CHARAKTERYSTYKA GMINY MROZY
Krajobraz, klimat i formy użytkowania terenu
Położenie
Gmina Mrozy położona jest we wschodniej części województwa mazowieckiego w powiecie mińskim. Graniczy z gminami: od zachodu z gminą Cegłów, od północy z gminą Kałuszyn, od wschodu z gminą Kotuń, od południowego wschodu z gminą Wodynie i od południowego zachodu z gminą Latowicz. Siedziba Gminy znajduje się we wsi Mrozy, która ze względu na dogodne położenie jest największym miejscem koncentracji ludności, działań inwestycyjnych oraz centralnym ośrodkiem społeczno – gospodarczym i kulturalnym całej Gminy. Wieś Mrozy oddalona jest 58 km od centrum Warszawy i 38 km od Siedlec.
W skład Gminy wchodzą następujące miejscowości: Borki, Choszcze, Dąbrowa, Dębowce, Gójszcz, Grodzisk, Guzew, Jeruzal, Kołacz, Kruki, Kuflew, Lipiny, Lubomin, Łukówiec, Mała Wieś, Mrozy, Natolin, Płomieniec, Porzewnica, Rudka, Skruda, Sokolnik, Topór, Trojanów, Wola Paprotnia, Wola Rafałowska.
Gmina Mrozy zajmuje powierzchnie 145 km2 (dokładnie 14489 ha), co zalicza ją do gmin średniej wielkości. W powiecie mińskim pod względem obszarowym jest największą gminą.
Gmina Mrozy ma w stosunku do wielu gmin w Polsce korzystne położenie. Składa się na to odległość od większych miast (Warszawa, Mińsk, Mazowiecki, Siedlce), linia kolejowa o bardzo dużym znaczeniu krajowym oraz międzynarodowym i sąsiedztwo drogi krajowej nr 2.
Rzeźba terenu
Gmina Mrozy położona jest w obrębie wysoczyzny polodowcowej, na terenie mezoregionów: Obniżenie Węgrowskie (wschodnia część gminy) i Wysoczyzna Kałuszyńska (część zachodnia). Obie jednostki należą do makroregionu Wysoczyzna Siedlecka. W porównaniu z terenami wschodniej Polski, rzeźba terenu Gminy jest dobrze zróżnicowana. Wysokości bezwzględne wahają się od około 140 m n.p.m. w dolinie Witówki do 180 m n.p.m. na wzgórzach morenowych w rejonie wsi Wola Paprotnia (północna część Gminy) oraz nieco ponad 170 m n.p.m. w rejonie wsi Jeruzal (południowa część). Taka rzeźba terenu zawdzięcza swój kształt obecności i działalności na tym terenie lądolodu. Dzięki niemu w plejstocenie i holocenie został ukształtowany specyficzny krajobraz całych Nizin Środkowopolskich. Powierzchnia gminy jest falista i urozmaicona licznymi dolinami rzecznymi i strumieniami. Rzeka Witówka II płynie od wsi Kruki przez Mrozy, Rudkę do Porzewnicy, gdzie łączy się z rz. Witówką. Rzeka Witówka swój początek bierze w okolicach wsi Kołacz, płynie przez gminę na północny – wschód i wpada do rzeki Kostrzyń, potem do rz. Liwiec i do Bugu. Rzeka Sitkówka wypływa z sąsiedniej gminy Kałuszyn, płynie przez północną część gminy Mrozy. Jej rozszerzenie w Skrzekach tworzy staw, który jest atrakcją w okresie letnim. Gleby ogólnie nieurodzajne, przeważają gleby średniej i słabej jakości. Mikroklimat, rzeki, stawy i bogata roślinność to walory przyrodniczo – turystyczne gminy. Średnia wysokość położenia sięga od 140 do 190 m n.p.m.
Klimat
Klimat występujący na obszarze gminy charakteryzuje się specyficznymi parametrami o zasięgu lokalnym. Wysokość położenia i duża ilość wód zaskórnych decyduje, że na terenie gminy tworzy się ostry w porównaniu z resztą regionu mikroklimat.
Lato jest tu chłodniejsze i bardziej wietrzne. Znacznie silniejsze ochłodzenie następuje też zimą. Pokrywa śnieżna utrzymuje się znacznie dłużej niż okolicznych miejscowościach, co znalazło też wyraz w projekcie herbu gminy zawierającym jako element symbol płatka śniegu.
