UKŁAD NEROWY Odruchy bezwarunkowe (wrodzone) – są automatyczne niezmienne i wykonywane bez udziału świadomości np. cofanie się ręki przy sparzeniu. Ośrodki korowe – obszary kory mózgowej odpowiedzialne za poszczególne czynności nerwowe. Ośrodki te zlokalizowane są w płatach wyznaczonych przez szczeliny i bruzdy na powierzchni istoty szarej. np. - w płacie czołowym znajdują się ośrodki ruchowe; -w ciemieniowym – czuciowe, odbierające wrażenia pisania, dotyku ciepła, chłodu i kojarzące; -w skroniowym – ośrodek słuchu, mowy; -w potylicznym – wzroku. Odruchy warunkowe (nabyte) – są nabywane w czasie życia osobniczego. W ich powstawaniu uczestniczy mózg. Wytwarzają się na bazie odruchu bezwarunkowego, w czasie nabywania przez organizm doświadczenia, odpowiednie łuki odruchowe powstają w trakcie uczenia się. Układ siatkowaty podział i czynność. układ siatkowaty pnia mózgu jest poj. czynnościowym. Podłożem anatomicznym dla tego układu są komórki nerwowe skupione w tworze siatkowatym pnia mózgu. układ siatkowaty dzieli się na: 1)zstępujący, w którym wyróżnia się część pobudzającą i hamującą. ten układ kontroluje czynność odruchową rdzenia kręgowego, napięcie mięśni szkieletowych, czynność ośrodków kontrolujących krążenie i oddychanie. 2)wstępujący, który wywiera wpływ pobudzający i hamujący. układ ten kontroluje czynność neuronów jąder ruchowych mostu, jader ruchowych mięśni gałek ocznych oraz przewodzi impulsy aferentne od różnych receptorów i tym samym stanowi dla nich drogę nieswoista. Wypływ móżdżku na ruchy dowolne i mimowolne. Zawiaduje prawidłowym napięciem mięśni szkieletowych i uczestniczy w utrzymaniu równowagi ciała i koordynacji ruchowej. Usunięcie lub zniszczenie móżdżku powoduje utratę napięcia mięśniowego, niemożność utrzymania pozycji stojącej i zaburzenie koordynacji ruchów (niezborność). Owa niezborność polega na niemożności trafienia np. palcem do nosa lub pietą do kolana drugiej kończyny. Rola istoty szarej – zbudowana jest z ciał komórek nerwowych i glejowych. Istota szara pokrywa powierzchnie obu półkul mózgu, tworząc korę mózgową i opłaszcza istotę białą. Jest najważniejszą częścią układu nerwowego, nadrzędnym ośrodkiem regulującym i kierującym czynnościami całego ustroju (ruchu, czucie, pamięć, mowa i uczenie się). Najbardziej złożone czynności, które są właściwe tylko człowiekowi, jak mowa, myślenie, planowanie, zdolności twórcze zależą od działania całej kory mózgowej i jej współdziałania ze wszystkimi częściami mózgu. Regulacja głodu / sytości – są to ośrodki nerwowe zlokalizowane blisko siebie w podwzgórzu. Ośrodek głodu jest pobudzany przez niskie stężenie glukozy we krwi, dając odczucie łaknienia. Ośrodek sytości jest pobudzany przez wysokie, stężenie glukozy we krwi, dając brak łaknienia i uczucie sytości. W sytuacjach stresowych ośrodek sytości jest silnie pobudzany, ponieważ adrenalina powoduje zwiększenie stężenia glukozy we krwi. Ośrodki ruchowe kory – w płacie czołowym znajdują sie ośrodki ruchowe. UKŁAD NARZĄDÓW CZUCIA. Zmysł słuchu – ucho jest narządem umożliwiającym odbieranie bodźców słuchowych. Może składać się z trzech części: 1)ucha wewnętrznego, czyli błędnika, gdzie zlokalizowane są właściwe receptory odbierające fale akustyczne. 2)ucha środkowego pośredniczącego w przenoszeniu dźwięków. 3)ucha zewnętrznego wychwytującego fale dźwiękowe. Mechanizm powstawania bólu. Każde miejsce w skórze pobudzone przez bodźce uszkadzające skórę powoduje czucie bólu. W miejscu uszkodzonym następuje aktywacja enzymów proteolitycznych, które katalizują reakcje odszczepienia od białek – kininogenów, aktywnych polipeptydów - kinin. Te depolaryzują nagie zakończenia nerwowe wyzwalając w aferentnych włóknach nerwowych serie impulsów bólowych. Wystąpienie bólu uwarunkowane jest ponadto odpowiednia wrażliwością na tę impulsację ośrodków w rdzeniu kręgowym, rdzeniu przedłużonym, śródmózgowiu, wzgórzu, podwzgórzu i ukł. limbicznym. Ból i jego receptory. ból subiektywne przykre i negatywne wrażenie zmysłowe i emocjonalne prowadzące pod wpływem bodźców odtruwający; -magazyn związków niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Mechanizm wydzielania żółci. Żółć – substancja produkowana przez komórki wątroby (hepatocyty), umożliwia trawienie tłuszczów. Żółć jest produktem wątroby magazynowanym w pęcherzyku żółciowym. Na początku trawienia w jelicie cienkim do dwunastnicy wpływa gęsta i ciemna żółć pęcherzykowa, a gdy jej zaczyna brakować, pojawia się jaśniejsza i mniej gęsta żółć wątrobowa. Zawiera ona gr. sole kwasów żółciowych, które zmniejszają napięcie powierzchniowe i emulgują tłuszcze, przez co ułatwiają dostęp lipazom do cząstek tłuszczu. Ponadto: aktywują lipazę, ułatwiają wchłanianie tłuszczów wraz z witaminami rozpuszczalnymi w tłuszczach, zwiększają ruchy jelit. Rodzaje skurczów żołądka i ich znaczenie fizjologiczne. Wyróżnia się dwa rodzaje aktywności ruchowej mięśniówki żołądka. Są to: 1)wzrost i spadek napięcia całej mięśniówki żołądka – występujący naprzemiennie, z czym związane są wahania ciśnienia w jamie żołądka. 