1. Charakterystyka ośrodków mykeńskich

2. Miasto Milet – co w nim nowego, omów rozwój agory

3. Miasta hellenistyczne – charakterystyka, czym różnią się od miast okresu klasycznego

4. Pergamon charakterystyka założenia – miasto górne położone na wzgórzu, wszystkie ważniejsze budynki związane z funkcjami władzy położone były tam. Poniżej dalsza część miasta, otoczony murem obronny.

5. Periodyzacja rozwoju miast greckich

6. na czym wzorowała się urbanistyka rzymska

7. etruski zwyczaj zakładania miasta

8. rzymski obóz warowny – charakterystyka

9. wymień najważniejsze miejsca starożytnego Rzymu

10. scharakteryzuj fora cesarskie - kompleks placów miejskich z zabudową reprezentacyjną, leżący pomiędzy Kapitolem a Kwirynałem, tuż przy Forum Romanum. Fora fundowali kolejni władcy: Cezar, cesarze August, Wespazjan, Nerwa i Trajan, aby upamiętnić imię fundatora oraz służyć rozrywce, kultowi i handlowi.
    
    Każde forum miało swoją świątynię: Forum Cezara (Forum Iulium) - świątynia Venus Genetrix, Forum Augusta - świątynia Marsa Ultora, Forum Pacis (Wespazjan) - świątynia Pokoju, Forum Transitorium (Nerwy) - świątynia Minerwy, Forum Trajana - kolumna, Bazylika Ulpia, świątynia Trajana. Część forów cesarskich przykrywa dziś droga szybkiego ruchu, Via dei Fori Imperiali z czasów B. Mussoliniego.

11. port morski Ostia – omów rozwój

12. pałac Dioklecjana w Splicie – charakterystyka

13. Charakterystyka średniowiecznych miast włoskich o proweniencji castrum

14. Rozwój Wenecji w średniowieczu

Cyrkulady langwedockie - grupa kilkudziesięciu zespołów urbanistycznych w obszarze Langwedocji zbudowanych na rzucie koła. Do tej pory uważano, że początki planowania urbanistycznego w Europie związane były z układami bazującymi na figurze prostokąta, a wszystkie założenia koliste kojarzone były z rezultatem rozwoju wynikającego z ukształtowania terenu.

Geneza tego typu rozwiązań jest głównie związana z tym, że system okręgu jest najłatwiejszy i najekonomiczniejszy do obrony. Istotna jest również symbolika chrześcijańska według której kosmos i Bóg tworzący wszechświat był wyrażany w formie okręgu, święte miasto Jerozolima było również przedstawiane za pomocą okręgu. Cyrkulady występują tylko na terenie Langwedocji, są to obszary równinne, płaskie, bez możliwości naturalnej obronności terenu –i dlatego budowano tam cyrkulady.

Przykłady:

Montpelier

Saint Jean

2. Bastide

3. Miasta książąt Zeahringen

4. Rozwój Carcassone w średniowieczu

5. Rozwój średniowiecznej Lubeki

6. Rozwój sieci grodów, podgrodzi i osad targowych na terenie Polski

7. Znaczenie prawa niemieckiego w rozwoju miast lokacyjnych na terenie Polski- Prawo niemieckie – termin powstały w początkach XIII w. na Śląsku i Morawach, początkowo jako prawo napływającej ludności, a następnie jako wzór przy organizacji samorządów miejskich i lokacji polskich wsi. Prawo magdeburskie dla ujęcia całości życia prawnego składało się z dwu spisów prawa, tj. obszerniejszego i bardziej wszechstronnego Zwierciadła Saskiego (łac. Speculum Saxonum) oraz prawa posiłkowego Weichbild dla miast. W kolejnych stuleciach prawo magdeburskie, lub tzw. magdeburgia, stały się synonimem prawa miejskiego. Zwykle przy lokacji wytyczano rynek i w miarę regularną sieć ulic przecinających się pod kątem prostym. Olbrzymia większość lokacji miast na prawie niemieckim odbywała się na obszarze lub w pobliżu już istniejących miast wczesnośredniowiecznych. Lokacja była więc nie tyle założeniem nowego miasta co nowym etapem w życiu grodu, który już dawno istniał. Niekiedy pierwsza lokacja była nieudana i miasto lokowano powtórnie. Często lokowanie miasta trwało kilka lat. Całą powierzchnię miasta dzielono na działki budowlane w kształcie prostokątów, które do rynku przylegały krótszymi bokami. Dlatego niektóre kamieniczki przy rynku są bardzo wąskie (zdarzają się kamienice, które mają tylko dwa okna na każdym piętrze). Właściciel dwóch sąsiednich działek mógł wybudować dom z szerokim czterookiennym frontem.