Zanieczyszczenie środowiska na terenie gminy
Zagospodarowanie przestrzenne gminy Mrozy oraz formy aktywności gospodarczej na jej terenie decydują o tym, że nie występują tu duże punktowe źródła zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego. Zanieczyszczenia te pochodzą tylko z kotłowni oraz ruchu pojazdów transportowych. Wzrost zanieczyszczenia notuje się więc w okresie grzewczym.
Stopień zanieczyszczenia powietrza w gminie Mrozy zależy od tła zanieczyszczeń źródeł dalekiego zasięgu. Zanieczyszczenie z tych obiektów powodują zwiększenie obecności w powietrzu dwutlenku siarki, tlenku azotu i pyłu opadającego. Stan higieny atmosfery na terenie gminy jest dobry. Ponadto na terenie gminy nie występują inne ważniejsze ośrodki zanieczyszczeń.
Gospodarka
Liczba zarejestrowanych przedsiębiorców (ogółem wg rejestru gminy: 439)
1. Mechanika maszyn i naprawa pojazdów 14
2. Usługi ślusarskie 6
3. Usługi budowlane, remontowe, malarskie 67
4. Usługi transportowe i roboty ziemne 27
5. Handel, handel detaliczny 149
6. Usługi stolarskie i leśne 29
7. Usługi turystyczne i hotelarskie - -
8. Gastronomia 6
9. Usługi wod. – kan., melioracja, studniarstwo, gazowe 15
10. Oświata, ochrona zdrowia 10
11. Instalatorstwo i usługi elektryczne 13
12. Usługi weterynaryjne i obsługa zwierząt 1
13. Pozostałe 102
W strukturze podmiotów gospodarki narodowej dominują podmioty sfery usługowej oraz handlu. Położenie gminy w obszarze bezpośredniego oddziaływania dużego miasta, jakim jest Warszawa stwarza korzystne warunki dla rozwoju właśnie tych gałęzi gospodarki. Działalność typowo rolnicza jest stosunkowo mocno rozwinięta i pomimo zmian w kierunku rozwoju prywatnych inicjatyw gospodarczych w dalszym ciągu stanowi o potencjale gminy Mrozy.
Rolnictwo
Gmina Mrozy zaliczana jest do gmin o silnej funkcji rolniczej. Jednakże sąsiedztwo dużej aglomeracji miejskiej Warszawy, a także miasta powiatowego Mińsk Mazowiecki sprawia, że wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych, przebiegających głównie w północnej części gminy, silnie rozwinęła się działalność pozarolnicza.
Obszar gminy charakteryzuje się wysokim udziałem użytków rolnych, których łączna powierzchnia 9 820 ha stanowi 67,6% powierzchni gminy. W strukturze użytków rolnych grunty orne stanowią ok. 57% (5 606 ha), sady 1,0%. Lasy zajmują 24% powierzchni gminy, zaś tereny pozostałe i nieużytki ok. 7%.
Struktura gospodarstw rolnych
ogółem 1 629
do 1 ha 324
1 – 5 ha 781
5 – 10 ha 370
10 – 15 ha 96
15 ha i więcej 58
Średnia wielkość gospodarstwa rolnego wynosi 5,02 ha gruntów i jest znacznie
niższa od przeciętnej w kraju.
W chowie zwierząt obserwuje się zmiany uzależnione zapotrzebowaniem rynku na mleko, mięso i inne surowce, a także kształtowaniem się cen zbytu. W ostatnich latach drastycznie spada obsada bydła. Jest to bardzo niekorzystna sytuacja w hodowli, gdyż odbudowa stada podstawowego wymaga znacznych nakładów finansowych i dłuższego okresu. Mimo spadku w chowie bydła jego obsada jest nadal wyższa niż średnio w województwie i wynosi ok. 28 sztuk na 100 ha użytków rolnych.
Hodowla drobiu i pozostałych zwierząt gospodarskich nie odgrywa większego znaczenia w gospodarce gminy.
