DZIAŁ TRZECI

PRZESŁANKI PROCESU KARNEGO

R1

POJĘCIE I PODZIAŁ PRZESŁANEK PROCESOWYCH

W świetle art. 17 KPK przyjąć trzeba, że przesłankami procesowymi są zarówno stany:

1. Ściśle procesowe

2. Stany zakotwiczone w prawie karnym materialnym

3. Stany o charakterze faktycznym:

• Niedopełnienie czynu

• Brak danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie popełnienia przestępstwa, co powoduje, że przesłanka ta zbiega się z podstawą wszczęcia postępowania przygotowawczego.

Przesłanki procesowe są – stanami , które w myśl obowiązujących przepisów prawa procesowego decydują o prawnej dopuszczalności lub niedopuszczalności procesu. Są zatem stanami warunkującymi dopuszczalność procesu karnego. Mogą przybrać postać pozytywną lub negatywną.

Przeszkody procesowe - brak pozytywnej (dodatniej) jak i pojawienie się przesłanki negatywnej (ujemnej) powoduje, że proces karny nie może być ani wszczęty, ani nie może się toczyć. Ujemne wyrastają z zakazów ustawowych, niekiedy zaś są oparte na ekonomice procesowej.

Przesłanki można podzielić na takie które:

1. Odnoszą się do wszystkich stadiów procesowych

2. Występują wyłącznie w postępowaniu rozpoznawczym przed sądem

3. Dotyczą zarówno postępowania przygotowawczego, jak i postępowania rozpoznawczego przed sądem

4. Działają wyłącznie w postępowaniu wykonawczym.

Mówiąc o przesłankach procesowych, trzeba zauważyć różnice w ich ujmowaniu w sposób syntetyczny (zbiorczy) lub analityczny (rozłączny). Tzn.:

• Syntetyczne rozumowanie przesłanek - niektóre przesłanki mogą stanowić zbiór składników, z których każdy może być ujmowany jako odrębna przesłanka procesowa.

• Analityczne rozumowanie przesłanek – kiedy przesłanka jest stanem, którego nie da się już podzielić na dalsze człony jako samodzielne przesłanki procesowe.

Przesłanki dzieli się na dodatnie (pozytywne) i ujemne (negatywne)

• Przesłanki pozytywne:

1. Podsądność

2. Właściwość sądu

3. Istnienie stron

4. Skarga

5. Wniosek o ściganie

• Przesłanki ujemne:

1. Prawomocność materialna

2. Zawisłość sprawy

3. Przedawnienie karalności

4. Abolicja

5. Art. 17 par. 1 pkt. 1 KPK

6. Art. 17 par. 1 pkt. 2 KPK

7. Art. 17 par. 1 pkt. 3 KPK

8. Art. 17 par. 1 pkt. 4 KPK

Powszechne przesłanki procesowe dzieli się na przesłanki ogólne i na szczególne

Przesłanki ogólne – warunkują dopuszczalność procesu w zwykłym trybie postępowania (w postępowaniu zwyczajnym). Do przesłanek tych można zaliczyć te, które wymieniono wyżej w punktach 1-4 oraz wyliczone w punktach 1-6 przesłanek ujemnych. Przesłanki ogólne mogą być dodatnie lub ujemne.

Przesłanki szczególne – warunkują dopuszczalność procesu w szczególnym trybie lub szczególnym postępowaniu. Mogą być przesłankami dodatnimi lub ujemnymi. Konsekwencją braku przesłanki szczególnej będzie niedopuszczalność szczególnego postępowania, co z reguły oznacza konieczność przekazania sprawy do postępowania zwyczajnego.

Dzieli się przesłanki również na bezwzględne lub względne (abstrakcyjne i konkretne)

Przesłanki bezwzględne – stanowią warunki dopuszczalności postępowania w każdym układzie procesowym. Istnienie przeszkody procesowej, wynikającej z braku bezwzględnej przesłanki procesowej powoduje, że proces nie może być wszczęty, ani nie może być kontynuowany zarówno obecnie jak i w przyszłości, gdyż niemożliwa jest taka zmiana układu procesowego, która powodowałaby dopuszczalność procesu.

