1. Jakie czynniki wywołują lokalne wzrosty i spadki zasolenia wód Wszechoceanu

Zasolenie wód oceanicznych obniżają :

-dopływ rzeczny, opady atmosferyczne , dopływ mniej słonych wód z sąsiedniej części oceanu, topniejące lodowce

Zasolenie wód oceanicznych podwyższają :

-parowanie z powierzchni oceanu, tworzenie się lodów , dopływ bardzo słonych wód przenoszonych przez prądy morskie

2. Podaj definicję i jednostki przepływu rzeki.

ilość wody jaka w ciągu sekundy przepływa przez przekrój kontrolny rzeki nazywamy natężeniem przepływu lub przepływem .

Przepływ jest iloczynem powierzchni przekroju zwilżonego koryta i średniej prędkości w tym przekroju .

Q=FxVsr

Przepływ wyrażamy w m3/s lub dm3/s.

3. Wskaż na różnice między wodami zaskórnymi i wgłębnymi.

Wody zaskórne to inaczej wody przypowierzchniowe!

Głowna różnica pomiędzy wodami zaskórnymi a wgłębnymi dotyczy głębokości na której występują tj.: zaskórne są wodami płytkimi (1-2m głębokości), zaś wgłębne są wody głębokie(10-80m głębokości, występuję tez gruba warstwa aeracji). Druga różnica dotyczy izolacji: przypowierzchniowe wody nie są izolowane, w przeciwieństwie do wgłębnych.

Przypowierzchniowe są łatwo zasilane i drenowane, zaś wgłębne mają utrudnione zasilanie i drenaż oraz poziom wody podlega małym wahaniom. Kolejna różnica związana jest z tym czy zwierciadło danych wód jest napięte czy swobodne. W przypadku wód przypowierzchniowych zwierciadło jest swobodne, zaś zwierciadło wód wgłębnych zależnie od przypadku(tj. od głębokości) może być albo napięte albo swobodne.

4.Podaj definicję wód podziemnych oraz ich cztery podstawowe typy genetyczne.

Wody podziemne –wszelkie wody występujące w skałach skorupy ziemskiej wypełniające różnego rodzaju, próżnie, szczeliny, kawerny. Pochodzą z przesiąkania opadów i są zdolne do przemieszczania się pod wpływem siły grawitacji i ciśnienia hydrostatycznego.

Typy genetyczne wód podziemnych:

-infiltracyjne wiążą się z procesem infiltracji(najszybciej odnawiane) mają największe znaczenie

-kondensacyjne –powstają w wyniku kondensacji pary wodne j na powierzchni gruntu.

-juwenilne-(pochodzą z płaszcza Ziemi)-powstają w wyniku odgazowania magmy i produktów magmowych

-sedymentacyjne –powstały równolegle z osadem, w którym występują i jest w nim uwięziona, są bardzo silnie zmineralizowane, cenne dla lecznictwa uzdrowiskowego.

5.Przedstaw tzw. spiralę Ekmana

Spirala Ekmana

Tarcie występujące między warstwami poruszającej się przez wiatr wody, powoduje, że głębsza warstwa płynie wolniej niż płytsza i jest jednocześnie bardziej odchylona przez siłę Coriolisa.

Na głębokości 100-150 metrów strumień wody porusza się niemal przeciwnie do prądu powierzchniowego. Tworzy się tzw. Spirala Ekmana. Wypadkowa tych ruchów zwana całkowitym przepływem Ekmana odbywa się pod kątem odchylonym o 90 st. od kierunku wiatru ( na lewo lub na prawo w zależności od półkuli). Spirala Ekmana przedstawia teoretyczny obraz zmian kierunku i prędkości prądu dryftowego wraz z głębokością.

6. . Wymień typy wezbrań w Polsce:

- opadowo-nawalne, spowodowane gwałtownymi ulewami letnimi (głównie w górach);

- opadowo-rozlewne, spowodowane opadami ciągłymi;

- roztopowe, wywołane gwałtownym topnieniem pokrywy śnieżnej;

- zatorowo-lodowe, spowodowane spiętrzeniem wody przez zator w czasie spływu lodów, towarzyszą zwykle roztopom;

- zatorowo -śryżowe, wywołane spiętrzeniem wody wywołanym zatkaniem przekroju rzeki przez śryż i lód denny;

- sztormowe, spowodowane sztormami, występują przy silnych wiatrach wiejących od morza

7.Przedstaw prowincje oceaniczne

- Nerytyczna- strefa wód ponad szelfem do 200 m.p.p.m.;

- Batialna- strefa stoku, małe naświetlenie, strefa bentoniczna, 200-4000 m.p.p.m.;

- Abisalna- strefa dna oceanu, bezświetlna, 4000-6000 m.p.p.m.;

- Hadialna- strefa rowów, > 6000 m.p.p.m., mało tlenu, brak życia.

8. Podaj definicję i jednostki przewodnictwa elektrolitycznego wody

Przewodnictwo elektrolityczne (konduktywność)

-przewodnictwo elektrolityczne wody jest to zdolność do przewodzenia prądu elektrycznego

Jednostkami są S/m lub μS/cm(Siemens na metr lub mikro simens na cm)

Przewodnictwo jest wprost proporcjonalne do mineralizacji (czyli im więcej składników rozpuszczonych tym większe przewodnictwo)

9. Podaj definicje: strefy ekonomicznej i wód terytorialnych

- Strefa ekonomiczna: 200 milowy pas lub węższy- państwo ma zagwarantowane prawa do rozpoznawania, eksploatacji i ochrony zasobów morza, dna morskiego, oraz skorupy ziemskiej pod tym dnem;

- Strefa wód terytorialnych: 12 Mm ( mil morskich ) strefa morza przybrzeżna oraz będąca pod kontrolą i władzą danego państwa.

10. Scharakteryzuj strefy w obrębie prowincji nerytycznej

- Supralitoral – strefa odprysku. Jest to górna strefa. Znajduje się powyżej zasięgu wysokiego pływu. Występują w niej trudne warunki bytowania;

- Litoral- strefa przybrzeżna, dobrze naświetlona, bogate życie;

- Sublitoral- strefa bentoniczna, do szelfu. Najbardziej podatna jest na niestałość warunków środowiskowych: sezonową i dobową zmiennością oświetlenia , temp. zlodzenia

11. Opad skorygowany; omów błędy pomiaru opadu.

Każdy z pomiarów obarczony jest różnymi błędami systematycznymi, które spowodowane są przez:

-pomiar jest wykonywany raz na dobę. W ten sposób nie uwzględnia się strat na parowanie i zwilżanie ścianek, gdy opad jest niewielki, to może być w ogóle niezaobserwowany-błąd pomiaru z tego tytułu wynosi około 5%

-z efektu Jewonsa( horyzontowanie deszczomierza). Przy bardzo silnym wietrze deszczomierz nie wyłapuje wszystkich opadów , przy opadzie prostopadłym wieczko ma kształt koła, przy pewnym kącie kształt elipsy, aż dąży do linii prostej. Efekty tego błędu są bardzo duże np. meteorolodzy w Łodzi określają opady o wysokości 550mm a w rzeczywistości wynoszą 700 mm (150 mm tyle jest nieobserwowalne)

-problem pomiaru punktowego(związany z pomiarem deszczomierzem Hellmana)-Mierzymy wartości opadów w punkcie, a nie na całym obszarze, z tego względu wprowadzono szereg metod przenoszenia wartości punktowych na powierzchnie(które tez są opatrzone pewnym błędem:

-metoda izolinii i interpolacji liniowej (izohiety)

-metoda wieloboków równego zadeszczenia

-metoda regionów

Opad skorygowany jest równy opadowi zmierzonemu powiększonemu o sumę błędów(Ps=Pr+e(suma)B

Rodzaje błędów pomiaru opadów atmosferycznych:

-błąd zwilżania (1,5%)

-błąd parowania(1-5%)

-efekt Jevonsa (100%)

-błędy losowe

12. Czego dotyczył „Traktat praw morza”

Chwilowo brak

13. Podaj co najmniej 2 definicje niżówki

Niżówki to okresy niskich stanów wody w korycie, spowodowane ograniczeniem zasilania wynikającym z wyczerpywania się zasobów wodnych dorzecza. Przyczyną są małe opady lub ich brak, niska temp. uniemożliwiająca topnienie lodowców i pokrywy śniegowej oraz infiltrację w grunt. Niski stan wody musi trwać 3 dni, by nazwać go niżówką

Niżówka –kilkunastodniowy okres w którym przepływy rzek są niższe od umownej granicy(WNQ).

Z punktu widzenia zaopatrzenia w wodę niżówką, nazywamy przepływ, który spowoduje powstanie braków w zaspokojeniu potrzeb wszystkich użytkowników.

14. Wymień i opisz fazy rozwoju niżówki.

- susza atmosferyczna: brak opadów, czyli niedostatek wody. Braku opadów towarzyszy zwykle wysoka temperatura, a za tym idzie parowanie;

- susza glebowa- rozwija się pod wpływem suszy atmosferycznej. Brak wody w gruncie, mała wilgotność;

- niżówka wód podziemnych- susza glebowa sprawia, że wody gruntowe pozbawione są zwykłej alimentacji opadowej. Obniża się zwierciadło wód gruntowych ( wysychanie studni);

- niżówki wód powierzchniowych- zanik źródeł, wysychanie cieków.

15. Podaj różnicę między swobodnym i napiętym zwierciadłem wody podziemnej.

- Zwierciadło wody podziemnej- jest to granica między strefą areacji, a strefą saturacji. Jest to poziom, do którego wznosi się woda wolna zawarta w środowisku skalnym. Jest to tzw. Strefa przejściowa. Zwierciadło wód podziemnych może być napięte lub swobodne;

- Swobodne- pozostaje pod ciśnieniem atmosferycznym, co oznacza, że nad zwierciadłem wody w tej samej warstwie przepuszczalnej występuje przestrzeń bez wody umożliwiająca podnoszenie się;

- Napięte- pozostaje pod ciśnieniem wyższym od atmosferycznego. Jego położenie jest wyznaczone przez wyżej leżące utwory nieprzepuszczalne, które umożliwiają wzrost poziomu zwierciadła wody. Występuje na granicy warstwy wodonośnej i nieprzepuszczalnej

16.Wyjaśnij zjawisko intercepcji:

- Intercepcja- jest to proces przechwytywania i czasowego zatrzymywania opadu atmosferycznego przez roślinność. Zanim woda opadowa dotrze do gruntu, zatrzymywana jest przez szereg różnych sposobów- przez różne środowiska- biotyczne- drzewa, krzaki i abiotyczne np. dachy. Woda zatrzymywana jest siłami napięcia powierzchniowego lub na wiele innych sposobów

Ilość przechwytywanej wody jak i straty intercepcji zależą od pory roku, warunków pogodowych , natężenia

i rodzaju opadów oraz od fazy rozwoju roślinności

******17.Wskaż różnice między rzeką nizinną i miejską. (Tego nie jestem pewien)

Różnica pomiędzy rzeką nizinną a miejską dotyczy w dużej mierze antropogenicznego przekształcenia rzeki.

Rzeki miejskie znacznym stopniu są uregulowane, mają wybetonowane koryto, na ich brzegach znajdują się bulwary, są też bardziej zanieczyszczone niż rzeki nizinne(?), rzekach miejskich można też spotkać rożnego rodzaju budowle hydrograficzne. Rzeki nizinne w odróżnieniu od rzek miejskich charakteryzują się bardziej naturalnym kształtem koryta, występowaniem m.in.: meandrów , zakól, starorzeczy i wysp.

18. Nauka o jeziorach to : limnologia, a nauka o bagnach to : paludologia

19. Ze względu na poziom mineralizacji wody Ziemi dzielimy na:...............

Wody Mineralizacja
-ultra-słodkie M<0,1 g/l

- słodkie 0,1<M<0,5 g/l

-akratopegi 0,5<M<1,0g/l

-mineralne M>1,0g/l

Mineralne:
-wody słabo zmineralizowane 1,0<M<3,0 g/l
-słonawe 3,0<M<10g/l

-słone 10g/l<M<35 g/l

-solanki M>35 g/l

20.Wyjaśnij pojęcie cyklu hydrologicznego.

- Woda na Ziemi nie jest w bezruchu i ciągle uczestniczy w procesie krążenia, nazywamy – cyklem hydrologicznym. Cykl obejmuje: atmosferę, litosferę, oraz oceanosferę. Wiąże ze sobą wszystkie ogniwa hydrosfery: oceany, morza, jeziora, rzeki, bagna, lodowce, wody podziemne, wody w atmosferze. Łącznie zasoby wodne hydrosfery wynoszą ok. 1,4 mld km3. Czas dla wymiany wody dla całej hydrosfery wynosi 2800 lat. W cyklu hydrologicznym wyróżniamy:

- Obieg duży- wiąże z wodą wszystkie 3 fazy obiegu: oceaniczną, atmosferyczną, kontynentalną;
- Obieg mały- dwa małe obiegi- dotyczą atmosfery i jej powiązań z oceanami (1) i lądami (2).

21. Z uwagi na stałość płynięcia wody cieki dzielimy na:....................................

- stałe (permanentne)- czyli wypełnione wodą przez cały rok. Występują na obszarach, na których opad większy od parowania. Zasilane wodami podziemnymi i wodami ze spływu powierzchniowego pochodzącymi z dreszczów i roztopów;

- okresowe (periodyczne)- okresowo, ale regularnie prowadzące wodę w porze wilgotnej. Są zasilane głównie spływem powierzchniowym. Płyną w korycie przez dłuższa część roku (kilka miesięcy);

- epizodyczne- płynące krótko na potoki płynące tylko po krótkotrwałych ulewach. Występuje w strefie suchej lub półsuchej.

