1.Uzasadnij czym różni się potoczne myślenie o wychowaniu od naukowego. Uzasadnij na przykładach.
Potoczne myślenie o wychowaniu odnosi się do naturalnego środowiska dziecka. Oznacza uczestniczenie w życiu rodzinnym, społecznym, zbiorowej pracy lub sytuacji kulturowej wolnego czasu. Dziecko uczy się np. odpowiedniego zachowania przy stole, zabawy z rodzeństwem czy mówienia dzień dobry w środowisku, w którym żyje. Wychowanie to jest realizowane przez bliskie otoczenie – rodzice, rodzeństwo, dziadkowie, z którym dziecko jest silnie związane emocjonalnie. W potocznym myśleniu o wychowaniu występują relacje pierwotne.
Naukowe myślenie o wychowaniu zaś związane jest działaniem czynników zewnętrznych, oparte jest na tzw. więzi interesów i relacjach wtórnych. Dzieci wychowywane są w organizowanych programowo, specjalnych instytucjach wychowawczych takich jak szkoła czy uniwersytet. Powołane są do tego osoby przygotowane, np. nauczyciel. ( dzieci wychowują się w szkole, przedszkolu, domu dziecka, pogotowiu opiekuńczym).
2.Uczenie się jako przedsięwzięcie na całe życie
Uczenie się wg Teresy Bauma to zbiór czynności w wyniku których powstają nowe lub przekształcają się wcześniej nabyte formy myślenia i działania. O uczeniu mówimy gdy w jego efekcie zachodzą określone zmiany w przedmiocie uczącym się. Gdy zmiany te maja trwały charakter ( wykorzystanie wiedzy do rozwiązywania problemów praktycznych lub teoretycznych)
Następuje modyfikacja zachowania jednostki w wyniku jej dotychczasowych doświadzczeń
Może być zamierzone i mimowolne, mechaniczne, ze zrozumieniem, przez rozwiązywanie problemów, czy naśladownictwo.
Aby spełnić swoją misję, edukacja powinna organizować się wokół 4 aspektów kształcenia, które przez całe życie będę dla każdej jednostki filarami jej wiedzy:
a) uczyć się, aby wiedzieć – aby zdobyć narzędzia rozumienia, aby rozumieć to, czego się uczę (wiedza filozoficzna). Każda jednostka powinna uczyć się rozumieć otaczający świat, aby żyć godnie, rozwijać swoje zdolności zawodowe i komunikować się. Zdobywanie wiedzy zakłada w pierwszej kolejności naukę uczenia się przez ćwiczenie uwagi, pamięci i myślenia. Proces uczenia się nigdy nie jest zakończony i może go wzbogacić każde doświadczenie.
b) Uczyć się, aby być – aby mieć świadomość bycia w społeczeństwie, być człowiekiem wykształconym, posiąść wiedzę jak być godnym, uczciwym, pewnym, wymagać od siebie. Uczenie się powinno przyczyniać się do pełnego rozwoju każdej jednostki.
c) Uczyć się, aby żyć wspólnie – aby uczestniczyć i współpracować z innymi na wszystkich płaszczyznach działalności ludzkiej. Uczenie się pozwala na lepsze funkcjonowanie, trzeba znać instrumenty posługiwania, porozumiewania się z innymi.
d) Uczyć się, aby działać – aby móc oddziaływać na swoje środowisko. Wszystkie te trzy pierwsze filary mają odzwierciedlenie w tym ostatnim – działaniu. Uczyć się, aby wiedzieć i uczyć się, aby działać są nierozerwalne. Działanie wiążę się z kwestią kształcenia zawodowego, nauką stosowania nabytych wiadomości w praktyce.\
3. Scharakteryzuj źródła celów wychowania. Rozwój jednostki jako cel wychowania.
Cele wyprowadza się z doktryn, doktryna to……………………………………………………………………………
Źródła celów wychowania:
- natura człowieka (Spencer)
- wartości ponadczasowe (Hessen)
- wartości społeczne (Znaniecki)
- ideologia (Muszyński)
- wartości religijne (Kunowski)
Rozwój jednostki jako cel wychowania:
W rozwoju jest zawarty jakiś progres, musimy iść do przodu, nie stać w miejscu, rozwijać się w sferze intelektualnej, emocjonalnej (rozwój fizyczny, psychiczny). Szeroko rozumiany rozwój zawarty w ideologiach.
