Immunologia-immunologia ogólna

PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY PRZEDMIOTU

(SYLABUS)

NAZWA JEDNOSTKI PROWADZĄCEJ KIERUNEK:

Wydział Wojskowo-Lekarski, Zakład Patofizjologii I Immunologii Klinicznej

NAZWA KIERUNKU: Lekarski (Wojskowo - Lekarski)

PROFIL KSZTAŁCENIA: praktyczny

SPECJALNOŚĆ:

POZIOM KSZTAŁCENIA: magisterski

1. Nazwa przedmiotu: Immunologia-immunologia ogólna

2. Kod przedmiotu: 67277/2/22/44/89/0/2013

3. Typ przedmiotu: kierunkowy

4. Cele przedmiotu:

Celem nauczania przedmiotu jest zapoznanie studentów z podstawowymi definicjami i pojęciami z zakresu immunologii; budową i organizacją układu odporności, jego rozwojem, poznanie mechanizmów odróżnienia własnego od obcego co jest podstawą zachowania integralności ustroju poprzez możliwość zwalczania infekcji, ochrony przed rozwojem nowotworu a także reakcji transplantologicznej.

1. Forma studiów: Niestacjonarne (W)

2. Rok studiów: 0

3. Forma zajęć i liczba godzin dla poszczególnych form zajęć:

14 godz. wykłady, 18 godz. seminaria, 3 godz. ćwiczenie

 

1. Liczba punktów ECTS i ich rozkład z uwzględnieniem poszczególnych form pracy studenta:

3 ECTS

1. Imię i nazwisko osoby prowadzącej /osób prowadzących:

prof. dr hab. n. med. Zbigniew Baj, dr hab. n. med. Ewa Majewska, dr n. med. Lech Pokoca, mgr Edyta Blus

1. Wymagania wstępne:

1.Znajomość tematów omawianych na biologii w liceach ogólnokształcących i liceach profilowanych w zakresie podstawowym. 2. Biologia medyczna i genetyka 3. Fizjologia 4. Biochemia. Znajomość anatomii i podstaw funkcjonowania organizmu człowieka na poziomie molekularnym, komórkowym i narządowym/układowym.

1. Metody dydaktyczne:

prezentacja multimedialna, dyskusja, rozwiązywanie przypadków
 

1. Treści programowe przedmiotu:

Wykłady – 14 godzin (7 wykładów po 2 godziny)

I Mechanizm rozpoznania i tolerancji własnych antygenów.
Nieswoiste rozpoznanie obcych antygenów. Interakcja PAMP z PRR, MBL i TLR. Mechanizm swoistego rozpoznania antygenów przez komórki układu immunologicznego i etapy odpowiedzi immunologicznej. Regulacja odpowiedzi. Cząstki błonowe biorące udział w prezentacji i rozpoznaniu antygenów. Struktura i funkcja BCR i TCR. Mechanizmy tolerancji antygenów. Selekcja limfocytów centralna i obwodowa, pozytywna i negatywna. Mechanizmy wywołania tolerancji obwodowej..

II Zaburzenie tolerancji własnych antygenów, autoimmunizacja.
Mechanizmy immunoregulacji. Zaburzenia immunoregulacji jako przyczyna przełamania tolerancji własnych tkanek. Autoimmunizacja a choroba autoimmunizacyjna. Mechanizmy biorące udział w uszkodzeniu tkanek w chorobach autoimmunizacyjnych. Choroby autoimmunizacyjna narządowo swoiste i nieswoiste. Reakcje nadwrażliwości.

III Apoptoza w fizjologii i patologii.
Definicja procesu apoptozy. Apoptoza a nekroza. Rola apoptozy w rozwoju zarodkowym i dojrzałym organizmie. Morfologiczne cechy komórki apoptotycznej. Rola kaspaz w procesie apoptozy. Rola apoptozy w regulacji czynności układu immunologicznego. Zaburzenia apoptozy jako przyczyna chorób autoimmunizacyjnych i nowotworowych.

