KLASY TOWARÓW NIEBEZPICZNYCH
KLASA 1 – Materiały i przedmioty wybuchowe
Do klasy 1 należy następujące materiały i przedmioty niebezpieczne:
Materiały wybuchowe: materiały stałe lub ciekłe (lub mieszaniny) mogące w wyniku reakcji chemicznej wydzielać gazy o takiej temperaturze i ciśnieniu i z taką szybkością, żę mogą powodować zniszczenia w otaczającym środowisku;
Materiały pirotechniczne: materiały lub mieszaniny materiałów przewidziane do wytwarzania efektów cieplnych, świetlnych, dźwiękowych, gazu lub dymu, lub kombinacji tych efektów w wyniku bezdetonacyjnej egzotermicznej reakcji chemicznej;
Przedmioty wybuchowe: przedmioty zawierające jeden lub więcej materiałów wybuchowych lub materiałów pirotechnicznych;
Materiały i przedmioty niewymienione powyżej, które wytwarza się w celu uzyskania efektów praktycznych, sposobami wybuchowymi lub pirotechnicznymi.
Towary niebezpieczne należące do klasy 1 mogą być podatne na wybuch w wyniku zadziałania bodźca mechanicznego takiego jak uderzenie czy tarcie , albo bodźca cieplnego.
Towary klasy 1 nie są dopuszczone do przewozu luzem. W zasadzie ich przewóz realizowany jest w sztukach przesyłki. Istnieją jednak towar klasy 1 dopuszczone do przewozu w cysternach przenośnych (UN 0331, UN0322).
KLASA 2 – Gazy
Za zagrożenie dominujące, wspólne dla wszystkich należących do klasy 2 towarów, przyjmuje się możliwość emisji gazu. W świetle przepisów ADR za gaz uznawany jest materiał, który: w temperaturze 50°C ma prężność par większą niż 300 kPa lub występuje całkowicie w stanie gazowym w temperaturze 20°C pod ciśnieniem normalnym 101,3 kPa. Należy pamiętać, że do klasy 2 należą nie tylko gazy w postaci czystej czy też ich mieszaniny, ale również mieszaniny jednego lub więcej gazów z innymi materiałami oraz przedmioty zawierające gaz lub mieszaniny gazów z innymi materiałami. Występujące powszechnie pojemniki aerozolowane są więc przykładem przedmiotów zaliczanych do klasy 2.
Towary klasy 2 są dodatkowo podzielone na:
Gazy sprężone: gazy, które zapakowane pod ciśnieniem w celu przewozu pozostają całkowicie w stanie gazowym do temperatury -50°C;
Gazy skroplone: gazy, które zapakowane pod ciśnieniem w celu przewozu znajdują się częściowo w stanie ciekłym w temperaturach powyżej -50°C, rozróżnia się:
-gazy skroplone pod wysokim ciśnieniem: gazy o temperaturze krytycznej powyżej -50°C i niższej lub równej +65°C,
-gazy skroplone pod niskim ciśnieniem: gazy o temperaturze krytycznej powyżej +65°C;
Gazy skroplone schłodzone: gazy, które zapakowane pod ciśnieniem w celu przewozu znajdują się częściowo w stanie ciekłym ze względu na ich niską temperaturę;
Gazy rozpuszczone: gazy, które zapakowane pod ciśnieniem w celu przewozu rozpuszczone są w ciekłym rozpuszczalniku;
Pojemniki aerozolowane i naczynia, małe, zawierające gaz (napoje gazowane);
Inne przedmioty zawierające gaz pod ciśnieniem;
Gazy niesprężone podlegające wymaganiom szczególnym.
Kody literowe określające zagrożenia;
| A | Duszące |
|---|---|
| O | Utleniające |
| F | Palne |
| T | Trujące |
| C | Żrące |
Źródło: Marek Różycki, Bezpieczny transport towarów niebezpiecznych, TOM I kurs podstawowy, Wydawnictwo PPHU MORITZ Marek Różycki, Mikołów 2008, strona 21.
Kod klasyfikacyjny gazu składa się z jednej z podanych powyżej cyfr oraz odpowiednich liter określających zagrożenia, np. kod 2TOC oznacza gaz skroplony trujący, utleniający i żrący.
KLASA 3 – Materiały ciekłe zapalne
Materiały klasy 3 bardzo często są przedmiotem przewozu drogowego, zarówno w opakowaniach (sztukach przesyłki), jak i w cysternach. Z oczywistych przyczyn, nie jest możliwy ich przewóz luzem. Klasa 3 obejmuje materiały, które:
- są ciekłe,
-w temperaturze 50°C mają prężność par nie większą niż 300 kPa i nie są całkowicie w stanie gazowym w temperaturze 20°C i pod ciśnieniem normalnym 101,3 kPa,
-mają temperaturę zapłonu nie wyższą niż 60°C.