• Pajdocentryzm – „romantyczny”, „dziecko w centrum”, pisał o tym Jan Jakub Rousseu. To, co pochodzi od dziecka jest najważniejszym aspektem rozwoju. Środowiski pedagogiczne powinno być przyzwalające, aby umożliwić dziecku rozwinięcie wewnętrznego dobra (możliwości i zalet społecznych), a wewnętrzne zło wziąć pod kontrolę, wychowawca miał być spolegliwy względem wzrostu dziecko. Ogromne znaczenie dzieciństwa jako formy rozwojowej – wysoko się je wartościuje. Nauczyciel jest obrońcą praw dziecka. Dziecko jest dobrem nadrzędnym, największą wartością.
• Didaskalocentryzm – nauczyciel w centrum, korzenie w akademickiej tradycji zach. Wychowania – Herbartowskie wychowanie, tradycyjni pedagodzy. Przekonaniem, że zadaniem pedagoga jest przekazanie teraźniejszej generacji zasobów wiedzy, norm, wartości zebranych w przeszłości. Wychowanie jest transmisją zdobyczy kulturowych. Stosowanie nagród i kar, skupienie na społeczeństwie. Skupia się na konieczności uczenia się poprzez dyscyplinę wobec porządku społecznego, podkreśla to, co wspólne, to, co ustalone.
• Progresywizm – korzenie w koncepcji wychowania Deweya, wiąże się ze stadialnymi koncepcjami rozwoju (np. Hessena, Kohlberga, Piageta, Wygotskiego). Zakłada, że wychowanie powinno podtrzymywać naturalne interakcje dziecka z rozwijającym społeczeństwem lub środowiskiem. Charakteryzuje się samodzielnym dochodzeniem do wiedzy. Uczeń jest na równi z nauczycielem, który stawia uczniowi różne problemy i zadania do rozwiązania.
- założenia filozoficzne
-teorie psychologiczne
-koncepcje pedagogiczne
4. Kontekst komunikacyjny w wychowaniu
Komunikacja interpersonalna to taki proces, który umożliwia jednostce w ramach bezpośredniego kontaktu wymianę informacji z drugą osobą.
Wyróżniamy cztery wymiary komunikacji:
1) intrapsychiczny - dotyczy wewnętrznych doświadczeń
2) interpersonalny - dotyczy przynajmniej dwóch jednostek, które mają ze sobą bezpośredni kontakt
3) grupowy - porozumienie członków danego zespołu, którzy w strukturze grupy zajmują określone pozycje
4) społeczny - komunikacja przybiera formę kontaktu mającego miejsce pomiędzy grupami lub zespołami o dużej liczebności; uczestnicy takiej komunikacji charakteryzują się anonimową tożsamością
Aby komunikacja była skuteczna i efektywna trzeba czuć, słuchać i mówić. Jednym z najbardziej skutecznych narzędzi podczas trudnych sytuacji jest dobre słuchanie.
Komunikacja interpersonalna dzieli się na:
-> Komunikacja werbalna (słowna) - charakteryzuje się tym, że w wymianie komunikatów używamy wypowiadanych słów, które za pomocą określonych reguł gramatycznych są przekształcane w zdania.
-> Komunikacja niewerbalna (bezsłowna) opiera się na mowie ciała (np. gestach, mimice).
Komunikacja międzyludzka (zarówno werbalna, jak i niewerbalna) to proces, który zachodzi nieustannie. Skutkiem niemal każdej sytuacji jest przekazywanie i odbieranie określonych komunikatów.
Typy ekspresji niewerbalnej:
> mimika - odzwierciedla określone stany emocjonalne oraz postawy; główne stany emocjonalne, które są wyrażane za pomocą mimiki to szczęście, zdziwienie, strach, smutek, gniew, pogarda
> parajęzyk - podczas mówienia pojawiają się znaki świadczące o naszych uczuciach i emocjach, np. ton głosu, tempo mówienia, wysokość i natężenie głosu
Elementy komunikacji:
- myśl - w umyśle nadawcy pojawia się zaczątek jakiejś myśli
- kodowanie - zamiana określonej treści na pewne gesty i symbole; kodowanie jest niezwykle istotnym procesem, gdyż nadawca komunikatu chce być zrozumiany przez odbiorców i dzięki kodowaniu chce stworzyć pewną wspólnotę, która zapobiegnie ewentualnym nieporozumieniom i zaburzeniom w komunikacji
- odkodowanie - jest to proces modyfikacji komunikatu przez słuchacza w taki sposób, który umożliwi mu zrozumienie danego komunikatu, proces odkodowania odbywa się w dwóch fazach: w pierwszej słuchacz otrzymuje określony komunikat, a w drugiej dokonuje jego przekształcenia; na proces odkodowania wpływają osobiste doświadczenia słuchacza oraz jego ocena zastosowanych symboli
- sprzężenie zwrotne - jest to wyrażanie reakcji na usłyszany komunikat; istnieją dwa rodzaje sprzężeń zwrotnych: wyrażenie bezpośrednie (np. potakiwanie głową) i wyrażenie pośrednie (np. wzrost wydajności pracy); w tym przypadku można mówić o pewnej zależności - im silniejsze jest sprzężenie zwrotne, tym wyższy i lepszy poziom komunikacji
Mówiąc o komunikacji interpersonalnej nie sposób nie wspomnieć tu a barierach komunikacyjnych. Do barier komunikacyjnych zaliczamy te wszystkie czynniki, które wywierają niekorzystny wpływ na komunikację. Bariery komunikacyjne utrudniają zrozumienie informacji zawartych w danym komunikacie. Bariery komunikacyjne mogą mieć charakter fizyczny lub psychologiczny.