IV Antygeny nowotworowe.
Definicja określenia – marker i antygen nowotworowy. Rodzaje antygenów nowotworowych. Antygeny nowotworowe oraz inne wskaźniki biochemiczne będące markerami choroby nowotworowej. Metody wykrywania i monitorowania przebiegu i wznowy choroby nowotworowej przy pomocy oznaczania markerów. 

V Zastosowanie antygenów nowotworowych w immunoterapii. Przeciwnowotworowe szczepienia profilaktyczne i terapeutyczne.
Mechanizmy ułatwiające wzrost nowotworu. Szczepionki przeciwnowotworowe. Metody uzyskiwania swoistych szczepionek przeciwnowotworowych. Mechanizm wzmocnienia przez szczepionki humoralnej i komórkowej odpowiedzi immunologicznej ustroju przeciw nowotworom. Zastosowanie praktyczne szczepionek przeciwnowotworowych i ograniczenia tej metody terapii.

VI Mechanizmy czynnego uzyskiwania odporności swoistej. Szczepienia w profilaktyce chorób zakaźnych i niepłodności immunologicznej.
Metody wzmacniania odporności swoistej. Wpływ szczepień na komórkowe i humoralne mechanizmy odpornościowe. Terminy, rodzaje i drogi podawania szczepionek przeciwzakaźnych.
Niepłodność immunologiczna jako przyczyna niemożności zapłodnienia i donoszenia ciąży. Rola przeciwciał przeciw antygenom komórki jajowej i plemników. Mechanizmy indukujące tolerancję antygenów płodu i powody utraty tolerancji. Znaczenie różnic układów HLA obojga rodziców w tolerancji antygenów płodu. Szczepienia allantygenami partnera jako metoda terapii niepłodności immunologicznej . 

VII Komórki regulatorowe, morfologia i funkcja.
Utrzymanie homeostazy układu odpornościowego, rola czynników humoralnych i komórek biorących udział w odpowiedzi swoistej i nieswoistej. Mechanizmy hamowania komórek autoreaktywnych. Morfologia i funkcja limfocytów regulatorowych. Przyczyny i efekty niedoboru liczby lub aktywności limfocytów regulatorowych. Rola limfocytów regulatorowych w utrzymaniu ciąży, progresji nowotworów i rozwoju chorób autoimmunizacyjnych.



Seminaria (18 godzin) i ćwiczenie (3 godziny)

SEMINARIUM 1. Wprowadzenie do zagadnień immunologii. Krótka historia immunologii. Definicje i podział odporności. Rozwój układu immunologicznego. Podstawowe komponenty i zasadnicze cechy odpowiedzi immunologicznej. Narządy ośrodkowe i obwodowe układu odporności. Antygen i hapten – podziały, charakterystyka antygenów grasiczozależnych i grasiczoniezależnych. Komórki układu odporności, immunologiczne zróżnicowanie limfocytów, subpopulacje limfocytów T i B. Komórki prezentujące antygen. Przeciwciała, ich synteza i mechanizmy zmienności. Charakterystyka klas przeciwciał. Przeciwciała monoklonalne.

SEMINARIUM 2. Odporność nieswoista. Charakterystyka układu odporności wrodzonej. Mechanizmy rozpoznawania drobnoustrojów. Układ dopełniacza. Drogi aktywacji, regulacja układu, udział w procesie anafilaksji i chemotaksji. Fagocytoza, układy komórek fagocytujących. Udział neutrofila w procesach odporności. Mechanizmy bójcze neutrofila. Komórki NK. Mechanizmy cytotoksyczności bezpośredniej i ADCC. Czynniki modyfikujące aktywność cytotoksyczną komórek NK. LAK. Interferony nieimmunologiczne Immunologia nowotworów. Antygeny związane z nowotworami. Odpowiedź przeciwnowotworowa. Podstawy immunoterapii nowotworów.