2)skurcze perystaltyczne – rozpoczynające się w okolicy części wypustowej i przesuwające się wzdłuż ścian żołądka aż do odźwiernika. Przyczyniają się one do mieszania treści pokarmowej i opróżnienia żołądka. Rola żelaza w organizmie. Fe jest mikroelementem, który uczestniczy w budowie hemoglobiny i mioglobiny oraz stanowi śladowy składnik enzymów oddechowych, zwanych cytochromami, a także innych enzymów. Fe magazynowane w org. w postaci ferrytyny znajduje się w nabłonku j. cienkiego i w wątrobie. Obniżenie poziomu Fe powoduje: -niedokrwistość; -niedotlenienie tkanek; -zmiany zapalne śluzówek; -w kobiet ciężarnych wady rozwojowe płodu. Nadmiar powoduje: -genotoksyczność; -uszkadza wątrobę; -spadek odporności na infekcję. Trawienie i wchłanianie tłuszczów. Trawienie i wchłanianie u ludzi dorosłych odbywa się dopiero w dwunastnicy. Do dwunastnicy dostaje się sok trzustkowy i żółć. Żółć odgrywa rolę w emulgacji tłuszczów ponieważ w swoim składzie zawiera kwasy żółciowe, które obniżają napięcie powierzchniowe. Działanie żółci umożliwia powstawanie miceli i zwiększenie powierzchni działania lipazy. W I etapie trawienia tłuszczy krople tłuszczu są emulgowane oznacza to, że zmniejsza się ich napięcie powierzchniowe, co później ułatwia dostęp enzymów trawiących tłuszcze. Dzieje się tak dzięki żółci produkowanej przez wątrobę. Przez trzustkę wydzielane są enzymy lipolitycznelipazy (trzustkowe), które są aktywne w środowisku zasadowym. Dzięki nich zostaje rozszczepione wiązanie estrowe w tłuszczach. Strawione tłuszcze są wchłaniane w jelitach przez kosmki jelitowe do naczyń limfatycznych. Faza żołądkowa wydzielania HCL. Faza żołądkowa związana jest z pojawieniem się pokarmu w żołądku. Rozciąganie żołądka przez pokarm i zmiana pH wpływają na pobudzenie nerwu błędnego i wyzwalają miejscowe odruchy wago- wasalne. W efekcie zwiększa się wydziel soku żołądkowego. Wydz HCl stymuluje: pobudzanie nerwu błędnego, histamina, gastryna, kofeina itp. A hamuje: niskie pH, GIK, somatostatyna. Mechanizmy wydzielania soku trzustkowego. Sok trawienny produkowany przez trzustkę. Ma charakter alkaliczny i neutralizuje kwaśny odczyn treści pokarmowej napływającej do dwunastnicy z żołądka. W skład soku trzustkowego wchodzą; 1)enzymy trawiące białka: trypsyna i chymotrypsyna w formie nieaktywnej (trypsynogen i chymotrypsynogen). 2)enzymy trawiące cukry: amylaza trzustkowa i disacharydazy oraz enzymy trwające tłuszcze – lipaza trzustkowa. PŁYNY USTROJOWE. Grupy krwi i zasady przetaczania krwi. Transfuzja krwi, przetaczanie krwi – zabieg polegający na przetaczaniu pewnej ilości krwi lub składników krwi. Ma na celu substancję utraconych składników. Grupy krwi – antygeny powierzchniowe erytrocytów w postaci łańcuchów polisacharydowych glikoprotein lub glikolipidów w budowanych w zewnętrzną błonę kom. Wyróżniamy 4 podstawowe gr. krwi A, B, AB, O oraz ukł. Rh. Wywołują u organizmów powstawanie przeciwciał: -anty-A (u osobników z antygenem B); -anty-B (u osobników z antygenem A); -anty-A i anty-B (osobnicy O – uniwersalny dawca). nerwowy. Zgodnie z tzw. ślizgową teorią skurczu skrócenie mięśnia podczas skurczu, a tym samym skrócenie miofibryli wypełniających włókna mięśniowe tkanki poprzecznie prążkowanej następuje w wyniku wzajemnego przesuwania się względem siebie dwóch rodzajów białkowych miofilamentów budujących miofibryle: miofilamentów cienkich (zwanych aktynowymi) oraz miofilamentów grubych (zwanych miozynowymi). Miofilamenty cienkie zbudowane są głównie z białka aktyny. Inicjacja skurczu mięśnia następuje po przekazaniu przez nerw ruchowy, docierający do włókna mięśniowego, impulsu nerwowego, uwolnieniu neuroprzekaźnika acetylocholiny w połączeniu nerowo-mięśniowym i jego interakcji z receptorem na powierzchni włókna mięśniowego. Wapń łączy się z troponiną, dzięki czemu tropomiozyna przemieszcza się i odsłania miejsce oddziaływania aktyny z miozyną. Głowy miozyny przyłączają cząsteczki ATP i rozkładają je do ADP i fosforanu nieorganicznego. To właśnie ATP dostarcza energii koniecznej do pracy mięśni. Głowy miozyny łączą się z aktyną, tworzą mostki poprzeczne pomiędzy miofilamentami cienkimi i grubymi, a następnie uwalniają ADP i ulegają skręceniu o pewien kąt, co powoduje przesunięcie się miofilamentów względem siebie. Aby miozyna odłączyła się od aktyny, a następnie przyłączyła się w kolejnym centrum aktywnym na aktynie i cały cykl powtórzył się, do miozyny musi ponownie zostać przyłączona cząsteczka ATP. W wyniku takiej interakcji pomiędzy miozyną i aktyną miofilamenty cienkie wsuwają się pomiędzy miofilamenty grube i dochodzi do skrócenia sarkomeru o ok. 30%. Czynniki pobudzające i osłabiające pobudliwość mięśnia sercowego. Mięsień przechodzi ze stanu spoczynku w stan czynny objawiający się skurczem pod wpływem bodźca. Czynniki pobudzające: Bodziec pochodzi z wnętrza lub spoza organizmu. DO pierwszych z nich należą substancje chemiczne przenoszone przez krew, czyli drogą humoralną: CO2, trucizny, hormony, np. adrenalina przyśpieszająca skurcze mięśnia sercowego oraz wywołująca skurcz mięśni naczyń krwionośnych w wyniku których ulegają one zwężeniu. Do bodźców o zewnętrznym pochodzeniu zalicza się: -tem., dźwięk, światło, prąd elektryczny, bodziec mechaniczny. Czynniki osłabiające: W wyniku długotrwałej pracy wskutek rytmicznego pobudzania mięśnia wyizolowanego lub będącego w organizmie, następuje stopniowe osłabienie jego czynności, nawet do zupełnego ustania skurczów, co określane jest mianem zmęczenia mięśnia. Do zmęczenia mięśnia dochodzi w wyniku: *powstawania defektu tlenowego, działającego hamująco na czuciowo-ruchową okolicę kory mózgowej, od której zależą ruchy mięśni i na same mięśnie. *gromadzenia się kwasu mlekowego, powstającego w beztlenowym oddychaniu - procesie wymuszonym deficytu tlenowym. *wyczerpywania się źródeł energii (glikogen). Przewodzenie impulsów we włóknach nerwowych. Depolaryzacja odcinka początkowego aksonu jest spowodowana gwałtownym napływem jonów sodowych do wnętrza aksonu i ruchów tych jonów w całym otoczeniu. Powoduje to otwieranie się kanałów dla dokomórkowego prądu jonów Na+ bramkowanych napięciem i depolaryzację błony aksonu w obrębie cieśni węzłów. Następnie depolaryzacja skokowa obejmuje odcinek błony komórkowej w coraz to dalszych cieśniach węzłów, w których jest największa gęstość kanałów jonowych. Przeskakiwanie depolaryzacji pomiędzy cieśniami węzłów powoduje skokowe przewodzenie impulsów nerwowych we włóknach rdzennych, które jest znacznie szybsze niż we włóknach bezrdzennych. W organizmie człowieka impulsy przewodzone są we włóknach nerwowych na zmianę z narastającą i zmniejszająca się częstotliwości. Dzięki temu tworzą one salwy impulsów. W pojedynczym włóknie nerwowym unerwiającym komórki mięśni szkieletowych impulsy występują z częstotliwością od 60 do 80 Hz. W czasie maksymalnego skurczu mięśnia częstotliwość impulsów w pojedynczym włóknie nerwowym osiąga 150 Hz. Różnice fizjologiczne pomiędzy mięśniem szkieletowym, sercowym i gładkim. Mięsień szkieletowy -zbudowanej z silnie wydłużonych, walcowatych komórek, zawierających wiele położonych obwodowo jąder. W centrum znajdują się liczne miofibryle. filamenty aktynowe i miozynowe ułożone są naprzemiennie na całej długości włókna.	uszkadzających tkankę lub zagrażających ich uszkodzeniem. Ból jest odczuciem subiektywnym, dlatego jest nim wszystko to, co chory w ten sposób nazywa,, bez względu na obiektywne objawy z nim związane. Receptorami bólowymi są nocyceptory. Bólowi towarzyszy pobudzenie ukł. nerwowego współczulnego (przyśpieszenie czynności serca, wzrost ciśnienia tętniczego) i wzmożenie wydzielania niektórych hormonów (np. hormonów kory nadnerczy). Ból ma istotne znaczenie dla rozpoznania i umiejscowienia procesu chorobowego. Receptory bólu: Wolne zakończenia nerwowe są to receptory bólu. Są to sieciowato lub drzewkowato rozgałęzione włókna bezrdzenne. Za pośredni bodziec bólu uznaje się substancje (serotonina, histamina, polipeptydy i kininy) oraz np. ukłucie, oparzenie czy przecięcie. Czucie bólu alarmuje organizm przed niebezpieczeństwem. Jednak gdy ból trwa zbyt długo, traci on funkcję ostrzegawczą, a staje się czynnikiem wstrząsowym, naruszającym funkcje organizmu, a nawet może doprowadzić do śmierci. Zmysł smaku. To zespół komórek zmysłowych zdolnych do rozpoznawania smaku pobieranego pokarmu. Receptorami smakowymi są, kubki smakowe występujące głównie na języku, ale także na podniebieniu miękkim, migdałków, gardła i nagłośni. Reagują one na 4 rodzaje smaków: słodki, gorzki, kwaśny, słony. NACZYNIA KRWIONOŚNE. Krążenie płucne (małe) – w małym obiegu krew odtlenowana wypływa z prawej komory serca, dostaje się do pnia płucnego i do płuc, gdzie ulega utlenowaniu. Następnie z płuc kieruje się żyłami płucnymi do lewego przedsionka. SERCE. Budowa węzła przedsionkowo-komorowego. Węzeł przedsionkowo-komorowy część układu przewodzącego serca, stanowiący połączenie mięśniowe między przedsionkami, a komorami serca. Położony jest na dnie prawego przedsionka, tuż obok przegrody międzyprzedsionkowej. Ma długość ok. 6mm, natomiast jego szerokość mieści się w granicach od 2 do 4mm. Ku górze węzeł przedsionkowo-komorowy przechodzi w mięśniówkę przedsionków, natomiast ku dołowi przedłuża się w pęczek przedsionkowo-komorowy. Węzeł jest ośrodkiem II rzędu – w przypadku zniszczenia węzła zatokowo-przedsionkowego przejmuje kontrolę nad rytmem serca powodując, że kurczy się z częstotliwością ok. 50 razy/min. Charakterystyka krążenia wieńcowego. Krew tętnicza dopływa do mięśnia sercowego przez dwie tętnice wieńcowe lewą i prawą. Przepływ krwi przez naczynia wieńcowe, a szczególnie przez lewą tętnicę, jest uzależniony ściśle od fazy cyklu pracy serca i od ciśnienia w aorcie. W fazie rozkurczu krew przepływa swobodnie przez obie tętnice wieńcowe, natomiast na początku skurczu komór, w miarę wzrastania ciśnienia w komorach, przepływ przez naczynia wieńcowe gwałtownie zmniejsza się. Odgałęzienia w lewej tętnicy wieńcowej zostają zamknięte i krew cofa się do aorty. Czynniki zmniejszające przepływ wieńcowy: -niedotlenienie mięśnia sercowego; -wzrost prężności CO2; -adrenalina i noradrenalina; -wazopresyna; -włókna współczulne; -impulsacja przywspółczulna. Przepływ wieńcowy – to samo co krążenie wieńcowe (wyżej). Pojemność