33.Scharakteryzuj NNKT
NNKT (niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe) omega-3, -6 i -9 stanowią jeden ze składników budulcowych komórek, od których to zależy prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Zwłaszcza serce i naczynia krwionośne są chronione dzięki kwasom.
NNKT stanowią ok. 60% masy mózgu. Naukowcy dowiedli, że dzieci których dieta była bogata w kwasy tłuszczowe omega 3 mają znacznie lepsze wyniki w nauce i w testach na inteligencję niż ich rówieśnicy.
Niedobór może być spowodowany: złą dietą, nerwowym stylem życia (ciągłe nieustające stresy), używkami: paleniem papierosów, nadużywaniem alkoholu i mocnej kawy oraz naturalnymi procesami starzenia się organizmu.
Oprócz zdrowia kwasy omega wpływają korzystnie również na nasz wygląd: wpływają na prawidłowy wzrost włosów i paznokci, oraz poprawiają stan naszej skóry.
OMEGA-3 występowanie:
* łosoś atlantycki, sardynki, dorsz, sardela europejska, śledź, miecznik
* skorupiaki
* oleje tłoczone na zimno: z dyni, orzechów, arachidów, rzepaku, lnu
* orzechy włoskie
* sezam
* awokado
OMEGA-6 występowanie:
* oleje roślinne: słonecznikowy, sojowy, z pestek winogron, krokoszowy
* pestki dyni
* pestki słonecznika słonecznika
* orzechy pistacjowe
NNKT - Niezbędne Nienasycone Kwasy Tłuszczowe
- linolowy
- linolenowy
- arachidowy
1.NNKT sa niezbędne do:
- budowy błon komórkowych
- właściwości transportu lipidów
- warunkują prawidłowy rozwój i wzrost organizmu
- wpływają na stan skóry
- powstają z nich hormony tkankowe
- obniżają poziom cholesterolu we krwi
- zapobiegają nadciśnieniu tętniczemu
- zapobiegają zakrzepom krwi w naczyniach krwionośnych
- zwiększają ukrwienie serca
Źródła NNKT:
- oleje roślinne
- tran
- oliwa
2.Niedobór NNKT powoduj:
- gromadzenie cholesterolu->miażdżyca
- zmiany degeneracyjne nerek
- zahamowanie wzrostu
- zmiany skórne
- zmiany w funkcjonowaniu narządów rozrodczych
34.Scharakteryzuj działanie wapnia
WAPŃ - Jest składnikiem kości, zębów, wpływa na pracę układu nerwowego i mięśniowego, na pracę serca, warunkuje na prawidłową krzepliwość krwi, ma oddziaływanie przeciwzapalne, przeciwalergiczne.
Niedobór wapnia może powodować choroby takie jak:
- próchnica,
- odwapnienie,
- zmiękczenie i zniekształcenie kości,
- nadpobudliwość,
- zahamowanie wzorstu.
Osteomalacja – rozmiękanie kości u dorosłych.
Osteoporoza – powszechnie znana jako zrzeszotowienie kości
Wapń występuje w:
- mleku i przetworach melcznych,
- jajach,
- rybach,
- mięsach,
- warzywach strączkowych.
Zmniejsza ryzyko rozrzedzenia kości (utraty masy kostnej) i złamań.
Zmniejsza ryzyko raka jelita grubego. Wpływa na zachowanie miarowego rytmu serca.
Łagodzi bezsenność i bierze udział w metabolizmie żelaza.
Wspomaga pracę układu nerwowego, szczególnie w przewodzeniu bodźców.
Zwiększona podaż chelatowanego wapnia może pomóc przy przewlekłych bólach pleców.
Dodatkowe ilości wapnia łagodzą bolesne skurcze menstruacyjne.
Nastolatki cierpiące na „bóle wzrostowe” zauważają, że znikają one wraz ze zwiększonym spożyciem wapnia
35.Scharakteryzuj działanie fosforu
Fosfor - w ciągu dnia musimy dostarczać organizmowi około 800 mg fosforu. Fosfor jest składnikiem wszystkich komórek w organizmie. Fosfor, w szczególności jego działanie uzależnione jest od wapnia oraz witaminy C. Fosfor tworzy fosforany oraz sole mineralne, które są głównym składnikiem kości ssaków. Fosfor jest elementem budującym błony komórkowe, a także związki wysokoenergetyczne (adenozynofosforanów - ADP i ATP). Inne funkcje fosforu to :
- udział w odnowie komórek
- udział w procesach wzrostowych
- udział w metabolizmie tłuszczów i skrobi
- fosfor wpływa na dobry stan dziąseł i zębów.
