DZIĘKI ZA PAMIĘĆ !

Czy naoczny świadek mówi prawdę…?

ELIZABETH LOFTUS

Odkryła, że gdy przypominamy sobie jakieś zdarzenie, nie odtwarzamy go dokładnie, lecz jest to wspomnienie czyli rekonstrukcja rzeczywistego zdarzenia. Badania Elizabeth wywarły wpływ zarówno na teorię pamięci, jak również na prawo karne.

STANOWISKO TEORETYCZNE

• Loftus chciała sprawdzić jakie znaczenie mają pytania zawierające presupozycje (warunek, który musi być spełniony, aby pytanie miało sens „Ilu ludzi siedziało w samochodzie, który jechał z nadmierną prędkością?”)

• Badaczka postawiła hipotezę, iż sposób zadania pytania może spowodować dodanie informacji przez świadka, która w rzeczywistości nie miała miejsca

METODA I WYNIKI

EKSPERYMENT 1

150 studentów podzielonych na małe grupy oglądało film przedstawiający wypadek pięciu samochodów spowodowany przez kierowcę, który bez zatrzymania przejechał znak stopu. Kwestionariusz zawierał pytania: dla jednej grupy: „Z jaką szybkością jechał samochód A, kiedy przejeżdżał znak stopu?”, a dla drugiej: „Z jaką prędkością jechał samochód A gdy skręcał w lewo?”.

Na pytanie „Czy widziałeś znak stopu?” w pierwszej grupie – 53% stwierdziło, że widziało znak stopu dla samochodu A, natomiast w drugiej grupie zaledwie 35% utrzymywało, ze widzieli znak.

EKSPERYMENT 2

Czterdziestu badanym pokazano fragment filmu przedstawiający zajęcia szkolne, które zostały przerwane przez grupę ośmiu demonstrantów. Kwestionariusz dwóch grup różnił się pytaniem: „Czy przywódca czterech (dwunastu) demonstrantów, którzy wkroczyli do klasy był mężczyzną?”

Po tygodniu badanym zadano pytanie o ilość demonstrantów. Pierwsza grupa (czterech demonstrantów) widziała średnio 6,40 osób, a w drugiej grupie – 8,85. Niektórzy przypominali sobie prawidłową liczbę – 8.

EKSPERYMENT 3

150 studentów oglądało krótki film przedstawiający wypadek, w którym wziął udział biały, sportowy samochód, a następnie odpowiadali na 10 pytań. Pytanie różniące to „Jak szybko jechał biały sportowy samochód poruszający się po szosie, (kiedy mijał stodołę)?”

Pytanie ważne brzmiało: „Czy widziałeś stodołę?”

17,3% z grupy, która słyszała o stodole odpowiedziało TAK, podczas gdy zaledwie 2,7% z drugiej grupy odpowiedziało twierdząco.

EKSPERYMENT 4

Cele ostatniego eksperymentu:

• Loftus chciała lepiej wykazać efekt rekonstrukcji wspomnień

• Badaczkę zaintrygowało to, czy sama wzmianka na temat jakiegoś obiektu, nawet jeżeli nie będzie ona częścią fałszywej presupozycji, wystarczy, aby obiekt ten został dodany do wspomnienia (Czy na pytanie o stodołę badany odpowie po pewnym czasie twierdząco, gdy tej stodoły rzeczywiście nie było?)

Przebieg eksperymentu:

Trzy 50-osobowe grupy obejrzały film nakręcony z wnętrza samochodu, który kończy się potrąceniem dziecięcego wózka pchanego przez mężczyznę

• Grupa B – to grupa pytań bezpośrednich, gdzie zadano 5 bezpośrednich pytań dotyczących nieistniejących obiektów („Czy widziałeś stodołę?”)

• Grupa F – grupa fałszywych presupozycji, 5 pytań dotyczyła tych samych nieistniejących obiektów („Czy widziałeś samochód kombi stojący przed stodołą?)

• Grupa K – grupa kontrolna, otrzymała tylko 40 pytań

Po tygodniu badani zostali nowy kwestionariusz 20 pytań. 5 z nich było tymi ważnymi pytaniami, które otrzymała grupa B.

• 29,2% badanych odpowiedziało tak w grupie fałszywych presupozycji

• 15,6% w grupie pytań bezpośrednich

• 8,4% w grupie kontrolnej

OMÓWIENIE

• Na podstawie swoich badań Loftus doszła do wniosku, że trafna teoria dotycząca pamięci i przypominania musi obejmować proces rekonstrukcji zachodzący, gdy nowa informacja łączy się z pierwotnym wydarzeniem

• Do tradycyjnego procesu przypominania dodała włączanie nowych informacji oraz przywołanie zrekonstruowanego wspomnienia.

• Loftus zwróciła uwagę, iż częste przesłuchiwanie świadków sprzyja powstawaniu fałszywych presupozycji

NAJNOWSZA LITERATURA:

• Kebbel, Giles – badania nad negatywnym wpływem skomplikowanych pytań prawników na pewność naocznych świadków i dokładność i relacji. Zeznania badanych, do których zwracano się w sposób skomplikowany były mniej dokładne, a badani byli mniej pewni swoich wypowiedzi.

• Shaw, Garcia, McClure – badano co członkowie ławy przysięgłych wiedzą o relacjach naocznych świadków. Twierdzili oni, iż ich źródłem informacji jest ich własny zdrowy rozsądek oraz doświadczenie życiowe.

Badania Loftus i innych sprawiły, że poważnie zakwestionowano znaczenie relacji naocznych świadków dla procesów sądowych oraz ich wiarygodność.