SEMINARIUM 3. Immunologia skóry i błon śluzowych. Układ SIS. Komórki Langerhansa. Udział keratynocytów w zjawiskach odporności w skórze. Wpływ UVR na zjawiska odporności w skórze. Mechanizmy odpornościowe błony śluzowej przewodu pokarmowego i dróg oddechowych. Tkanka limfatyczna towarzysząca błonom śluzowym (MALT) i jej odmiany: GALT, BALT, NALT. Odpowiedź immunologiczna swoista i wrodzona w układzie pokarmowym. Charakterystyka, funkcja, regulacja wydzielania i transport przez barierę nabłonkową sIgA. Znaczenie i funkcja komórek w obrębie kepki Peyera. Komórki M. Tolerancja pokarmowa. Zjawiska nadwrażliwości w skórze i błonach śluzowych. Mechanizmy odporności przeciwzakaźnej. Odporność wrodzona i swoista przeciw wirusom. Unikanie odpowiedzi immunologicznej przez wirusy. Odporność przeciw bakteriom zewnatrz- i wewnątrzkomórkowym. Reakcje odpornościowe w zakażeniach pasożytami i grzybiczych. Wpływ szczepień ochronnych na odporność.

ĆWICZENIE 4. Cząsteczki głównego układu zgodności tkankowej (MHC). Organizacja genetyczna, diagnostyka, funkcja MHC. Wiązanie i prezentacja antygenów limfocytom T jako zasadnicza ich funkcja. Dojrzewanie i selekcja limfocytów T i B. Receptory limfocytów T. TCR, antygeny różnicowania CD. Odpowiedź immunologiczna. Rozpoznanie i prezentacja antygenu. Antygen endo- i egzogenny. reakcje antygen-przeciwciało (aspekty molekularne, ogólna charakterystyka reakcji). Aktywacja limfocytów T i B, Mechanizmy efektorowe reakcji komórkowych, Cytotoksyczność limfocytów. Współdziałanie komórek i udział cytokin w wytwarzaniu przeciwciał;. Zaliczenie z seminariów 1-3.

SEMINARIUM 5. Cytokiny i czynniki wzrostowe. Plejotropia, synergizm i redundancja cytokin. Ich aktywność auto-, para- i endokrynowa. Rodzaje i odrębności budowy, funkcji oraz drogi przekazywania sygnału przez receptory dla cytokin. Interleukiny, interferony, nadrodzina TNF, chemokiny. Aktywność przeciwwirusowa i antyproliferacyjna interferonów. Cytokiny aktywujące i hamujące proces krwiotworzenia. Czynniki wzrostowe i ich wykorzystanie. Terapie antycytokinowe.

SEMINARIUM 6. Immunoregulacja Ogólna charakterystyka mechanizmów regulacyjnych, genetyczne uwarunkowanie immunoregulacji. Wspomaganie i supresja odpowiedzi, interakcje komórek układu immunologicznego. Pamięć immunologiczna. Cytokiny a regulacja immunologiczna. Antyimmunoglobuliny i regulacja idiotypowa. Superantygeny. Tolerancja immunologiczna. Mechanizmy centralne i obwodowe tolerancji immunologicznej. Zniesienie autotolerancji. Podstawy autoimmunizacji.

SEMINARIUM 7. Immunopatologia zapalenia (współzależności pomiędzy reakcją zapalną a odpowiedzią immunologiczną). Molekułyadhezyjne. Adresyny, selektyny i integryny. Ich udział w krążeniu limfocytów i aktywacji komórek. Współzależności pomiędzy układami; odporności, nerwowym i endokrynnym. Wpływ hormonów i neuropeptydów na układ odpornościowy. Endokrynna aktywność układu odporności. Cytokiny a układ nerwowy i dokrewny (stres a odporność). Działanie cytokin w mózgu. Immunologia układu rozrodczego. Niepłodność immunologiczna. Immunologiczne aspekty ciąży. Odpowiedź immunologiczna w doczesnej. uNK. Zaliczenie z seminariów 4-7.