Do klasy 3 należą również:
Materiały wybuchowe ciekłe odczulone, czyli materiały wybuchowe, które są rozpuszczone lub zawieszone w wodzie lub innych materiałów ciekłych w celu utworzenia jednorodnej mieszaniny ciekłej o zredukowanych właściwościach wybuchowych;
Materiały ciekłe oraz stopione materiały stałe o temperaturze zapłonu wyższej niż 60°C, które są przewożone lub dostarczone do przewozu w stanie podgrzanym do temperatury równej lub wyższej od ich temperatury zapłonu;
Paliwo so silników Diesla, olej gazowy i olej opałowy (lekki), o temperaturze zapłonu powyżej 60°C, ale nie wyższej niż 100 °C.
Wszystkie towary klasy 3 mają przypisane grupy pakowania, a kryterium oparte jest o temperaturę wrzenia i zapłonu. Przedstawia to tabela poniżej:
| Grupa pakowania | Temperatura zapłonu | Temperatura początku wrzenia |
|---|---|---|
| I | - - | ≤35°C |
| II | < 23 °C | >35°C |
| III | ≥23°C i ≤60°C | >35°C |
KASA 4.1 – Materiały stałe zapalne, materiały samo reaktywne oraz materiały wybuchowe stałe odczulone.
Klasa ta obejmuje:
- materiały stałe i przedmioty, łatwo zapalne,
- materiały stałe lub ciekłe, samo reaktywne,
- materiały wybuchowe stałe odczulone,
- materiały podobne do materiałów samo reaktywnych.
Za materiał samo reaktywny uważany jest materiał niestabilny termicznie i podany na rozkład egzotermiczny (z wydzielaniem ciepła), który może odbywać się nawet bez dostępu tlenu.
Za materiał wybuchowy odczulony uważa się materiał wybuchowy zwilżony wodą lub alkoholem lub rozcieńczony za pomocą innych substancji obciążających jego właściwości wybuchowe.
KLASA 4.2 – Materiały samozapalne
Klasa 4.2 posiada dwie główne grupy towarów. Pierwsza z nich to materiały pirotechniczne, czyli substancje, w tym mieszaniny i roztwory (ciekłe lub stałe), które – nawet w małych ilościach – w zetknięciu z powietrzem zapalają się samorzutnie w ciągu 5 minut. Są one najbardziej podatne na samozapalenie wśród materiałów klasy 4.2. Druga z nich to materiały i przedmioty samonagrzewające się, czyli substancje i przedmioty oraz mieszaniny i roztwory, które w zetknięciu z powietrzem są podatne na samonagrzewanie, bez dostarczania energii z zewnątrz. Materiały te mogą ulegać samozapaleniu tylko w dużych ilościach i po upływie długiego czasu.
KLASA 4.3 - Materiały wytwarzające w zetknięciu z woda gazy palne.
Klasa ta obejmuje materiały, które reagują z wodą, wydzielają gazy palne lub niekiedy gazy żrące, np. sód wydzielający wodór – gaz palny mogący tworzyć z powietrzem mieszaniny wybuchowe. Podstawowym kryterium klasyfikacyjnym jest objętość gazu wydzielonego z jednostki masy materiału w jednostce czasu, w wyniku jego reakcji z wodą.
KLASA 5.1 – Materiały utleniające
Do klasy tej zaliczane są materiały i zawierające je przedmioty, które w wyniku wydzielania tlenu powodują zapalenie lub podtrzymują się palenie innych materiałów. Materiały te nie zawsze same są palne. Przypisanie grupy pakowania odbywa się na podstawię kryterium opartego o porównanie czasów palenia się (lub wzrostu ciśnienia) próbki materiału zamieszanego z celulozą do czasów palenia się (wzrostu ciśnienia) próbek materiałów wzorcowego z celulozą. Jako materiał wzorcowy wykorzystywany jest bromian potasowy lub kwas azotowy 65%.
KLASA 5.2 – Nadtlenki organiczne
Nadtlenki organiczne podatne są na rozkład egzotermiczny w normalnej lub podwyższonej temperaturze. Rozkład może być inicjowany przez: ciepło, kontakt z zanieczyszczeniami (np. kwasami, związkami metali ciężkich, aminami), tarcie lub uderzenie. Szybkość rozkładu wzrasta wraz z temperaturą i jest zróżnicowana w zależności od formulacji nadtlenku organicznego. W wyniku rozkładu mogą wydzielać się szkodliwe lub palne gazy albo pary.