22. Co nazywamy siecią rzeczną, wymień znane Ci kryteria podziału sieci rzecznych.

Sieć rzeczna to inaczej system rzeczny. Jest rzeka główna wraz z jej dopływami . Siec rzeczną tworzą rzeki łączące się ze sobą . Sieć rzeczna jest skutkiem długotrwałego oddziaływania klimatu na warunki morfologiczne i geologiczne. Składa się na system koryt i dolin rzecznych (różnej wielkości i rzędu)prowadzących różne ilości wody w różnym czasie. Aby siec mogła istnieć muszą być odpowiednie warunki klimatyczne-musi być przewaga opadu nad parowaniem

Istnieje wiele kryteriów podziałów sieci rzecznej :

-wg. Symetrii

-symetryczne sieć rzeczna –w której lewa i prawa część dorzecza mają zbliżoną powierzchnię podobną ilość cieków

-asymetryczna sieć rzeczna –w której lewa i prawa część dorzecza mają różną powierzchnię i różną ilość cieków

-wg. Układu sieci rzecznej

-pierzasty- powstaje w długich ,wąskich dolinach , jest to jednocześnie sieć symetryczna np. górny Rodan(Alpy)

-widlasty-jest charakterystyczny dla jednostronnych zrębów o asymetrycznych stokach , jest to siec asymetryczna np. Rudawa (wyżyna Krakowska ) Bzura, górna Pokrzywianka

-kratowy nawiązuje do budowy litologicznej obszaru, występuje w górach o budowie rusztowej, gdzie rzeki wykorzystują w swym biegu na przemian subsekwentne odcinki dolin równoległe do grzbietów oraz krótkie przełom omowe odcinki miedzy grzbietami. Np. górny San w Bieszczadach . W Górach Świętokrzyskich występują często występują w obrębie drumlinów, na obszarze objętym zlodowaceniem w związku z wykorzystaniem przez rzeki odcinków pradolin np. łamany bieg Warty i Odry, oraz na obszarze o budowie krawędziowej

-dendrytyczny (drzewiasty)posiada silnie rozwiniętą sieć rzeczną w górnym biegu w obrębie gór, a słabiej rozwiniętą w dolnym biegu w obrębie pogórzy lub kotlin składa się z wielu źródłowych cieków tworzących większe dopływy , typowy dla klimatu wilgotnego np. Żabnica (Beskid Żywiecki), Nida

-wachlarzowy –tworzy się najczęściej na stożkach napływowych u podnóży gór np. Garonna, Adour(północne stoki Pirenejów), Wisłok.

-równoległy- typowy dla systemów rzecznych wykształconych na jednorodnym podłożu skalnym, są to głownie rzeki konsekwentne np. rzeki Norwegii

- koncentryczny (zbieżny, dośrodkowy) tworzy się w obrębie zagłębień bezodpływowych i kotlin np.w obrębie Kotliny Żywieckiej i Kotliny Kaszgarskiej

-decentryczny (rozbieżny odśrodkowy) tworzy się na izolowanych wyniesieniach np.wyniesienia Beskidu Wyspowego, stożek Kilimandżaro

-Numeryczna(ilościowa) klasyfikacja rzek

Polega na numeracji hydrograficznej cieków , wg tej klasyfikacji każdy fragment sieci rzecznej ma określony rząd , dzięki czemu zajmuje określone miejsce w całym systemie rzecznym; numerowanie cieków zaczyna się od odcinków źródłowych

-Wg. Hortona

*rząd pierwszy mają wszystkie cieki źródłowe nie mające dopływów

*rząd drugi mają cieki powstałe z połączenia cieków pierwszego rzędu , przy czym ciek najdłuższy (uznany za główny ) na całej długości zaliczany do rzędu drugiego.

* rząd trzeci mają rzeki powstałe z połączenia dwóch lub więcej cieków 2-ego rzędu, przy czym ciek uznany za główny na całej długości zaliczany do trzeciego rzędu.itp

Wg Strahlera-pewna modyfikacja sieci rzecznej wg Hortona

*rząd pierwszy posiadają wszystkie odcinki źródłowe nie posiadające dopływów

*rząd drugi posiadają odcinki powstałe z połączenia dwóch lub więcej odcinków rzędu 1-ego

*rząd trzeci posiadają odcinki powstałe z połączenie co najmniej 2 rzek 2-ego rzędu

-wg Shreve’a

*rząd pierwszy mają wszystkie cieki początkowe

*rząd drugi mają odcinki cieków utworzone z 2 cieków pierwszego rzędu

*rząd trzeci mają odcinki cieków utworzone z cieków drugiego i pierwszego rzędu

- Uwzględniając charakter środowiska fizyczno-geograficznego dorzecza i morfologię doliny wyróżnia się:

*rzeki górskie(wyżynne)-maja głębokie doliny i wąskie koryta , duży spadek, w korycie spotyka się progi i wodospady, dno wyścielają grube frakcje rumowiska. Zasilane są głównie wodami topniejących śniegów i lodowców wysokogórskich oraz opadami deszczu w ciepłej porze roku

*rzeki równinne (nizinne)- płynące w szerokich , dobrze wykształconych dolinach o niewielkim spadku , dno jest wysłane drobnym rumowiskiem , koryta rzek są kręte , meandrujące i często dzielą się na odnogi, otrzymują one obfite zasilanie roztopowe na wiosnę, pozostałych porach roku przeważa zasilanie podziemne.

-rzeki jeziorne –wypływające z jezior lub przepływające przez jeziora, spadki koryta niewielkie, odznaczają się małą amplitudą wahań zwierciadła wody i małą zmiennością odpływu

-rzeki bagienne –przepływające przez bagna lub odwadniające zespoły bagienne w dorzeczu , spadek rzek z reguły minimalny, cechują je długotrwałe wezbrania rozlewające się szeroko w dolinie

-rzeki krasowe-zasilane są całkowicie lub w znacznym stopniu z utworów krasowych , dlatego ich odpływ jest wyrównany a amplituda stanów wódy w rzece niewielka; wypływają z wywierzyska często ginąc w ponorze

-Biorąc pod uwagę kierunek płynięcia wody w rzekach w stosunku do powierzchni inicjalnej ,na której ta sieć wykształciła rzeki mogą być:

*konsekwentne

*subsekwentne

*resekwentne

*obsekwentne

*insekwentne

-Ze względu na regiony fizycznogeograficzne różniące się warunkami klimatycznymi, rzeźba budowa geologiczną, szata roślinną, przez które cieki przepływają można podzielić na ;

*autochtoniczne

*allchtoniczne

- z uwagi na stałość płynięcia wody cieki dzielimy na

*stale płynące

*okresowe

*epizodyczne

23.Narysuj na hydrogramie 3 formy odpływu.

24. Objaśnij wzór: Wz= Qg/Qc ; opisz oznaczenia, podaj jednostki:

-Wz- współczynnik zasilania;

-Qg- odpływ podziemny;

-Qc- odpływ całkowity.

25.Co to jest PSU

-PSU- Praktyczna Jednostka Zasolenia (Practical Salinity Unit)
1 PSU = 1promil.

26. Przedstaw zasolenie i skład jonowy soli morskiej

- Ilość rozpuszczonych substancji stałych w określonej objętości wody morskiej określa jej zasolenie, Zawartość różnych soli w wodzie oceanicznej wynosi:

- średnio 34,7 PSU – maksymalnie >300 PSU , -minimalnie – <0,2 PSU

Skład chemiczny wody oceanicznej:
- główne kationy: Na +-32 %, K+- 7%, Mg2+-3 %, Ca2+ -1,2%;

- główne aniony: Cl minus -38%, SO4 2minus- 7,7%, HCO 3 -3%, SiO2…

Zasolenie oceaniczne jest bardzo zmienne przestrzennie jednak wzajemne proporcje między jej składnikami są stosunkowo małe.
Łączna masa soli rozpuszczonych w wodzie oceanicznej wynosi 46,5 x 10 (do 15) l. Średnie zasolenie wynosi 34,7 PSU. Na otwartym oceanie różnice nie przekraczają 3 PSU. Największe odchylenia występują w obrębie akwenów przybrzeżnych i w zatokach, zalewach oraz morzach śród-lądowych i marginalnych.
Poziomy rozkład zasolenia Wszechoceanu jest wybitnie strefowy. Zaznacza się wyraźny związek z uwilgotnieniem atmosfery, temp., wielkości parowania.
Pionowe różnice zasolenia są wyraźnie widoczne do głębokości ok.1500 m.p.p.m.. Głębiej woda oceaniczna charakteryzuje się prawie stałym zasoleniem, lekko wzrastającym z głębokością.

27. Wyjaśnij pojęcie : bilans wodny:

- Bilans wodny zlewni określa zasoby wodne występujące stale lub czasowo na jej terenie; jest ilościowym ujęciem wody w granicach danego obszaru i w określonym czasie. Liczbowe ujęcie bilansu wodnego zlewni przedstawia równanie bilansowe porównujące ilości wody zasilającej zlewnie (tzn. przychód wody) z ilością wody uchodzącą różnymi drogami z jej obszaru (tzw. Rozchód wody).
Postać równania bilansowego zależy od okresu objętego bilansowaniem. W przypadku wielolecia ( co najmniej 10 lat) równanie to przybiera postać: P= H+ E.

28. Co nazywamy odczynem wody i w jakich jednostkach jest on wyrażany:

- pH- ujemny logarytm dziesiętny stężenia jonów hydranowych = log10 (H3O):

• pH od 1 do 14 * woda deszczowa ma odczyn słabo kwaśny

• pH 7 roztwór obojętny * --- morska obojętny

• pH <7 --- kwaśny * --- krasowa- słabo zasadowy

• pH > 7 --- zasadowy * woda o dużym zasoleniu- bardzo alkaliczna

* woda gleb pustynnych- kwaśny

Jest to cecha chemiczna wody, ukazująca jej stężenie

29.Wyjaśnij różnicę między parowaniem z oceanów a parowaniem z lądów.

-parowanie z powierzchni oceanów jest 2-3x intensywniejsze od parowania z obszarów lądowych i zachodzi tylko w jeden sposób(parowanie z wolnej powierzchni wodnej (utożsamiane z parowaniem potencjalnym(nieograniczonym dostępem do wody)

Parowanie z lądów zachodzi na kilka sposobów, obejmuje wszystkie formy parowania (z powierzchni wolnej, z gruntu, transpiracja, ewapotranspiracja, intercepcja, sublimacja lodu i śniegu)- uwzględnia parowanie rzeczywiste.

30. Przedstaw krzywą konsumpcyjną

Krzywa konsumpcyjna-krzywa natężenia przepływu , krzywa przepływu , wyraża statystyczną zależność miedzy stanem wody a przepływem w określonym profilu rzecznym .Q=f(H) Q- zmienna niezależna (stan wody) f(H)- zmienna zależna (przepływ ). Przeliczanie systematycznie obserwowanych stanów wód na odpowiadające im natężenie przepływu, umożliwia obliczenie 1 elementu bilansu wodnego-odpływu, przebieg jest inny dla każdego posterunku wodowskazowego , ma kształt paraboli wyższego rzędu , kształt krzywej zależny od przekroju poprzecznego koryta i spadku zwierciadła wody

Wyznaczenie krzywej wyrównującej punkty pomiarowe , metody analityczne (opis krzywej równaniem)

Q=a(H-B)

Q=a+b(H+c)

Q=a+bH+cH

Q- natęzenie przepływu m3/s

H-stan wody (cm lub mm)

B-stała wodowskazu określająca stan wody przy którym przepływ Q=0

a, b, c, ,- empirycznie dobrane parametru równania

31. Zdefiniuj pojęcie: wodonosiec i wymień podstawowe rodzaje wodośców:
- Wodonosiec- skała (osad) w pełni nasycona wodą wolną oraz zdolna do jej gromadzenia, przewodzenia, oddawania.
Rodzaje wodo nośców:

• Porowate- skały luźne ( piasek, żwir), skały zwięzłe (porfir, piaskowiec)

• Szczelinowate- skały zwięzłe ( margiel, granit)

Krasnowiejące- skały zwięzłe (wapień, dolomit, gips)

32. Wyjaśnij pojęcie: stan wody.

- Stan wody- wzniesienie zwierciadła wody w danym profilu rzeki ponad przyjęty za umowny poziom odniesienia (ponad rzędną zero wodowskazu.)wg którego dokonuje się pomiarów poziomu wody .

Zero wodowskazu –zwykle poniżej dna koryta rzeki określa się jego rzędną (wysokość npm), określa względne napełnienie koryta rzecznego wymiar długości wyrażamy w pełnych cm(*****)

33. Co nazywamy obszarem: areicznym, endoreicznym i egzoreicznym.

- Obszar areiczny- brak stałej nadwyżki opadu nad parowaniem, brak stałej sieci rzecznej, występowanie strug tylko epizodycznie płynących;

- Obszar endoreiczny- stała sieć rzeczna, bezodpływowy powierzchniowo;

- Obszar egzoreiczny- stała sieć rzeczna, odpływ do Wszechoceanu.

34. Podaj definicję obszaru bezodpływowego, wskaż przykłady.

Obszar bezodpływowy to zamknięte zagłębienie terenu o dużej powierzchni nie posiadające powierzchniowego odpływu wód opadowych , zachodzi w nim tylko proces wsiąkania i parowania. Parowanie odgrywa główną rolę w tych zagłębieniach których dnie znajduję się bagno lub zbiornik wodny, natomiast wsiąkanie w zagłębieniach suchych o podłożu przepuszczalnym. Jest to obszar ,z którego wody powierzchniowe nie mają naturalnego ujścia do oceanu. Największe obszary bezodpływowe występują w Afryce.