1. Efekty kształcenia:

Wiedza:

 

 

W zakresie wiedzy student:
C.W1. zna podstawowe pojęcia z zakresu immunologii;
C.W2. opisuje zjawiska odporności wrodzonej i swoistej;
C.W3. opisuje prawidłowy skład immunocytów krwi obwodowej;
C.W4. opisuje składową komórkową i humoralną swoistej odpowiedzi immunologicznej;
C.W5. zna mechanizm fagocytozy;
C.W6. zna uwarunkowania genetyczne procesów odporności, lokalizację, ekspresję genów i udział cząstek MHC w prezentacji antygenów;
C.W8. zna czynniki wpływające na pierwotną i wtórną odpowiedź immunologiczną;
C.W9. zna podstawy fenotypowania immunocytów;
C.W10. zna zjawiska odporności na poziomie błon śluzowych przewodu pokarmowego, dróg oddechowych oraz skóry;
C.W11 zna zagadnienia z zakresu immunologii nowotworów;
C.W12. klasyfikuje drobnoustroje, z uwzględnieniem chorobotwórczych i obecnych we florze fizjologicznej przewodu pokarmowego, dróg rodnych;
C.W13. określa genetyczne podstawy doboru dawcy i biorcy oraz podstawy immunologii transplantacyjnej;
C.W14. zna pojecie sieci cytokinowej, podstawowe interleukiny, interferony, czynniki wzrostowe, chemokiny i nadrodzinę czynnika martwicy nowotworu;
C.W15. zna wpływ hormonów na funkcjonowanie procesów odporności;
C.W16. zna postawy immunologii rozrodu i niepłodności na podłożu immunopatologii;

Umiejętności:

W zakresie umiejętności student:
C.U1. analizuje wyniki oznaczeń stężenia klas i podklas immunoglobulin;
C.U2. analizuje dane odsetkowego udziału poszczególnych subpopulacji i wzajemnych relacji limfocytów krwi obwodowej;
C.U3. podejmuje decyzję o potrzebie wykonania badań cząstek MHC;
C.U4. wykorzystuje do diagnostyki i badań przeciwciała monoklonalne;
C.U5. ocenia zagrożenia środowiskowe oraz posługuje się podstawowymi metodami pozwalającymi na wykrycie obecności czynników zaburzających i istotnie modyfikujących procesy odporności w biosferze;
C.U6. posługuje się reakcją antygen – przeciwciało w aktualnych modyfikacjach i technikach dla diagnostyki chorób zakaźnych, alergicznych, autoimmunizacyjnych, chorób krwi i nowotworowych
;
C.U7. analizuje zjawiska odczynowe, obronne i przystosowawcze oraz zaburzenia regulacji wywoływane przez czynnik chorobotwórczy;

Kompetencje społeczne:

- potrafi propagować zdrowy styl życia,
- jest świadom konsekwencji wynikających nieprzestrzegania kalendarza obowiązkowych szczepień ochronnych,
- kieruje się dobrem chorego, rozumiejąc ograniczenia genetyczne i związane ze zniesieniem zjawiska autotolerancji w przebiegu chorób z autoagresji, po przeszczepach allogenicznych i w niedoborach odporności,
- jest świadom swoich ograniczeń i kompetencji.

 

1. Wykaz literatury:

Literatura podstawowa:

1. 1. Gołąb J., Jakóbisiak M., Lasek W., Stokłosa T., red.: Immunologia, nowe wydanie, PWN, Warszawa 2014.
 

