Ekspresjonizm

2 ważne książki:
- „Ekran demoniczny” Lotte Eisner
- „Od Caligariego do Hitlera” S. Kracauer

Kontekst powstania:

• sztuka (1905-1925)
  -> brak sformułowanego programu, sprzeciw wobec wszystkiego, co było impresjonistyczne.
  - sztuki plastyczne i literatura romantyczna
  - Kokoshka – przykład ekspresjonizmu w sztuce
  - poruszanie emocjonalne widza za pomocą formy plastycznej.
  - bunt w stosunku do formy
  - 2 grupy: „Most” (Drezno), „Niebieski Jeździec” (Monachium)
  - antypozytywizm
  - Nietzsche, Bergson, Freud, Jung
  - dzieło – aktywność twórcy, ukształtowanie formy nadaje znaczenie
  - sztuka introwertyczna – pójście w głąb siebie
  - światopogląd, koncepcja świata

• sytuacja polityczna i społeczna
  - kraj po wojnie
  - kraj na dnie
  - romantyczny rodowód –> kino demoniczne – niosące to, czego nie da się zbadać rozsądkiem – spełnienie świata romantycznego
  - gotyk

• Autorenfilme – powoływanie się na wielkich autorów literackich, by nobilitować film

Charakterystyka:

- nierealistyczne, wystylizowane dekoracje
- kamera nie wychodzi w plener
- wrażenie umowności przedstawionego świata
- teatralność stylu
- nierealistyczne oświetlenie
- namalowane cienie
- zerwanie z iluzjonizmem renesansowej perspektywy
- negowanie praw ciążenia
- ekspresywność, która ewidentnie góruje nad funkcjonalnością czy jakąkolwiek motywacją realistyczną
- wystylizowane aktorstwo
- stapianie sylwetek z dekoracjami
- zdjęcia w niskim kluczu
- ustawienia kamery pod „ekspresywnymi” kątami
- zastosowanie „groźnych” cieni
- podwójna ekspozycja, czyli tzw. zdjęcia nakładane
- nadprzyrodzona, fantastyczna tematyka o gotycystyczno-romantycznych korzeniach
- obraz filmowy ma być przede wszystkim sztuką graficzną
- kreacja Stimmung: aury, nastroju, niesamowitej atmosfery
- ekspresja stanów psychicznych, idei, ideologii
- postaci – personifikacja lęku
- rzeczywistość, która przerasta człowieka – motyw konfliktu między jednostką a otoczeniem
- przedmioty obdarzone są wewnętrznym życiem
- Manuskript – nowela ekspresjonistyczna, scenariusz filmowy

Filmy:

„Student z Pragi”
- 1913
- film preekspresjonistyczny
- najwybitniejszy film Autorenfilme
- scenariusz Hanns Heinz Ewers
- reżyseria Rye, Paul Wegener
- zapoczątkował nurt fantastyki o romantycznej prominencji
- film oparty na baśniach, podaniach ludowych, czy fantastycznych opowieściach ze skarbca niemieckiego romantyzmu

Nurt fantastyczny: Są to filmy grozy, spowite aurą tajemniczości, obłędu, z pojawiającymi się zjawami, koszmarami nocnymi i atmosferą opadającą na bohatera niczym sieć pajęcza:

„Gabinet doktora Caligariego”
- reż. Robert Wiene
- 1920
- scenariusz Mayer, Janowitz

„Nosferatu – symfonia grozy”
- reż. Murnau
- 1922
- wierna, choć nielegalna adaptacja powieści Stohera „Draculla”

Nurt rzeczywistości: historie o kłopotach, samotności, samobójstwach, obłędach i tragediach rodzinnych. Piętnował obojętność świata wobec ludzkich problemów. Ogólnie cechowała go niewiara w człowieka:

„Portier z hotelu Atlantic”
- reż. Murnau
- 1924
- kamera nie ma żadnych ograniczeń, kamera na ruchomych platformach
- pada tu tylko jedno zdanie
- dokręcenie happy-endu, który jest parodią

Inne:

„Metropolis”
- reż. Fritz Lang
- 1927
- operator Karl Freund
- scenariusz Carl Mayer, Hans Janowitz

Serial „Pająki”
- reż. F. Lang

„Nibelungi”
- reż. F. Lang
- realizacja legend
- zapoczątkowanie stylu nazistowskiego, co nie było jego zamierzeniem
- powolne tempo narracji

„Faust”
- reż. Murnau
- 1926

„Berlin – symfonia wielkiego miasta”
- reż. Ruttmann
- pełnometrażowy film dokumentalny, bez żadnej fabuły

„Puszka Pandory”
- reż. Pabst
- 1929