Jako przykład można podać

Jezioro Czad(Afryka)-stanowi ujście wielu rzek , z których największe to :Chari, Komandugu, Yobe, Ngadda , . Zbiera także wody tworzące się okresowo w porze deszczowej.

Generalnie bezodpływowe, posiada jednak połączenie przez suche koryto (Bahr El Ghazal) z obniżeniem Bodele, w którym w okresie wezbrań przelewa się nadmiar wody. Liczne wyspy, mielizny i bagna, częściowo zalesione.

Bagna Okawango (Afryka) delta Okawango w północnej Botswanie jest największą śródlądową deltą na Ziemi – kiedy osiąga pełne rozmiary, rozciąga się na obszarze 22tyś. Km2. Zasilane wodami deltowych ramion rz. Kubango ; przy wysokich stanach wód odpływ do Kuando i Zambezi oraz do bagien Makgadikgadi; w porze suchej w znacznej części znacznej części wysychają Okawango w swym dolnym odcinku znacznie zwalnia bieg, tworząc ogromne rozlewiska, bagna ,które stopniowo w kierunku północnym przechodzą w teren pustynny . Kubango jest wyjątkowa rzeką, nie uchodzi bowiem do morza, ale kończy swój bieg na pustyni Kalahari uchodząc do bagnistego zbiornika Okawango .

35. Podaj definicje 3 wybranych jednostek przestrzennych Wszechoceanu

- Ocean- zwarta powłoka wodna kuli ziemskiej rozdzielająca powierzchnię lądową na kontynenty i wyspy;
- Morze- fragment oceanu, oddzielony od niego łańcuchem wysp lub otoczony lądami;

- Cieśniny- zwężone części morza lub oceanów rozdzielających 2 obszary lądowe.

36. Wyjaśnij relację między pojęciami: wezbranie i powódź.

-wezbranie- to okres w którym stany wody/przepływy są wyższe od pewnej ograniczonej wielkości

Powódź jest wtedy , gdy woda występuje z koryta cieku na teren doliny. Powódź jest więc wezbraniem, które przynosi szkody gospodarcze, społeczne i moralne oraz naruszenie środowiska przyrodniczego a przez to traktowana jest jako zjawisko nie tylko o charakterze hydrologicznym, przyrodniczym lrcz również gospodarczym.

37. Od czego zależy prędkość płynięcia wody w rzece?

- spadku zwierciadła wody w korycie;

- stopnia napełnienia koryta;

- tarcia o ściany i dno koryta

-ukształtowania dna i brzegów – woda płynąca w korycie bardzo duża część energii zużywa na pokonywanie tarcia zewnętrznego o dno i brzegi koryta , w związku z czym prędkość zmniejsza się

-szerokości koryta- im szersze koryto tym większa powierzchnia kontaktu a co za tym idzie większe tarcie

-roślinności wodnej- czym więcej ,tym w większym stopniu hamuje prędkość rzeki

-wiatru i zjawisk lodowych-na skutek tarcia o powietrze , zwłaszcza przy wiatrach przeciwnych , a także o lód , zmniejsza się prędkość wody w rzece

-szorstkości dna i brzegów –związane jest z tym wielkość tarcia

-głębokości

38. Opisz różnice między rzeką autochtoniczną i allochtoniczną.

Rzeka autochtoniczna –płynie w obrębie jednej strefy klimatycznej, zasilana w całym biegu, ustrój rzeki w danym odcinku biegu jest wynikiem oddziaływania środowiska geograficznego regionu przez który przepływa , klimat wilgotny –rzeki stale płynące (ilość wody w korycie wzrasta wraz z biegiem rzeki). Klimat suchy rzeki periodyczne i epizodyczne (ilość wody w korycie zmniejsza się wraz z biegiem rzeki przez parowanie. Wadi w pn. cz .Afryki , rz. Humbolt –Wielka Kotlina USA

Rzeka allchtoniczna –tranzytowa- płyną przez kilka stref klimatycznych , zasilanie wodą w górnych odcinkach biegu, wypływająca ze strefy zasilania (strefa klimatu wilgotnego , śnieżnego) i płyną przez obszary suche , jako rzeki stale uchodzące do morza (kolorado ,Niger)lub bezodpływowych niecek(Wołga , Amu-daria) lub zostają rzekami okresowymi (epizodycznymi także) największe : Nil , Kolorado dopływają do mórz dzięki silnemu intensywnemu zasilaniu w górnym biegu, na obszarach suchych tracą duże ilości wody (przez parowanie i wsiąkanie)

39. Omów proces transpiracji.

Transpiracja polega na poborze wody z gleby, transporcie i wydalaniu przez aparaty szparkowe i kutykularne wody przez rośliny w okresie ich wegetacji. Średnie zużycie wody na transpiracje przekracza w skali globalnej 30 tysięcy km3 około 7% globalnej sumy parowania.

40. Czym zajmuje się hydrometria?

- Hydrometria zajmuje się pozyskiwaniem i gromadzeniem informacji dla hydrologii

Jest działem hydrologii zajmującym się zbieraniem informacji ilościowych o obiektach wodnych, zjawiskach hydrologicznych(zmiany poziomu wód powierzchniowych i podziemnych oraz form ich zarastania i zlodzenia) , a także pomiary: spadków zwierciadła wód płynących , prędkości i natężenia przepływu wody, ruchu i ilości materiału skalnego wleczonego przez rzeki lub unoszonego z prądem rzeki ,temperatury i składu chemicznego wód, opadów i osadów atmosferycznych, oraz parowania z powierzchni wody i gruntu

41. Podaj definicję i jednostki mineralizacji wody

Mineralizacja wody to ogólna ilość substancji rozpuszczonych w wodzie. Wyraża się w gramach na litr wody (g/dm3).

(!!!)42. Naszkicuj typowy rozkład prędkości wody w korycie rzeki.

Woda płynąca w korycie zużywa energię na pokonywanie tarcia zewnętrznego wewnętrznego w związku z ruchem turbulentnym i lepkością cieczy , im szersze koryto tym większa powierzchnia kontaktu z wody z podłożem i większe tarcie zewnętrzne i zmniejszona prędkość płynięcia wody przy dnie i brzegach; tarcie o powietrze zmniejsza prędkość płynięcia przypowierzchniowej warwy wody , z odległością od brzegów koryta wzrasta prędkość płynięcia; główny prąd w rzece to nurt; koryta proste –nurt po środku, koryto kręte –nurt po stronie wklęsłej ; o prędkości informują izotachy –linie jednakowych prędkości.

43. Wymień klasy mineralizacji wód:

- ultra słodkie;

- słodkie;

- akratopegi;

- mineralne.

44. Porównaj wielkość i zasoby wodne Oceanów Ziemi:

Wielkość: Woda:

-Ocean Spokojny ok. 50% 180mln km 707 mln km3 (53%)

-Ocean Atlantycki ok. 25% 95 mln km2 330 mln km3 (25%)

-Ocean Indyjski ok. 20% 80 mln km2 285 mln km3 (21%)

45. Przedstaw wybrane formy dna oceanicznego

Szelf kontynentalny-stanowi podwodne przedłużenie kontynentu i wyznacza granicę jego powierzchni . Zajmuje około 38% powierzchni podwodnej części kontynentu

Stok kontynentalny-obejmuje obszar od krawędzi szelfu do głębokości 2-3,5km czasem głębiej . Zajmuje około 30 % łącznej powierzchni podwodnego obrzeza kontynentu

Kanion oceaniczny- są to wąskie , , głębokie formy dolinne o stromych zboczach(10-15st)i profilu poprzecznym w kształcie litery V lub U

Rowy tektoniczne –stanowiące najgłębsze depresje w powierzchni Ziemi , są pochodzenia tektonicznego

Gujoty –podwodne góry o płaskich wierzchołkach , kopulastych, niewyrównanych zboczach podnoszącymi się z dna oceanicznego na wysokość 1-5km

46. Wymień co najmniej 5 form dna oceanicznego

-szelf;

-stok kontynentalny;

-kanion;

-gujot;

-równina abysalna;

-góry podwodne;

-grzbiet śródoceaniczny;

-rów głębokowodny;

-łańcuch wysp;

-morze przybrzeżne

47. Co nazywamy parowaniem potencjalnym, a co rzeczywistym?

Parowanie potencjalne – to parowanie możliwe w danych warunkach terenowych i wilgotnościowych przy stałej (nieograniczonej) dostępności / obecności wody. Jest to maksymalna ilość pary wodnej jaką może wchłonąć powietrze atmosferyczne . Jest ilość wody jaka mogłaby wyparować w danych warunkach, gdyby proces ten nie był ograniczony brakiem wody, a więc gdyby było jej zawsze wystarczająco duzo.

Parowanie rzeczywiste( bezwzględne , aktualne)- jest to faktyczna ilość wody wyparowanej wody w warunkach naturalnych(klimatycznych i hydrologicznych) przy ograniczonym dostępie wody . Obejmuje wszystkie rodzaje parowania, jakie występują na danym obszarze. W przypadku braku zbiorników wodnych parowanie aktualne będzie równe ewapotranspiracji .Jest to ilość wody parującej z określonego obszaru obliczona z różnicy przeciętnej wieloletniej ilości opadów atmosferycznych i analogicznej ilości odpływu z tego obszaru

Jako przykład różnicy miedzy wartościami parowania potencjalnego i rzeczywistego można podać te wartości dla Sahary . Parowanie potencjalne wynosi tam około 2500mm rocznie, natomiast rzeczywiste na ogół jest mniejsze od 100mm rok, ponieważ taka jest suma opadów

Różnica pomiędzy parowaniem potencjalnym a rzeczywistym wskazuje również na ilość wody jaką należałoby dostarczyć, żęby uzyskać optymalne warunki wodne na danym obszarze, czyli okresla wielkość deficytu wody.

48.Czy to zdanie jest prawdziwe?: „Wody oceaniczne mają mniejszą gęstość i wyższą temperaturę zamarzania niż wody rzeczne”; odpowiedź uzasadnij.

- Jest to zdanie fałszywe, ponieważ ze wzrostem zasolenia maleje temp. zamarzania wody, a im większa zawartość substancji (soli) i rozpuszczonych w wodzie tym woda ma większą gęstość.

49.Wymień i omów krótko 4 typy mas wodnych Wszechoceanu.

-równikowo –zwrotnikowa masa wodna(RZ) odznacza się najwyższą temp. obniżonym zasoleniem, podlega bardzo skomplikowanej cyrkulacji

-Zwrotnikowe masy wodne(Z) formują się w rejonie dodatniej wymiany ciepła i ujemnej wymiany wilgoci , masy te mają wysoka temp i podwyższone zasolenie.

-mas wodne szerokości umiarkowanych – występują tam gdzie dominuje ujemny bilans ciepła i dodatni wilgoci, formują się z wód zwrotnikowych wynoszonych przez prądy zachodnie do umiarkowanych szerokości , tych masach występuje intensywna konwekcja

-polarne masy wodne –najniższa temp. w oceanie światowym , niskie zasolenie , sezonowe zmiany właściwości fizycznochemicznych wód

50.Wymień i krótko scharakteryzuj rodzaje działów wodnych.

Topograficzny dział wodny (powierzchniowy) –wyznaczony przez ukształtowanie terenu , wzdłuż grzbietów, wzniesień, stanowi granicę zlewni topograficznej

Hydrologiczny dział wodny (podziemny)-wyznaczony przez ukształtowanie zwierciadła wód podziemnych ,stanowi granicę zlewni podziemnej(spływu podziemnego)

Niepewny dział wodny-dział w którym przebieg jest trudny do ustalenia, często na terenach płaskich.

51. Przedstaw cztery podstawowe typy wód podziemnych.

- przypowierzchniowe –(zaskórne, wierzchówkowe)-są stosunkowo płytkie (do kilku m , najczęściej do 2m.), strefa saturacji sięga wysoko , często strefa aeracji nie występuje , występuje zwierciadło swobodne : wody nie są izolowane z góry, łatwo zasilane przez wody powierzchniowe, łatwo drenowane przez rzeki,:są one zubożone przez ewapotranspirację : są podatne na zanieczyszczenia, występują w obrębie dolin rzecznych, terasów zalewowych , często zasilają cieki okresowe.

-gruntowe-nie posiadają izolacji odgórnej , występuje stosunkowo miąższa warstwa aeracji, są one łatwo zasilane i drenowane , są bardzo podatne na zanieczyszczenia, wody gruntowe zasilają najczęściej cieki stałe

-wgłebne- występuję dość gruba warstwa aeracji, do luki hydrologicznej, są izolowane od góry ( nad nimi znajduje się warstwa nieprzepuszczalna, mają utrudnione zasilanie(poprzez wychodnie warstwy wodośne, lub okna hydrologiczne , zwierciadło może być napięte, są to wody będące często wodami subartezyjskimi(małe ciśnienie) , skrajnych przypadkach mogą być zasilane wodami rzecznymi (część rzek drenuje na tę głębokość –

duże, niosą , duża ilość wody.

-głebinowe- prawie całkowicie izolowane od powierzchni, oddzielone warstwami nieprzepuszczalnymi (nim. 2), zasilanie bardzo utrudnione ,naturalny drenaż jest utrudniony, występuję zwykle zwierciadło napięte, małe uwarstwienie wody, powolne uzupełnianie zasobów wodnych (w czasie geologicznym), wysoka mineralizacja(czasem są to wody termalne). Do tej grupy zalicza się także wody sedymentacyjne i reliktowe. Występują one do kilkuset metrów – Polsce do 200-300 m ( w kredowej niecce Łódzkiej do -800m –słodka) , generalnie w Polsce na głębokości 300-400 m są już zasolone.