minutowa serca – to ilość krwi tłoczonej przez jedną z komór serca w czasie jednej min. I wynosi w spoczynku ok. 5,5l krwi. Nerwowa kontrola czynności serca. Podstawowy rytm pracy serca moze byc modyfikowany prez osrodki zlokalizowane w OUN. Czesc wspolczulna przyspiesza akcje a przywspolczulna ja zwalnia. Przedzwojowe wlokna przywspolczulne biegna do serca w nerwie blednym. Nerw bledny ( z jego osrodkow plyna impulsy zwalniajace czynnosc serca) dziala na serce zwalniajaco i oszczedzajaco, zmniejszajac intensywnosc procesow biochemicznych, pobudliwosc przewodnictwo czestotliwosc i sile skurczow oraz toniczne napiece miesnia sercowego. Wspolczulne wl przedzw. biegna do serca z kom w rogach bocznych I-ych 5 odc rdz piers a koncza sie na kom zwoju gwiazdzistego szyjnego srodkowego i gornego. przyspierszenie czynnosci serca polega na zmniejszeniu osrodna zwaniajacego , a nie na pobudz osr przyspieszaj. Tachykardia i jej przyczyny. To przyśpieszenie czynności serca powyżej 100 uderzeń/min. Tętno przyspieszone i niemiarowe nazywane jest tachykardią. -lub ich brak (u osob. AB – uniwersalny biorca). -oraz przeciwciała anty-Rh. Ustalenie grupy krwi jest istotne dla procesów transfuzji krwi w celu uzupełnienia nadmiernej jej utraty lub w leczeniu niedokrwistości. Grupę krwi oznacza się przy pomocy testu hemaglutynacji (zlepienia erytrocytów), w którym ocenia się zachowanie badanych krwinek czerwonych w obecności surowicy wzorcowej lub surowicy badanej. Występowanie aglutynacji badanych krwinek z surowicą zawierającą przeciwciała anty-A, anty-B, lub przeciwciał anty A+B wskazuje, który z antygenów ukł. ABO jest obecny na erytrocytach badanych. Przetoczenie krwi o niewłaściwej grupie, powoduje wystąpienie natychmiastowej reakcji immunologicznej prowadzącej do zlepienia krwinek, aktywacji ukł. dopełniacza i hemolizy erytrocytów. Grupa krwi jest niezmienna w ciągu życia, jedynie w przypadkach allogenicznych przeszczepów szpiku może dojść do zmiany gr. krwi u biorcy przeszczepu. Fibrynoliza. To fizjologiczny proces rozpuszczania skrzepu (fibryny). Podobnie, jak proces krzepnięcia krwi, zachodzi w sposób kaskadowy. Kluczowym dla fibrynolizy enzymem jest plazmina powstająca z plazminogenu. Rola płytek krwi (trombocyty) w homeostazie. Powstają z megakariocytów w czerwonym szpiku kostnym, żyją ok. 9-ciu dni. Są niezbędne do prawidłowego przebiegu procesu krzepnięcia. Uczestniczą w homeostazie. Po uszkodzeniu ściany naczynia płytki skupiają się w tym miejscu i zlepiając się, zamykają mechanicznie miejsce uszkodzone. Więc płytki krwi posiadają zdolność adhezji (przylegania) obkurczania uszkodzonych ścian naczyń krwionośnych (serotonina) oraz tworzenia tzw. czopu płytkowego, tamującego krwawienie. Erytropoeza i rozkład krwinek czerwonych oraz mechanizmy je kontrolujące. Erytropoeza – cykl rozwojowy krwinek czerwonych w szpiku, czas przypadający na dzielenie, różnicowanie i dojrzewanie, począwszy od hemocytoblastu aż do erytrocytu, trwa 5 dni. Krwinki czerwone (erytrocyty) – produkowane są w szpiku kostnym krwiotwórczym w procesie erytropoezy, a rozkładane w śledzionie i wątrobie. Żyją około 120dni. W ich skład wchodzi hemoglobina, która nadaje im czerwone zabarwienie. Transportuje ona tlen i częściowo CO2. Hemoglobina (Hb) w zetknięciu z O2 ulega utlenowaniu i powstaje luźne połączenie Hb-O2 to oksyhemoglobina. Oksyhemoglobina – utlenowana hemoglobina, nietrwale połączona z O2. Żelazo hemowe pozostaje w niej na +2 stopniu utlenienia. Jest jasno czerwonego koloru. Utlenowanie zachodzi w płucach, gdzie tlen doprowadzany jest ze środowiska, dyfunduje on do erytrocytów i łączy się z hemoglobiną. Czerwone krwinki wędrują wraz z krwią do drobnych naczyń włosowatych w tkankach, gdzie hemoglobina oddaje O2 i przyłącza część powstałego w wyniku oddychania komórkowego CO2. Methemoglobina – forma hemoglobiny, w której atomy żelaza w grupach hemowych zostały utlenione i występują w postaci jonów Fe^+3. Taka forma hemoglobiny traci zdolność do wiązania O2 cząsteczkowego i nie może dłużej pełnić funkcji transportera tego gazu. Z wiekiem erytrocyty zawierają coraz więcej methemoglobiny, co w końcu jest sygnałem do ich usunięcia w śledzionie. Karboksyhemoglobina – powstaje wskutek trwałego połączenia cząsteczki tlenku węgla (CO) z atomem żelaza w cząsteczce hemu hemoglobiny. Połączenie to wiąże się ze zmianą stopnia utlenienia Fe, więc jest nieodwracalne i wyłącza cząstkę hemoglobiny z transportu tlenu. Z tego względu CO jest bardzo niebezpieczną substancją i często zatrucia nim mogą prowadzić do śmierci. Rola erytrocytów polega na tym, że: -dostarczają tlen z płuc do tkanek; transportują CO2; -warunkują gr. krwi m.in. A, B, AB, O. -biorą udział w utrzymaniu Ph krwi. Typy i funkcje białych ciałek krwi ( leukocyty). Leukocyty – jądrzaste komórki krwi i limfy niezawierające hemoglobiny. Podstawową funkcją leukocytów jest uczestniczenie w procesach odpornościowych ustroju, przejawiające się: -fagocytowaniem antygenów – uczestniczą w tym monocyty i granulocyty obojętnochłonne; -działalnością obronna w stanach uczuleniowych organizmu – granulocyty