Przesłanki względne – warunkują dopuszczalność procesu wyłącznie w określonym układzie procesowym. Oznacza to, że przeszkoda, wynikała z braku warunku dopuszczalności procesu o tym charakterze, powoduje niedopuszczalność postępowania w tym istniejącym układzie procesowym. Nie wyklucza to jednak możliwości toczenia procesu przeciwko tej samej osobie o ten sam czyn w zmienionym układzie procesowym.

Przesłanki o charakterze czysto procesowym, mieszanym i materialnym. Podział ten jest umowny. Można do sprowadzić do podziału dwuczłonowego:

• Czysto procesowe

• Zakotwiczone w prawie materialnym

Przesłanki są zawsze zjawiskiem procesowym, nawet wówczas, gdy związane są z instytucjami o podwójnych implikacjach. Niektóre przesłanki są ściśle związane z prawem materialnym np. znikoma społeczna szkodliwość czynu, brak ustawowych znamion przestępstwa lub istnienie kontratypu.

Przesłanki procesowe nie zostały w KPK wyliczone taksatywnie. Wyliczone w art. 17 KPK ujęte są od strony negatywnej jako przesłanki procesowe. Nazwy „przeszkoda procesowa” jak już wspomniano wyżej używa się na oznaczenie zarówno braku przesłanki dodatniej, jak i istnienie przesłanki ujemnej. Pojawienie się chociażby jednej z nich powoduje, że postępowanie nie wszczyna się, a wszczęte podlega umorzeniu. W razie istnienia przeszkody procesowej postępowania przygotowawczego nie wszczyna się.

Badanie istnienia przeszkód procesowych stanowi obowiązek organu procesowego. Badanie takie powinno być dokonywane z urzędu w toku całego postępowania. Obowiązek ten wynika z ogólnego przepisu art. 17 KPK oraz licznych unormowań dotyczących poszczególnych faz procesu.

Stwierdzenie istnienia przeszkody w toku procesu powoduje , że postępowanie to podlega umorzeniu.

W postępowaniu przygotowawczym oraz w postępowaniu sądowym - do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego umorzenie postępowania przybiera postać postanowienia.

Po rozpoczęciu przewodu sądowego - umorzenie z powodu okoliczności wyłączającej ściganie następuje w formie wyroku. W razie stwierdzenia istnienia przeszkody, określonej w art. 17 pkt. 1 i 2 KPK w toku przewodu sądowego, sąd wydaje wyrok uniewinniający, a nie umarzający postępowanie.

Zbieg (kumulacja przeszkód procesowych) – gdy w jednym procesie wystąpi jednocześnie więcej przeszkód procesowych. Przy zbiegu trzeba przyjąć, że postępowanie ulega umorzeniu z powodu wszystkich zbiegających się przeszkód procesowych, chyba że mogłoby to wywołać bezwzględną przyczynę uchylenia orzeczenia, a wówczas w postępowaniu trzeba orzec najpierw o przeszkodzie wynikającej z przesłanki o charakterze względnym a następnie o przesłance o charakterze bezwzględnym.

R2

PRZEGLĄD PRZESŁANEK PROCESOWYCH

PODSĄDNOŚĆ

Może być ujmowana szeroko jako podleganie spraw karnych polskim sądom i to bez względu na to czy są to sądy powszechne czy też sądy szczególne.

W tym znaczeniu podsądność obejmuje trzy składniki, a mianowicie :

1. Jurysdykcję krajową sądów polskich

2. Podsądność sądom karnym powszechnym

3. Podsądność sądom wojskowym

1. Przez jurysdykcję krajową należy rozumieć podleganie spraw karnych sądom polskim. Art. 5 KK – „ustawę karną polską stosuje się do sprawcy, który popełnił czyn na terytorium RP, jak również na polskim statku wodnym lub powietrznym, chyba że umowa międzynarodowa, której RP jest stroną, stanowi inaczej”. Sprawcą może być obywatel polski, jak i osoba mająca obce obywatelstwo albo osoba będąca bezpaństwowcem. Ustawa polska ma zastosowanie do przestępstw popełnionych na obszarze państwa obcego. Jeżeli brak byłoby możliwości zastosowania w konkretnej sprawie polskiego prawa karnego materialnego, to jednocześnie wykluczona byłaby jurysdykcja sądów polskich.