52.Przedstaw podstawowe typy równowagi gęstościowej wód Wszechoceanu

Gdy ze wzrostem głębokości gęstość:

- rośnie- uwarstwienie stabilne (równowaga stała);

- maleje – uwarstwienie niestabilne ( równowaga chwiejna);

- jest stała- uwarstwienie izopyknalne (mieszane);

Izopyknalne –mieszanie wody w stronach polarnych (albo izopnykalne).

53. Wskaż czynniki wywołujące niestabilność gęstościową wód oceanicznych

- intensywne parowanie powoduje wzrost gęstości wody morskiej ( woda parując pozostawia sól) na jej powierzchni;

- przy silnym ochładzaniu powierzchni wody morskiej wzrasta jej gęstość.

54. Przedstaw typy źródeł wyróżniane z uwagi na ich położenie morfologiczne.

- grzbietowe;

- zboczowe;

- terasowe;

- krawędziowe;

- przykorytowe

55. Wymień i scharakteryzuj elementy systemu artezyjskiego

- System artezyjski składa się z trzech elementów:

- strefa zasilania- głównie przez opady (są to najwyżej położone części warstwy wodonośnej w której następuje zasilanie poziomu wodonośnego);

- strefa przepływu wody- występuje tu ciśnienie (obejmuje te obszary, na których warstwa wodonośna jest przykryta utworami nieprzepuszczalnymi napełniającymi zwierciadło wód wgłębnych);

- strefa drenażu ( obszar, gdzie następuje odpływ podziemny i gdzie zwierciadło wód ma znów charakter swobodny).

56. Wyjaśnij pojęcia: warstwa odpływu, współczynnik odpływu, odpływ jednostkowy.

- warstwa odpływu- jest to iloraz odpływu i powierzchni zlewni

H= V przez A x 10 do 3 H- warstwa odpływu [mm]
A- pow. zlewni [km2]

V- objętość odpływu [m3]

10 do 3- przeliczenie jednostki z m na mm;

- współczynnik odpływu:

C= H przez p ( x 100%) C- współcz. Odpływu

H- wskaźnik odpływu [mm]

p- opad [mm];

- odpływ jednostkowy- objętość wody, jaka odpłynęła w ciągu sekundy z jednego kilometra kwadratowego zlewni:

q= Q przez A q- odpływ jednostkowy [dm 3x s1 x km2]

Q- średnie natężenie przepływu [ dm3 x s1]

A- pow. zlewni [km2]

57.Wskaż na przykładach podstawowe kryteria podziału źródeł.

spływowe podpływowe, lewarowe a więc ze względu na rodzaj siły powodującej wypływ;

- warstwowe szczelinowe kontaktowe uskokowe czyli ze względu na rodzaj wodonośca i sposób wypływu;

- grzbietowe zboczowe- krawędziowe terasowe, przykorytowe, czyli ze względu na położenie morfologiczne miejsca wypływu;

- ze względu na wydajność (klasyfik. Maillete’a) I,II, III klasa wydajności.

58. Wymień podstawowe grupy substancji rozpuszczonych w wodach Ziemi – podaj przykłady.

makroelementy (jony główne), chlor, węglany, sód siarczany, wodorowęglany, oraz jony metali lekkich (magnez, potas?);

- mikroelementy (jony poboczne) –ok. 40 różnych pierwiastków w tym: metale ciężkie, pierwiastki radioaktywne.

59. Przedstaw krótko poziomy rozkład zasolenia wód Wszechoceanu

Poziomy rozkład zasolenia Wszechoceanu jest wybitnie strefowy. Zaznacza się wyraźny związek z uwilgotnieniem atmosfery, temp., wielkości parowania.

60. W jakiej temperaturze gęstość wody jest największa i jakie to wywołuje konsekwencje w przyrodzie?

- Gęstość wody mierzy się w g/cm3. Największa gęstość czystej wody jest zwykle określana w temp. 3,98 st. C i wynosi ona 1 /cm3. Gęstość wody morskiej jest większa niż gęstość czystej wody w tej samej temperaturze, ponieważ woda morska zawiera w niej rozpuszczoną sól. W temperaturze 4 stopni C gęstość wody morskiej wynosi 1,0278 g/cm 3. Fakt, że w temperaturze 4 st. C woda wykazuje największą gęstość, ma doniosłe znaczenie dla utrzymania życia organicznego w wodzie w czasie zimy. Woda w zbiornikach naturalnych chłodzi się od powierzchni. Po osiągnięciu temperatury 4 st. C dalsze jej obniżanie spowoduje, że woda o tej temperaturze, jako mająca największą gęstość, czyli najcięższa, opadnie a dno zbiornika wodnego, a woda chłodniejsza o mniejszej gęstości wypłynie na powierzchnię. Proces ten trwa aż do osiągnięcia temperatury 0 st. C. Wtedy woda zaczyna zamarzać, a lód, który ma gęstość jeszcze mniejszą niż woda (d lodu = 0,9 g/cm3) utrzymuje się z łatwością na jej powierzchni. Dodatkowym czynnikiem utrudniającym zamarzani zbiorników wody do dna, jest złe przewodnictwo cieplne lodu. Pod warstwą lodu, blisko dna, temperatura wody utrzymuje się na poziomie 4 st. C, zapewniając rybom i innym zwierzętom odpowiednie warunki do przeżycia.

61. Omów pionowy rozkład zasolenia wód Wszechoceanu

Pionowe różnice zasolenia są wyraźnie widoczne do głębokości ok.1500 m.p.p.m.. Głębiej woda oceaniczna charakteryzuje się prawie stałym zasoleniem, lekko wzrastającym z głębokością.

62. Podaj definicje infiltracji i influacji.

- Infiltracja : proces wsiąkania i przesiąkania wody wolnej pionowo w dół do strefy saturacji. Zachodzi głównie po opadzie deszczu i w trakcie roztopów pod wpływem sił grawitacji i kapilarności;

- Influacja: zasilanie bezpośrednie wodą opadową, gdy szczeliny istnieją na powierzchni ziemi i woda opadowa bez przeszkód wlewa się do wnętrza skał.

63. Od jakich czynników zależą straty intercepcji.

- Wodę, która w wyniku parowania ze zbiornika intercepcji wróci do atmosfery nazywamy stratą intercepcji. Straty intercepcji zależą od:

- pory roku;

- warunków pogodowych;

- natężenia i rodzaju opadu;

- fazy rozwoju roślinności

64. Wymień i krótko scharakteryzuj trzy podstawowe formy odpływu.

- powierzchniowy;

- podpowierzchniowy;

- podziemny- w strefie saturacji

Odpływ podziemny- jest procesem, w wyniku, którego woda wsiąkająca w podłoże przedostaje się do sieci hydrograficznej. Jest to więc część wody opadowej, która droga przesiąkania przez strefę napowietrzenia (aeracji) dostała się do strefy saturacji, następnie poprzez źródła, młaki i wycieki zasila ciek lub zbiornik wodny;

Odpływ powierzchniowy - to forma zasilania wód powierzchniowych polegająca na tym, że część wód opadowych, zwłaszcza z opadów nawalnych intensywnych roztopów, osiąga cieki i zbiorniki wodne spływając powierzchniowo z obszarów bezpośrednio do nich przyległych. Jest zjawiskiem epizodycznym. Zachodzi jedynie w czasie opadów i roztopów lub także bezpośrednio po opadach;

Odpływ podpowierzchniowy (śródpokrywowy)- w przypadku płytkiego występowania warstw nieprzepuszczalnych lub o bardzo małej przepuszczalności, infiltrująca woda może przemieszczać się w obrębie strefy aeracji w kierunku koryta rzecznego, tworząc tzw. spływ podpowierzchniowy.

65. Przedstaw poziome zróżnicowanie temperatury wód powierzchniowych Wszechoceanu

Średnia temperatura powierzchni Wszechoceanu wynosi ok. 17,4 st. C (jest ok. 3st. C cieplejszy od atmosfery). Rozkład izoterm na powierzchni Wszechoceanu jest odzwierciedleniem jego bilansu cieplnego. Stefowy rozkład temperatury modyfikowany jest przez czynniki lokalne: strefy morskie, strefy upwellingu, układ kontynentów. Największe różnice temperatur wód występują na styku prądów morskich. Największy powierzchniowy gradient termiczny zanotowano kiedyś na statku przepływającym przez strefę kontaktu zimnych wód Prądu Labradorskiego i ciepłych wód Prądu Zatokowego. Temperatura wody na dziobie statku wynosiła 31 st. C, a na rufie 19 st. C.

66. Co nazywamy gęstością umowną wody morskiej

- W oceanografii używa się pojęcia „umownej gęstości wody morskiej” (ro), którą oblicza się jako : ro= (gęstość-1) * 1000 i oznacza symbolem małe „ro” greckiego alfabetu.
Średnia gęstość wód Wszechoceanu wynosi 1,030 h/cm3 (ro=30,0). Odchylenia są bardzo małe (nie większe od 2%).

67. Od czego zależy gęstość wód oceanicznych

- Gęstość wody jest to stosunek jej masy do objętości. Gęstość wód Wszechoceanu jest funkcją temperatury, zasolenia i ciśnienia hydrostatycznego. Wody o różnej temperaturze mają różne gęstości.
- zasolenie (im większe zasolenie, tym większa gęstość);

- temperatura (im wyższa temperatura, tym gęstość mniejsza);

- ciśnienie ( im wyższe ciśnienie, tym większa gęstość).

68. Wskaż związki między strefami „downwellingu i upwelingu” i strefami „konwergencji i dywergencji” mas wodnych Wszechoceanu.

?

69. Wymień i krótko scharakteryzuj 3 dyscypliny naukowe wchodzące w skład hydrologii.

- Hydrometria- nauka o pozyskiwaniu, gromadzeniu informacji dla hydrologii;

- Hydrologia ogólna- bada obieg wody w przyrodzie;

- Hydrologia dynamiczna- pisuje i modeluje procesy hydrologiczne;

- Hydrologia regionalna- bada prawidłowości przestrzenne i poszukuje zależności regionalnych;

- Hydrologia inżynierska- wykorzystywanie wiedzy hydrologicznej w praktyce.

70. Czym zajmuje się kriologia, a czym krenologia?

- Kriologia – nauka o lodzie, lodowcach i wiecznej zmarzlinie; zajmuje się badaniem fizycznych, chemicznych i mineralogicznych zmian wody w stałym stanie skupienia, głównymi obiektami jej badań są: zlodzenia lądowe i morskie, a także strefa wieloletniej zmarzliny.

- Krenologia- nauka o źródłach; obejmuje geologiczne i geomorfologiczne warunki występowania źródeł, sposoby ich zasilania i wydajność, skład chemiczny i stosunki termiczne.

71. Wymień rodzaje wód występujących w strefie aeracji.

- Typ wód podziemnych- higroskopijne, błonkowate, kapilarne, wsiąkowi, zawieszone;

- Stan fizyczny wody- pierwsze trzy są to wody związane, kolejne dwa są to wody wolne;

- Rodzaj wg typu ośrodka skalnego- porowe, szczelinowe, szczelinowo- krasowe.

72. Przedstaw główne czynniki wywołujące zmniejszanie się zasobów wodnych w jeziorach na Świecie.

-zmniejszenie zasilania

-wzrost temperatury który prowadzi do zwiększonego parowania

-czynniki związane ze zmianami bilansu wodnego jeziora i jego zlewni bądź z ewolucją misy jeziornej

-działania człowieka

-

73.Co nazywamy produkcją pierwotną Wszechoceanu

- Produkcją pierwotną nazywamy całkowita ilość materii organicznej powstałej w procesie fotosyntezy (mgC/m2/d).

74. Omów krótko atlantycką cyrkulację głębinową(****)

Cyrkulacja głębinowa powstaje w wyniku zmian gęstości wody na powierzchni oceanu, czyli oddziaływania układu termohalicznego. Dla procesów wymieszania wód oceanicznych podstawowe znaczenie ma cyrkulacja termohalinowa, to jest cyrkulacja pionowa powstała w wyniku zmian gęstości wody na powierzchni oceanu , powodująca mieszanie się wód w pionie. Gęstość wody morskiej zależy w zasadzie od dwóch czynników :temperatury wody i jej zasolenia. O temperaturze wody morskiej decyduje kąt padania promieni słonecznych i wielkość zachmurzenia, które sprawiają, że najcieplejsze są wody w strefie gorącej a najzimniejsze w strefie polarnej. Zasolenie powierzchniowej warstwy wód oceanicznych jest wypadkową parowania , wielkości opadów i mieszania się przypowierzchniowych w wodami leżącymi głębiej.

75. Wskaż różnicę między intercepcją i stratami intercepcji.

- Intercepcja to proces przechwytywania i czasowego zatrzymywania opadu atmosferycznego przez roślinność. Objętość wody, która może być na tej roślinności zatrzymywana nazywa się pojemnością „zbiornika” intercepcji. Woda, która w wyniku parowania ze zbiornika intercepcji wróci do atmosfery nazywana jest stratą intercepcji. Ilość przechwytywanej wody jak i straty intercepcji zależą od: pory roku, warunków pogodowych, natężenia i rodzaju opadu, fazy rozwoju roślinności. Czyli dzięki intercepcji wypełnia się wodą zbiornik intercepcji, natomiast straty intercesji powodują zmniejszenie ilości wody w zbiorniku intercepcji.