Do barier komunikacyjnych zaliczamy:
- różnice kulturowe - brak decentracji
- utrudnienia percepcyjne
- stereotypy
- wybiórczość uwagi
- samopoczucie
5. Uzasadnij naukowość pedagogiki
Pedagogika jako nauka – posiada swój własny przedmiot badań (człowiek), własny system pojęciowy (wychowanie, kształcenie, nauczanie, uczenie się, samokształcenie itp.), własne metody badań (ilościowe i jakościowe) oraz własne teorie opisujące i wyjaśniające przedmiot badań. Czy pedagogika jest nauką zależy od definicji pojęcia nauki. Jeżeli nazwiemy naukę tylko, co da się wyjaśnić w matematycznej formie prawa, to nie ma innych nauk jak matematyczne i przyrodnicze. Jeżeli jednak zgadzamy się nazwać naukowym każde szczere dążenie do ścisłego systemu pojęć w granicach pewnej sfery rzeczywistości, wyeliminowanej na mocy jednolitych założeń metodycznych, wówczas pedagogika będzie nauką obok socjologii i etyki. Przyjęcie instytucjonalnej definicji pedagogiki jako nauki zwalnia nas od stronniczości wypowiadania swoich racji.
Wg. Z. Mysłakowskiego to czy pedagogika jest nauką zależy od definicji pojęcia nauka. Jeżeli nazwiemy nauką tylko to, co się da się przedstawić w matematycznej formie prawa, to nie ma innych nauk w matematyce i przyrodniczych. Jeżeli jednak zgodzimy się nazywać naukowym każde szczere dążenie do ścisłego systemy pojęć w granicach pewnej sfery rzeczywistości, wyeliminowanej na mocy jednolitych założeń metodycznych. Wówczas pedagogika będzie nauką obok socjologii czy etyki.
6. Wpływ I.Kanta na pedagogikę/ wychowanie
Kant przelał ducha optymizmu swojej epoki. Dostrzegał jednak pewne zagrożenie dla ujawnienia się rozumności człowieka co wyraził w swoich dziełach:
„Krytyka czystego rozumu”-w której dowodził, że dopełnieniem rozumu musi być wiara i wyobraźnia
„Krytyka praktycznego rozumu”- w której zaprezentował imperatyw kategoryczny jako naczelną zasadę etyki, która nakazywała postępowanie wg zasad które chcielibyśmy uczynić prawem. Człowiek musi być celem działania a nie środkiem do osiągania innych celów.
„Krytyka władzy sądzenia”- wprowadził rozróżnianie pomiędzy rozumem a intelektem jako władzą sądzenia. Sformuował dyrektywę estetyczną, że piekn ma wartość tylko wtedy kiedy służy człowiekowi.
1.Wpływ epoki oświecenia na instytucjonalizację pedagogiki,
Ideologia Oświecenia opierała się na zasadach racjonalistycznych”. Myśl pedagogiczna Oświecenia była nie tylko kontynuacją myśli odrodzeniowej, lecz wniosła szereg nowych akcentów i wartości. „Przede wszystkim optymizm pedagogiczny zasadzający się na przekonaniu, że poprzez wychowanie młodzieży można odmienić w sposób zasadniczy całe życie społeczne, że wzory życia, jakie szkoła zaszczepi swym wychowankom, będą oni później reprodukować poza nią. Dlatego szkoła miała być instytucja przodującą w społeczeństwie (…)
funkcjonowały takie elementy czy przesłanki jak: racjonalizm, praktycyzm, sensualizm, postęp, radykalizm społeczny, moralność, wreszcie przekonanie o realnych możliwościach zespalania szczęścia jednostki z pomyślnością społeczeństwa, państwa, narodu. Dążono do wychowania oświeconego i szczęśliwego człowieka, a zarazem aktywnego obywatela
2.Pojęcie nauki i jej klasyfikację
Nauka jest systemem społecznym wypracowanych sądów o rzeczywistości, sądów dowiedzionych i sprawdzonych empirycznie, słowem prawdziwych.