kwasowo-chłonne i zasadochłonne; -wytwarzaniem białka odpornościowego i odporności komórkowej – limfocyty, te białe krwinki warunkują tzw. pamięć immunologiczną ustroju. W ich skład wchodzą: Zbudowane są z niej m.in. wszystkie mięśnie szkieletowe kręgowców. Pracują one zależnie od woli, szybko ulegają zmęczeniu, ich skurcze są krótkotrwałe, ale silne. Mięśnie szkieletowe zbudowane są z ułożonych w pęczki włókien mięśniowych. Włókna te mają wrzecionowaty kształt i zawierają dużą ilość jąder komórkowych. Mięsień sercowy - rodzaj tkanki mięśniowej występujący jedynie w sercu kręgowców. Skurcze mięśnia sercowego mają umiarkowaną siłę i są stosunkowo krótkie. Włókna w mięśniu sercowym są widlasto rozgałęzione, a jądra komórkowe ułożone są centralnie. Podstawowe jednostki budulcowe tkanki sercowej człowieka są jedno, rzadko dwujądrzystymi komórkami,które wykazują poprzeczne prążkowanie. Ponadto mięsień sercowy cechuje się automatyzmem: serce wyjęte z ustroju i umieszczone w płynie fizjologicznym (0.9%NaCl), wykonuje regularne skurcze (można to zauważyć podczas przewożenia serc do przeszczepów). Mięsień gładki - rodzaj tkanki mięśniowej, która składa się z wrzecionowatych komórek, zawierających jedno centralnie położone jądro komórkowe. Filamenty w tej tkance są ułożone nieregularnie (brak prążkowania).znajduje się w ścianach naczyń krwionośnych, ścianach czy śluzówkach narządów jamistych i przewodów jak przewodu pokarmowego, dróg oddechowych, pęcherza moczowego, dróg rodnych. Działa niezależnie od woli, powolnie i długotrwale, jest odporny na zmęczenie. Pełni funkcje żywotne na przykład: nadaje kształt soczewkom, poszerza źrenice, reguluje przepływ krwi przez naczynka krwionośne, przesuwa pokarm w układzie pokarmowym. Znacznie ważniejsza jest odporność na znużenia, czyli zdolność do pozostawiania w długotrwałym skurczu, nawet w warunkach niedoboru tlenu. Fizjologiczne właściwości mięśnia sercowego. - szybki, energiczny skurcz - niezależny od naszej woli - nie ulega zmęczeniu - poprzecznie prążkowany, tworzy syncytium - jądra komórkowe wewnątrz włókna - wstawki - przeciętna częstość skurczu 72/min, 100 000/ dobę - przepływ krwi: 5litrów/min, 20-30 litrów/min przy wysiłku - możliwy przerost czynnościowy UKŁAD ODPORNOŚĆIOWY Odporność wrodzona (nieswoista), nazywana także odpornością o szerokiej swoistości, jest skierowana przeciw wszystkim patogenom. Składają się na nią takie czynniki jak mechaniczne bariery (nabłonek, skóra), czynniki humoralne chemiczne (lizozym w ślinie, obniżone pH w soku żołądkowym) i mechaniczne (opłukiwanie łzami, śluz, ruchy rzęsek w płucach). Także funkcjonujące wewnątrz organizmu makrofagi, granulocyty obojętnochłonne i kwasochłonne, białka ostrej fazy, układ dopełniacza itp., wchodzą w skład tej odporności. UKŁAD ODDECHOWY Pojemność płuc – czyli objętość powietrza zawartego w płucach, mierzy się za pomocą aparatów zwanych spirometrami. Przeciętna pojemność życiowa płuc dorosłego mężczyzny wynosi ok. 4500ml, a dorosłej kobiety 3200ml. Transport CO2 we krwi. Dyfuzja CO2 jest znacznie łatwiejsza niż tlen, co jest efektem o wiele lepszej rozpuszczalności CO2 w wodzie. W tk. Prężność O2 jest niska, a CO2 wysoka, i ten ostatni dyfunduje z tkanek do osocza, a dalej do erytrocytów. CO2 dostający się do erytrocytów jest w ok. 70% enzymatycznie przekształcony pod wpływem karboanhydrazy w k. węglowy. Około 20% CO2 wiąże się z wolnymi grupami aminowymi białek osocza i hemoglobiny w postaci karbaminianów. Mała ilość ok. 10% CO2 jest transportowana w postaci rozpuszczonej w wodzie erytrocytów i osocza. W transporcie CO2 hemoglobina bierze niewielki udział, jest on bowiem przenoszony przede wszystkim przez osocze. Oddechowa funkcja płuc. Oddychanie wewnętrzne – czyli wewnątrzkomórkowe, w czasie którego cząsteczki tlenu chodzą w reakcje chemiczne. Funkcja oddechowa płuc polega na wymianie gazów za pomocą pęcherzyków płucnych, cienka błona pęcherzyków umożliwia przetransportowanie tlenu do krwi i odebraniu CO2 z krwi. CO2 dzięki płucom jest wydalany z organizmu. Ośrodek oddychania – udział w regulacji oddychania. Ośrodek oddechowy - Ośrodek nerwowy zlokalizowany w rdzeniu przedłużonym. Reaguje na nadmiar dwutlenku węgla we krwi.	Przyczyny: * nadczynność tarczycy; * stany emocjonalne: strach, zdenerwowanie, radość; * stosowanie używek - kawa, papierosy (nikotyna); * migotanie przedsionków, trzepotanie przedsionków; * niewydolność serca, infekcyjne zapalenie wsierdzia; * zapalenie mięśnia sercowego. Wpływ serca na ciśnienie tętnicze. Serce pobiera krew, w momencie skurczu serca, porcja krwi wypychana jest z serca do aorty w tętnicach panuje najwyższe ciśnienie wynoszące zazwyczaj u zdrowego dorosłego czł od50-90mmHg. Przewodzenie przedsionkowo-komorowe. Depolaryzacja z węzła zatokowo- przedsionkowego rozchodzi się na mięsień przedsionków prawy i lewy przedsionek oraz komórki węzła przedsionkowo – komorowego. W strefie granicznej i w samym węźle zaznacza się największe zwolnienia prędkości przenoszenia się depolaryzacji. Z tego węzła depolaryzacja przeprowadzona jest do mięśnia komór za pośrednictwem pączka