76. Podaj definicje działu wodnego i dorzecza.

- dział wodny: linia rozdzielająca kierunki odpływu wód do dwóch różnych systemów rzecznych;

- dorzecze: obszar, z którego wody spływają do jednego systemu rzecznego.

77. Wskaż astrefowe czynniki kształtujące odpływ.

-wysokość i ukształtowanie powierzchni dorzecza

-ekspozycja dorzecza na deszczonośne masy powietrza

-odległość od oceanów, charakter prądów morskich

-budowy geologicznej i zasobów wód podziemnych.

-pokrycia terenu i innych czynników fizjograficznych

-działalności gospodarczej człowieka

-sposobu alimentacji rzek

78. Wymień podstawowe formy alimentacji rzek

- zasilanie ablacyjne(topnienie lodowców)

-zasilanie podziemne

-zasilanie śnieżne ( topnienie śniegu)

-zasilanie z jezior i podmokłości

-zasilanie deszczowe

79. Przedstaw na przykładach hydrologiczną rolę jezior.

-pełnią rolę zbiorników wody słodkiej –j. Bajkał jest największym na świecie „magazynem” wody słodkiej

-pełnią też funkcje retencyjną- np.: w Morzu Kaspijskim znajduję 78tys. Km3 wody

-mogą pełnić funkcje przepływową np. j. Śniardwy

-mogą dawać początek rzekom np. j Malawi daje początek rzece Shire

-rzeki mogą kończyć w nich swój bieg- np. Wołga uchodzi do Morza Kaspijskiego

80. Opisz krótko reżim rzek Polski ( podobne do pyt. 121.)

Na obszarze Polski rzeki posiadają przeważnie reżim niwalny, który może być wykształcony w sposób , średni , słaby, silny, (PL środkowa i wschodnia), gdyż źródłem wody zasilającej rzeki są roztopy wiosenne , które powodują wysokie wezbrania w tej porze roku.

81. Przedstaw podstawowe cechy przypowierzchniowych wód podziemnych.

Stosunkowo płytkie(do kilku m , zazwyczaj do 2m), strefa saturacji sięga wysoko , strefa areacji często nie występuje, zwierciadło swobodne, wody nie izolowane z góry , łatwo zasilane wodami powierzchniowymi , łatwo drenowane przez rzeki, zaburzone ewapotranspiracją, podatne na zanieczyszczenia występują w obrębie dolin rzecznych, teras zalewowych, zasilają cieki okresowe

82.Omów krótko bilans wodny kontynentów i oceanów – wskaż podstawowe różnice.

- Różnice:

- parowanie z powierzchni oceanów jest 2-3 razy intensywniejsze od parowania z obszarów lądowych;

- parowanie z powierzchni oceanów zachodzi tylko w jeden sposób i jest to parowanie z wolnej powierzchni wodnej, zaś z powierzchni lądów na kilka sposobów: z powierzchni gruntu, z wolnej powierzchni wody, transpiracja, ewapotranspiracja, (parowanie z powierzchni grunt + transpiracja) oraz sublimacja pokrywy śnieżnej i lodowej;

- dla oceanów: opad i dopływ wody słodkiej z kontynentu znajduje się po stronie przychodu, a po stronie rozchodu znajduje się parowanie z wolnej powierzchni wodnej;

- dla kontynentów: opad znajduje się po stronie przychodu, zaś parowanie i odpływ po stronie rozchodu.(występuję niedobór parowania)

-bilans wodny oceanów wykazuję znaczną nadwyżkę parowania nad opadem
Bilans wodny kontynentów: P= E + H (opad- 800 mm; parowanie- 485 mm; odpływ- 315 mm).
Bilans wodny oceanów:…

83. Omów pionowy rozkład temperatury we Wszechoceanie

Wszechocean przypomina „misę” wypełnioną dwoma płynami:

-cienką warstwą, lekkiej i ciepłej wody na powierzchni,

- grubą warstwą zimnej i gęstej wody poniżej.
Między górną- ciepłą, a dolną- zimną warstwą występuje strefa przejściowa- termoklina. Warstwa termokliny cechuje się szybkim spadkiem temperatury wody wraz z głębokością ( gradient dochodzi nawet do 1 st. C/1 m). Wyróżnia się termokliny: dobową, sezonową i stałą. Ta ostatnia pojawia się zwykle na głębokości 180-200 m.p.p.m. i sięga do kilkuset metrów. Poniżej termokliny, temperatura wód jest prawie stała (2-4 st. C). Średnia temperatura powierzchni Wszechoceanu wynosi ok. 17,4 st. C ( jest ok. 3 st. C cieplejszy od bilansu atmosfery).

84. Wyjaśnij pojęcia: strefa saturacji i strefa aeracji.

- Strefa saturacji: czyli strefa nasycenia, jest to część środowiska skalnego, w której wszystkie przestrzenie porowe i szczeliny wypełnia woda grawitacyjna. Górną granicą tej strefy jest zwierciadło wody podziemnej, dolną warstwą skał nieprzepuszczalnych;

- Strefa aeracji: lub strefą napowietrzenia nazywa się przypowierzchniową część utworów geologicznych, w której współistnieją cząsteczki skały, woda i powietrze. Strefa aeracji obejmuje utwory geologiczne od powierzchni terenu do głębokości, na której występuje już tylko skała i woda wolna, tj. do zwierciadła wód podziemnych. Jej miąższość jest różna.

85. Wskaż podstawowe formy zasilania cieków: stałych, okresowych i epizodycznych.

- cieki stałe: zasilane wszystkimi trzema formami odpływu, niekiedy odpływem z lodowców ( cieki typowe dla klimatów wilgotnych o trwałej nadwyżce opadów nad parowaniem);

- cieki okresowe: zasilane zarówno odpływem powierzchniowym i podpowierzchniowym ( brak zasilania podziemnego), woda pojawia się w korytach w określonej porze roku np. po roztopach lub w porze deszczowej. Nadwyżka opadów nad parowaniem nie jest trwała’

- cieki epizodyczne: zasilane prawie wyłącznie odpływem powierzchniowym, woda pojawia się w korytach rzadko, w okresach szczególnie dużego zasilania ( strefa sucha i polarna).

86. Podaj dzień rozpoczęcia i dzień zakończenia roku hydrologicznego.

- Rok hydrologiczny trwa od 1 XI do 31 X.

- półrocze zimowe trwa od 1 XI do 30 IV

- półrocze letnie trwa od 1 V do 31 X

87. Omów podstawowe rodzaje melioracji i cele ich wykonywania.

- Nawadniające:

Cele:

- zagospodarowanie terenów w klimatach suchych;

- dostarczanie wody roślinom w czasie susz;

- podwyższenie temperatury zamarzniętej gleby;

- osłonięcie roślinności przed przymrozkami;

- doprowadzenie do roślin substancji odżywczych

Odwadniające:

Cele:

- udostępnienie obszaru do rolniczego wykorzystania;

- ułatwienie odprowadzenia nadmiaru wód;

- umożliwienie odsączenia wody z gleby (szybsze ogrzanie i umożliwienie wegetacji)

Nawadniająco-odwadniające- łączące oba powyższe rodzaje.

88. Zdefiniuj pojęcie: sieć rzeczna.

Sieć rzeczna jest to forma, która powstała w wyniku długotrwałej działalności klimatu na warunki morfologiczne i geologiczne terenu. Składa się na nią system różnej wielkości i rzędu koryt, usytuowanych w dolinach i prowadzonych różne i zmienne w czasie ilości wody.
Morfologia systemu rzecznego w zależności od warunków w jakich się wykształciła może być bardzo różna:
- s. dendrytyczny;

- s. widlasty;

- s. kratowy;

- s. kątowy;

- s. pierzasty;

- s. promienisty;

- s. koncentryczny.

(Podział ze względu na stałość płynięcia cieki można podzielić na:

-stałe :zasilane wszystkimi 3 formami odpływu, niekiedy odpływem z lodowców;

- okresowe : zasilane odpływem powierzchniowym i podpowierzchniowym;

- epizodyczne: zasilane prawie wyłącznie odpływem powierzchniowym)

89. Podaj definicję źródła

- Źródłem nazywamy naturalny, samoczynny i skoncentrowany wypływ wody podziemnej na powierzchnię. Obok innych wypływów źródła są spektakularnym łącznikiem między podziemnym i powierzchniowym ogniwem krążenia wody. Pojawiają się tam, gdzie wskutek erozji powierzchnia terenu przecięła warstwę wodonośną. Występują najczęściej w strefach klimatów umiarkowanych wilgotnych, choć także w klimatach suchych czy półsuchych (wypływy o znacznych wartościach). Większość dużych źródeł na Ziemi to wypływy krasowe- wywierzyska.

90. Podaj różnice między reżimem prostym i złożonym

- Podstawą identyfikacji reżimu jest kombinacja dominującego sposobu zasilania oraz liczby i terminu wezbrań i niżówek. I tak reżimy proste charakteryzują się 1 okresem wysokich przepływów , jednym okresem przepływów niskich oraz 1 czynnikiem zasilającym. W przypadku reżimów złożonych tych okresów może być więcej oraz występują różne formy zasilania.

91. Porównaj klasyfikacje: Meinzera i Maillete’a.

Źródła można podzielić ze względu na wydajność : klasyfikacja Meizera i z uwagi na zmienność tej wydajności : klasyfikacja Maillete’a

- Klasa wydajności Mainzera: (jednostka dm3/s)

I> 10 000
II 1000-10 000

III 100-1000

IV 10-100

V 1-10

VI 0,1-1

VII 0,01-0,1

VIII <0,01

Klasyfikacja Maillete’a Qmax /Qmin:

Źródła stałe 1-2

Źródła mało zmienne 2-10

Źródła zmienne 10-50

Źródła bardzo zmienne > 50

M= Qmax/Qmin- wzór maillete’a

92. Podaj definicję ustroju (reżimu) rzecznego.

- Mianem reżimu (ustroju) rzecznego określa się wszelkiego rodzaju prawidłowości w zakresie sposobu zasilania i czasowych zmian ilości wody płynącej w rzece. Reżim rzeki jest odzwierciedleniem wpływu, jakie wywiera środowisko geograficzne na obieg wody w jej dorzeczu. Podstawą identyfikacji reżimu jest kombinacja dominującego sposobu zasilania oraz liczby i terminów występowania wezbrań i niżówek

93. Wyjaśnij różnicę między podmokłością ombrogeniczną i fluwiogeniczną.

- Podmokłość ombrogeniczna- zasilane opadem atmosferycznym, występują w górach, w strefach wododziałowych oraz rejonach krasowych;

- Podmokłość fluwiogeniczna- zasilane wodami wezbraniowymi rzek oraz spływem powierzchniowym, przy niskich stanach wód ich istnienie podtrzymują płytkie wody podziemne ( występują w dolinach rzek).

94. Podaj 3 przykłady ustrojów prostych, wskaż ich podstawowe cechy.

- Proste- przewaga 1 formy zasilania. Ustrój prosty charakteryzuje się jednym okresem wysokich i jednym okresem niskich przepływów. Oznacza to, że rytm odpływu rzeki wiernie odzwierciedla okresy wzmożonego i zmniejszonego zasilania.

*Lodowcowy – rzeki zasilane z lodowców;

* Śnieżny- rzeki zasilane z pokrywy śnieżnej;

* Deszczowy- rzeki zasilane opadami deszczowymi;

* Podziemny- rzeki zasilane wodami podziemnymi

95. Jakie czynniki decydują o wielkości odpływu, a jakie o jego rozkładzie w czasie?

- Rozkład odpływu na Ziemi ma charakter wybitnie strefowy. Zależy od: wysokości i ukształtowania powierzchni dorzecza, ekspozycji dorzecza na deszczonośne masy powietrze, odległości od oceanów i charakteru prądów morskich, budowy geologicznej i zasobów wód podziemnych, pokrycia terenu i innych czynników fizjograficznych, działalności gospodarczej człowieka, od wielkości i dynamiki odpływu decyduje też sposób alimentacji rzeki;

wielkość odpływu zależy nie tylko od strefy klimatycznej w jakiej funkcjonuje dorzecze od dominującego sposobu zasilania rzeki i wzajemnych relacji między poszczególnymi formami w różnych porach roku

96. Omów proces parowania.

- Parowanie polega na przejściu wody znajdującej się w stanie ciekłym , w stan lotny ( gazowy). Cząsteczki wody posiadające dostatecznie dużą energię kinetyczną przezwyciężają siły napięcia powierzchniowego i dyfuzyjnie przechodzą do powietrza znajdującego się nad powierzchnią parującą. Dla podtrzymania parowania niezbędny jest stały niedosyt wilgotności powietrza. Procesem odwrotnym jest kondensacja. Parowaniu i kondensacji towarzyszy pobór lub oddawania ogromnych ilości energii w postaci ciepła. Obieg wody w atmosferze wiąże się zatem z transportem dużych ilości energii

97. Dokonaj podziału podmokłości słonowodnych – wskaż miejsca ich występowania.

Na obszarach oddziaływania pływów morskich tworzą się podmokłości słone.

Wyróżniamy następujące podmokłości słonowodne:

-namorzyny-strefa międzyzwrotnikowa; 2 typy :wschodnie(bogatsze florystycznie ( Azja pd-wsch. i wsch. wybrzeże Afryki), i zachodnie( Ameryka Pd. i śr. , Karaiby , Zach wybrzeże Afryki

-watty- umiarkowana Kanada (południowe wybrzeża M. Północnego, pomiędzy ciągiem wysp Fryzyjskich a brzegami Danii , Holandii i Niemiec

-marsze- umiarkowana, Kanada , rejon Morza Północnego (Holandia, Dania , Niemcy)

98.Wymień i opisz składowe procesu parowania terenowego.