Minister Sprawiedliwości jeżeli tego wymaga interes wymiaru sprawiedliwości, zwraca się do właściwego organu państwa obcego w wnioskiem o przekazanie ścigania albo może przyjąć taki wniosek od właściwego organu państwa obcego. Przejęcie ścigania karnego jest uważane za wszczęcie postępowania według prawa polskiego. Po przejęciu ścigania wykorzystuje się dowody zebrane w sprawie przed przekazaniem ścigania. O sposobie zakończenia postępowania Minister zawiadamia właściwy organ państwa obcego.

Przekazanie ścigania następuje na podstawie art. 591 KPK. Przejęcie i przekazanie ścigania niekiedy przewidują umowy międzynarodowe, zawierane zwłaszcza przez państwa sąsiadujące, oparte na zasadzie wzajemności , dążące do tego, aby w sprawach o przestępstwa orzekał sąd państwa, którego obywatelem jest sprawca przestępstwa.

1. Przez podsądność sądom karnym powszechnym rozumiemy zakres spraw karnych podlegających tym sądom. Wynika to z art. 7 par. 1 pkt. 8 KPK – wszczęty proces umarza się, gdy sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych. Według art. 439 pkt. 3 KPK – orzeczenie podlega uchyleniu niezależnie od zakresu zaskarżenia lub podniesionych zarzutów, gdy sąd powszechny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu szczególnego lub gdy sąd szczególny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu powszechnego.

Orzecznictwo sądów powszechnych w sprawach karnych stanowi regułę. Wyjątki obejmują sprawy, które z mocy szczególnego przepisu zostały przekazane do orzecznictwa sądów wojskowych lub do rozstrzygnięcia innym organom.

1. Orzecznictwu sądów wojskowych podlegają sprawy ze względów podmiotowo – przedmiotowych lub przedmiotowych.

2. Podsądność Trybunałowi Stanu – orzeka on o odpowiedzialności konstytucyjnej osób zajmujących najwyższe stanowiska w państwie, określone w powołanym przepisie, za naruszenie Konstytucji i ustaw w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swego urzędowania. Odpowiedzialność ponoszą również posłowie i senatorowie w zakresie naruszenia zakazu określonego w art. 107 ust 1 Konstytucji (w zakresie określonym ustawą poseł nie może prowadzić działalności gospodarczej z osiągnięciem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego ani nabywać tego majątku). Prezydent RP za naruszenie Konstytucji lub ustaw oraz za popełnione przestępstwa może być pociągnięty do odpowiedzialności jedynie przed Trybunałem Stanu. Członkowie RM ponoszą odpowiedzialność przed TS także za przestępstwa popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem.

OGRANICZENIA PODSĄDNOŚCI

1. SPRAWY O WYKROCZENIE

Orzekanie w sprawach o wykroczenia przed sądem może się odbywać:

• W postępowaniu zwyczajnym

• W dwóch postępowaniach szczególnych:

• W postępowaniu przyspieszonym

• W postępowaniu nakazowym

Zasadniczy oskarżycielem jest Policja, chyba że ustawa stanowi inaczej. W sprawach o wykroczenia w pierwszej instancji orzeka sąd rejonowy, chyba że właściwy jest sąd garnizonowy. W drugiej instancji z zasady orzeka sąd okręgowy gdy:

- chodzi o rozpoznanie apelacji

- rozpoznanie zażalenia na postanowienie i zarządzenia zamykające drogę do wydania wyroku

Trzecim rodzajem postępowania szczególnego jest postępowanie mandatowe, które w zasadzie nie jest postępowaniem sądowym. W tym postępowaniu Policja lub inny uprawniony podmiot nakłada mandat. W razie przyjęcia mandatu staje się on prawomocny, gdyż nie można go zaskarżać zwyczajnym środkiem odwoławczym.

Jeżeli w postępowaniu o przestępstwo po rozpoczęciu przewodu sądowego ujawni się, że czyn zarzucany oskarżonemu stanowi wykroczenie, sąd nie przekazuje sprawy właściwemu sądowi lecz rozpoznaje ją w tym samym składzie, stosując jednak w dalszym jej toku przepisu KPK w sprawach o wykroczenia.

1. IMMUNITETY

Stanowią formę ochrony, przysługującą określonym osobom, ze względu na pełnienie przez nie ważnych funkcji w państwie lub w stosunkach międzynarodowych. Immunitet ma chronić te osoby przed możliwością wpływania za pomocą wszczynania postępowań karnych, szczególnie postępowań o charakterze fikcyjnym na ich oświadczenia lub inne zachowania.