Demografia i procesy społeczne
Mieszkańcy
Gmina Mrozy należy do przeciętnych pod względem liczby mieszkańców i powierzchni, gmin wiejskich województwa mazowieckiego. Sieć osadniczą gminy tworzy 26 miejscowości. Najliczniejszą miejscowością na terenie gminy są Mrozy. Sieć osadnicza jest stosunkowo mocno rozdrobniona, przy czym silnie zaznacza się polaryzacja gęstości zaludnienia w kierunku północnym, tj. w kierunku szlaków i dróg komunikacyjnych łączących gminę z siecią dróg wojewódzkich i krajowych. Fakt niewielkiego przestrzennego skupienia mieszkańców oraz występujące duże różnice w nasileniu procesów urbanizacyjnych w poszczególnych częściach gminy są niekorzystne, gdyż utrudniają wyposażenie w obiekty infrastruktury technicznej i społecznej.
Gęstość zaludnienia wynosi w gminie 61 osób na km2, co stanowi wartość dwukrotnie niższą niż średnia dla kraju wynosząca ok. 123 osób na km2 . Gminę charakteryzuje ponadto współczynnik feminizacji określający statystycznie, iż na grupę 100 mężczyzn przypada 104 kobiety. Współczynnik przyrostu naturalnego w gminie Mrozy osiąga wartość ujemną (-6,7) co powodowane może być wieloma czynnikami, a w tym także strukturą wiekową ludności.
Na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadają 74 osoby w wieku nieprodukcyjnym.
| Wyszczególnienie | Ogółem | Mężczyźni | Kobiety |
|---|---|---|---|
| Razem | 8 821 | 4 398 | 4 423 |
| w wieku przedprodukcyjnym(0 – 17 lat) | 1 929 | 1 028 | 901 |
| produkcyjnym (18 – 59/64 lata) | 5 291 | 2 861 | 2 430 |
| poprodukcyjnym (60 – 65 lat i więcej) | 1 601 | 509 | 1 092 |
Zatrudnienie
Z osób w wieku produkcyjnym tylko ok. 6 % legitymuje się wykształceniem powyżej średniego. Zdecydowana większość mieszkańców legitymuje się wykształceniem zasadniczym zawodowym lub podstawowym i wymaga stworzenia i utrzymania istniejących stanowisk pracy.
Utrzymujące się na poziomie 580 osób (mężczyźni 341, kobiety 239) bezrobocie jest o tyle niekorzystne, że ponad 1/3 ogółu bezrobotnych pozostaje bez pracy więcej niż 12 miesięcy. W gminie występuje tzw. ukryte bezrobocie, szczególnie w rolnictwie. Wiele osób żyje w przeludnionych gospodarstwach rolnych bez większych perspektyw rozwoju zawodowego i podniesienia poziomu życia.
Stopa bezrobocia wynosi 13,9% i jest zdecydowanie niższa niż średnio w kraju. Wynika to z faktu bezpośredniego sąsiedztwa dużej aglomeracji miejskiej – warszawskiej.
Edukacja, ochrona zdrowia, sport i kultura.
Na terenie Gminy Mrozy występują następujące placówki oświatowe:
Szkoła Podstawowa w Mrozach im. R. Traugutta
Szkoła Podstawowa w Grodzisku
Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Lipinach, prowadzona przez Stowarzyszenie
Zespół Szkół Publicznych w Mrozach (Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące)
Zespół Szkół Publicznych w Jeruzalu (Szkoła Podstawowa i Gimnazjum)
Łączna liczba miejsc w szkołach wynosi ok. 1 078 i wystarcza na potrzeb yGminy Mrozy. Prognozy demograficzne przewidują spadek liczby dzieci w wieku szkolnym w ciągu najbliższych 20 lat, w związku z tym aktualna baza oświatowa nie wymaga rozbudowy.
W 2008 r. osiągnięto w szkołach w Mrozach standard e-szkoły w pełnym zakresie. W gminie powstały również dwa centra kształcenia na odległość na wsiach (projekt Wioska Internetowa), w których mieszkańcy gminy mogą nieodpłatnie korzystać z komputerów
i Internetu. Każda osoba, która zarejestruje się w urzędzie gminy, może otrzymać login i hasło upoważniające do bezpłatnego dostępu do Internetu w wybranych miejscach na terenie gminy.
