Co zastosujesz na…?

• bóle stawów

Nazwa	Chemizm	Działanie/ mechanizm	Zastosowanie	Przeciwwskazania	Działania uboczne, interakcje	Uwagi
Dulcamarae stipites – pędy psianki słodkogórz Solanum dulcamara – psianka słodkogórz Solanaceae - psiankowate	alkaloidy steroidowe typu spirosolanu: glikozydy soladulcyny, tomatydenol, solasodyna	alkaloidy steroidowe - cholinolityczne solasodyna – p/zapalnie p/zapalnie, ściągająco, p/drobnoustrojowo	bóle reumatyczne i nerwobóle
Capsici fructus – owoc pieprzowca (papryka) Capsicum annuum – pieprzowiec roczny (papryka roczna) Capsicum frutescens – pieprzowiec kajeński (pieprz z Cayenne)	Fenyloalkiloaminy, tzw. kapsaicynoidy (kapsaicyna, homokapsaicyna, dihydrokapsaicyna, homodihydrokapsaicyna, nordihydrokapsaicyna)	kapsaicyna – drażni zakończenia nerwów czuciowych skóry oraz otaczające tkanki, nieznacznie rozszerza naczynia kapilarne i powoduje miejscowe przekrwienie lepszy przepływ krwi – szybsze usuwanie związków toksycznych złagodzenie stanów zapalnych, zmniejszenie bólu i obrzęków	bóle reumatyczne i nerwobóle neuropatie u diabetyków bolesne skurcze mięśni w obrębie barku, ramion, kręgosłupa	nie stosować na uszkodzoną skórę i przy uczuleniu na przetwory z papryki nie stosować u dzieci	odczyny uczuleniowe	nie stosować dłużej niż 2 dni na to samo miejsce, bo może dojść do uszkodzenia nerwów czuciowych (14 dni przerwy) nie nagrzewać miejsc pokrytych preparatem unikać kontaktu z bł. śluz. i uszkodzoną skórą
kapsaicyna naturalna i syntetyczna

• arytmia

Nazwa	Chemizm	Działanie/ mechanizm	Zastosowanie	Przeciwwskazania	Działania uboczne, interakcje	Uwagi
Rauwolfiae radix – Korzeń rauwolfii Rauwolfia serpentina – Rauwolfia żmijowa (Zgrzyn żmijowy) Apocynaceae - Toinowate	alkaloidy indolowe: estrowe typu johimbanu: rezerpina, rescynamina, dezerpidyna estrowe typu heterojohimbanu: serpentyna nieestrowe typu dihydroindolu: ajmalina, raupina	rezerpina łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego, przenika do OUN, gromadząc się głównie w tkankach bogatych w lipidy mechanizm rezerpiny: wypłukiwanie katecholamin z ziarnistości i hamowanie ich gromadzenia na zakończeniach ukł. współczulnego , co powoduje wyłączenie ich z roli neuroprzekaźników rezerpina rozszerza naczynia krwionośne, obniża ciśnienie krwi; podobnie działa ajmalina, raupina, serpentyna ajmalina – p/arytmicznie rezerpina, rescynamina, dezerpidyna – uspokajająco	rezerpina – łagodne i umiarkowane nadciśnienie, częstoskurcz zatokowy, stany lęku, niepokoju psychomotorycznego ajmalina - arytmia		senność, depresja, znużenie, obniżenie szybkości reakcji (kierowanie, obsługa maszyn), nasilenie choroby wrzodowej, wymioty, biegunki, zaburzenia potencji, obrzęk błony śluzowej nosa rezerpina – nowotwory sutka z glikozydami naparstnicy – zaburzenia czynności serca z neuroleptykami i barbituranami – nasilenie działania z lewodopą – osłabienie jej działania, podwyższenie ciśn. l. sympatykomimetyczne – pocz. podwyższenie ciśn.	rezerpina może się akumulować, ograniczone zastosowanie nie względu na działania uboczne
Cinchonae cortex (Chinae cortex) – kora chinowa Cinchona succirubra (C. pubescens) – Chinowiec czerwonosoczny Rubiaceae - Marzanowate	Alkaloidy chinolinowe: chinina, chinidyna, cynchonina,cynchonidyna, hydrochinidyna	chinina – p/malarycznie, p/gorączkowo, p/bólowo – obniża temp. ciała poprzez wpływ depresyjny na ośrodek regulacji i hamowanie metabolizmu w komórkach chinidyna – p/malarycznie chinidyna – mechanizm: blokowanie otwartych kanałów sodowych i hamowanie wnikania sodu podczas depolaryzacji chinidyna zmniejsza automatyzm serca z hamowaniem przewodnictwa, serce kurczy się wolniej i słabiej nalewki i wyciągi – gorzki smak – pobudzają wydzielanie soku żołądkowego i śliny chinina niszczy schizonty (Plasmodium vivax), nie niszczy gamet – postaci wątrobowych	chinina – do syntezy siarczanu chinidyny otrzymywanie nalewki i wyciągu płynnego – polepszenie trawienia i zwiększenie łaknienia	ciąża	Chinina uczula mięsień ciężarnej macicy na skurcze wywołuje alergie skórne, gorączkę, może spowodować uszkodzenie mięśnia sercowego, naczyń krwionośnych, zmniejszenie ilości płytek krwi (skłonność do krwawień), potęguje działanie antykoagulantów
wyciąg z Fumariae herba – słabo p/arytmicznie
ajmalina, chinidyna