przedsionkowo- komorowego. W obrębie komór pęczek dzieli się na 2 odnogi przechodzące pod wsierdziem we włókna Purkiniego dlatego depol prędzej rozchodzi się pod wsierdziem nie pod osierdziem. Depol przewodzona przez pęczek Hisa zaczyna się szerzyć obejmując przegrodę międzykomorową, mięśnie brodawkowate, mięsień w okolicach koniuszka i posuwa się od dołu ku górze do podstawy serca. UKŁAD HORMONALNY. Hormony mające wpływ na gruczoł mleczny. To oksytocyna, która jest wydzielana do krwi na drodze odruchowej. Podrażnienia receptorów brodawki sutkowej pobudzanej podczas ssania wywołuje wydzielanie oksytocyny, która kurczy mięśniówkę przewodów gruczołów mlecznych i wydziela mleko nagromadzone w przewodach. I estrogen, pod wpływem którego wzrastają gruczoły sutkowe, dochodzi do odkładania się barwnika w naskórku wokół brodawek sutkowych. Hormony anaboliczne. Hormony, które sterują procesami anabolicznymi, poprzez „przełączanie” komórek w tryb anaboliczny, za pomocą interakcji ze specjalnymi receptorami rozsianymi na powierzchni ich błon komórkowych. Endokrynologia, nauka zajmująca się hormonami tradycyjnie dzieli hormony na anaboliczne (estrogeny, hormony wzrostu, insulina, testosteron) i kataboliczne. Glukagon – wydzielanie i funkcje. Glukagon – jeden z dwóch najważniejszych hormonów (obok insuliny), którego główna funkcją jest powodowanie wzrostu poziomu glukozy we krwi. Mo on działanie antagonistyczne w stosunku do insuliny. Glukagon wydzielany jest przez komórki ALFA trzustki (w wysepkach Langerhansa). głównym organem, na który działa glukagon jest wątroba – pobudza on jej kom. Do zmiany glikogenu w glukozę. Glukagon powoduje również wykorzystywanie zasobów k. tłuszczowych oraz aminokwasów. Wydzielanie histaminy. Powstaje w różnych narządach i tkankach przez dekarboksylację aminokwasu histydyny. Zmiany temp, pH, składu jonów, niektóre leki i reakcje immunologiczne typu antygen – przeciwciało niszczą błonę kom. I uwalniają histaminę z komórek. Histamina rozszerza włosowate naczynia krwionośne, przez co obniża ciśnienie krwi, zwiększa przepuszczalność ścian w tych naczyniach. Stanowi ona silny bodziec do wydzielania kwasu solnego przez kom. Okładzinowe ściany żołądka. Histamina jest pośrednikiem w powstawaniu stanów zapalnych i reakcji uczuleniowych. w tk. Nerwowej pełni ona funkcję neuroprzekaźnika pobudzającego. Działanie hormonów tarczycy. Tyroksyna jest hormonem produkowanym przez tarczycę. Drugim hormonem wydzielanym przez tarczycę jest trójjodotyronina. Wzmagają podst. przemianę materii, pobudzają syntezę białek i zmniejszają poziom cholesterolu we krwi. Oddziałują tez na ciepłotę ciała i wpływają na pobudzenie nerwowe. Hormon wzrostu. GH. Jest wydzielany przez przysadkę mózgową (część gruczołowa). Wzmaga transport aminokwasów do komórek i pobudza syntezę białek. Bierze udział w przemianach cukrów, tłuszczów i soli mineralnych. GH pośrednio wpływa na wzrost kości długich. GH wykazuje działanie lipolotyczne, co objawia się rozkładem tłuszczów zapasowych i wzrostem poziomu wolnych kwasów tłuszczowych we krwi. Znaczny wysiłek fizyczny, ból, zimno, 1)GRANULOCYTY – ziarniste białe ciałka krwi, które powstają w czerwonym szpiku kostnym. Granulocyty zostały podzielone ze względu na barwliwość ziarnistości odpowiednimi barwinkami na: *kwasochłonne (eozynofile) ilość g. kwasochłonnych rośnie w chorobach pasożytniczych oraz w stanach alergicznych. *zasadochłonne (bazofile) – wydzielają do krwi heparynę i w niewielkim stopniu uczestniczą w obronie organizmu przed ciałami obcymi w reakcjach uczuleniowych uwalniają histaminę. *obojętnochłonne (neutrofile) – mają właściwości żerne, gromadzą się w miejscu infekcji i zwalczają chorobotwórcze drobnoustroje. Stanowią najliczniejszą frakcję wszystkich białek krwinek. 2) LIMFOCYTY – są komórkami niejednorodnymi i wchodzą w skład dwóch układów: krwi i limfo-idealnego. Produkowane są w węzłach chłonnych, śledzionie, grasicy oraz w szpiku kostnym czerwonym, a także w grudkach chłonnych przewodu pokarmowego. Ze względu na czas życia limfocyty dzielą się na: *limfocyty krótko żyjące – tj. kilka dni i produkowane są przez szpik kostny czerwony. *limfocyty długo żyjące – powstają głównie w węzłach chłonnych. Dzielą się na 2 grupy: * limfocyty T – odpowiedzialne są za reakcje odpornościowe typu komórkowego. Powstają w szpiku kostnym, a następnie przechodzą do grasicy, gdzie dojrzewają i podlegają selekcji. Żyją około 16 tygodni. * limfocyty B – powstają i dojrzewają w czerwonym szpiku kostnym, węzłach chłonnych, migdałkach i śledzionie. Odpowiadają za reakcje odpornościowe typu humoralnego. Żyją od 5 do 7 tygodni. 