Zbyt mała ilość fosforu w organizmie przyczynia się do powstania krzywicy oraz ropowicy.
36.Scharakteryzuj działanie magnezu
Magnez ( Mg )
Podobnie jak wapń, jest to metal znajdujący się w płynach wewnątrzkomórkowych organizmu. Niezbędny do prawidłowego metabolizmu Ca, witaminy C, a także P, Na i K.
Jego ilość podajemy w miligramach. Nasz organizm zawiera średnio około 21 g magnezu.
Odgrywa ważną rolę w metabolizmie węglowodanów.
Znany jest jako pierwiastek antystresowy.
Deficyt magnezu często występuje u osób nadużywających alkoholu.
Dzienne zapotrzebowanie
dla dorosłych wynosi 250-500 mg.
rekomendowana dawka dla kobiet w ciąży i karmiących piersią to 300-355 mg.
Czym jest dla nas magnez
Niezbędny do prawidłowego funkcjonowania mięśni i tkanki nerwowej.
Bierze udział w spalaniu tłuszczów i wytwarzaniu energii niezbędnej do funkcjonowania ustroju.
Pomocny w stanach depresji. W połączeniu z wapniem działa jak naturalny lek uspokajający. Łagodzi objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego.
Korzystnie wpływa na układ krążenia, odgrywa pewną rolę w prewencji zawałów serca.
Pomocny w zapobieganiu przedwczesnym porodom.
Przyczynia się do zapobiegania próchnicy.
Przeciwdziała tworzeniu się złogów wapnia, kamicy nerkowej i dróg żółciowych.
Przynosi ulgę w niestrawności.
Schorzenia wywołane niedoborem
Niedobór magnezu u ludzi powstaje z powodu jego braku w pożywieniu, w wyniku problemów z wchłanianiem tego minerału w jelitach lub z powodu nadmiernego wydzielania go z moczem (np. przy nadmiernym spożywaniu alkoholu lub stosowaniu środków moczopędnych). Taki stan może się, także pojawić podczas cukrzycy, chorób nerek i przy niektórych zaburzeniach hormonalnych. Niedobór magnezu może wzrastać stopniowo z biegiem czasu, prowadząc do takich objawów, jak uczucie niepokoju, zmęczenie, wyczerpanie, brak apetytu, zaburzenia hormonalne, mdłości, bezsenność, hypoglikemia, osłabienie mięśni, kurcze mięśni oraz tzw. zespół niespokojnych nóg. Obniżony poziom magnezu w organizmie może też być związany z napięciem przed menstruacją. Poważny niedobór tego minerału może spowodować nawet arytmię.
Objawy nadmiaru magnezu
Nadmiar magnezu to hipermagnezemia, duże dawki podawane dożylnie działają relaksująco, hipnotycznie, narkotycznie. Przewodnictwo nerwowe jest zablokowane. Występuje zwolnienie reakcji. W niewydolności nerek stężenie magnezu w surowicy ma tendencję do wzrostu.
Najlepszymi źródłami naturalnymi tego pierwiastka są
Występuje w bardzo wielu produktach, ale bardzo niewielka ilość jest przyswajana.
Główne źródła magnezu to orzechy, kiełki zbóż, pełne ziarna zbóż, zieleniny, jagody, kukurydza, kapusta, mniszek, pokrzywa, brązowy ryż, jabłka, suszone morele, awokado, banany, fasola, kokos, żywokost, endywia, figi, pieprz, mleko kozie, miód, soczewica, mięta, szpinak, cebula, pietruszka, gruszki, rzeżucha, grejpfruty, czereśnie Obecność witaminy A, wapnia i fosforu zwiększa skuteczność magnezu. Niedobór magnezu może wywołać objawy związane z niedoborem witaminy B z drgawkami włącznie.
37.Scharakteryzuj role potasu i sodu.
Potas ( K )
W naszych organizmach znajduje się mniej więcej 115-150 g tego minerału, z czego 98% wewnątrz komórek. Wraz z sodem bierze udział w regulacji równowagi wodnej ustroju oraz rytmu serca. Przy zaburzeniach równowagi sodowo-potasowej może dojść do dysfunkcji nerwów i mięśni. Do utraty potasu z organizmu prowadzi hipoglikemia i biegunki.
Dobowe zapotrzebowanie nie jest określone, ale uważa się, że 1600-2000 mg wystarcza zdrowym dorosłym osobom.