• drogi żółciowe

Nazwa	Chemizm	Działanie/ mechanizm	Zastosowanie	Przeciwwskazania	Działania uboczne, interakcje	Uwagi
Boldo folium – liść boldo Peumus boldus (Boldo fragrans) – Boldoa aromatyczna Monimiaceae - Poleńcowate	alkaloidy izochinolinowe typu porfiny: boldyna, izoboldyna olejek eteryczny: askarydol (!)	żółciopędnie, żółciotworczo, p/skurczowo, wzmaga wydzielanie soku żołądkowego usprawnia proces trawienia reguluje wypróżnienia wyciągi wodno etanolowe – hepatoprotekcyjnie, p/zapalnie wyciągi wodne - antyoksydacyjnie	zaburzenia procesu trawienia do otrzymywania boldyny	niedrożność dróg żółciowych, ciężkie schorzenia wątroby		Nie należy stosować olejku ani destylatu z liści ze względu na obecność toksycznego askarydolu
Chelidonii herba – ziele glistnika Chelidonium maius – Glistnik jaskółcze ziele Papaveraceae - Makowate	alkaloidy izochinolinowe typu benzefenantrydyny: chelidonina, chelerytryna, sangwinaryna	zespół alkaloidów (gł. chelidonina) działa rozkurczająco na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, dróg żółciowych i oskrzeli oraz żółciopędnie, nieznacznie uspokajająco, p/bólowo chelerytryna i sangwiaryna – p/grzybiczo, p/bakteryjnie, p/wirusowo alkaloidy izochinolinowe typu benzefenantrydyny – właściwości cytostatyczne	stany skurczowe przewodu pokarmowego, dróg żółciowych	niedrożność dróg żółciowych, ciężkie schorzenia wątroby	wyciągi z surowca mogą powodować odwracalny wzrost stężenia enzymów wątrobowych (transaminazy i bilirubiny) i ostre zatrucia wątroby
Fumariae herba – ziele dymnicy Fumaria officinalis – Dymnica pospolita (D.lekarska) Fumariaceae - Dymnicowate	alkaloidy izochinolinowe typu: protopiny (protopina=fumaryna), spirobenzylotetrahydroizochinoliny (fumarycyna,fumarylina, protoberberyny) alkaloidy indenobenzazepiny (fumarytryna, fumarylina) kwas chlorogenowy	rozkurczająco na mięśnie gładkie, głównie dróg żółciowych, a także przewodu pokarmowego, dróg moczowych oraz naczyń krwionośnych wpływa na wydzielanie i przepływ żółci p/bakteryjnie wyciągi – słabo p/arytmicznie	zaburzenia kurczowe przewodu pokarmowego, dróg żółciowych, pęcherzyka żółciowego	niedrożność dróg żółciowych, ciężkie schorzenia wątroby
Boldyna