Możemy je podzielić na dwie grupy:

• Immunitet materialny – polega na uchyleniu karalności przestępstwa lub wprowadzeniu nieodpowiedzialności w oznaczonym zakresie. Ma zawsze charakter bezwzględny.

• Immunitet procesowy – nie pozwala na ściganie, a z reguły także na tymczasowe pobawienie wolności osoby korzystającej z tej formy ochrony. Można go podzielić na trwałe i nietrwałe ze względu na ich czasowy zakres obowiązywania.

Nietrwały – jeśli immunitet chroni określoną osobę tylko w czasie pełnienia oznaczonej funkcji z powodu czynu popełnionego w czasie jej sprawowani.

Trwały – gdy immunitet chroni daną osobę z powodu czynu, który miał miejsce w czasie pełnienia funkcji i ochrona ta dotyczy nie tylko okresu sprawowania tej funkcji z którą immunitet był związany, lecz także czasu po jej ustaniu.

Immunitet procesowy może mieć charakter:

• Immunitet bezwzględny – gdy zakaz ścigania wynikający z immunitetu nie może być uchylony decyzją uprawnionego organu państwa.

• Immunitet względny – gdy wynikający z niego zakaz ścigania jest ograniczony, a więc gdy immunitet może być uchylony przez oznaczony organ pod określonymi w ustawie warunkami.

Cechy immunitetu materialno procesowego posiadają immunitet adwokacki, radcy prawnego oraz prokuratorski.

1. DYPLOMATYCZNY

Art. 578 KPK – orzecznictwu sądów karnych nie podlegają:

1. Uwierzytelnieni w RP szefowie przedstawicielstw dyplomatycznych państw obcych

2. Personel dyplomatyczny tych przedstawicielstw

3. Personel administracyjny i techniczny

4. Członkowie rodzin osób a-c

5. Inne osoby korzystające z immunitetu dyplomatycznego na podstawie ustaw, umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych.

Immunitet ten wyłącza ściganie z powodu jakiegokolwiek przestępstwa a więc bez względu na wagę popełnionego przestępstwa i bez względu na to, czy popełnione zostało w czasie urzędowania czy też poza nim.

Zostaje wyłączony tylko gdy państwo wysyłające zrzeknie się w sposób wyraźny immunitetu w stosunku o oznaczonej osoby.

1. KONSULARNY

Art. 579 KPK - orzecznictwu sądów karnych nie podlegają:

1. Kierownicy urzędów konsularnych i inni urzędnicy konsularni państw obcych

2. Inne osoby zarówno z nimi za podstawie umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych

Kierownik urzędu konsularnego oraz inni urzędnicy konsularni państw obcych podlegają zatrzymaniu lub tymczasowemu aresztowaniu jedynie w razie zarzutu popełnienia zbrodni. O tym fakcie powinien być niezwłocznie zawiadomiony Minister Spraw Zagranicznych.

Immunitet ten nie ma zastosowania :

1. Do obywatela polskiego lub osoby mającej w kraju stałe miejsce zamieszkania

2. W razie zrzeczenia się immunitetu przez państwo wysyłające

1. PROCESOWY PARLAMANTARNY

Obejmuje immunitet poselski oraz senatorski. Oznacza on że odpowiednio poseł i senator nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności karnej bez zgody odpowiednio Sejmu lub Senatu. Przedmiotowo dotyczy on wszystkich czynów, z tym jednak, że nie obejmuje tych, które wchodzą w zakres sprawowania mandatu, gdyż te obejmuje immunitet o charakterze materialnym. Ma charakter nietrwały, gdyż obejmuje tylko okres kadencji posła lub senatora. Po upływie kadencji mogą oni być ściganie za czyny objęte immunitetem. W okresie obowiązywania immunitetu termin przedawnienia karalności nie biegnie.

Osoby wymienione wyżej nie mogą być zatrzymane ani aresztowane bez zgody odpowiednio Sejmu lub Senatu, chyba że ujęto je na gorącym uczynku, jeżeli ich zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu powiadania się Marszałka Sejmu lub Senatu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymania.