Co nam daje
Usprawnia procesy myślowe, wpływając na dostarczenie tlenu mózgowi.
Pomaga w usuwaniu zbędnych produktów przemiany materii.
Odgrywa rolę w redukowaniu ciśnienia tętniczego krwi.
Pomocny w leczeniu alergii.
Schorzenia wywołane niedoborem
Obrzęki, hipoglikemia (niedocukrzenie – stan, w którym ilość glukozy we krwi spada poniżej ustalonej normy), paraliż jelit, obniżone ciśnienie krwi oraz zaburzenia rytmu serca.
Niedobór potasu daje podobne objawy jak niedobór magnezu, gdyż niedobór jednego wpływa także na niedobór drugiego minerału. Obydwa są niezbędne w przechodzeniu potasu do komórek. Brak magnezu powoduje, że zwiększa się ilość potasu we krwi, choć nie zwiększa się jego ilość w komórkach. Niedobór K może być spowodowany zbyt dużym spożyciem alkoholu, kawy i cukru oraz lakami moczopędnymi, co może wiązać się z uczuciem osłabienia. Różnego rodzaju przeżywane stresy oraz przeciążenie fizyczne ustroju, również mogą prowadzić do niedoboru potasu.
Objawy nadmiaru potasu (hiperkalemia)
Toksyczny wzrost stężenia potasu w surowicy występuje w większości przypadków u chorych z niewydolnością nerek lub wstrząsem. Bardzo duże stężenie potasu w surowicy jest również charakterystyczne dla niewydolności nadnerczy (choroba Addisona). Hiperkalemia może również wystąpić po dożylnym podaniu nadmiernych ilości potasu.
Głównymi objawami hiperkalemii są: zwolnienie czynności serca i depresja ośrodkowego układu nerwowego. Objawy sercowe obejmują rzadkoskurcz, osłabienie tonów serca, po czym następuje obwodowa zapaść naczyniowa, a wreszcie zatrzymanie czynności serca. Inne objawy związane ze zwiększeniem stężenia potasu pozakomórkowego obejmują zaburzenia psychiczne, osłabienie, odrętwienie, mrowienie kończyn, osłabienie mięśni oddechowych oraz wiotkie porażenie kończyn.
Skąd czerpać potas
Spożywając owoce cytrusowe, kantalupa, pomidory, rzeżuchę, zielone warzywa liściaste, liście mięty, nasiona słonecznika, banany i ziemniaki nie musimy się obawiać o niedobory potasu.
Sód ( Na )
Sód i potas zostały odkryte równocześnie i oba odgrywają zasadniczą rolę w ustroju.
Duże spożycie sodu (soli kuchennej) może prowadzić do spadku stężenia potasu. Sód pomaga w utrzymaniu rozpuszczonych związków wapnia i innych pierwiastków w surowicy krwi.
Jego wchłanianie odbywa się w jelicie cienkim i żołądku, a następnie minerał jest filtrowany z krwi przez nerki. Zwykle ponad 90% sodu pobieranego z pożywienia jest wydalane z organizmu z moczem.
Dzienne zapotrzebowanie nie zostało dotychczas ustalone, jednak szacuje się je u zdrowych dorosłych na 500 mg.
Sód w naszym organizmie
Pomocny w zapobieganiu udarowi słonecznemu i niewydolności serca.
Odgrywa istotną rolę w utrzymaniu wysokiej sprawności nerwów i mięśni.
W organizmie ludzkim wraz z chlorem i potasem odgrywa decydującą rolę w regulacji równowagi kwasowo-zasadowej.
Jest współodpowiedzialny za utrzymanie właściwego ciśnienia osmotycznego w płynach ustrojowych.
Chroni organizm przed nadmierną utratą płynów.
Wpływa na zachowanie normalnej pobudliwości nerwów oraz mięśni.
Aktywny w płynach ustrojowych.
Przyczynia się do zasadowości limfy i krwi.
Zwiększa osmozę, neutralizuje kwasy, zwiększa perystaltykę jelit.
Odgrywa podstawową rolę w regulacji gospodarki wodnej.
Schorzenia wywołane niedoborem
Upośledzone trawienie węglowodanów, niekiedy neuralgie (ostre napady bólu wzdłuż jakiegoś nerwu lub jego rozgałęzienia).
