„Botanika systematyczna” - ćwiczenia terenowe: ZIELNIK (wytyczne)

Materiały potrzebne do zabrania w teren:

- stare gazety do suszenia roślin,

- tektura falista (przycięta do formatu A3, np. z kartonów po sprzęcie AGD) lub tekturowa teczka A3,

- sznurek do związania teczki w terenie;

- nóż/łopatka do wykopywania roślin;

- klucze do oznaczania,

- strój terenowy (na różne rodzaje pogody, w tym zabezpieczający przed deszczem oraz wygodne, nieprzemakalne obuwie),

- repelenty przeciw komarom i kleszczom,

- dużo jedzenia i picia (w terenie nie będzie możliwości zakupu)

SPOSOBY ZBIORU ROŚLIN

- zebrana roślina powinna posiadać wszystkie części morfologiczne - należy starać się wybierać okazy jednocześnie kwitnące i po części już owocujące (lub gdy to niemożliwe – zebrać np. 2 okazy: kwitnący i owocujący i umieścić je na jednym arkuszu zielnikowym, pod warunkiem, że pochodzą z tego samego stanowiska),

- TUŻ PO ZEBRANIU starannie rozłożyć rośliny między gazetami (NIE WOLNO ZBIERAĆ ROŚLIN DO REKLAMÓWEK, WORECZKÓW, TOREB itp. !!!), usztywnić tekturą falistą (bądź tekturową teczką) i przewiązać sznurkiem.

Uwaga: Rośliny zaraz po zebraniu „dostosowujemy” do formatu złożonego arkusza zielnikowego (złożony: 40 x 27 cm; rozłożony: 40 x 54 cm), tj. gdy roślina jest większa od tego formatu – odpowiednio ją zginamy/łamiemy w „zygzak” (próby takiego „dostosowania” już wysuszonych okazów zwykle kończą się ich uszkodzeniem/zniszczeniem). Jeżeli roślina jest bardzo bogato ulistniona (co może wpłynąć na długość suszenia okazu) – nadmiar liści można usunąć. Z kolei rośliny o dużych rozmiarach zbieramy we fragmentach (części szczytowa, środkowa i nasadowa). Rośliny drobne (np. o wysokości 1-3-5-10 cm) umieszczamy na arkuszu zielnikowym po kilka, tak by go odpowiednio zapełnić.

JAK SUSZYĆ ZEBRANE ROŚLINY ?

Po przyniesieniu do domu sprawdzić, czy przywiezione z terenu rośliny nie uległy przesunięciu (tj. zmianom położenia w gazetach), położenie to ewentualnie skorygować, a następnie prawidłowo ułożone rośliny przycisnąć niezbyt ciężkim przedmiotem.

Wilgotne gazety należy codziennie wymieniać (by rośliny nie zapleśniały lub nie zgniły), szczególnie w pierwszej fazie suszenia (tj. przez kilka pierwszych dni co najmniej 1-2 razy dziennie, w zależności od zawartości wody w zebranych okazach).

Uwaga: Przy kolejnych zmianach wilgotnych gazet można ponownie stosować wcześniej używane gazety (pod warunkiem ich całkowitego wysuszenia – ponownie wykorzystywane gazety nie mogą być ani trochę wilgotne !!!).

Jeżeli zauważyłeś/-aś, że:

- rośliny lekko brązowieją (przestają być zielone) – oznacza to, że gazety są zbyt rzadko zmieniane w czasie suszenia (zbyt duża wilgotność!). Należy jak najszybciej zwiększyć częstotliwość wymiany gazet ! W przeciwnym wypadku rośliny zgniją/spleśnieją i nie będą się już nadawały do Twojego zielnika!

- powierzchnie blaszek liściowych uległy pofałdowaniu – oznacza to, że rośliny są przyciśnięte zbyt małym obciążeniem. Koniecznie jak najszybciej zwiększ obciążenie podczas suszenia!

- na powierzchniach blaszek liściowych odcisnęły się łodygi i inne sąsiadujące części morfologiczne rośliny – oznacza to, że okazy są przyciśnięte zbyt dużym obciążeniem.

Niewłaściwy sposób zasuszenia roślin wpływa na ocenę zielnika.