Immunitet ten powinien chronić posłów i senatorów, ich swobodę działania przed fikcyjnym ściganiem lub bezpodstawnym aresztowaniem lub zatrzymaniem i tym samym wykluczać możliwość oddziaływania na nich za pomocą zupełnie bezpodstawnego ścigania karnego.

1. PREZYDENTA RP

Prezydent odpowiada tylko i wyłącznie przed TS. W ten sposób wyłączona została możliwość pociągnięcia go do odpowiedzialności karnej przed sądem powszechnym, wojskowym lub SN. O postawienie go w stan oskarżenia przed TS decyduje Zgromadzenie Narodowe uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ogólnej liczby członków Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 członków tego Zgromadzenia.

1. SĘDZIOWSKI

Art. 181 Konstytucji – sędzia nie może być, bez uprzedniej zgody właściwego sądu dyscyplinarnego, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani zatrzymany. Sędzia nie może być zatrzymany ani aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne dla zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu powiadamia się prezesa sądu apelacyjnego właściwego ze względu na miejsce zatrzymania (może zwolnić z aresztu). Prezes sądu apelacyjnego niezwłocznie zawiadamia KRS I MS. Bez zgody sądu dyscyplinarnego przeciwko sędziom nie można toczyć procesu karnego. Sądem dyscyplinarnym jest sąd apelacyjny. Uchwała odmawiająca zezwolenia na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej może być zaskarżona zażaleniem w terminie 7 dni do sądu dyscyplinarnego drugiej instancji. Taki sam środek przysługuje sędziemu na uchwałę zezwalającą na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej sądowej. Immunitet sędziego jest immunitetem nietrwałym.

1. ADWOKACKI

Adwokat przy wykonywaniu swego zawodu korzysta z wolności słowa i pisma w granicach określonych przez zadania adwokatury i przepisy prawa. Nadużycie tej wolności stanowiące ściganą z oskarżenia prywatnego zniewagę strony, jej pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka, biegłego, tłumacza podlega ściganiu tylko w drodze dyscyplinarnej. Ma charakter procesowo – materialny. Dopuszczenie się przez adwokata zniewagi powoduje że podlega on ściganiu nie w postępowaniu karnym lecz w drodze dyscyplinarnej. W drodze tej nie można stosować kary kryminalnej, co powoduje, że skutkiem tego immunitetu jest uchylenie karalności przestępstwa.

1. PROKURATORSKI

Nie może on być pociągnięty do odpowiedzialności karnej sądowej lub administracyjnej bez zezwolenia właściwego sądu dyscyplinarnego, ani zatrzymany bez zgody przełożonego dyscyplinarnego, chyba że został zatrzymany na gorącym uczynku. Do czasu otrzymania zezwolenia wolno dokonać tylko czynności niecierpiących zwłoki, jednak powinien być o nich zawiadomiony prokurator przełożony. Do czasu rozpoznania wniosku o zezwolenie na ściganie sąd dyscyplinarny może polecić niezwłoczne zwolnienie zatrzymanego prokuratora. Za wykroczenia odpowiada tylko dyscyplinarnie. Ponosi odpowiedzialność za nadużycie słowa przy wykonywaniu obowiązków służbowych, stanowiące ściganą z oskarżenia prywatnego zniewagę strony, jej pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka, biegłego lub tłumacza

1. PREZESA I PRACOWNIKÓW NIK

Prezes NIK nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani aresztowany lub zatrzymany bez zgody Sejmu. Jest to immunitet procesowy nietrwały.

1. INNE

• RPO – zgodę na pociągnięcie go do odpowiedzialności wyraża Sejm

• Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych - zgodę na pociągnięcie go do odpowiedzialności wyraża Sejm

WŁAŚCIWOŚĆ SĄDU

Właściwość rzeczowa - jest „właściwością pionową”, pozwalającą na ustalenie tego z sądów niższego lub wyższego rzędu, który powinien rozpoznać sprawę w pierwszej instancji. Sądami tymi są sądy rejonowe lub sądy okręgowe

Właściwość miejscowa - pozwala ona na ustalenie imiennego sądu uprawnionego do rozpoznania sprawy spośród sądów danego rzędu

Właściwość funkcjonalna – czyli właściwość czynnościowa

Właściwość z łączenia spraw oraz Właściwość z przekazania sprawy

SKARGA

Warunkiem wszczęcia i toczenia procesu sądowego jest wniesienie skargi przez uprawnionego oskarżyciela. Brak takiej skargi powoduje, że poza nielicznymi wyjątkami np. w postępowaniu z nieletnimi – postępowania sądowego nie można wszcząć.