Większe miasta obwiedziono murami, które wzmacniano za pomocą baszt. Zabudowa była ciasna, uliczki wąskie i błotniste. Na środku rynku stał ratusz i sukiennice mieszczące kramy. Domy murowane w rynku należały do patrycjatu, pod murami fortyfikacji gnieździła się biedota. Boczne uliczki zajmowali rzemieślnicy na ogół tej samej specjalności. Byli oni zorganizowani w cechy czyli zrzeszenia rzemieślników tego samego zawodu. Pozostałością po nich są do dziś nazwy ulic w miastach lokowanych w średniowieczu np.: Szewska, Piekarska. Większe miasta posiadały już wodociągi, zastępujące prymitywne studnie.

1. Rozwój miast lokacyjnych na terenie Śląska, przykłady

2. Rozwój miast lokacyjnych na terenie Małopolski, przykłady

3. Rozwój miast lokacyjnych w Wielkopolsce, przykłady

4. Rozwój miast na terenie Państwa Zakonu Krzyżackiego w Prusach

5. Omów rozwój średniowiecznego Torunia

6. Projekty miast idealnych w renesansie autorstwa: Antonio Averulino, Pietro Cataneo, Giorgio Vasari, Albrecht Duerer, Leonardo da Vinci, Thomas More,

7. Przykłady zrealizowanych idealnych miast twierdz

8. Freudenstadt – scharakteryzuj miasto

9. Florencja, plac Santissima Anunziata – charakterysytyka

10. Wenecja, plac św. Marka – charakterystyka

11. Rzym, Kapitol - charakterystyka

12. Głogów Małopolski – charakterystyka

13. Zamość – charakterystyka

14. Wyjaśnij pojęcia:

Krenelaż- element architektoniczny w postaci zwieńczenia murów obronnych i baszt tzw. zębami, pomiędzy którymi znajduje się wolna przestrzeń, co miało ułatwić obronę w czasie oblężenia - w prześwitach pomiędzy zębami byli rozlokowani łucznicy.

Blanki wykorzystywano w budownictwie obronnym, głównie w średniowieczu, bądź w stylach nawiązujących do średniowiecza (np. w neogotyku - blanki gwelfowskie, blanki gibelińskie) jako element dekoracyjny, wieńczący budowle nieobronne.

Hurdycja- drewniany ganek w średniowiecznym budownictwie obronnym, znajdujący się w górnej części murów obronnych.

Hurdycja wystawał przed lico zewnętrzne muru i dawał osłonę obrońcom. Był zaopatrzony w otwory strzelnicze w czołowej ścianie i otwory w podłodze, przez które można było lać np. gorącą smołę czy wodę na szturmujących zamek wrogów lub razić ich kamieniami lub innymi pociskami

Machikuły- element obronny, budowany w górnej części murów obronnych średniowiecznych obwarowań.

Rodzaj ganka wspartego na kroksztynach, wystającego przed lico zewnętrzne muru, zaopatrzonego w otwory strzelnicze. W podłodze umieszczano otwory, przez które można było lać np. gorącą smołę na przeciwnika szturmującego zamek.

Wieża- w architekturze konstrukcja o wymiarach poprzecznych znacznie mniejszych od wysokości, pracująca jako wspornik utwierdzony w fundamencie, obciążony działaniem wiatru w kierunku poziomym oraz obciążeniem grawitacyjnym. Wieże miały różne funkcje, szczególnie popularne były w architekturze średniowiecznej, przede wszystkim jako wieże obronne i kościelne – zarówno wolno stojące, jak i stanowiące część budynku kościoła.

Bartyzana- wieżyczka nadbudowana na koronę muru obronnego, zazwyczaj nadwieszona, pełniąca funkcje strażniczą i strzelecką.

Baszta- budowla obronna, stanowiąca element starożytnego i średniowiecznego muru obronnego w postaci wysunięcia jego fragmentu przed lico i wzniesienia ponad jego poziom. Baszta zawsze jest otwarta od strony wewnętrznej obwodu obronnego, co odróżnia ją od wieży – budowli ze wszystkich stron zamkniętej. Baszty były budowane na planie koła, prostokąta lub wieloboku. Stanowiły miejsce, skąd możliwa była obrona odcinków muru między nimi.

Basteja- budowla fortyfikacyjna, będąca murowanym lub ziemnym umocnieniem w formie niskiej, przysadzistej baszty obronnej. Zbudowana na planie półkola, wieloboku lub podkowy, wysunięta przed mur obronny, była stanowiskiem ogniowym artylerii, blokującym dostęp do kurtyny.

system bastej owy- zasada kształtowania dzieła obronnego przy zastosowaniu ścian ( jako kurtyn) i bastionów. Bastion stanowi element flankujący kurtynę.

