T: Próby reform w Rzeczpospolitej w XVIII w. i wybuch konfederacji Barskiej i jej przebieg i znaczenie.

Reformy

Po przejęciu władzy prze Stefana Augusta Poniatowskiego 6 września 1764r dochodzi do zwołania sejmu, który dokonuje reform w państwie. Rosja by przeszkodzić reformom poruszają sprawę dysydentów ( od słowa dessidence- nie zgadzam się) tak określano innowierców w II poł. XVIII w. Poruszana jest też sprawa dyzunitów, czyli osób które odeszły z wyznania unickiego i przeszły na prawosławie.

Zwołany w 1777r sejm do Warszawy dobył się pod kontrolą ambasadora Rosji Iwana Repnina i wojsk rosyjskich i zyskał nazwę repninowski. Ten sejm przyjął zasadę równouprawnienia w prawach politycznych i obywatelskich dyzunitów i dysydentów a także wyraził zgodę na małżeństwa mieszane. Uznał też iż gwarantem praw kardynałów Rzeczpospolitej ma być caryca Katarzyna II. Protestujący przeciw jego ustaleniu biskup kijowski Jozef Załuski i biskup krakowski Kajetan Sołtyk zostali uwiezienie przez Rosjan i zostali zesłani do Rosji do Kaługi.

Ustalenie sejmu repninowskiego czyniły z RP państwo całkowicie zależne w polityce wewnętrznej od woli Rosji, a poza tym doszło do zrównania w prawach z katolikami przedstawicieli innych wyznań, co budziło protesty ze strony samych katolików, którzy w 1767r stworzyli konfederacje katolicką w Radomiu dla obrony swych praw. Po uchwaleniu tych uchwał na sejmie, jednym z posłów którzy protestowali wobec nich był Józef Wybicki.

W proteście przeciwko temu co zdarzyło się na sejmie repninowskim 29 lutego 1768 w Barze na Podolu doszło do ogłoszenia do konfederacji ktorej marszałkiem został Michał Krasiński, a marszałkiem związku wojskowego Jozef Pułaski. Olbrzymie znaczenie zyska w czasie walk jego brat Kazimierz Pułaski ( później bohater walk o wolność Amerykanów).

Konfederacja barska stawia sobie za cel walkę o wolność i usunięcie Rosjan z Rzeczpospolitej i utrzymanie dominacji katolicyzmu i cofnięcie praw innowiercom. Była więc przejawem patriotyzmu i nietolerancji religijnej. Ostatnim celem było schwytanie, uwięzienie lub zabicie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego uznawanego za „ pachołka Rosji”.

Działania zbrojne konfederacji barscy rozpoczęli już od początku marca 1768 i przeciwko nim wystąpiła armia rosyjska generała Piotra Kraczetnikowa a armia koronna, a także do koliszczyzny (wystąpienie Ukraińców i ludności Białoruskiej na Zaporożu w lutym 1768r i doprowadzenia do rzezi szlachty polskiej i Żydów. Na czele Koliszczyzny stanęli Iwan Konta i Maksym Żelaźniak a jej symbolem będzie rzeź Polaków w Humaniu. Nazwa od Kolijow- spisy).

Główne wydarzenia konfederacji barskiej

Na terenie Wołynia i Podola konfederacja trwała do końca czerwca 1768 i jej upadek wiąże się ze zdobyciem przez Rosjan Baru 20 czerwca 1768r. Wówczas działania przeniosły się na teren Małopolski, Wielkopolski i Litwy. Chcąc doprowadzić do zespolenia działań na zjezdzie konfederatów w Białej 31 października 1769 doszło do powołania Generalności (rządu konfederatów). Marszałkiem Koronnym Koronności został Michał Krasiński.

Generalność ogłosiła w kwietniu 1770r bezkrólewie i złożenie Stanisława Augusta Poniatowskiego z tronu. Tymczasem w wyniku działań armii rosyjskiej i koronnej 15 stycznia 1771r konfederaci tracą Częstochowę a następnie Lanckoronę.

Konfederaci pod wodzą Kazimierza Pułaskiego dokonali zamachu i 3 listopada 1771 porwali w Warszawie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Zamach był jednak nieudany a w trakcie działan militarnych w 1772 wojsko rosyjskie pod wodzą gen. Piotra Golicyna i Ignacego Wybrańskiego doprowadziły do opanowania całej Wielkopolski i Małopolski. Walki zakończyły się 18 sierpnia 1772r

Skutki konfederacji

Przyniosła wojnę domową i dalsze osłabienie kraju. została wykorzystana przez państwa sąsiedzkie jako pretekst do pierwszego rozbioru Polski. Był to zryw narodowy, który doprowadził jednak do wysokich strat w ludziach ( zginęło ok. 2 tys. konfederatów). Wielu schwytanych konfederatów zostało zesłanych na Syberię: oni rozpoczęli tworzenie eksodusu polskiego i syberyjskich zesłań.

Konfederacja barska do tej pory jest różnorako oceniana i nie ma jednoznacznej oceny tego wydarzenia ze strony historyków, m.in. konfederatom zarzuca się fanatyzm religijny, a także naiwność polityczną związaną z zamachem na Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Najpoważniejszym skutkiem będzie jednak I rozbiór Polski akt rozbiorowy został zawarty 5 sierpnia 1772 ( 2 tyg. Przed zakończeniem walko konfederatów) i w wyniku tego aktu 3 państwa odbiorą Rzeczpospolitej 30 % terytorium - 211 tys. km² (przed rozbiorami RP liczyła 660 tys. km²). Utracono 35 % ludności ( 4,5 mln). I rozbiór nie doprowadził, jednakże do upadku politycznego i ekonomicznego państwa, które w dalszym ciągu kontrolowało szlak Wiślany i Gdańsk ( Prusy otrzymały Pomorze Gdańskie, ale bez Gdańska).

W następnych latach po I rozbiorze dochodzi do szeregu reform w ramach sejmu rozbiorowego.

Po I rozbiorze sejm dokonuje z jednej strony akceptacji rozbioru ziem polskich i stanie się to 30 września 1773r a z drugiej strony dokona szeregu reform w państwie. 14 października 1773 sejm powołuje KEN ( Komisję Edukacji Narodowej). Na jej czele staja biskup Ignacy Massalski, Hugo Kołątaj i Marcin Poczobutt- Odlanicki. Jednocześnie przy KEN zostanie powołane Towarzystwo dla ksiąg Elementarnych któremu będzie przewodził Grzegorz Piramowicz ( do jego zadań będzie należało redagowanie podręczników do szkół średnich i podstawowych). W 1775r ten sejm przyjmie ustawę o Radzie Nieustającej, która ma być głównym organem władzy wykonawczej. W 1776r na sejmie będzie trwała dyskusja nad Kodeksem Zamojskiego ( podjęto próbę ujednolicenia Wszystkich praw w Rzeczpospolitej). Kodeks ten został ostatecznie odrzucony w 1780r w wyniku oporu kościoła( Kodeks Andrzeja Zamojskiego). Dalszym próbą reform będzie sejm 4letni na który wyraziła zgodę caryca Katarzyna II po spotkaniu 6 maja 1787r w Kaniowie. Sejm 4letni przygotuje konstytucję trzeciego maja drugą na świecie i pierwszą w europie ustawę zasadniczą.

Konstytucja 3 maja i wojna w obronie konstytucji