- Parowanie z wolnej powierzchni wodnej- parowanie z różnych zbiorników poczynając od kałuż, a kończąc na oceanach. Parowanie z wnętrza gleby- parowanie wilgoci glebowej (wody wolne). Parowanie z powierzchni zwilżonych- wysychanie wilgotnych powierzchni roślin, gleby, dachów, dróg, itp. (straty intercepcji). Transpiracja roślin- wydalanie wody przez aparaty szparkowe liści i kutykulę (ubytek wody jest uzupełniony z gleby przez system korzeniowy roślin). Sublimacja- „parowanie” lodu śniegu. Zużycie zwrotne wody w procesach technologicznych. Wydajność tych procesów jest bardzo zmienna (sezonowa) i zróżnicowana geograficznie.

99. Przedstaw rozkład parowania na Ziemi.

- Na Ziemi występuje strefowy rozkład parowania. Maksymalne parowanie jest w strefach zwrotnikowych. W kierunku równika nieznacznie maleje w związku z dużą wilgotnością. W kierunku biegunów maleje. Parowanie osiąga wartości od 0 do 2500 mm. (czasem 3000-4000 mm).

Rozkład przestrzenny parowania z mórz i oceanów jest tożsamy z parowaniem z wolnej przestrzeni Ziemi i jest to rozkład strefowy ale zaburzony przez prądy morskie ;najwyższe parowanie występuję zwrotnikach, strefa równikowa trochę mniejsze parowanie bo duża wilgotność . Natomiast najmniejsze jest na obszarach arktycznych.

Na lądach proces parowania jest bardziej skomplikowane bo zależy od większej liczby czynników w tym astrefowych i atmosferycznych. Na ladach też występuję więcej rodzajów parowania :parowanie rzeczywiste i potencjalne np. na Saharze potencjalne ogromne a rzeczywiste niewielkie , max rzeczywistego jest na równiku, duże też podzwrotnikowej, spadek w okolicach bieguna. Po za tym występuje jeszcze transpiracja i ewapotranspiracja

100. Co nazywamy wodonoścem, a co warstwą wodonośną.

Skałę (osad) w pełni nasycone woda wolną oraz zdolność do jej gromadzenia, przewodzenia i oddawania przyjęto nazywać wodonoścem

Granicą oddzielającą strefę aeracji od strefy saturacji jest zwierciadło wody podziemnej. Poniżej zwierciadła powstaje zbiorowisko wody podziemnej nazywanej warstwą(poziomem) wodonośną lub strefą wodonośną

101.Przedstaw 5 wybranych typów morfologicznych sieci rzecznej.

• Promienisty- pojedyncze cieki rozchodzą się na wszystkie strony ze stoków jakiegoś wzniesienia. Występuje na stożkach wulkanicznych, pojedynczych wzniesieniach i masywach górskich;

• Pierścieniowy- cieki tylko na obrzeżach terenu, rozchodzą się na wszystkie strony. Występuje na wzniesieniach i płatach wyżynnych oraz na niektórych płaskowyżach krasowych;

• Koncentryczny (bezodpływowy)- cieki spływają się ze wszystkich stron do bezodpływowego zagłębienia. Zagłębienia mogą mieć różną genezę: Zagłębienia w obrębie wygasłych stoków wulkanicznych, zagłębienia polodowcowe, zagłębienia w kotlinach erozyjnych, deflacyjnych lub tektonicznych;

• Koncentryczny (odpływowy)- cieki zbiegają się ze wszystkich stron na niewielkim obszarze, z którego wypływa tylko jeden ciek. Występuje w kotlinach;

• Równoległy- cieki spływają równolegle do siebie. Występuje na jednolicie nachylonych powierzchniach: stożki sandrowe, wynurzone wybrzeża morskie;

• Dendryczny- cieki tworzą rozbudowany system „drzewiasty” zbiegając się ostatecznie do jednego cieku. Występuje na pograniczu obszarów o różnym charakterze rzeźby, także tereny nizinne i wyżynne o niewielkim spadku oraz rozczłonkowane doliny górskie np. Nil , Wołga;

• Kratowy- cieki tworzą system prostopadłych do siebie odcinków podłużnych i poprzecznych o charakterze przełomowym, występuje w górach rusztowych, w obszarach polodowcowych z pradolinami, w obrębie drumlinów;

• Ostrokątny- cieki o różnych kierunkach, zbiegające się ze sobą pod ostrymi kątami. Występuje na płaskowyżach pociętych siecią spękań tektonicznych;

• Pierzasty- główny ciek z zespołem skośnie dochodzących dopływów. Jest to jednocześnie sieć symetryczna. Występuje w szerokich obniżeniach wyraźnie pochylonych w jednym kierunku, których dna wykorzystuje dolina rzeki głównej, np. Rodan lub Prypeć;

• Osiowy tranzytowy- główny ciek z zespołem krótkich, bocznych, prostopadłych dopływów. Szerokie doliny rzek głównych;

• Osiowy rozbieżny- kilka (co najmniej dwa) cieki główne spływające w przecinających stronach i przyjmujące krótkie, prostopadłe dopływy. Występuje w obniżeniach o genezie tektonicznej lub polodowcowej . Jest to sieć asymetryczna, np. Kongo lub w Polsce Rudawa;

• Wachlarzowy- tworzy się najczęściej na stożkach napływowych u podnóży gór np. Garonna i Adour lub Odra.

102. Co to jest: termoklina i haloklina

- Termoklina- Warstwa termokliny cechuje się szybkim spadkiem temperatury wody wraz z głębokością (gradient dochodzi nawet do 1st./1m. Wyróżniamy termokliny: dobowa, sezonowa i stała. Ta ostatnia pojawia się zwykle na głębokości 200 m.p.p.m. i sięga do kilkuset metrów. Poniżej termoklin temperatura wód jest prawie stałą 2-4 st. C. termoklina to płaszczyzna, która wyznacza największy gradient temperatury.

- Haloklina- warstwa o bardzo szybkich zmianach zasolenia (wzrost).

****103. Wymień i krótko omów trzy właściwości fizyczne wody.

lepkość wody, pojemność cieplna, temperatura topnienia, krzepnięcie, trzy stany skupienia, przewodnictwo cieplne, temperatura wrzenia, gęstość itp.

Woda ma duże napięcie powierzchniowe , co powoduje, że może utrzymywać przedmioty cięższe od niej, a spadająca kropla może przenieść ziarenko piasku

Lepkość wody jest miarą tarcia wewnętrznego , które następuje n a skutek przemieszczenia energii między cząsteczkami . Lepkość wody wzrasta proporcjonalnie do spadku temperatury , spada proporcjonalnie wraz ze wzrostem temperatury . Zjawisko to powoduje że prędkość przemieszczania się wody ciepłej jest większa niż wody zimnej , co powoduje że w przyrodzie występuje szybsza infiltracja wody ciepłej niż zimnej
Ciepło utajone – powoduje że woda przechodząc w lód oddaje ciepło atmosferze, co zaś powoduje że zimy w klimatach surowych są cieplejsze niż wynikało to z proporcjonalności fizycznych

104. Wskaż różnice między zlewnią i zlewiskiem.

- Zlewnia jest podstawową jednostką hydrograficzną na pow. terenu, czyli jest to obszar, z którego wody spływają do jednego wspólnego odbiornika ( rzeki, jeziora, bagna), podczas gdy Zlewisko jest zespołem dorzeczy odprowadzającym wody do jednego wspólnego morza.

105. Omów składowe pionowej i poziomej wymiany wody w jeziorach.

- wymiana pozioma:

dopływ odpływ- duża wymiana pozioma prowadzi do powstania jezior przepływowych;

- wymiana pionowa:

-opad, parowanie, jeśli wymiana pionowa jest duża prowadzi to do powstania jezior bezodpływowych

******106. Przedstaw za pomocą liczb odpływ z obszaru Polski.(to jeszcze trzeba spr, dane z Internetu)

II Rozchód:

1. Odpływ rzekami do morza

a) powierzchniowy bezpośredni   - 24,6 km³ (12,9%)

b) powierzchniowy pośredni   - 34,0 km³ (17,7%) 

Razem odpływ rzekami   - 58,6 km³ (30,6%) 

2. Parowanie terenowe i transpiracja  - 133,8 km³ (69,4%)

 

Razem      - 192,4 km³ (100%)

107. Porównaj wody artezyjskie i subartezyjskie.

- Wody artezyjskie:

* Wznios zwierciadła sięga powierzchni terenu;

* Woda wytryskuje ponad powierzchnie terenu;

* duże ciśnienie hydrostatyczne;

* mniejsze wysokość terenu

-Wody subartezyjskie:

* Wznios zwierciadła nie osiąga powierzchni terenu;

* Woda podpływa w otworze do góry kecz nie wypływa na powierzchnię;

* małe ciśnienie hydrostatyczne;

* większa wysokość terenu.

108. Wymień podstawowe rodzaje retencji w kontynentalnej fazie krążenia wody.

-intercepcja szaty roślinnej

-zwilżanie przedmiotów na powierzchni obszaru

-retencja powierzchniowa gleby

-retencja depresyjna

-retencja zbiornikowa

-retencja sieci rzecznej

-retencja śniegowa

-retencja lodowcowa

109. Co nazywamy odpływem rzecznym, w jakich jednostkach go wyrażamy?

- odpływ pojawia się kiedy zaistnieje chwilowa przewaga opadu nad parowaniem, infiltracja i różnymi rodzajami retencji. Odpływ rzeczny jest sumą odpływu powierzchniowego, podpowierzchniowego (glebowego) i podziemnego.
Wyrażany jest on w jednostkach objętości na jednostkę czasu: m3/rok, m3/s, dm3/s.

110. Co to jest wodowskaz?

- Wodowskazem ( limnigrafem) nazywamy urządzenie służące do pomiaru stanu wody. Stany wody mierzone są w rzekach, kanałach, morzu i jeziorach.

111. W jakich miesiącach odpływ z obszaru Polski jest największy, a w jakich najmniejszy – przyczyny.

Najwięcej wody odpływa:

-w kwietniu 14,6% sumy rocznej opadów

-w marcu 12,3%

- maju 10,2%

Najmniej

-wrzesień 5,5%

-październik 5,8%

****m****

Przyczyny: (są zależne od reżimu rzek w PL)

-okres końca zimy/ początku wiosny charakteryzuje się tym iż właśnie w tym czasie występuje wzmożone zasilanie rzek wodami pochodzącymi z topnienia lodu, śniegu- stąd największy odpływ w roku występuję pomiędzy marcem a majem

-miesiące końca lata/początku jesieni charakteryzują się tym, że odpływ w tych miesiącach jest najmniejszy w roku. W dużej mierze ten stan rzeczy sankcjonowany jest przez zmniejszone zasilanie, które może być spowodowane brakiem znaczących opadów w tych miesiącach oraz w wzmożonym parowaniem w miesiącach poprzedzających, co w konsekwencji prowadzi do obniżenia poziomu zwierciadła wód gruntowych i może być przyczyną zmniejszenia odpływu podziemnego do rzek ( zasilanie przez wody podziemne rzek w PL odgrywa bardzo ważną rolę)

112. Wymień 3 typy reżimów prostych i 2 typy złożonych

- Reżimy proste: lodowcowy, śnieżny, deszczowy;

- Reżimy złożone: śnieżno-deszczowy, gruntowo-śnieżny bądź jak ktoś woli śnieżno lodowcowy

***113. Scharakteryzuj 2 wybrane typy reżimów rzek europejskich.

Ustrój prosty lodowcowy- wysokie stany wody i związane z nimi duże przepływy występują w lecie w czasie wzmożonego topnienia lodowców (Ren w górnym odcinku)

Ustrój prosty deszczowy oceaniczny –wysokie stany wód występują zimą, amplituda pomiędzy przepływami minimalnymi a maksymalnymi jest nieduża(Tamiza)

114. Opisz krótko dwa, znane Ci rodzaje podmokłości.

- Torfowiska wysokie- In. mszary, rojsty; to bagna ombrogeniczne zasilane wyłącznie opadem atmosferycznym; występują w strefach wododziałowych i w górach. Powstają przez zarastanie jezior albo w wyniku zabagnienia płaskiego terenu. Ubogi skład florystyczny reprezentowany przez: torfowce, krzewy i krzewinki (żurawina błotna, modrzewina zwyczajna, borówka bagienna), rośliny zielne, niektóre gatunki turzyc;

- Torfowiska niskie- (łąkowe lub reofilne). Są zasilane wodami podziemnymi i rzecznymi lub jeziornymi. Są to bagna poligeniczne lub fluwiogeniczne. Powstają na ogół na rozległych dolinach rzecznych lub w dnach zagłębień bezodpływowych. Dzieli się je na torfowiska bezleśne oraz torfowiska zaroślowe.

115. Opisz krótko makro strefowy rozkład odpływu na Ziemi.

Przestrzenne zróżnicowanie i wielkość wody niesionej przez rzeki w skali rocznej jest ogromny . Rozkład ten zależy od parowania i opadu – jest różnicą tych wartości

Odpływ rzeczny na świecie :

Rozkład odpływu ma charakter wybitnie strefowy . Trzy wyraźne maksima strefowe ( 1 w strefie równikowej i 2 w strefach umiarkowanych)

Cztery minima (1 w strefie zwrotnikowej i 1 w strefie podzwrotnikowej, 2 w polarnych)

Charakterystyka przestrzenna odpływu na Ziemi:

Ameryka Pld. -1000km3

Azja-565km3

Ameryka Płn-250km3

Afryka-195km3

Europa- 80km3

Australia i Oceania- 25km3

116. Wymień astrefowe czynniki wpływające na wielkość odpływu rzecznego.

-wysokość i ukształtowanie powierzchni dorzecza

-ekspozycja dorzecza na deszczonośne masy powietrza

-odległość od oceanów, charakter prądów morskich

-budowy geologicznej i zasobów wód podziemnych.