3) MONOCYTY – powstają z komórek macierzystych, czerwonym szpiku kostnym, żyją ok. 72godz. Wykazują zdolność wydostawania się poza światło naczyń ukł. krążenia. Po przejściu do tkanek przekształcają się w makrofagi tkankowe. Biorą udział w regulacji syntezy immunoglobulin, usuwaniu uszkodzonych tkanek, odnowy tkanki kostnej. Wytwarzają czynniki wzrostowe, pewne czynniki krzepnięcia krwi i tlenek azotu. Mogą przekształcić się w kom. prezentujące antygen. Granulocyty, ich udział procentowy w całości krwinek białych, cykl życiowy i pule ustrojowe. Ich udział % w całości krwinek białych wynosi około 60%. Cykl życiowy: GRANULOCYTY – ziarniste białe ciałka krwi, które powstają w czerwonym szpiku kostnym. Granulocyty zostały podzielone ze względu na barwliwość ziarnistości odpowiednimi barwinkami na: *kwasochłonne (eozynofile) ilość g. kwasochłonnych rośnie w chorobach pasożytniczych oraz w stanach alergicznych. *zasadochłonne (bazofile) – wydzielają do krwi heparynę i w niewielkim stopniu uczestniczą w obronie organizmu przed ciałami obcymi w reakcjach uczuleniowych uwalniają histaminę. *obojętnochłonne (neutrofile) – mają właściwości żerne, gromadzą się w miejscu infekcji i zwalczają chorobotwórcze drobnoustroje. Stanowią najliczniejszą frakcję wszystkich białek krwinek. Pule ustrojowe: Całkowita pula granulocytów krwi (TBGO) wynosi około 70 x 10^7/kg ciężaru ciała co stanowi tylko 1/64 wszystkich granulocytów w ustroju. Średnio nieco mniej niż połowa TBGP przypada na pulę granulocytów swobodnie krążących. Nieco więcej niż połowa przypada na granulocyty pozostające blisko ścian naczyń krwionośnych, czyli tzw. pulę granulocytów przyściennych. Erytropoeza – cykl rozwojowy krwinek czerwonych w szpiku, czas przypadający na dzielenie, różnicowanie i dojrzewanie, począwszy od hemocytoblastu aż do erytrocytu, trwa 5 dni. Czynniki niezbędne w procesie erytropoezy: -żelazo; -witamina B12, B6; -kwas foliowy. Na proces erytropoezy wpływa substancja o nazwie erytropoetyna produkowana przez nerki i wątrobę. Na przebieg erytropoezy mogą mieć wpływ 2gr. czynników: 1) niedobory w obrębie skł. Wit. B6, B12, K, kwas foliowy. 2) zaburzenia funkcji wydzielniczych nerek, zaburzenia wydzielania erytropoetyny. UKŁAD MOCZOWY. Skład płynu zewnątrz- i wewnątrzkomórkowego. Płyn w przestrzeni wewnątrzkomórkowej stanowi ponad połowę wody znajdującej się Krew z CO2 przepływająca przez rdzeń przedłużony powoduje pobudzenie komórek ośrodka. Wysyłają one impulsy do mięśni oddechowych – przepony i mięśni międzyżebrowych, wywołując oddech. Ośrodek oddechowy składa się z: *ośrodka wdechu – wysyła serię impulsów nerwowych, które docierają do mięśni wdechowych i pobudzają je do skurczów. *ośrodka wydechu – pobudza ruchowe unerwiające mięśnie wydechowe, co następuje podczas wydechu głębokiego.	spadek stężenia glukozy we krwi i wzrost stężenia aminokwasów we krwi zwiększają wydzielanie GH, natomiast glikokortykoidy i wysoki poziom glukozy we krwi hamuje wydzielanie GH. Skutki nadmiaru: to gigantyzm, akromegalia. skutki niedoboru: karłowatość. Gastryna: działanie, miejsce powstawania. Powstaje w kom. ściany żołądka i bliżej dwunastnicy. Jest wydzielana pod wpływem ich drażnienia przez pokarmy. Jony wapniowe, kofeina, alkohol wzmagają wydzielanie gastryny, której działanie w przewodzie pokarmowym dotyczy wydzielania i motoryki. Sokopędne działanie gastryny polega na pobudzaniu kom. głównych ściany żołądka do wydzielania pepsynogenu i kom. okładzinowych do wydzielania HCl. Nadprodukcja gastryny prowadzi do nadkwasości soku żołądkowego i tworzenia wrzodów żołądka. Stymulując skurcze mięśni gładkich, gastryna nasila motorykę żołądka, jelit i pęcherzyka żółciowego. Czynnikami hamującymi wydzielanie tego hormonu są: -zakwaszenie części odźwiernikowej żołądka; -enterogastron; -sekretyna; -cholecystokinina. Aldosteron. Sterydowy hormon kory gruczołu nadnerczowego z grupy mineralokortykoidów. Bierze udział w regulacji gospodarki wodno mineralnej organizmu. Zwiększa resorpcję zwrotną jonów sodu, z moczu pierwotnego oraz wydalanie jonów potasu i wodoru przez kanaliki nerkowe, wpływając na jego skład mineralny. Powoduje wzrost ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych. Podobne działanie wykazuje na ślinianki i gruczoły śluzówki żołądka, zwiększając olej płynu zewnątrzkomórkowego. Nadmiar i niedobór aldosteronu: powoduje zaburzenia w gospodarce wodnoelektrolitowej i węglowodanowej organizmu. Hormony podwzgórza. W podwzgórzu w jądrze przykomorowym i w jądrze nadwzrokowym syntetyzowane są u człowieka dwa neurohormony: -wazopresyna; -oksytocyna. Wazopresyna powoduje skurcz mięśni naczyń krwionośnych przez co podwyższa ciśnienie krwi oraz zwiększa resorpcję zwrotną wody w dystalnych kanalikach nerkowych w kanalikach zbiorczych, a więc zatrzymuje wodę w organizmie, zwiększając objętość krwi i płynu tkankowego. Skutki nadmiaru: -zbyt duże uwidocznienie organizmu; -nadciśnienie tętnicze. Skutki niedoboru: -nadmierna utrata wody; -spadek ciśnienie krwi. Oksytocyna jest wydzielana do krwi na drodze odruchowej. Podubdza skurcze macicy i jajowodów, kurczy mięśnie przewodów mlecznych. Skutki nadmiaru: -silne skurcze porodowe; Skutki niedoboru: -spadek popędu płciowego; -brak skurczy poporodowych; -mało pokarmu dla dziecka. Działanie adrenaliny na serce. Główny hormon rdzenia nadnercza, stymulujący współczulny układ nerwowy. Odgrywa główna rolę w reakcji na stres. Adrenalina powoduje przyśpieszenie czynności skurczów serca, zwiększenie pojemności wyrzutowej serca i podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi. UKŁAD