Na terenie gminy funkcjonuje Gminna Biblioteka Publiczna w Mrozach z filią Jeruzalu oraz Gminne Centrum Kultury w Mrozach. W Centrum odbywają się systematyczne zajęcia artystyczne, na które uczęszczają zarówno dzieci, młodzież, jak również dorośli. Część z nich jest bezpłatna. Zajęcia prowadzą wykwalifikowani instruktorzy, pedagodzy i specjaliści w danej dziedzinie. W ofercie znajdują się: taniec towarzyski, taniec break dance, aerobic, rysunek i malarstwo, rękodzieło artystyczne, zespół wokalny, chór, teatr, szachy/warcaby/scrabble. Współpracujemy również z Prywatną Szkołą Muzyczną, dzięki czemu odbywają się lekcje gry na instrumentach, jak również innymi ośrodkami kultury. Ponadto w każdy czwartek mają miejsce w Centrum spotkania uczestników Klubu Seniora, natomiast we wtorki grupy AA Azymut. W weekendy zapraszamy do kina Figaro.
Oprócz dość rozpowszechnionego jak na gminę wiejską dostępu do Internetu, Mrozy również wyróżniają się pod względem wizerunku na stronach WWW. Elementem, który zasługuje na szczególną uwagę jest Forum Mrozów. Forum liczy prawie 300 zarejestrowanych użytkowników, którzy napisali ponad 5000 wiadomości.
Źródła dostępu do Internetu:
Bezpłatny dostęp do Internetu w ramach Bezprzewodowej Lokalnej Sieci Urzędu Gminy
Mrozy - ARXNET,
Telekomunikacja Polska SA,
CKNONW w Mrozach,
Centrum Edukacyjne „Wioska Internetowa” w Jeruzalu,
Program „IKONKA”,
otwarte i dostępne publicznie punkty dostępu do Internetu w Mrozach i Jeruzalu
Działalnością sportową na terenie gminy zajmuje się Klub Sportowy „Watra”, powstały w 1924 roku oraz Uczniowskie Kluby Sportowe przy szkołach gminnych.
Zadania z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej realizują w Gminie Mrozy 2 ośrodki zdrowia i szpital w Rudce.
Pomoc społeczna
Pomoc społeczna integralna częścią polityki państwa, mającej na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, z którymi nie są w stanie sobie poradzić wykorzystując własne środki oraz możliwości. Celem pomocy społecznej jest zaspokojenie niezbędnych potrzeb życiowych osób i rodzin oraz umożliwienie im bytowania w warunkach odpowiadających godności człowieka. Pomoc społeczna powinna w miarę możliwości doprowadzić do życiowego usamodzielnienia oraz trwałej integracji ze środowiskiem. Zadania z zakresu pomocy społecznej realizuje na terenie gminy Ośrodek Pomocy Społecznej.
W sferze społecznej najpilniejsze zadania na terenie Gminy Mrozy to:
poprawa sytuacji na rynku pracy – tworzenie warunków dla powstawania nowych
miejsc pracy;
poprawa stanu bazy lokalowej i wyposażenia placówek oświatowych, aby były one
w stanie zapewnić odpowiedni poziom kształcenia dzieci i młodzieży;
poprawa bazy lokalowej i wyposażenia placówek ochrony zdrowia;
poprawa stanu bezpieczeństwa – przeciwdziałanie patologiom;
pomoc w zagospodarowaniu czasu wolnego dzieci i młodzieży – budowa
obiektów sportowych, działalność kulturalna;
działania edukacyjne dla dorosłych – kursy, szkolenia dotyczące
działalności gospodarczej, agroturystyki, produkcji zdrowej żywności.
Bezpieczeństwo publiczne
Za zapewnienie porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli, ochronę przeciwpożarową i zapobieganie innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska odpowiada Starosta Miński, Komendant Powiatowy Policji oraz Komendant Powiatowy Państwowej Straży Pożarnej. Odpowiedzialność ponoszą: Komendanci Policji – za porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli, Komendant Państwowej Straży Pożarnej oraz Terenowe Jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej – za ochronę przeciwpożarową i zapobieganie innym nadzwyczajnym zagrożeniom.
Komisariat Policji w Mrozach funkcjonuje samodzielnie od 01.01.2002 roku i
obsługuje 5 gmin – Mrozy, Kałuszyn, Cegłów, Latowicz oraz Siennicę). Na jednego
policjanta KP Mrozy przypada 1 120 mieszkańców i 18 km2 terenu.
Jednostka utrzymuje kontakty ze społeczeństwem między innymi dzięki:
programowi „Bezpieczna wieś”
uczestniczeniu w spotkaniach OSP, komisji bezpieczeństwa, rolnictwa, a także
w spotkaniach z sołtysami i organizacjami typu non-profit
realizacji programu „niebieska karta”, dzięki czemu w wielu rodzinach
zahamowana została przemoc
Analizując kategorię przestępstw mających zdecydowany wpływ na poczucie bezpieczeństwa mieszkańców gminy, należy za tę kategorię uznać przestępstwa przeciwko mieniu.