Klasyfikacja ze względu na kryteria:
Z punktu widzenia podmiotu badań
-przyrodnicze
-społeczne
Ze względu na metodę poznania naukowego
-nauki formalne ( oparte na metodach dedukcji pragmatycznej i pozapragmatycznej)
- nauki empiryczne
Ze względu na zadania poznawcze
-nauki teoretyczne ( zajmują się rozwiązywaniem problemów teoretycznych
-nauki praktyczne ( tworzenie dyrektyw praktycznego działania)
3.pedagogika jako fakt kulturowy
Fakt kulturowy jest to fakt społeczny który jest wspólny dla wielu grup i który przechodzi w tradycję. Jest on skierowany na cele w danej kulturze czyli normy. Twórcy pedagogiki kultury wyróżnili 4 etapy w życia człowieka:
1) Wnikanie w kulturę
2) Rozumienie jej
3) Kształtowanie się
4) Tworzenie się- nowa jakość człowieka
Pedagogika swoje podstawowe twierdzenie opiera na triadzie: kultura-kształcenie-osobowość
4.Przejscie zainteresowan od nauczania do uczenia sie
Uczenie się jest procesem nabywania względnie trwałych zmian w szeroko rozumianym zachowaniu(wiadomości, umiejętności, nawyki, postawy) w toku bezpośredniego i pośredniego poznawania rzeczywistości(doświadczenia i ćwiczenia).
Dla celów pedagogicznych szczególnie przydatna byłaby teoria obejmująca wszystkie rodzaje uczenia się (uczenie się wiadomości, nabywanie umiejętności, nawyków i przyzwyczajeń, rozwijanie zdolności i przekonań), jak i sposoby (uczenie się przez próby i błędy, naśladownictwo, uczenie się przez odkrywanie, przez działanie) oraz warunki uczenia się (wiek, środowisko, motywy, bodźce, zdolności) i jego rezultaty (przyrost wiedzy i sprawności, rozwój uzdolnień i postaw, transfer).
Nauczanie to planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniami mająca na celu wywołanie pożądanych trwałych zmian w ich postępowaniu, dyspozycjach i całej osobowości — pod wpływem uczenia się i opanowywania wiedzy, przeżywania wartości i działań praktycznych.
Nauczanie związane jest z uczeniem się, obydwa pojęcia tworzą wspólnie pojęcie kształcenia.
5.Dynamizmy, struktura i cechy wychowania
6.Pojecie wychowania, np. Wg kunowskiego, prakseologiczne,
Przede wszystkim mówiąc o wychowaniu, myślimy o działalności wychowawczej, powodującej stawanie się mądrzejszym i lepszym człowiekiem.
Przy użyciu słowa wychowanie, myślimy o działaniu wychowawczym, czyli o czynnościach wychowawców; o warunkach, okolicznościach i bodźcach, czyli o sytuacjach wychowawczych; o wyniku, czyli wytworze wszystkich działań i warunków oraz o zachodzących zmianach, a więc o całkowitym procesie wychowawczego rozwoju człowieka.
Szerokie i wąskie znaczenie
Szerokie rozumienie terminu odnosi się do wychowania skoncentrowanego zarówno na rozwoju umysłowym i uczuciowym jednostki , jak również na sferze jej motywacji i konkretnych działań. Wychowanie takie jest utożsamiane z rozwijaniem ( kształtowaniem ) osobowości pod względem wszystkich jej cech. Obejmuje zarówno nauczanie ( uczenie się) jak i wychowanie w jego węższym znaczeniu. Przedmiotem wychowania w szerszym znaczeniu jest „ całość psychiki człowieka” czyli ogół procesów i właściwości psychicznych tj. zarówno intelektualnych ( umysłowych) emocjonalnych ( uczuciowych ) i wolicjonalnych (chcenia) łączenie z działaniem) . Sośnicki 1964 s. 34. W węższym znaczeniu przez wychowanie rozumie się kształtowanie charakteru jednostki „ w którym zgodnie z przekonaniom Bogdana Nawroczyńskiego – stała , silna samodzielna , przedsiębiorcza i praktyczna wola jest skierowana na cele wartościowe, w tym przede wszystkim na cele moralne „ Wychowanie takie sprzyja głownie konstruktywnym przeżyciom emocjonalno- motywacyjnym jednostki oraz jej zachowaniom i podstawom społecznie i moralnie pożądanym. W dalszych rozważaniach używa się pojęcia wychowania wyłącznie w wąskim rozumieniu , szczególnie jako procesu oddziaływań na dzieci i młodzieży.