POKARMOWY. Regulacja wydzielania śliny. Zetknięcie się pokarmu, zwłaszcza suchego z powierzchni błony śluzowej jamy ustnej powoduje wydzielanie śliny na drodze odruchu bezwarunkowego. W tym wypadku wydzielenie soków trawiennych następuje dzięki uprzednio wytworzonemu odruchowi nabytemu, czy odruchowi warunkowemu. Ślina w ilości ok. 1,5l/dobę i pH ok.7,0 wydzielana jest do jamy ustnej przez trzy parzyste gruczoły: -śliniankę podjęzykową; -śliniankę podżuchwową; -śliniankę przyuszną. Ślina surowicza zawiera enzym trawiący wielocukry – alfa – amylazę ślinową. Na wydzielanie śliny wpływają: -hormony przysadki, tarczycy, nadnerczy. Funkcje wątroby. -wytwarzanie żółci; -magazynowanie i przemiana tłuszczów, białek, witamin i węglowodanów. Węglowodany gromadzone są w wątrobie w postaci glikogenu, stanowi on rezerwę cukrową na wypadek ich braku w organizmie; -unieczynnienie niektórych toksyn; -wytwarzanie prawie wszystkich białek osocza; wątroba to gr. „laboratorium chemiczne” organizmu i najważniejszy narząd w organizmie, co odpowiada 30-40% ciężaru ciała. Pozostałe ok. 23% przypada na wodę wchodzącą w skład płynu przestrzeni zewnątrzkomórkowej i transkomórkowej. Płyn w przestrzeni zewnątrzkomórkowej stanowi: osocze krwi, płyn tkankowy i chłonka. Płyn w przestrzeni trans komórkowej obejmuje: płyn mózgowo -rdzeniowy, płyn w komorach oka płyn w jamach ciała, płyn w torebkach stawowych i soki trawienne znajdujące się w przewodzie pokarmowym. płyn w przestrzeni zewnątrz- i transkomórkowej określa się jako płyn zewnątrzkomórkowy. Po wypiciu płynu hipotonicznego zwiększa się objętość płynu zewnątrz- i wewnątrzkomór. ciśnienie osmotyczne obu płynów obniża się. natomiast po wypiciu płynu hipertonicznego zwiększa się objętość płynu zewnątrz kom., zmniejszając jednocześnie objętość płynu wewnątrzkom. Ciśnienie osmotyczne obu płynów wzrasta. Aktywny transport w kanaliku nerkowym. kanaliki kręte – kanaliki nerkowe – elementy nefronu. Wyróżnia się kanaliki kręte I rzędu (proksymalne) i kanaliki kręte II rzędu (dystalne). Na terenie kanalików krętych zachodzą procesy resorpcji, czyli zwrotnego wchłaniania z moczu pierwotnego do krwi substancji potrzebnych organizmowi, oraz sekrecji, czyli wydzielania z krwi do światła kanalika proksymalnego substancji przeznaczonych do wydalenia (np. leki, hormony sterydowe). Wyróżnia się resorpcję obowiązkową (np. jony, aminokwasy, glukoza), która zachodzi na terenie k. proksymalnego i resorpcję nadobowiązkową (woda, Na^+) w kanalikach dystalnych. Resorpcja nadobowiązkowa jest regulowana hormonalnie i zależy od aktualnych potrzeb organizmu. Procesy zachodzące na terenie kanalików krętych prowadzą do tworzenia moczu ostatecznego. Krążenie nerkowe. Nefron – podstawowa jednostka strukturalna i funkcjonalna nerki, której zadaniem jest wytwarzanie moczu. Nefron zbudowany jest z ciałka nerkowego, od którego odchodzi kanalik kręty I rzędu (proksymalny); przechodzi on w pętlę Henlego, a ta w kanalik kręty II rzędu (dystalny), który wraz z innymi nefronami uchodzi do cewki zbiorczej w piramidzie rdzenia nerki. Funkcje nerek obejmują czynności: *zewnątrzwydzielnicze – polegają na wydalaniu azotowych produktów metabolizmu z innych zbędnych oraz szkodliwych związków, nadmiaru wody i soli, co wiąże się z wytworzeniem moczu. *wewnątrzwydzielnicze – dotyczą wytwarzania reniny i erytropoetyny. Procesy związane z powstawaniem moczu obejmują: *filtrację – odbywająca się w ciałku nerkowym z krwi odfiltrowywane są substancje proste, np. aminokwasy, witaminy, glukoza, H2O oraz zbędne lub szkodliwe produkty przemiany materii, a przesącz ten nazywa się moczem pierwotnym (nie zawiera on krwinek i białek osocza). *resorpcję – zachodzi ona na terenie kanalików krętych, polega na zwrotnego wchłaniania z moczu pierwotnego do krwi substancji potrzebnych organizmowi. Wyróżnia się resorpcję obowiązkową (np. jony, aminokwasy, glukoza), która zachodzi na terenie k. proksymalnego i resorpcję nadobowiązkową (woda, Na^+) w kanalikach dystalnych. Resorpcja nadobowiązkowa jest regulowana hormonalnie i zależy od aktualnych potrzeb organizmu. Procesy zachodzące na terenie kanalików krętych prowadzą do tworzenia moczu ostatecznego. *sekrecję - czyli wydzielania z krwi do światła kanalika proksymalnego substancji przeznaczonych do wydalenia (np. leki, hormony sterydowe). Przepływ nerek i filtracja. *przepływ nerek Niektóre związki wprowadzone do osocza krwi, jak np. kwas para-aminohipurowy, przepływając przez nerki zostają w nich prawie całkowicie zatrzymywane i wydalane z moczem. Osocze krwi przepływającej przez nerki prawie całkowicie „oczyszcza się” z tych związków. *filtracja - odbywająca się w ciałku nerkowym z krwi odfiltrowywane są substancje proste, np. aminokwasy, witaminy, glukoza, H2O oraz zbędne lub szkodliwe produkty przemiany materii, a przesącz ten nazywa się moczem pierwotnym (nie zawiera on krwinek i białek osocza). UKŁAD MIĘŚNIOWY Mechanizm skurczu mięśnia szkieletowego. Skurcz mięśnia – stan aktywności tkanki mięśniowej, któremu towarzyszy skrócenie długości mięśnia, wywołany na skutek bodźców przekazywanych przez układ