• cukrzyca insulinoniezależna

Nazwa	Chemizm	Działanie/ mechanizm	Zastosowanie	Przeciwwskazania	Działania uboczne, interakcje	Uwagi
Galegae herba – ziele rutwicy Galega officinalis – Rutwica lekarska Fabaceae – Bobowate	pochodne guanidyny: galegina o charakterze glukokininy sole chromu	regulacja funkcji wydzielniczej kory nadnerczy, przewodu pokarmowego niewielkie obniżenie poziomu cukru we krwi	cukrzyca insulinoniezależna		stosowanie równocześnie z innymi lekami obniżającymi poziom cukru we krwi może spotęgować ich działanie hipoglikemiczne

• zmęczenie fizyczne i psychiczne

Nazwa	Chemizm	Działanie/ mechanizm	Zastosowanie	Przeciwwskazania	Działania uboczne, interakcje	Uwagi
Gurana Paullinia cupana (P. sorbilis) – Cierniopląt guarana Osmęta beczkowata, Paulinia guarana Sapindaceae - Mydleńcowate	Alkaloidy purynowe: kofeina, teobromina, teofilina	działanie kofeiny	zmęczenie psychiczne i fizyczne, depresje nerwowe właściwości adaptogenne
Mate folium – Liść mate Ilex paraguariensis (Ilex mate) – Ostrokrzew paragwajski Aquifoliaceae - Ostrokrzewowat	Alkaloidy purynowe: kofeina, teobromina, teofilina	działanie kofeiny pobudzająco, moczopędnie, inotropowo dodatnio,	zmęczenie psychiczne i fizyczne, depresje nerwowe
Colae embryo (Colae semen) – Zarodek kola (nasienie kola) Cola acuminata (Sterculia acuminata) – Kola zaostrzona Cola nitida (Cola vera) - Kola błyszcząca Sterculiaceae – Zatwarowate	Alkaloidy purynowe: kofeina, teobromina, teofilina	działanie kofeiny	zmęczenie psychiczne i fizyczne		nadpobudliwość, stany niepokoju, trudności w zasypianiu, dolegliwości żołądkowe zażywanie łącznie z lekami psychoanaleptycznymi i zawierającymi kofeinę powoduje wzmożenie działania
Coffeae semen – Nasienie kawy Coffea liberica – Kawa liberyjska Coffea arabica – Kawa arabska Rubiaceae – Marzanowate	Alkaloidy purynowe: kofeina, teobromina, teofilina	działanie kofeiny	środek pobudzający węgiel kawowy – biegunka, stany zapalne jamy ustnej i gardła		węgiel kawowy – osłabienie działania leków
Theae folium – Liść herbaty Camelia thea (C. sinensis, Thea sinensis) – Herbata chińska Cameliaceae – Kameliowate	Alkaloidy purynowe: kofeina=teina(!), teobromina, teofilina teanina związki polifenolowe	działanie pobudzające surowca fermentowanego (herbata czarna) lub niefermentowanego (herbata zielona) wynika z obecności alkaloidów garbniki – działanie zapierające teofilina - moczopędnie teanina – antagonistycznie do kofeiny związki polifenolowe – antyoksydacyjnie, p/wirusowo, p/bakteryjnie, wpływa na karcynogenezę	2-3 min. – pobudzający napar 10 min. – p/biegunkowy		garbniki tworzą połączenia z lekami, zawierającymi w swojej cząsteczce azot, obniżając ich resorpcję
kofeina – silnie pobudza OUN, zarówno środki autonomiczne podwzgórza, rdzenia przedłużonego, jak i korę mózgu; następuje pobudzenie ośrodka oddechowego i naczynioruchowego; nieznacznie rozszerza mięśnie gładkie naczyń krwionośnych, z wyjątkiem naczyń mózgowych, które zwęża; w efekcie obserwuje się poprawę koncentracji, przyspieszenie i ułatwienie procesów myślowych, zniesienie uczucia zmęczenia i senności; działa moczopędnie, inotropowo i chronotropowo dodatnio, nasila wydzielanie soku żołądkowego, także antyoksydacyjnie