Organizacje pozarządowe
Na terenie Gminy Mrozy działa niewiele stowarzyszeń, fundacji, klubów sportowych, kół zainteresowań itp. Może to świadczyć o przeciętnym poziomie rozwoju tzw. społeczeństwa obywatelskiego.
Zasoby i różnorodność przyrodnicza obszaru gminy
Zasoby wodne
Wody powierzchniowe
System wód powierzchniowych na terenie gminy Mrozy jest dużym jej atutem krajobrazowym. Liczne doliny rzeczne stanowią ciekawe urozmaicenie środowiska przyrodniczego. Na system ten składają się głównie rzeki Witówka I i Witówka II. Rzeka Witówka II płynie od Kruków przez Mrozy, Rudkę do Porzewnicy, gdzie łączy się zWitówką I. Witówka I bierze swój początek w okolicach Kołacza, płynie przez gminę na północny wschód i wpada do Kostrzynia, potem do Liwca i do Bugu. Przez północną część gminy, dokładnie przez rezerwat Przełom Witówki płynie na niewielkim odcinku rzeka Witkówka, która swój początek bierze w okolicach Kałuszyna. Na terenie gminy znajdują się stawy hodowlane: Skrzeki zasilane przez Witkówkę oraz w Dębowcach – zasilane przez rzekę Kostrzyń.
Wody podziemne
Gmina położona jest na terenie głównego zbiornika wód podziemnych Subniecka Warszawska. Zasoby dyspozycyjne zbiornika wynoszą 0,1 l/s.km2. Średnia głębokość ujęć wody na obszarze tego zbiornika wynosi ok. 180 m. Wody te mają pochodzenie trzeciorzędowe. Charakteryzują się zwiększoną zawartością żelaza i manganu, co powoduje że dla celów pitnych woda musi podlegać procesowi uzdatniania.
Na terenie gminy nie eksploatowane są ujęcia wody trzeciorzędowej, użytkowany poziom wodonośny pochodzi zaś z czwartorzędu. Głębokość występowania poziomu wodonośnego waha się od 60 – 80 do 30 – 40 m.
2.4.2 Obszary chronione, rezerwaty, pomniki przyrody
Gmina Mrozy znajduje się w wschodniej części Mińskiego Obszaru Krajobrazu Chronionego. Największym walorem tych terenów jest obecność naturalnych wysypowych stanowisk jodły.
W gminie Mrozy znajdują się cztery rezerwaty przyrody:
Rudka – rezerwat o powierzchni 125,64 ha, utworzony w 1964 r.; rezerwat przyrody leśny utworzony ze względu na las sosnowy z domieszką jodły, świerka, grabu, modrzewia, osiki, brzozy i dębu; drzewostan grądów tworzy grab i dąb z udziałem sosny; podszycie stanowi leszczyna, jarzębina, kalina, jałowiec oraz dość bogate runo, w którym dominują gwiazdnica wielkokwiatowa, gajowiec żółty, przylaszczka pospolita, fiołek leśny, zawilec gajowy i szczawnik zajęczy; jest trawa zwisła, kokoryczka wonna, miodownik melisowaty, dzwonek brzoskwiniolistny, a także groszek czerniejący, wyka kaszubska i inne; są gatunki objęte całkowitą ochroną – lilia złotogłów, konwalia, marzanna, płożący bluszcz pospolity i in.; zwierzęta to sarny, dziki, łosie, lisy, zające, jeże, wiewiórki oraz ptaki leśne i parkowe;
Florianów – rezerwat o powierzchni 406,04 ha utworzony w 1991 r. w okolicach Płomieńca; krajobrazowy rezerwat przyrody nieożywionej; powstał dla ochrony form polodowcowych ozu, moreny czołowej i wydmy parabolicznej;
Przełom Witówki – rezerwat o powierzchni 92,30 ha utworzony w 1995 r.; rezerwat przyrody florystyczny; położony jest 6 km na południowy wschód od Grodziska k. Porzewnicy i rz. Witówki; utworzony został dla ochrony zespołów roślinnych i leśnych;
Rogoźnica – rezerwat o pow. 77,89 ha utworzony w 1998 r., położony niedaleko Topora; rezerwat przyrody leśny.
