmowała się rozwojem pojęciowym dzieci w wieku 6-12 lat, napisała książkę „Jak badać umysł dziecka”.

3. Joteyko była twórczynią pedologii, czyli nauki o dziecku. Pod jej kierunkiem w 1908 roku w Brukseli powstał Międzynarodowy Wydział Pedeologiczny, a w Polsce w 1926 roku założyła pierwsze czasopismo zajmujące się psychologią rozwojową i wychowawczą pt. ”Polskie archiwum psychologii”. Prowadził też badania nad znużeniem i zmęczeniem.

PRZEDMIOT PSYCHOLOGII:

Według prof. Przetacznikowej przedmiotem badań psychologii rozwojowe są zmiany dokonujące się w psychice i w zachowaniu się człowieka w różnych fazach jego życia.

Rozwój oznacza zmiany w danym obszarze zjawisk, ale nie każda zmiana oznacza rozwój.

Podstawowym obszarem zmian rozwojowych jest cykl życia jednostki ludzkiej: rozwój dokonuje się przez całe życie. Zmiany w wieku dojrzałym, a więc po 25 roku życia i które trwają przez całą dorosłość do 55-60 roku życia nie są mniej liczne i głębokie niż w dzieciństwie i okresie dojrzewania.

Zmiany rozwojowe to różnice w stanie danego obiektu lub organizacji jego struktury obserwowane z upływem czasu i zmiana jest funkcją czasu; z = f (c); zmiana = funkcja (czas).

Zmiany jednokierunkowe są: jednokierunkowe, nieodwracalne, trwałe, autonomiczne. Mogą być również ilościowe lub jakościowe.

Rozwój psychiczny to proces, ciąg postępujących w określonym kierunku zmian w systemie psychicznym jest też traktowany jako produkt tego procesu. Tylko przez częste obserwacje i pomiary można uchwycić sam proces zmian.

W psychologii rozwojowej wyróżnia się trzy działy:

1. PSYCHOLOGIĘ ROZWOJOWĄ ONTOGENETYCZNĄ – zajmuje się uchwyceniem i wyjaśnieniem procesu zmian w psychice i zachowaniu- jest to cel psychologii rozwoju człowieka

2. PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA HISTORYCZNA – zajmuje się zmianami rozwojowymi psychiki człowieka jakie dokonują się od czasu wyodrębnienia się człowieka ze świata zwierzęcego po czsy współczesne.

3. PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA FILOGENETYCZNA – zajmuje się zmianami rozwojowymi psychiki w toku ewolucji gatunku, przy przechodzeniu przez kolejne szczeble drabiny ewolucyjnej.

Podobnie jak Przetacznikowa przedmiot psychologii rozwojowej rozumie M. Tyszkowa. Wg niej „psychologia rozwojowa bada zachowanie się i przeżycia człowieka z punktu widzenia zmian jakim podlegają w czasie”.

Analogicznie Brzezińska w psychologii rozwoju człowieka dostrzega 3 problemy:

1. jaki jest przedmiot zmiany, obszar rozwoju i jego wskaźniki

2. jaki jest przebieg zmiany rozwojowej:

a). według modelu liniowego – jest kumulowaniem doświadczenia

b). według modelu stadialnego – naprzemiennie występują fazy gromadzenia, różnicowania się doświadczenia oraz porządkowanie doświadczenia;;

c). według modelu transformacyjnego – cykliczno-fazowego zmiana jest ciągłym przekształcaniem się już posiadanego doświadczenia pod wpływem nowego doświadczenia)

3. co uruchamia i podtrzymuje zmiany o charakterze rozwojowym

-czynnik biologicznie związane z procesem dojrzewania,

- środowisko życia osoby i interakcje między nimi.

Podsumowując za prof. Obuchowskim, trzeba podkreślić że zmienność stanowi immanentną wewnętrzną właściwość osobowości. Rozwój jest czynnikiem właściwej organizacji osobowości, a koniecznym warunkiem rozwoju jest możliwość stawiania dalekich zadań i ich realizacja. Ważne są więc działania zorientowane na przyszłość uwzględniające jednak aktualny kontekst „tu i teraz” życia jednostki oraz korzystające z doświadczeń z przeszłości.