Marcin Ciupek
Filologia polska: język polski z logopedią, III rok
Cechy fonetyczne i akustyczne głosek przedniojęzykowych i tylnojęzykowych.1
Zwarto-wybuchowe k:
Przy wymawianiu tej spółgłoski tylna część grzbietu języka przylega do przedniej części podniebienia miękkiego, a niekiedy także do tylnych części podniebienia twardego. Pas kontaktu zachodzi na dziąsła i wewnętrzną powierzchnię ostatnich zębów trzonowych, przesuwając się czasem, zwłaszcza w sąsiedztwie samogłosek szeregu przedniego, jak też w sąsiedztwie a, dość znacznie do przodu.
Pas kontaktu języka ze sklepieniem jamy ustnej przebiega przy spółgłosce k, w poprzek jamy ustnej i obejmuje pogranicze podniebienia twardego i miękkiego. Po bokach jamy ustnej pas ten rozszerza się zarówno ku przodowi, jak i ku tyłowi.
Artykulacja spółgłoski bezdźwięcznej k jest mocna, a pas kontaktu języka ze sklepieniem jamy ustnej jest szeroki. Przy k dolna szczęka opuszcza się nieco bardziej niż przy spółgłoskach przedniojęzykowych, a wargi są lekko uchylone jak przy oddychaniu przez usta.
W grupie spółgłoskowej kl- wymawianych w wyrazach takich jak np. klasa, klacz, klucz, spółgłoska k może mieć eksplozję boczną.
Zwarto-wybuchowe t’ i t:
Przy t’ zwarcie rozpoczyna się w przodzie jamy ustnej, nieco głębiej niż przy t, i wykonywanie jest nie przez koniuszek języka (apex), jak przy twardej t, ale przez leżącą tuż za nim przednią część grzbietu języka.
Pas kontaktu języka ze sklepieniem jamy ustnej jest przy głosce t’ znacznie szerszy niż przy t, ale w tyle jamy ustnej nie sięga tak daleko. Wargi spłaszczają się, a kąciki ust cofają się. Spółgłoska t’ jest mocna.
Pas kontaktu języka ze sklepieniem jamy ustnej przy głosce t’ jest szeroki. Eksplozja przy t’ jest wolniejsza i słabsza niż przy twardym t. Widmo t’ ma kształt wąskiego prążka, który w przypadku głoski bezdźwięcznej poprzedza krótka pauza, zaś w przypadku głoski dźwięcznej – stłumiony ton krtaniowy.