-pokrycia terenu i innych czynników fizjograficznych

-działalności gospodarczej człowieka

-sposobu alimentacji rzek

************117. Wskaż podstawowe rodzaje działań służące ochronie zasobów wód rzecznych.

118. Wyjaśnij wpływ czynnika orograficznego na wysokość opadu atmosferycznego.

- Urzeźbione podłoże wymusza konwekcję orograficzną- unoszenie się mas powietrza po dowietrznych stokach górskich. Konwekcja orograficzna jest najbardziej efektywnym czynnikiem opadotwórczym na lądach, zwłaszcza tam, gdzie pasma gór stanowią barierę prostopadłą do kierunku napływu wilgotnych mas powietrza z nad oceanu. Na dowietrznych stokach wznoszące się powietrze osiąga poziom kondensacji, wskutek czego tworzą się chmury orograficzne. Przez to wraz ze wzniesieniem terenu wzrasta wysokość opadów. Daje się to zauważyć szczególnie w sumach miesięcznych i rocznych, a więc w uogólnionym obrazie ilości opadów

119. Podaj definicje tachoidy i izotachy.

- Tachoida: linia rozkładu prędkości w pionie hydrometrycznym. Aby ją wykreślić, należy w układ współrzędnych prostokątnych nanieść wartości prędkości wody w pionie hydrometrycznym, a wyznaczone punkty połączyć linią. Przebieg tachoidy przy dnie i poniżej zwierciadła wody ekstrapoluje się zgodnie z tendencją przebiegu krzywej. Kształt jest różny, w zależności od warunków przepływu;

-Izotacha: linią łącząca punkty o jednakowej prędkości wody w przekroju poprzecznym koryta cieku. Wyznaczenie linii przy powierzchni koryta przeprowadza się szacunkowo zgodnie z ogólnym charakterem ich przebiegu.

120. Wyjaśnij pojęcie: wilgoć glebowa.

- Wilgoć glebowa- Woda znajdująca się w glebie, w strefie areacji, wyróżnia się:

* wodę higroskopijną- ściśle związaną z budującymi glebę ziarnami mineralnymi dzięki siłom przyciągania cząsteczkowego; woda o dużej gęstości;

* wodę błonkowatą- tworzącą warstwę otaczającą po osiągnięciu przez nie maksymalnej wilgotności higroskopijnej;

* wodę kapilarną- podsiąkającą i wypełniającą szczeliny w skale.

Wszystkie te wody nie podlegają sile grawitacji. Tylko woda kapilarna jest dostępna dla korzeni roślin. Wszystkie wody warstwy aeracji są nasycone wilgocią glebową. Zasoby wilgoci glebowej są zmienne w czasie i zależą od sezonowego rozkładu opadów, wielkości parowania i transpiracji oraz od charakteru i fazy rozwoju roślinności.

121. Opisz krótko reżimy rzek Polski

- W typologii reżimów rzecznych świata opracowanej przez Lwowicza, rzeki naszego kraju zaliczamy do reżimów:

* Śnieżno (niwalnego), 1 kulminacja, marzec-kwiecień : słabo wykształcony (np. Drawa), średnio wykształcony (np. Odra), silnie wykształcony (np. Biebrza);

* Śnieżno-deszczowego (niwalno-pluwialnego), 2 kulminacje, po roztopach i po deszczach- lipiec;

* Deszczowo- śnieżny (pluwialno-niwalny), 2 kulminacje, po roztopach i po deszczach- lipiec, np. Dunajec.

Cechą charakterystyczną rzek Polski jest też stosunkowo duży udział podziemnego zasilania.

122. Jak wygląda typowy rozkład prędkości wody w korycie rzecznym?

Woda płynąca w korycie zużywa energię na pokonywanie tarcia zewnętrznego wewnętrznego w związku z ruchem turbulentnym i lepkością cieczy , im szersze koryto tym większa powierzchnia kontaktu z wody z podłożem i większe tarcie zewnętrzne i zmniejszona prędkość płynięcia wody przy dnie i brzegach; tarcie o powietrze zmniejsza prędkość płynięcia przypowierzchniowej warwy wody , z odległością od brzegów koryta wzrasta prędkość płynięcia; główny prąd w rzece to nurt; koryta proste –nurt po środku, koryto kręte –nurt po stronie wklęsłej ; o prędkości informują izotachy –linie jednakowych prędkości.

Lub zaczerpnięte bezpośrednio z wykładów:

Woda płynąca korytem napotyka opór wywoływany przez nierówności dna i brzegów koryta

Tarcie o nierówności powoduję, że najmniejsze prędkości występują przy dnie i brzegach

Najszybszy ruch cząstek spotykamy : na środku, tuż pod powierzchnią wody

123. Z względu na sposób zasilania wodą słodką podmokłości podzielono na……

- ombrogeniczne, topogeniczne, soligeniczne, fluwiogeniczne

124. Co wyraża współczynnik odpływu podziemnego, a co współczynnik zasilania podziemnego.

- Współczynnik odpływu podziemnego wyraża ilość wody, która wypływa z danego poziomu wodonośnego do rzeki. Współczynnik zasilania podziemnego to stosunek odpływu podziemnego do ogólnego odpływu. Określa, jaka część odpływu w rzece pochodzi z odpływu podziemnego. Im wyższa wartość, tym większa retencyjność dorzecza.

125. Co nazywamy wezbraniem, a co niżówką?

- Wezbranie to podniesienie stanu wody w rzece na skutek wzmożonego zasilania lub spiętrzenia wody. Jest to okres gdy przepływy są wysokie. 1 typ jest częsty i zajmuje duże obszary. Powstaje na skutek roztopów i wysokich opadów. 2 typ ma charakter lokalny. Wywołane są zatorami w rzece (śryżowe, lodowe, roślinność); też przez sztormy utrudniające odpływ. Wezbranie tworzy się w górze rzeki i przemieszcza się w dół narastając. Niżówki to okresy niskich stanów wody w korycie, spowodowane ograniczeniem zasilania wynikającym z wyczerpywania się zasobów wodnych dorzecza. Przyczyną są małe opady lub ich brak, niska temp. uniemożliwiająca topnienie lodowców i pokrywy śniegowej oraz infiltrację w grunt. Niski stan wody musi trwać 3 dni, by nazwać go niżówką.

126. Wymień i opisz rodzaje drenażu wód podziemnych.

- drenaż ( odbieranie przez sieć hydrograficzną) wód podziemnych:

• naturalny: może być linijny wzdłuż pewnych linii (koryt rzek);

• sztuczny: studnie, ujęcia

powierzchniowy:

• naturalny: zagłębienia terenu, podmokłości jeziora;

• sztuczny: stawy, studnie podziemne

Drenaż wód podziemnych zapewnia zwykle stałość rzeki, zbiornika wodnego lub ujęcia wody.

127. Wymień i krótko opisz trzy fazy obiegu wody.

-parowanie(ewaporacja)- proces fizyczny polegający na przejściu wody znajdującej się w stanie ciekłym w stan lotny ; występuję w temperaturze niższej niż temp. wrzenia

-opad-rodzaj zjawiska atmosferycznego złożony ze znajdujących się w powietrzu kropel wody i kryształów lodu , których masa jest na tyle duża, że posiadają znaczną prędkość opadania i dostają się w ten sposób na powierzchnie Ziemi ; jest to stały lub ciekły produkt kondensacji pary wodnej opadający z chmur na powietrznię Ziemi; przykładami opadów atmosferycznych są : deszcz, mżawka, śnieg, krupa śnieżna, grad.

-odpływ- proces polegający na odprowadzeniu wody opadowej z kontynentów do oceanów

128. Co nazywamy wodoprzepuszczalnością?

Wodoprzepuszczalność –zdolność do przewodzenia wolnej wody, umożliwienie ruchu dzięki różnicy ciśnień hydrostatycznych, zależy od ilości i wielkości przewodów w skale.

129.Przedstaw podział wód mineralnych z uwagi na skład anionowo-kationowy

- Klasyfikacja anionowo- kationowa za kryterium przyjmuje zawartość głównych anionów i kationów, do których należą HCO 3-, Cl-, SO 4(2 u góry)-, Na+, K+, Ca2+ i Mg2+. W tym podziale każdy z głównych anionów występujący w ilości ponad 20% mwal określa grupę wody, każdy kation również w ilości ponad 20% mwal określa podgrupę.

Grupa przy przeważającym anionie: Podgrupa przy przeważającym kationie:

HCO3- : woda wodorowęglanowa Na+ + K+ wodorowęglanowo-sodowa

Ca2+ wodorowęglanowo-wapniowa

Mg2+ wodorowęglanowo-magnezowa

Cl- : woda chlorkowa Na+ chlorkowo-sodowa

Ca2+ chlorkowo- wapniowa

Mg2+ chlorkowo-magnezowa

SO4 2- : woda siarczanowa Na+ siarczanowo-sodowa

Ca2+ siarczanowo-wapniowa

Mg2+ siarczanowo-magnezowa

Fe2+ siarczanowo-żelazista

130. Przedstaw torfowisko i jego elementy.

- Torfowiskiem nazywamy ekosystem stale produkujący i akumulujący biomasę w postaci torfu.
Torfowisko składa się z 3 elementów:

- roślinności torfowej;

- warstwy torfogennej;

- złoża torfowego.

131. Porównaj cechy wód gruntowych i wód wgłębnych.

- Wody gruntowe- występują one w strefie saturacji oddzielone od powierzchni przepuszczalną strefą aeracji. Zasilane są bezpośrednio z powierzchni ziemi przez opady atmosferyczne. Podlegają pewnym nieznacznym wpływom zmian temperatury do głębokości ok. 20m. Na charakter chemiczny wód gruntowych wpływa klimat;

- Wody wgłębne- są to wody zasilane przez opady atmosferyczne ale znajdujące się w warstwach wodonośnych pokrytych utworami nieprzepuszczalnymi. Związek wód wgłębnych z powierzchnią ziemi nie jest tak bezpośredni jak wód gruntowych. Cechują się stałością własności fizycznych i chemicznych.

132. Wymień i scharakteryzuj podstawowe kryteria podziału jezior.

- Podział jezior ze względu na okres wypełniania wodą:

* stałe- stale wypełnione wodą;

* okresowe (periodyczne)- misa jeziorna okresowo wypełniona wodą;

* epizodyczne- wypełnione wodą tylko po opadach i roztopach.

Podział jezior ze względu na charakter wymiany wód:

• odpływowe- odprowadzają część swoich wód w postaci odpływu rzecznego;

• bezodpływowe- nie posiadają odpływu rzecznego;

• przepływowe- są to jeziora do których dopływa rzeką mniej więcej tyle wody ile odprowadza z niego rzeka wypływająca z jeziora.

Podział ze względu na zawartość w wodzie soli mineralnych oraz fauny i flory:

• oligotroficzne 9 mało żyzne, dobre natlenienie nawet w strefie przydennej;

• mezotroficzne (zarastające, średnio żyzne);

• eutroficzne (bardzo żyzne, silnie zarastające, deficyt tlenu, zakwity planktonu);

• dystroficzne (jałowe, kwaśne, przechodzą w torfowiska wysokie).

133. Ze względu na sposób zasilania wodą, torfowiska podzielono na:................................

-wysokie

-niskie

-przejściowe

-trzęsawiska

134. Wymień przyczyny powstawania podmokłości – wskaż przykłady.

nadmierne zasilenie (opadem lub zasilanie podziemne);

- utrudnienia związane z odpływem ( powierzchniowym, podziemnym);

- niedostateczna ewapotranspiracja (niskie temperatury duża wilgotność powietrza).

135. Jaki typ wymiany wody dominuje w jeziorach Polski i dlaczego?

- W polskich jeziorach przeważa wymiana pozioma (czyli dopływ i odpływ z jeziora do obszaru zlewni), ponieważ na obszarze Polski przeważają jeziora przepływowe a parowanie i opady odgrywają marginalną rolę. Wymiana pozioma wynosi aż 80 %, natomiast pionowa tylko 20%

136. Od czego zależy tempo wymiany wody w jeziorach?

- objętości misy jeziornej;

- powierzchni jeziora;

- głębokości jeziora;

- ogółu warunków klimatycznych w obrębie zlewni (parowanie, opady);

- ogółu warunków geomorfologicznych zlewni;

- rodzaju jeziora.

137. Podaj definicje: hydroizobaty, hydroizohipsy, hydroizopiezy.

- Hydroizobaty- linie łączące na mapie punkty zwierciadła wody podziemnej występujące na jednakowych głębokościach od powierzchni terenu;

- Hydroizohipsa- linia łącząca na mapie punkty równych głębokości zwierciadła wód podziemnych;

- Hydroizopiezy – są to linie łączące punkty równych ciśnień zwierciadła wód podziemnych.