Skargę uruchamiającą postępowanie jurysdykcyjne określa się nazwą skargi zasadniczej. Przechodzenie procesu do dalszych stadiów także jest uzależnione od wniesienia skargi. Określa się ją mianem skargi etapowej. Skargą zasadniczą jest akt oskarżenia, a w postępowaniu adhezyjnym – pozew. Skarga jest skuteczna gdy zawiera essentialia negotii oraz gdy wniesiona zostaje przez uprawnioną osobę do właściwego sądu. Określenie osoby oskarżonego i zarzucanego mu czynu, są to składniki nieodzowne skargi, bez których nie można w ogóle mówić o istnieniu skargi. Powinna być wniesiona przez uprawnionego oskarżyciela, a zatem przez osobę do tego legitymowaną.

ISTNIENIE STRON PROCESOWYCH

Istnienie stron procesowych jest typową przesłanką o charakterze syntetycznym.

Można w jej ramach wyróżnić trzy składniki, z których każdy posiada wartość przesłanki, a mianowicie:

1. Rzeczywiste istnienie strony

2. Zdolność procesowa

3. Legitymacja procesowa

Do istnienia strony konieczne jest ustalenie, czy podmiot będący stroną w rzeczywistości istnieje. Dotyczy to :

1. Osoby fizycznej

2. Osoby prawnej

3. Podmiotów wymienionych w art. 49 par 2 KPK

• Śmierć oskarżonego - z reguły powoduje konieczność umorzenia procesu bez względu na fazę, w której ona nastąpiła.

• Śmierć pokrzywdzonego – przed wszczęciem postępowania powoduje, że jego prawa mogą realizować osoby wymienione w art. 52 KPK. Jeżeli śmierć pokrzywdzonego następuje w toku trwania postępowania sądowego, to jej skutkiem procesowym może być następstwo w procesie osób wymienionych w art. 52 KPK (osoby najbliższe; gdy ich brak to prokurator).

Podmiot wstępujący - w miejsce zmarłego pokrzywdzonego, będącego w postępowaniu sądowym stroną, określa się nazwą strony nowej.

PRAWOMOCNOŚĆ MATERIALNA

Jest ona wymieniona w art. 17 pkt. 7 KPK, wedle którego nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy proces karny co do tego samego czynu tej samej osoby został prawomocnie ukończony. Prawomocność materialna stanowi stan rzeczy osądzonej, której treścią jest Ne bis In idem (nie dwa razy za to samo).

ZAWISŁOŚĆ SPRAWY

Wszczęcie procesu karnego wywołuje zakaz toczenia drugiego procesu przeciwko tej samej osobie o ten sam czyn. Toczenie dwóch procesów o jedno przestępstwo jest niepotrzebnym marnowaniem czasu wielu zaangażowanych w nim osób w sytuacji, gdy w drugim z tych procesów wydane orzeczenie podlega uchyleniu. Z powodu jednego przestępstwa oskarżycielowi przysługuje tylko jedna skarga, a więc jej wniesienie wyklucza możliwość złożenia drugiej skargi. Ponadto kilka toczących się postępowań mogłoby doprowadzić do kilkakrotnego ukarania sprawcy za jedno przestępstwo. Umorzeniu z powodu zawisłości jako przesłanki procesowej ulega proces wszczęty później. Wcześniej wszczęty tylko wtedy tworzy ujemną przesłankę w postaci zawisłości sprawy, kiedy jest on prawidłowo wszczęty, tzn. nie jest dotknięty innymi przeszkodami procesowymi.

PRZEDAWNIENIE KARALNOŚCI

KK przewiduje dwie formy przedawnienia:

1. Przedawnienie karalności

2. Przedawnienie wykonania kary

1. Przedawnienie karalności art. 101 KK – po upływie oznaczonego czasu przewidzianego w tym przepisie ustaje karalność przestępstwa. Odrębnie uregulowano przedawnienie przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego oraz przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego.

Terminy przedawnienia karalności przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego zależą od wagi przestępstwa.