Literatura uzupełniająca:

2. Chapel H., Haeney M., Misbah S., Snowden M. red. wyd. pol. Grzegorz Senatorski: Immunologia kiniczna, Czelej, Lublin, 2009, wyd. I.
3. Male D., Brostoff J., Roth D., Roitt I. red. wyd. pol. Jan Żeromski: Immunologia, Elsevier Urban & Partner, Warszawa 2008, wyd. 2 
4. Kowalski M., red.: Immunologia kliniczna, wydanie I. Wydawnictwo Mediton, Łódź 2000.
5. Robak T.: Biologia i farmakologia cytokin, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 1995.
 

1. Metody oraz sposoby weryfikacji efektów kształcenia, w tym forma i warunki zaliczenia przedmiotu:

WARUNKI ZALICZENIA PRZEDMIOTU:

1. Obecność na zajęciach (6. seminariach  i 1. ćwiczeniu) w pełnym wymiarze czasu /dopuszczalna jest 1. nieobecność usprawiedliwiona z powodu choroby, zaświadczenie lekarskie w książeczce zdrowia należy przedłożyć niezwłocznie, najpóźniej na kolejnych zajęciach/.
2. Czynny udział w zajęciach.
3. Uzyskanie ?42 pkt. ze sprawdzianów ustnych i pisemnych.
4. Uzyskanie oceny pozytywnej z dwóch zaliczeń cząstkowych (pisemnych, przeprowadzanych w trakcie 4 i 7 zajęć).
5. Studenci, którzy uzyskają ocenę niedostateczną z zaliczeń cząstkowych są zobowiązani do jej poprawienia w czasie dwóch tygodni od I. terminu (bez przedłużania o czas trwania zwolnienia lekarskiego).
6. Studenci, którzy uczestniczyli w zajęciach, ale w trakcie ich odbywania nie uzyskali sumy ?42 pkt. odbędą dodatkowy, pisemny sprawdzian z wszystkich seminariów i ćwiczenia w wyznaczonym terminie po ich zakończeniu.
7. Warunkiem rozliczenia przedmiotu jest uzyskanie oceny pozytywnej z pisemnego (testowego) zaliczenia końcowego w letniej sesji egzaminacyjnej.
8. Studenci, którzy uczestniczyli w zajeciach, ale w trakcie ich odbywania nie uzyskali sumy ?42 pkt. i ich nie poprawili na dodatkowym sprawdzianie pisemnym lub studenci, którzy nie zaliczyli i/lub nie poprawili jednego zaliczenia cząstkowego nie będą dopuszczeni do zaliczenia przedmiotu w I. terminie. 
9. Do końcowego zaliczenia w żadnym terminie nie będą dopuszczeni studenci, którzy nie spełnią poniższych warunków, t.j:
• byli nieobecni na dwóch i więcej zajęciach,
• nie zaliczą seminariów i ćwiczenia oraz jednego zaliczenia cząstkowego,
• nie zaliczą obu zaliczeń cząstkowych.
10. Studenci, którzy uzyskają oceny dobre i wyższe z zaliczeń cząstkowych i wyróżnią się liczbą punktów uzyskanych w trakcie ćwiczeń mogą ubiegać się o zaliczenie przedmiotu w terminie zerowym (ustnym).
11. Na 1. seminarium studenci są szczegółowo zapoznawani z powyższymi warunkami co potwierdzają własnoręcznym podpisem.

1. Informacje dodatkowe:

Zajęcia odbywają się w sali dydaktycznej Zakładu nr 227
Odpowiedzialnym za dydaktykę jest dr Lech Pokoca, pokój nr 225, tel. [phone], e-mail: [e-mail]. Wykłady odbędą się w Sali 119 w Centrum Dydaktycznym UM

1. Oświadczenie prowadzącego i jego podpis:

Oświadczam, że treści programowe zawarte w niniejszym sylabusie są rezultatem mojej indywidualnej pracy twórczej wykonywanej w ramach stosunku pracy/współpracy wynikającej z umowy cywilnoprawnej oraz że osobom trzecim nie przysługują z tego tytułu autorskie prawa majątkowe.

1. Podpis dziekana:

2. Data: 2014-02-24 10:24:57