138. Przedstaw sezonowe zmiany stratyfikacji termicznej w jeziorach.

- O rodzaju stratyfikacji termicznej wody w jeziorach decyduje położenie geograficzne zbiorników. W umiarkowanych szerokościach geograficznych uwarstwienie termiczne jezior zależy od pory roku i ich głębokości. Latem przypowierzchniowa warstwa wody nagrzewa się; na powierzchni jeziora występują wody cieplejsze (lżejsze) pod nimi zalegają wody chłodniejsze (cięższe), występuje stan anotermii. Jesienią wody na powierzchni oziębiają się, stają się cięższe i opadają w kierunku dna zbiornika, a ku powierzchni podnoszą się wody cieplejsze, które następnie oziębiają się na powierzchni, a cała masa wody ma temperaturę zbliżoną do+4 st. C i jest osiągnięty stan homotermii jesiennej. Zimą woda nadal oziębia się od powierzchni, lecz nie opada na dno, ponieważ jest lżejsza od tej, która leży głębiej. Woda przy powierzchni ochładza się dalej, do temperatury umożliwiającej rozwój zjawisk lodowych. Trwa stan katotermii. Wiosną, po stopieniu pokrywy lodowej ,woda ogrzewa się, po osiągnięciu temperatury +4 st. C opada na dno, ku górze podnosi się zaś woda denna. Trwa to do czasu, gdy cała woda w jeziorze nagrzeje się do +4 st. C. Jest osiągnięty stan homotermii wiosennej.

139. Podmokłością nazywamy obszar:.............................

- Podmokłość to fragment terenu, na którym w ciągu całego roku lub jego części panuje nadmierne uwilgotnienie gruntu wywołane lokalną nadwyżką bilansu wodnego. Podmokłością mogą być stałe i okresowe.

140. Przedstaw układ roślinności na bagnie namorzynowym.

- Rozróżniamy namorzyny:

-wschodnie- florystycznie bogatsze ( 8 rodzin);

- zachodnie- następujący ciąg ekologiczny od morza w kierunku lądów: Rizophora Mangle – Avicennia

- Languncularia racemosa- Conorapcus (fitocenozaprzejściowa dla lasu zwrotnikowego)

Namorzyny tworzą wiecznie zielone drzewa, przystosowane do życia w warunkach dużego i zmiennego (często rytmicznie) zasolenia i zmiennej wilgotności podłoża (zalewy). Cechy charakterystyczne roslin:

• filtracja wody w korzeniach (odfiltrowują sól);

• korzenie oddechowe i podporowe;

• niska transpiracja;

• „żyworodność” siewek

Skład florystyczny: reprezentowany przez niewielką liczbę gatunków drzewiastych z kilku rodzin, tworzących dość często w wodzie morskiej jednogatunkowe zarośla. Budowane jest głównie przez słonoroślowe drzewa i krzewy, które przystosowały się do zalewania podłoża słoną wodą. Lasy budowane przez ok. 70 gatunków roślin należących do kilkunastu rodzin przede wszystkim rodziny korzeniowa te. Występują tu również perery, hibiskusy, ostrokrzewy. Rosną tu zarówno płożące się krzewinki, jak i dorastające 60 m wysokości (wysokopienne). Halofile, Halofity, Haliabiony.

141. Co nazywamy termokliną?

Termoklina- Warstwa termokliny cechuje się szybkim spadkiem temperatury wody wraz z głębokością (gradient dochodzi nawet do 1st./1m. Wyróżniamy termokliny: dobowa, sezonowa i stała. Ta ostatnia pojawia się zwykle na głębokości 200 m.p.p.m. i sięga do kilkuset metrów. Poniżej termoklin temperatura wód jest prawie stałą 2-4 st. C. termoklina to płaszczyzna, która wyznacza największy gradient temperatury

142. Wyjaśnij przyczyny i skutki nadwyżki bilansowej wody na półkuli północnej

Na półkuli północnej występuje nadwyżka opadu nad parowaniem o około 78mm. Związane jest to z dużą powierzchnią lądów na tej półkuli , a na lądach jest nadwyżka opadów nad parowaniem.

Obieg między półkulami reguluje cyrkulacja oceaniczna.

W wyniku nadwyżki opadów formuje się odpływ. Na półkuli północnej jest więcej rzek , a co za tym idzie jest większy odpływ wód do oceanów . Temperatura wód oceanicznych jest wyższa na półkuli północnej niż południowej, gdyż wody wprowadzane przez rzeki wpływają na podniesienie temperatury wód morskich .

143. Wyjaśnij pojęcie: zero wodowskazu.

Zero wodowskazu- jest to poziom zerowy podziałki na wodowskazie. Poziom zera przyjmuje się poniżej najniższego stanu wody lub z uwagi na erozję denną powodującą pogłębianie się dna rzeki- poniżej tego poziomu.

144. Omów czynniki wpływające na sezonowe i wieloletnie zmiany zasobów wodnych w jeziorach.

- Zasoby wodne jezior nie są stałe. Zmiany mogą mieć charakter trwały lub okresowy. Zmiany te spowodowane są czynnikami naturalnymi- związane ze zmianami bilansu wodnego jeziora i jego zlewni oraz ewolucją misy jeziornej ( przyrost osadów dennych, zarastanie), czynniki sztuczne- mogą mieć zasięg lokalny lub globalny, mogą być spowodowane działalnością człowieka.

Wahania zwierciadła wody w jeziorze zależą głownie od czynników klimatycznych, opadów i parowania. W dalszej kolejności wymienia się: głębokość misy jeziornej, wielkość i kształt zlewni oraz powierzchnię jeziora. Na rytmy naturalne nakładają się często zmiany wywołane przez człowieka np. pobieranie dużych ilości wody do nawodnień z jezior i wód podziemnych zasilających jeziora.

Wahania sezonowe są zróżnicowane w poszczególnych strefach klimatycznych. W klimacie równikowym, gdzie wielkość parowanie terenowego w ciągu całego roku zbliżona jest do parowania potencjalnego, o wahaniach stanów wody decyduje opad. Na obszarach pustynnych wszystko zależy od ilości wody dostarczanej w czasie sezonu deszczowego. W klimacie umiarkowanym i zimnym stany wody w jeziorach zależą od właściwości meteorologicznych poszczególnych lat i od zasilania wodami rzecznymi.
Wahania wieloletnie obejmują okresy od kilkudziesięciu lat po całe tysiąclecia i wiążą się ze zmianami klimatycznymi.

145. W jakich typach jezior dominuje pionowa, a w jakich pozioma wymiana wody - podaj przykłady?

Pionowa wymiana wody (opad, parowanie) dominuje w jeziorach bezodpływowych (np. jezioro Eyre w Australii, jezioro aralskie, Aralskie Morze na pograniczu Kazachstanu i Uzbekistanu, Czad, morze Kaspijskie);

- Pozioma wymiana wody (odpływ, dopływ) dominuje w jeziorach przepływowych (np. jeziora Polski).

146. Przedstaw typy i rozmieszczenie formacji namorzynowych na Ziemi.

- Na obszarach oddziaływania pływów morskich tworzą się podmokłości zasilane wodą słoną- bagna słodkowodne. Należą do nich między innymi namorzyny. Namorzyny- (lasy mangrowe; pływowe) porastają płaskie, bagniste brzegi (ujścia rzek) na obszarach międzyzwrotnikowych. Często od otwartego morza oddzielają je rafy koralowe. Formacje tworzą wiecznie zielone drzewa przystosowane do życia w warunkach dużego i zmiennego (często rytmicznie) zasolenia i zmiennej wilgotności. Cechami charakterystycznymi namorzyn są:

• filtracja wody w korzeniach;

• korzenie oddechowe i podporowe;

• niska transpiracja;

• „żyworodność siewek”

Rozróżniamy namorzyny wschodnie i zachodnie. Namorzyny wschodnie są florystycznie bogatsze (8 rodzin), natomiast zachodnie ubogie ( 3 rodziny). Wschodnie występują w obrębie Oceanu Indyjskiego i Spokojnego, a zachodnie Atlantyckiego. Charakterystyczną cechą formacji namorzynowych pasowy układ biocenoz- wzdłuż brzegu ( zasolenie i zalewy) najwyżej występują halofile, poniżej halofity i halobionty. Bagna słodkowodne należą do ekosystemów wrażliwych i zagrożonych degradacją.

147. Zdefiniuj procesy wchodzące w skład infiltracji.

- Infiltracją nazywamy proces wsiąkania i przesiąkania wody w głąb skały lub gleby.

Składa się on z :

1. wsiąkanie- uzupełnianie nadkapilarnej wilgotności gruntu (wypełnianie porów gruntu), zachodzi w strefie napowietrzenia, tzw. strefie aeracji pod wpływem siły ciężkości, łączenie i proces uzupełniania wilgoci glebowej;

2. przesiąkanie- przesiąkanie wody w dół profilu gruntu i zwilżenia jego ziaren aż do pełnego nasycenia.

148. Co nazywamy obciążeniem rzeki a co zmąceniem?

Zmącenie-ilość rumowiska w jednostkach objętości [ g/dm3 lub kg/m3]

Obciążenie rzeki(ładunek) masa materiału transportowanego przez rzekę w określonym czasie(intensywność transportu) [m3/s lub t/rok]

149. Opisz krótko trzy podstawowe formy odpływu.

- powierzchniowy;

- podpowierzchniowy;

- podziemny- w strefie saturacji

Odpływ podziemny- jest procesem, w wyniku, którego woda wsiąkająca w podłoże przedostaje się do sieci hydrograficznej. Jest to więc część wody opadowej, która droga przesiąkania przez strefę napowietrzenia (aeracji) dostała się do strefy saturacji, następnie poprzez źródła, młaki i wycieki zasila ciek lub zbiornik wodny;

Odpływ powierzchniowy - to forma zasilania wód powierzchniowych polegająca na tym, że część wód opadowych, zwłaszcza z opadów nawalnych intensywnych roztopów, osiąga cieki i zbiorniki wodne spływając powierzchniowo z obszarów bezpośrednio do nich przyległych. Jest zjawiskiem epizodycznym. Zachodzi jedynie w czasie opadów i roztopów lub także bezpośrednio po opadach;

Odpływ podpowierzchniowy (śródpokrywowy)- w przypadku płytkiego występowania warstw nieprzepuszczalnych lub o bardzo małej przepuszczalności, infiltrująca woda może przemieszczać się w obrębie strefy aeracji w kierunku koryta rzecznego, tworząc tzw. spływ podpowierzchniowy.

150. Q = F · V_sr – wyjaśnij wzór; opisz oznaczenia, podaj jednostki.

Jest to wzór na przepływ rzeki

F- powierzchnia przekroju zwilżonego koryta [m2]

Vsr- średnia prędkość w tym przekroju [m/s]

Q- przepływ [m3/s lub dm3/s] i jest to ilość wody jaka przepływa w ciągu sekundy przez przekrój kontrolny rzeki nazywamy przepływem bądź natężeniem przepływu

151.Które własności wody ulegają zmianom wskutek zasolenia i jakie są tego konsekwencje?

- Ze wzrostem zasolenia maleje temperatura największej gęstości;

- Ze wzrostem zasolenia maleje temperatura zamarzania wody;

- Przy zasoleniu 24,7 PSU, temperatura zamarzania i największej gęstości wody są sobie równe- 1,33 st. C.;

- Jeśli zasolenie jest większe, woda podczas ochładzania wcześniej zamarznie niż osiągnie maksymalną gęstość i „zatonie”;

- Gdy zasolenie jest mniejsze, ochładzane wody stają się gęste i „toną”.

152. Podaj definicję jeziora.

- Jeziorem nazywamy naturalne zagłębienie terenu stale lub okresowo wypełnione wodą, którego rozmiary są na tyle duże, by mogły się na powierzchni lustra wody tworzyć fale wiatrowe niszczące brzegi

153. Przedstaw różnice między torfowiskiem niskim i wysokim.

- Torfowiska wysokie:

* zasilane wyłącznie opadem atmosferycznym;

* występują w strefach wododziałowych i w górach;

* powstają przez zarastanie jezior albo w wyniku zabagnienia płaskiego terenu;

* skład florystyczny jest ubogi (mchy, torfowce, turzyce, rośliny owadożerne).

- Torfowiska niskie:

* zasilane wodami podziemnymi, wodami rzecznymi, lub jeziornymi;

* powstają na ogół w rozległych dolinach rzecznych lub w dnach zagłębień bezodpływowych;

* powstające na skutek przepływu lub stagnowania wód eutroficznych;

* skład florystyczny jest bogaty.

154. Rzeki transportują materiał skalny w postaci

-roztworu

-zawieszonej

-toczonej

-wleczonej

-unoszonej

Od energii rzeki zależy grubość i wielkość transportowanego materiału

155.Wyjaśnij znaczenie pojęcia: klimatyczny bilans wodny.

- Różnicę między opadem skorygowanym i parowaniem ( ewapotranspiracją )potencjalnym nazywamy klimatycznym bilansem wodnym.

KBW + Ps – Ep

Jeżeli średnio w roku:
- KBW>0 -dostateczne uwilgotnienie, opad pokrywa zapotrzebowanie na wilgoć;

- KBW<0 – niedostateczne uwilgotnienie, opad nie pokrywa zapotrzebowania – parowanie jest niższe od potencjalnego.

Braki w odpowiedziach do następujących pytań:¹

12. Czego dotyczył „Traktat praw morza”

23. Narysuj na hydrogramie 3 formy odpływu.

68. Wskaż związki między strefami „downwellingu i upwelingu” i strefami „konwergencji i dywergencji” mas wodnych Wszechoceanu.

117. Wskaż podstawowe rodzaje działań służące ochronie zasobów wód rzecznych

---

1. Ponad to w zadaniu 42. (Naszkicuj typowy rozkład prędkości wody w korycie rzeki) trzeba zrobić rysunek !

   P.S. Liczę na waszą pomoc przy opracowaniu pytań, które są nie jeszcze niezrobione ;)

   Purd B/m/B↩