Innym skutkiem niedoboru sodu jest hiponatremia. W stanach hiponatremicznych następują duże straty wody, wyraża się to szybkim zmniejszaniem masy ciała. Niedobór w organizmie może wystąpić w niewydolności kory nadnerczy, stanach obrzękowych, w schorzeniach nerek — objawia się skurczami mięśniowymi, kończyn i brzucha, bólami głowy, mdłościami, (depresją, kłótliwością).
Źródła naturalne
Sól kuchenna, ostrygi, marchew, buraki, karczochy, suszona wołowina, móżdżki, nerki, bekon, rosół za stawów cielęcych, sproszkowana serwatka z mleka koziego, surowe mleko kozie, figi, jabłka, seler, kokos, mniszek lekarski, śliwki, rodzynki, sezam, szpinak, truskawki, słonecznik. Może być również dostarczany w napojach chłodzących, wodzie mineralnej bogatej w ten pierwiastek lub w tabletkach od bólu głowy zawierających kwas acetylosalicylowy.
38.Scharakteryzuj działanie żelaza.
Żelazo ( Fe )
Jest to metal niezbędny do życia i wielu procesów biologicznych. Organizm dorosłego człowieka zawiera przeciętnie 4 g żelaza; 65% tej ilości znajduje się w hemoglobinie, 10% w mioglobinie, a reszta jest zmagazynowana w nerkach, wątrobie, śledzionie, szpiku kostnym i innych narządach. Żelazo magazynowane jest w ustroju w formie kompleksu białkowego (ferrytyna). Fe potrzebne jest m.in. do syntezy obecnej w krwinkach czerwonych hemoglobiny, zawartej w mięśniach mioglobiny i niektórych enzymów.
Jedynie 8% przyjętego z pokarmem żelaza zostaje wchłonięte do krwi, fosfoproteiny zawarte w jajach zmieniają dostępność żelaza
Do przyswajania żelaza konieczne są miedź, kobalt, mangan oraz witamina C, zakłócają ją natomiast nadmierne ilości cynku i witaminy E.
Żelazo jest niezbędne do prawidłowego metabolizmu witamin z grupy B.
Wyjątkową, cechą przemiany żelaza jest to, że przebiega ona właściwie w układzie zamkniętym. W zwykłych warunkach tylko nieznaczna część żelaza jest wchłaniana z trawionych pokarmów. Ilości wydalane z moczem są minimalne, a znaczna część ogólnej ilości żelaza w organizmie jest ciągle redystrybuowana za pośrednictwem różnych szlaków metabolicznych. Ponieważ nie ma możliwości wydalania nadmiaru żelaza, jego wchłanianie z przewodu pokarmowego musi być regulowane, aby uniknąć nagromadzenia się toksycznych ilości żelaza w organizmie.
Wchłanianie żelaza zachodzi głównie w żołądku i dwunastnicy.
Zapotrzebowanie na żelazo jest uzależnione od szybkości wzrostu tkanek, syntezy hemoglobiny i konieczności uzupełniania żelaza wydalanego z moczem, kałem, potem, a u kobiet dodatkowo od strat powstających podczas miesiączek, ciąży i laktacji. Zapotrzebowanie na żelazo jest największe podczas dwóch pierwszych lat życia dziecka, w okresie szybkiego wzrostu i syntezy hemoglobiny u młodzieży oraz w ciąży u kobiet.
Zalecana dawka dzienna
dla dorosłych wynosi 10-15 mg,
dla ciężarnych wzrasta do 30 mg,
kobiety karmiące piersią powinny przyjmować 15 mg.
Właściwości żelaza
Wspomaga proces wzrastania.
Zwiększa odporność organizmu na choroby.
Zapobiega zmęczeniu.
Leczy i chroni przed anemią.
Przywraca cielisty kolor skórze.
Schorzenia wywołane niedoborem
Anemia
Źródła naturalne Fe
Mięso wieprzowe, wołowina, wątróbka, czerwone mięso, mięczaki, suszone brzoskwinie, szparagi, żółtka jaj, ostrygi, orzechy, fasola, mąka, melasa, płatki owsiane.
39.Scharakteryzuj działanie siarki
Siarka ( S )
Niemetaliczny pierwiastek barwy żółtej, który jest konieczny do budowania niektórych aminokwasów, np. cysteiny i metioniny. Niezbędna dla włosów, paznokci i skóry.
Bierze udział w procesie wydzielania żółci przez wątrobę.
Zalecana dawka dzienna nie jest dokładnie określona, jednak dieta zawierająca odpowiednią ilość białka zapewnia wystarczającą podaż siarki.
Szkodliwe skutki dla organizmu mogą wywołać duże ilości nieorganicznych związków tego pierwiastka.