Nadtlenki dzielą się na dwie grupy:
P1 Nadtlenki organiczne, bez temperatury kontrolowanej
P2 Nadtlenki organiczne, temperatura kontrolowana.
Materiały te nie mają przypisanych grup pakowania, lecz klasyfikowane są do siedmiu typów oznaczonych literami od A do G.
KLASA 6.1 – Materiały trujące
Materiałem trującym, w ujęciu przepisów dotyczących przewozu towarów niebezpiecznych, jest materiał o którym z praktyki wiadomo, lub co do którego istnieje domniemanie na podstawie badań na zwierzętach, że może on (wskutek jednorazowego lub krótkotrwałego działania w stosunkowo małych dawkach) spowodować uszczerbek na zdrowiu lub śmierć człowieka w wyniku wdychania, przenikania przez skórę lub połknięcia.
Przypisanie do grup pakowania odbywa się na podstawie kryteriów związanych z oceną toksyczności doustnej, termalnej (przenikanie przez skórę) o inhalacyjnej (wdychanie pyłów, mgieł lub par). Towary zaliczone do I grupy pakowania uważa się za silnie trujące. Grupa pakowania II obejmuje towary trujące i odpowiednio grupa III – materiały mało trujące.
KLASA 6.2 – Materiały zakaźne
Do klasy należą towary stwarzające zagrożenie o charakterze biologicznym. Przez materiały zakaźne, w ujęciu ADR, rozumieć należy materiały, o których wiadomo, lub co do których istnieje uzasadnione podejrzenie, że zawierają drobnoustroje chorobotwórcze. Są to drobnoustroje ( w tym bakterie, wirusy, pasożyty i grzyby) oraz inne czynniki takie jak priony, które mogą powodować choroby u ludzi i zwierząt.
Materiały zakaźne dzieli się na następujące grupy:
I1 – materiały zakaźne działające na ludzi
I2 - materiały zakaźne działające tylko na zwierzęta
I3 – odpady medyczne
I4 – materiały biologiczne
Dodatkowa materiały zakaźne dzielą się do dwóch kategorii. Kategoria A to materiały zakaźne które przewożone są w takiej postaci, że kontakt z nimi może spowodować inwalidztwo, zagrożenie życia lub chorobę śmiertelną. Kategoria B to pozostałe materiały zakaźne.
KLASA 7 – Materiały promieniotwórcze
Kryterium zaliczenia materiału do tej klasy są jego właściwości promieniotwórcze. Klasyfikacja tych materiałów w obrębie klasy dokonywania jest na podstawie przepisów regulujących ich przewóz wydanych przez Międzynarodową Agencję Energii Atomowej (IAEA). Nadzór nad obrotem materiałów promieniotwórczych w Polsce sprawuje Państwowa Agencja Atomistyki.
KLASA 8 – Materiały żrące
Klasa 8 obejmuje materiały i przedmioty zawierające materiały niniejszej klasy, które wskutek działania chemicznego atakują tkankę nabłonkową skóry lub błony śluzowej, jeśli wejdą z nią
w kontakt, oraz materiały, które w razie wycieku mogą uszkodzić lub zniszczyć inne towary lub środki transportu, a także mogą powodować inne zagrożenia. Tytuł niniejszej klasy obejmuje również materiały, które tworzą żrącą ciecz tylko w obecności wody, lub które wydzielają żrące pary lub mgły wobec naturalnej wilgoci powietrza.
KLASA 9 – Różne materiały i przedmioty niebezpieczne
Klasa ta obejmuje materiały i przedmioty stwarzające różnorodne zagrożenia nieodpowiadające kryteriom klasyfikacyjnym określonym w klasie 1 do 8. Efekty działania niektórych materiałów tej klasy, w odróżnieniu od pozostałych klas, mogą wstępować po dłuższym czasie od wystąpienia narażenia.
Materiały i przedmioty klasy 9 dzielą się następująco:
- M1 Materiały, które wdychane w postaci drobnego pyłu, mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia
- M2 Materiały i przyrządy, które w razie pożaru mogą tworzyć dioksyny
- M3 Materiały wydzielające pary zapalne
- M4 Akumulatory litowe
- M5 Przedmioty ratownicze
- M6-M8 Materiały zagrażające środowisku
- M9-M10 Materiały o podwyższonej temperaturze
- M11 Inne materiały stwarzające zagrożenie podczas przewozu, ale nie odpowiadające definicjom innych klas