Wzór etykiety zielnikowej (10 x 15 cm, orientacja pozioma, bez ramki widocznej poniżej)

– etykiet, podobnie jak roślin – nie przyklejać (należy je pozostawić luźno włożone do arkusza zielnikowego)!!!

Juncaceae Juncus bulbosus L. [pamiętać o skrócie nazwiska autora nazwy] Stanowisko: Miszkowice k. Lubawki (pow. Kamienna Góra), na zachodnim krańcu wsi [możliwie najdokładniej] Siedlisko: w stawie hodowlanym, na mulistym, odkrytym brzegu [możliwie najdokładniej: tj. np. nie wystarczy „łąka” - trzeba jeszcze dopisać czy jest ona „wilgotna/mokra/sucha”, itp.] Data zbioru: 12.07.2013 r. Zebrał i oznaczył: Jan Kowalski

Nazwy gatunkowe roślin (łacińskie) stosować według Szafera i in. („Rośliny polskie”) lub Rutkowskiego („Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej”), a nie z kolorowych albumów/przewodników z obrazkami. Obie wymienione pozycje są dostępne w bibliotece IBR. Z kolei nazwy rodzin (łacińskie) powinny być użyte w formie podanej na ćwiczeniach lub zaczerpnięte z klucza Rutkowskiego (w kluczu Szafera część nazw rodzin nie jest aktualna).

Arkusze zielnikowe w ostatecznej postaci powinny być wykonane na szarym papierze (do zakupienia w sklepach papierniczych i odpowiedniego przycięcia do rozmiaru arkusza zielnikowego – złożony: 40 x 27 cm; rozłożony: 40 x 54 cm) i przekazane do oceny w odpowiedniej liczbie i zakresie gatunkowym – zgodnie z wylosowanym zestawem. W momencie zaliczania zielnika rośliny powinny być ułożone w kolejności według wskazań wylosowanego zestawu.

Zielniki wykonane niezgodnie z powyższymi wytycznymi zostaną zwrócone autorowi do poprawy.

Dr hab. Jarosław Proćków ©

Kryteria oceny zielnika (-0,5 pkt. = punktacja obniżona o pół punktu)

Imię i nazwisko ……………………….…………… data: ………………..

rok studiów …….. kierunek …………… nr grupy …….

Liczba arkuszy	max.	do -2	do -4	do -6	-7 i więcej
	- 0 pkt.	-0,5 pkt.	-1 pkt.	-1,5 pkt.	-2,5 pkt.
Ile arkuszy jest równo przyciętych ?	wszystkie	do -2	do -4	do -6	-7 i więcej
	- 0 pkt.	-0,5 pkt.	-1 pkt.	-1,5 pkt.	-2,5 pkt.
Na ilu arkuszach rośliny nie są przyklejone paskami papieru ?	wszystkie	do -2	do -4	do -6	-7 i więcej
	- 0 pkt.	-0,5 pkt.	-1 pkt.	-1,5 pkt.	-2,5 pkt.
Na ilu arkuszach rośliny wypełniają odpowiednią powierzchnię	wszystkie	do -2	do -4	do -6	-7 i więcej
	- 0 pkt.	-0,5 pkt.	-1 pkt.	-1,5 pkt.	-2,5 pkt.
Na ilu arkuszach rośliny są prawidłowo wysuszone ?	wszystkie	do -2	do -4	do -6	-7 i więcej
	- 0 pkt.	-0,5 pkt.	-1 pkt.	-1,5 pkt.	-2,5 pkt.
Czy zielnik zawiera rośliny zgodne z wylosowanym zestawem ?	20	do -2	do -4	do -6	-7 i więcej
	- 0 pkt.	-0,5 pkt.	-1 pkt.	-1,5 pkt.	-2,5 pkt.
Ile gatunków roślin jest poprawnie nazwanych ?	wszystkie	do -3	do -9	do -12	-13 i więcej
	- 0 pkt.	-0,5 pkt.	-1 pkt.	-1,5 pkt.	-2,5 pkt.
Na ilu arkuszach zebrane rośliny są kompletne, tj. przede wszystkim zawierają zarówno kwiaty, jak i owoce oraz przynajmniej całą nadziemną część rośliny ?	wszystkie	do -5	do -10	do -15	-16 i więcej
	- 0 pkt.	-0,5 pkt.	-1 pkt.	-1,5 pkt.	-2,5 pkt.