Bastion- w dawnych fortyfikacjach o narysie bastionowym podstawowy element umocnień wznoszony, na załamaniach obwałowania twierdzy (na wysuniętych narożnikach). Wywodzi się z wcześniej stosowanych bastei. Bastiony jako element fortyfikacji były używane od połowy XVI do połowy XIX wieku.

bastion detaszowany- Bastion którego barki nie łączą się z kurtynami.

szkoła starowłoska, szkoła nowowłoska, szkoła staroholenderska, szkoła nowoholenderska,

kleszcze- Element obronny w dawnych fortyfikacjach, murowany lub ziemny składający się z dwóch ramion stykających się pod kątem rozwartym, zwróconym ku przedpolu wzniesiony przed narysem bastionowym, lub stanowiący główny element kleszczowego systemu obrony.

Rawelin półksiężyc - półksiężyc, dwuramiennik – dzieło fortyfikacyjne na planie trójkąta wznoszone przed linią obronną twierdzy o narysie bastionowym, poligonalnym albo dla osłony kurtyn, wsparcia bastionów, osłony komunikacji pomiędzy poszczególnymi elementami fortyfikacji lub zamaskowania rozmieszczenia kojców.

Słoniczoło- - w dawnych fortyfikacjach dodatkowy wał ziemny usypany przed bastionem lub rawelinem wykorzystywany jako stanowisko ogniowe artylerii lub piechoty (słoniczoło) stosowany dla osłony skarpy

Kaponiera- przykryta budowla fortyfikacyjna o różnej konstrukcji, wykorzystywana do prowadzenia ostrzału skrzydłowego lub skośnego w dwóch różnych kierunkach.

Kaponiery występują w różnych formach i posiadają często różne przeznaczenie. Może być to:

1. stosowana w fortyfikacji bastionowej budowla ziemna postawiona w poprzek rowu jako przejście zakończone na obu końcach wałami, służąca do prowadzenia ognia wzdłuż rowu fortecznego, a także do skrytego wyjścia na zewnątrz z twierdzy

2. budowla drewniana, murowana lub betonowa ukryta w przeciwskarpie lub skarpie na załamaniach wału (fortu, bastionu)

Prowadzono z niej ogień wzdłuż fosy w obu kierunkach. Kaponiera była połączona z wnętrzem obiektu (twierdzy, fortu) przejściem (poterną) pod wałem, w przypadku konstrukcji przeciwskarpowej także dnem rowu (fot. 1). Ponieważ kaponiera jest dziełem służącym do prowadzenia ognia w dwóch kierunkach, nieprawidłowe jest sformułowanie "podwójna kaponiera". Budowlę służącą do prowadzenia ognia wzdłuż rowów fortecznych lub międzypól w jednym kierunku nazywamy półkaponierą.

1. budowla forteczna służąca do ostrzeliwania podejść, międzypól lub szyi dzieła, zazwyczaj przylegająca do wału twierdzy lub fortu (w tym znaczeniu nazwa była używana głównie w fortyfikacji rosyjskiej)

kazamat- podziemne pomieszczenie służące podczas wojny jako schron lub magazyn broni, dawniej także jako izba więzienna