• odchudzanie

Nazwa	Chemizm	Działanie/ mechanizm	Zastosowanie	Przeciwwskazania	Działania uboczne, interakcje	Uwagi
Gurana Paullinia cupana (P. sorbilis) – Cierniopląt guarana Osmęta beczkowata, Paulinia guarana Sapindaceae - Mydleńcowate	Alkaloidy purynowe: kofeina, teobromina, teofilina	zmniejszanie uczucia głodu	dieta odchudzająca
Mate folium – Liść mate Ilex paraguariensis (Ilex mate) – Ostrokrzew paragwajski Aquifoliaceae - Ostrokrzewowat	Alkaloidy purynowe: kofeina, teobromina, teofilina	kofeina w połączeniu z kwasami kawoilochinowymi – lipolitycznie, glikogenolitycznie	pomocniczo w dietach odchudzających
kofeina – glikogenolitycznie, lipolitycznie – wpływa na metabolizm

• w ginekologii

Nazwa	Chemizm	Działanie/ mechanizm	Zastosowanie	Przeciwwskazania	Działania uboczne, interakcje	Uwagi
Secale cornutum - sporysz Claviceps purpurea – Buławinka czerwona Hypocreaceae – Gruzełkowate (surowiec to przetrwalniki grzyba)	alkaloidy pochodne ergoliny, pochodne kwasu D-lizergowego	działanie ergotaminy	krwotoki popołogowe, po wydaleniu łożyska, w niedostatecznym zwijaniu się macicy
ergotamina (w postaci winianu) – kurcząco na mięśnie gładkie macicy, wywołując długi toniczny skurcz, ale również rozkurcz, wynikający z blokowania receptorów α-adrenergicznych , zwiększa napięcie ścian naczyń obwodowych i mózgowych
półsyntetyczne 9,10-dihydropochodne ergotaminy i alkaloidów z grupy ergotoksyny

• nadciśnienie

Nazwa	Chemizm	Działanie/ mechanizm	Zastosowanie	Przeciwwskazania	Działania uboczne, interakcje	Uwagi
Rauwolfiae radix – Korzeń rauwolfii Rauwolfia serpentina – Rauwolfia żmijowa (Zgrzyn żmijowy) Apocynaceae - Toinowate	alkaloidy indolowe: estrowe tyou johimbanu: rezerpina, rescynamina, dezerpidyna estrowe typu heterojohimbanu: serpentyna nieestrowe typu dihydroindolu: ajmalina, raupina	rezerpina łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego, przenika do OUN, gromadząc się głównie w tkankach bogatych w lipidy mechanizm rezerpiny: wypłukiwanie katecholamin z ziarnistości i hamowanie ich gromadzenia na zakończeniach ukł. współczulnego , co powoduje wyłączenie ich z roli neuroprzekaźników rezerpina rozszerza naczynia krwionośne, obniża ciśnienie krwi; podobnie działa ajmalina, raupina, serpentyna ajmalina – p/arytmicznie rezerpina, rescynamina, dezerpidyna – uspokajająco	rezerpina – łagodne i umiarkowane nadciśnienie, częstoskurcz zatokowy, stany lęku, niepokoju psychomotorycznego		senność, depresja, znużenie, obniżenie szybkości reakcji (kierowanie, obsługa maszyn), nasilenie choroby wrzodowej, wymioty, biegunki, zaburzenia potencji, obrzęk błony śluzowej nosa rezerpina – nowotwory sutka z glikozydami naparstnicy – zaburzenia czynności serca z neuroleptykami i barbituranami – nasilenie działania z lewodopą – osłabienie jej działania, podwyższenie ciśn. l. sympatykomimetyczne – pocz. podwyższenie ciśn.	rezerpina może się akumulować, ograniczone zastosowanie nie względu na działania uboczne

• okulistyka

  • atropina, skopolamina – rozszerzają źrenicę

  • pilokarpina, fizostygmina – zwężające źrenicę