Na terenie gminy znajduje się też Krajobrazowy park zabytkowy w Kuflewie. Jego powierzchnia wynosi 17 ha. Do pomników przyrody zaliczono kilkanaście lip o obwodzie 3 – 4 m tworzących wspaniałą aleję. Przy fosie, otaczającej dworek rośnie szpaler okazałych drzew: kasztanowce, dęby, lipy. Wschodnia strona parku zakończona jest drogą wysadzaną okazałymi jesionami.
Zasoby kulturowe obszaru gminy
Obok bogactwa krajobrazu i walorów środowiska naturalnego gminy Mrozy znajduje się tu także wiele cennych obiektów dziedzictwa kulturowego.
Poniższe zestawienie zawiera opis najważniejszych zabytków gminy.
1 Pomnik św. Antoniego
Wybudowany przez Weronikę Dąbrowską, synową Henryka Dąbrowskiego, Wodza Legionów i bohatera hymnu narodowego w 1846 roku jako dowód wdzięczności odzyskania majątku Kuflew. Władze carskie skonfiskowały majątek za zorganizowanie przez jej męża powstania zbrojnego. W parku na wzgórzu stoi kolumna ku czci patrona rzeczy odnalezionych.
2 Dworek murowany w Kuflewie
Wybudowany w XIX w. Budynek jednokondygnacyjny na planie wydłużonego prostokąta o kubaturze 1200 metrów sześciennych i powierzchni użytkowej 200 metrów kwadratowych usytuowany w parku krajobrazowym obok stawów. Dach dwuspadowy kryty wówczas dachówką. Zachowały się jeszcze budynki gospodarcze majątku Kuflew.
3 Kościół p.w. Św. Marcina i Mikołaja w Kuflewie
W 1515 roku został wybudowany pierwszy kościół, który spłonął. Następny w 1542 roku wybudował ówczesny właściciel, Werner Oborski. Ok. 1620 roku z powodu wojen szwedzkich budynki parafialne zostały niszczone i nie nadawały się do remontu. Wdowa Oborska wystawiła obok nowy kościół. W 1759 roku wzniesiony został kolejny kościół. Drewniany, konstrukcji zrębowej, oszalowany, z kruchtą od zachodu spłonął w 1991 roku.
4 Figurka św. Jana Nepomucena
Barokowa figurka z piaskowca, ufundowana w 1777 roku.
5 Dzwonnica w Kuflewie
Zbudowana na planie trójkąta w XVIII wieku, barokowa, murowana z cegły, tynkowana, dach namiotowy, kryty dachówką.
6 Plebania w Kuflewie
Zbudowana na początku XIX w. Drewniana, konstrukcji słupowo-zrębowej na ceglanej podmurówce. Parterowa, na planie prostokąta, czteroosiowa. Układ wnętrz dwutraktowy. Dach naczółkowy kryty gontem, obecnie dachówką.
7 Organistówka w Kuflewie
Wybudowana ok. 1600 roku. Drewniana, konstrukcji słupowo-zrębowej na ceglanej podmurówce. Budynek parterowy na planie prostokąta, czteroosiowy, układ wnętrz dwutraktowy. Dach naczółkowy kryty gontem.
8 Kościół w Jeruzalu p.w. św. Wojciecha
Wzniesiony w latach 1757-58. drewniany konstrukcji zrębowej na ceglano-kamiennej podmurówce, oszalowany. Wnętrze podzielona parami profilowanych słupków na
wysokich cokołach. Stropy płaskie. W prezbiterium pozorne sklepienie zwierciadlane. Okna prostokątne, w prezbiterium o łuku półkolistym wyciętym w belkach. Ołtarz główny barokowy z obrazem Chrystusa na krzyżu i tabernakulum.
9 Dzwonnica w Jeruzalu
Z XVIII w. Drewniana konstrukcji słupowej, oszalowana.
10 Mauzoleum Franciszka Cieszkowskiego w Jeruzalu
Usytuowane obok kościoła, klasycystyczne w formie łuku triumfalnego.
11 Dworek w Łukówcu
Wzniesiony na pocz. XIX w potem przebudowany. Złożony ze starszej części drewnianej konstrukcji zrębowej oraz nieco późniejszej murowanej. Otynkowany, parterowy, na planie prostokąta z dwoma symetrycznie rozmieszczonymi gankami od frontu, z kolumienkami podtrzymującymi trójkątne szczyty.