Karalność przestępstwa ustaje, gdy od jego popełnienia upłynęło:

1. 30 lat – zbrodnia zabójstwa

2. 20 lat – inna zbrodnia

3. 15 lat – występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat

4. 10 lat - występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata

5. 5 lat – pozostałe występki

Terminy te biegną od popełnienia przestępstwa.

Odrębny termin przedawnienia karalności przewidziano dla przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego. Karalność taka ustaje z upływem roku od czasu, kiedy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jest popełnienia.

Przerwa biegu terminu przedawnienia – polega na przedłużeniu terminów przedawnienia karalności o okres 10 lub 5 lat. Do podstawowego terminu dodaje się okres 10 lat co do czynów wymienionych w art. 101 pkt. 1-3 KK oraz 5 lat w odniesieniu do pozostałych czynów. Przyczyną przedłużenia podstawowego terminu przedawnienia karalności jest wszczęcie postępowania przeciwko osobie przed jego upływem. Drugim sposobem zakłócenia biegu terminu przedawnienia karalności jest jego spoczywanie. Według art. 104 KK przedawnienia nie biegnie, gdy przepis ustawy nie pozwala na wszczęcie lub dalsze prowadzenie postępowania karnego.

1. Drugą postacią przedawnienia jest przedawnienie wykonania kary przewidziane w art. 103 kk. Przepis ten stanowi, że nie można wykonać kary, jeżeli od uprawomocnienia się wyroku skazującego upłynął odpowiedni okres czasu. Może ono wystąpić wyłącznie w postępowaniu wykonawczym, dlatego jest przesłanką szczególną. Przedawnienia nie stosuje się do przestępstw wojennych, przeciwko pokojowi i ludności.

• Nie stosuje się również do umyślnego przestępstwa:

1. Zabójstwa

2. Ciężkiego uszkodzenia ciała

3. Ciężkiego uszczerbku na zdrowiu

4. Pozbawienia wolności + szczególne udręczenie popełnionego przez funkcjonariusza publicznego

AKT ŁASKI - ABOLICJA

Może przybrać postać aktu łaski o charakterze generalnym lub o charakterze indywidualnym.

O charakterze generalnym – gdy dotyczy on określonych kategorii przestępstw. Wyrażone są one w ustawach amnestyjnych. Przepisy tych ustaw przewidują dwie formy aktów łaski o charakterze generalnym, a mianowicie amnestię i abolicję.

1. Amnestia – polega na tym że łagodzi się lub znosi skutki skazania. Z jej mocy skutki skazania mogą być całkowicie zlikwidowane, tzn. darowana kara w całości, łącznie z wymazaniem skazania w rejestrze skazanych, lub może nastąpić złagodzenie kary.

2. Abolicja – polega na zakazie wszczynania i toczenia postępowania w stosunku do określonych w ustawie przestępstw. Przepisami abolicyjnymi w ramach amnestii są te, które zakazują wszczynania i toczenia postępowania.

O charakterze indywidualnym – tę postać aktu łaski stosuje Prezydent RP. Może ona mieć miejsce w indywidualnych sprawach po uprawomocnieniu się wyroku skazującego. Ma charakter amnestyjny. Może on być zastosowany do prawomocnie wymierzonej kary. Może likwidować lub łagodzić skutki skazania. W wypadku zlikwidowania skutków skazania indywidualny akt łaski staje się przeszkodą dla postępowania wykonawczego.

ARTYKUŁ 17 PAR 1 PKT 1-4 KPK (NEGATYWNE PRZESŁANKI)

Przepis ten zawiera pięć przesłanek:

1. Niepopełnienie czynu albo brak danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia. Rodzi ona konieczność wydania postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania w razie braku uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa, przewidzianego w art. 303 KPK.

2. Brak w czynie ustawowych znamion przestępstw. Kiedy czyn ma miejsce, lecz nie zawiera znamion przestępstwa; określone zachowanie jest więc z punktu widzenia prawa karnego materialnego neutralne

3. Uzasadnienie przez ustawę, że sprawca nie popełnia przestępstwa. Obejmuje przypadki kontratypów.

4. Znikoma społeczna szkodliwość czynu. Według tego przepisu nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma.

5. Niekaralność sprawcy przestępstwa.