1. Barkowe place Rzymu W okresie Baroku nastąpiły zmiany w sposobie komponowania założeń urbanistycznych. Stosowano układy o wyraźnie zaznaczonej osi z symetrycznie ukształtowaną wokół niej zabudową, wyraźnie podporządkowaną akcentowi głównemu. Cechą charakterystyczną jest wykorzystanie w znacznie większym stopniu niż dotychczas zieleni jako elementu kompozycji. W renesansie pomimo wielu studiów teoretycznych z zakresu budowy miast realizacje były bardzo nieliczne. Często ograniczały się do porządkowania istniejących zespołów. W baroku realizowano znacznie więcej nowych założeń. Również tam, gdzie trzeba było przekształcić istniejący układ, architekci w znacznie większym stopniu podporządkowali go nowym zasadom kompozycji. Nowe zasady planowania najpełniej reprezentują realizacje planów miejskich wielkich rezydencji, a także plany szeregu miast. Plac na Kapitolu w Rzymie jest pierwszym, gdzie występują już ukształtowane zasady kompozycji barokowej. Prace nad tym projektem prowadził od roku 1568 Michał Anioł. Architekt uzupełniając zabudowę istniejącą stworzył plac w kształcie trapezu o trzech ścianach zabudowanych i otwarty w kierunku zachodnim. Wyraźnie zaznaczona jest oś wyprowadzona poza teren placu w formie schodów. W centralnym punkcie wnętrz stoi antyczny posąg Marka Aurielusza na koniu. Ukośne ustawienie budynków symetrycznych w stosunku do osi wprowadza korektę perspektywiczną wydłużając stosunkowo niewielkie wnętrze. W okresie baroku pod koniec XVI w. nastąpiła rozbudowa Rzymu. Rzym zyskiwał coraz większe znaczenie jako stolica kościoła co powodowało potrzebę unowocześnienia miasta. W XVII i XVIII w. realizowano szereg placów miejskich. Jednym z nich jest plac przed bazyliką Św. Piotra w roku 1612 ukończono budowę kościoła przez dobudowę do niego nawy podłużnej. Starannie przygotowano się do zagospodarowania terenu przed bazyliką. Ostatecznie do realizacji wybrano projekt L. Berniniego, który dążył do podkreślenia walorów bazyliki przez podniesienie jej skali. Plac zrealizowano jako dwa wnętrza, jedno w kształcie trapezu i drugie owalne. Bernini uzyskał cały szereg efektów optycznych, które służą podstawowemu celowi-zwiększeniu wrażenia jakie na widzu wywiera bazylika. Innym przykładem rozwiązań urbanistycznych tego okresu jest eliptyczny plac - Piazza del Popolo.

2. Barkowe palce Paryża

3. Działalność urbanistyczna Stanisława Leszczyńskiego

4. Petersburg – główne elementy miasta

5. Nowe Jeruzalem czyli Góra Kalwaria – charakterystyka

6. Oś saska w Warszawie

7. Przebudowa Paryża w połowie XIX w.

8. Miasta ogrody

9. Tony Garnier i miasto przemysłowe

10. Układ hippodamejski to jeden ze sposobów racjonalnego rozplanowania miasta. Jego autorstwo przypisuje się Hippodamosowi z Miletu – greckiemu urbaniście działającemu w V wieku p.n.e. Jednak system ten był stosowany w Jonii już w VII wieku p.n.e., a Hippodamos jedynie rozpowszechnił go w Grecji właściwej.System uwzględnia warunki naturalne, perspektywiczny rozwój i funkcjonalność miasta. Obszar przyszłego miasta o wyraźnie zakreślonych granicach dzielono głównymi arteriami wytyczonymi wzdłuż osi północ-południe i wschód-zachód na kwartały. W centralnie usytuowanej części miasta lokowano ośrodek administracyjno-handlowy (agora) i kultowy (akropol), pozostałe kwartały zapełniała zabudowa mieszkalna. Miasto uzupełniały np. gimnazjon i teatr. Główne i boczne ulice krzyżowały się pod kątem prostym, tworząc geometryczną regularną siatkę.

Według tych zasad zbudowano m.in. Milet, Priene, Pireus (ok. 475 roku p.n.e.), Rodos i grecką kolonię Turioj w Italii.

W okresie hellenistycznym hippodamejski plan miasta znalazł pełne zastosowanie przy zakładaniu licznych Aleksandrii, Seleucji i Antiochii oraz przy przebudowie starych ośrodków miejskich, z których dotychczas najlepiej zostało zbadane Priene.

1. Pojęcie eksurbanizacji w ujęciu historycznym.

    a) proces rozlewania się miast w większe obszary....

    b) nieprawidłowa

    c) nieprawidłowa

2. Gród w Biskupinie odkryty w 1933 r. przez wielkopolskich uczniów:

     a) nazwany jest od wsi, w pobliżu której jest położony.

     b) uznany został za pomnik historii Polski.

     c) założony na podmokłej wyspie Jeziora Biskupińskiego

3. Arsinoe to:

    a) miasto w starożytnym egipcie, dziś zwane Sutez

    b) bogini urodzaju

    c) miasto założone przez Ptolemeusza II Filaxelfosa i nazwane na cześć jego żony               

        Arsinoe

4. Okres średniominojski i późnominojski cechuje:

    a) usytuowanie miast w granicach murów obronnych

    b) założenie miast i pierwszych budowli pałacowych Knossos, Fajstos i Mallia oraz 

        mniejszy w Kato Zakros

    c) zabudowa pałacowa tego okresu posiadająca wielkie malowidła na ścianach.

5. Forum Romanum:

    a) obejmowało dawniej przedmieścia Kapitol, Palatyn

    b) to inaczej po łacińsku – rynek rzymski, zwany tez Forum Magnum

    c) jest większe od Forum Trajana