Na terenie gminy Mrozy znajduje się także wiele zabytkowych kapliczek, z których
najstarsza znajduje się w Woli Rafałowskiej i datowana jest na rok 1851.
Infrastruktura techniczno – inżynieryjna
Drogi
Powiązania komunikacyjne gminy są dość korzystne. Stanowi o tym między innymi bliskość Mińska Mazowieckiego oraz Warszawy. Układ komunikacyjny w gminie składa się z dróg o różnym znaczeniu, a także zróżnicowanym natężeniu ruchu. Ma to związek z funkcją rolniczą regionu. Układ sieci drogowej na terenie gminy tworzą: drogi powiatowe, gminne, wewnętrzne oraz drogi prywatne, których część nie posiada uregulowanego statusu prawnego. Powiązania komunikacyjne gminy Mrozy odbywają się w oparciu o linię kolejową magistrali E 20 Warszawa – Berlin – Moskwa, realizującą połączenie z Warszawą i Siedlcami. Przez teren gminy nie przebiega żadna droga krajowa.
Wszystkie ww. drogi powiatowe są sklasyfikowane jako drogi V klasy technicznej.
Oprócz wymienionych funkcji obsługują przyległe im gospodarstwa. Na terenie większych
miejscowości pełnią ponadto funkcje uliczne.
Istotne problemy komunikacyjne Gminy Mrozy:
niewystarczająca ilość powiązań autobusowych,
zły stan techniczny dróg powiatowych i gminnych,
występowanie obszarów o niedostatecznie wykształconym układzie
komunikacyjnym.
Drogi powiatowe w części nie spełniają wymaganych warunków technicznych m.in. co do szerokości pasów drogowych w liniach rozgraniczających, stanu technicznego nawierzchni, szerokości poboczy i odwodnień. Drogi gminne wymagają modernizacji, część z nich wymaga położenia nawierzchni bitumicznej. W większości są to drogi gruntowe lub o nawierzchni tłuczniowej. Ruch na drogach powiatowych i gminnych jest obecnie wyraźnie niższy od ich możliwości przepustowych po wymaganych modernizacjach, natomiast znaczne zwiększenie natężenia ruchu obserwuje się na drogach łączących gminę z drogą krajową nr 4 oraz siecią dróg wojewódzkich. Stanowiąc dużą uciążliwość dla środowiska przyrodniczego (zanieczyszczenia komunikacyjne i hałas) trasy te są dla gminy szansą rozwoju gospodarczego.
Zaopatrzenie w wodę
Miejscowości z terenu Gminy Mrozy zaopatruje w wodę stacja uzdatniania wody „Piaseczno – Kuflew” położona na terenie wsi Piaseczno gmina Cegłów. Studnie wiercone – głębinowe nr 1, 3, 4, 5 położone są na terenie wsi Piaseczno, natomiast studnia wiercona nr 2 położona jest na terenie wsi Huta Kuflewska gm. Cegłów.
Teren stacji wodociągowej oraz studni głębinowych jest wygrodzony i wydzielony geodezyjnie, jest współwłasnością Gminy Cegłów, Latowicz i Mrozy. Wody popłuczne, przelewowe oraz spustowe odprowadzane są do rowu melioracyjnego kolektorem krytympo terenie wsi Piaseczno. Ponieważ wydajność studni Qeksp. = 241 m3/h nie pokrywa maksymalnego godzinowego zapotrzebowania wody, stację wodociągową zaprojektowano i wykonano w układzie dwustopniowego pompowania wody, ze zbiornikami wyrównawczymi. Stacja wodociągowa zabezpiecza wodę zarówno na cele bytowo gospodarcze jak i p. pożarowe.
Kanalizacja i oczyszczanie ścieków
Gmina posiada lokalny system odprowadzania ścieków i unieszkodliwiania
nieczystości płynnych – oczyszczalnia ścieków wraz z systematycznie rozbudowywaną siecią kanalizacji sanitarnej. Ścieki komunalne w poszczególnych miejscowościach z indywidualnych gospodarstw domowych zagospodarowywane są w obrębie ich własnych gruntów. Mimo postępów w sferze skanalizowania gminy w ostatnich latach wciąż większość mieszkańców gminy odprowadza ścieki do szamb, które są często nieszczelne, co powoduje przenikanie dużych ilości zanieczyszczeń do gruntu, a w konsekwencji do wód powierzchniowych i podziemnych.