Co ci daje siarka
Poprawia stan skóry, dzięki niej włosy są błyszczące.
Pomaga zwalczać zakażenia bakteryjne.
Razem z witaminami z grupy B bierze udział w utrzymaniu podstawowego metabolizmu komórek.
Pomaga w utrzymaniu prawidłowego utlenowania komórek mózgu.
Jest potrzebna do właściwego rozwoju chrząstek i ścięgien, a także stanowi część wielu metabolitów komórkowych, np. koenzymu A.
Najlepsze źródła naturalne to
Chuda wołowina, suszona fasola, ryby, jaja, kapusta, czosnek, brukselka, chrzan, kalafior, rzeżucha, jarmuż oraz w nieco mniejszym stopniu: szparagi, awokado, czarne porzeczki, brokuły, marchewka, selery, kukurydza, dynie, figi, sałata, fasola, majeranek, owies, cebula, pasternak, gruszki, ziemniaki, rzodkiewka, czerwone porzeczki, soja, pomidory, rzepa.
Maści i kremy z siarką mają ustaloną pozycję w leczeniu schorzeń skóry. Przed ich użyciem warto zapoznać się ze składem preparatu, na pewno znajdzie się tam wiele związków dostępnych w aptekach i sklepach ze zdrową żywnością.
Siarka jest stosowana do leczenia artretyzmu, reumatyzmu, miażdżycy naczyń, dny, schorzeń skórnych, dolegliwości płucnych, zaburzeń wątrobowo-żółciowych, infekcji jelitowych, zapaleń zatok przynosowych, tętnic i cukrzycy.
40.Scharakteryzuj działanie jodu
Jod ( I )
2/3 ogólnoustrojowych zasobów jodu jest zgromadzone w tarczycy. Choć organizm ludzki zawiera tylko 20-50 μg jodu, to odgrywa on podstawową rolę w produkcji hormonów i ma związek z prawidłowym wzrostem i rozwojem.
Tarczyca odgrywa istotną rolę w kontroli procesów metabolicznych. Niedobór jodu może objawiać się w postaci przyrostu masy ciała, spowolnienia reakcji psychicznych i osłabienia.
Procesy przetwarzania żywności i gleby ubogie w sole mineralne niszczą jod.
Wartość zalecanej dawki dziennej dla dorosłych wynosi 150 μg (1 μg na kilogram masy ciała) i 175-200 μg dla kobiet w ciąży i karmiących piersią.
Czym jest jod dla naszych organizmów
Odgrywa istotną rolę w procesie spalania nadmiaru tłuszczów.
Reguluje proces wzrastania.
Poprawia wydolność fizyczną organizmu.
Zwiększa sprawność umysłu.
Korzystnie wpływa na włosy, paznokcie, skórę i zęby.
Jod (jodyna) jest powszechnie używany do dezynfekcji ran.
Schorzenia wywołane niedoborem jodu to
Głównym skutkiem niedoboru jodu jest choroba, zwana wolem endemicznym. Objawia się obrzmieniem szyi spowodowanym rozrostem gruczołu tarczycy. Niedobór jodu wpływa na zmniejszenie produkcji hormonów tarczycy i jest bodźcem do nadmiernego wydzielania przez przysadkę hormonu stymulującego rozrost tkanki gruczołowej w tarczycy. Może także wystąpić niedoczynność tarczycy.
Niedobór jodu nadal występuje w niektórych regionach Afryki, Południowej Ameryki i Azji.
Najlepsze źródła naturalne
Wodorosty, warzywa rosnące w glebie bogatej w jod, cebula, owoce morza.
Mikroelementy – greckie mikos, czyli mały, są to pierwiastki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmów. Występują one w ilościach niewspółmiernie małych w porównaniu z pierwiastkami podstawowymi takimi jak: wodór (H), węgiel (C), tlen (O), azot (N).
Makroelementy – greckie makros czyli duży, są to pierwiastki niezbędne do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania organizmów żywych, występujące w stosunkowo dużych ilościach w ich ciele (powyżej jednego procenta suchej masy). Do makroelementów należy azot (N), występujący średnio w organizmach żywych do 3%, wapń (Ca) występujący średnio do 2%, potas (K) około 2%, fosfor (P), magnez (Mg), siarka (S), chlor (Cl), sód (Na), występują w ilościach około 1%. Węgiel (C), wodór (H), tlen (O). są to podstawowe składniki wszystkich związków organicznych, np. białek, węglowodanów, tłuszczów.