Składowiska odpadów stałych i ich utylizacja
Podstawową metodą unieszkodliwiania odpadów w Gminie Mrozy, jak i w całym powiecie mińskim jest składowanie. Według danych WIOŚ na terenie gminy nie funkcjonuje żadne czynne składowisko przyjmujące odpady komunalne. Odpady z gminy Mrozy są odbierane od właścicieli nieruchomości przez Zakład Gospodarki Komunalnej i przekazywane do utylizacji uprawnionym podmiotom.
Urządzenia ochrony powietrza
Ciepłownictwo
W gminie nie ma sieci ciepłowniczej, gospodarstwa domowe korzystają z własnych
systemów grzewczych. Są to piece CO na paliwa stałe tj. węgiel i koks. Sytuacja taka
niekorzystnie wpływa na stan środowiska.
Gazownictwo
Gmina nie posiada sieci gazu przewodowego. W chwili obecnej zapotrzebowanie na gaz zaspokajane jest z butli lub zbiorników napełnianych w odpowiednich punktach.
Dystrybucja gazu propan – butan prowadzona jest przez kilku prywatnych pośredników. Najbliższe źródło gazu stanowi punkt zaporowo - upustowy w miejscowości Nart w Gminie
Jakubów na magistrali gazowej o700 Kobryń – Warszawa.
Identyfikacja problemów
Największym problemem gminy jest niedorozwój infrastruktury technicznej i drogowych połączeń komunikacyjnych. Potrzeby w tym zakresie znacznie przekraczają możliwości finansowe, dlatego też konieczne będzie ubieganie się o środki zewnętrzne – z budżetu państwa i Unii Europejskiej. Najpilniejsze potrzeby to:
· rozbudowa systemu dróg,
· budowa kanalizacji;
· modernizacja ujęcia wody;
· rozwiązanie problemu utylizacji odpadów produkcji rolniczej i pozarolniczej;
· modernizacja systemu elektroenergetycznego;
· gazyfikacja gminy;
· poprawa jakości sieci komunikacyjnej.
Potrzeby te są następstwem występujących na terenie gminy problemów wśród których można wymienić:
Problemy przyrodnicze i ekologiczne:
· zanieczyszczone powietrze
· zanieczyszczone wody powierzchniowe;
· dzikie wysypiska odpadów;
· hałas i zanieczyszczenia związane z transportem drogowym
· bezdomne zwierzęta;
· spalanie odpadów na terenie posesji przez właścicieli;
· składowanie osadów ścieków i popiołów;
· wysoka produkcja gnojowicy.
Problemy związane z infrastrukturą techniczną:
· niska przepustowość dróg ponadlokalnych i częściowo lokalnych;
· zły stan techniczny części dróg (utwardzonych i nieutwardzonych);
· brak infrastruktury kanalizacyjnej;
Gmina posiada korzystne warunki dla rozwoju drobnego i średniego przemysłu oraz rzemiosła. Do pilnych zadań wymagających kompleksowego rozwiązania należy zagospodarowanie i przetwórstwo płodów rolnych, co jednocześnie da możliwość stworzenia nowych miejsc pracy.
Gmina powinna stworzyć jak najlepsze warunki wyjścia z ubóstwa, m.in. poprzez organizowanie szkoleń, spotkań z mieszkańcami oraz promowaniu drobnej przedsiębiorczości, szczególnie wśród ludzi do 25 roku życia, czyli grupy najbardziejzagrożonej długotrwałym bezrobociem.
W ostatnim czasie zauważyć można duże rozwarstwienie w poziomie życia ludności. Gwałtownie narasta i nasila się proces pauperyzacji całych środowisk, zwłaszcza na terenach wiejskich. To właśnie ludność z terenów wiejskich powinna zostać objęta szczególną opieką ze strony państwa. Jednak charakter i zakres tej pomocy nie powinien ograniczać się wyłącznie do transferu świadczeń rzeczowych lub innych usług pomocowych, lecz obejmować szeroko rozumiany rozwój lokalnych zasobów ludzkich. Gmina powinna opracować programy wyjścia z ubóstwa, alkoholizmu oraz innych patologii społecznych organizując np. spotkania informacyjne, kluby lokalne, koła zainteresowań, szkolenia i praktyki zawodowe, różnego rodzaju odpłatne roboty publiczne na jej terenie.