Futura Inżynieria – Policealna Szkoła dla Dorosłych w Lublinie

Rok: 2011/2012

Kierunek: BHP

Semestr: I i II

Przedmiot: Podstawy statystyki, ekonomiki i organizacji

Nauczyciel: Karolina Bil

Termin realizowanych zajęć: 11.12.2011r.

Słowo Ekonomia pochodzi od greckich słów „Oikos” – dom i „nomos” – prawo, oznacza więc wiedzę o prawach rządzących gospodarstwem domowym.

Ekonomia - nauka społeczna zajmująca się badaniem sposobów gospodarowania społeczeństw w warunkach nieograniczoności ludzkich potrzeb i ograniczoności czynników produkcji, służących wytwarzaniu dóbr i usług zaspokajających te potrzeby. Jest nauką zajmującą się badaniem zachowania podmiotów gospodarczych w dziedzinie wykorzystania ograniczonych środków, które mogą być w rozmaity sposób zastosowane w sferze produkcji, podziału, wymiany czy konsumpcji.

Ekonomia jest nauką badającą jak ludzie radzą sobie z rzadkością - brakiem nieograniczonej dostępności dóbr, jak rozwijają problem alokacji ograniczonych zasobów w celu zaspokojenia konkurencyjnych chęci, aby zaspokoić ich tyle ile jest w danej sytuacji możliwe.

Podstawowe problemy ekonomiczne, tworzące pewną określoną triadę fundamentalnych problemów organizacji gospodarki. Sprowadzają się one do znalezienia odpowiedzi na trzy następujące grupy pytań:
− CO, KIEDY i ILE należy produkować? - kwestia ilości i asortymentu alternatywnych dóbr i usług które należy wytworzyć, proporcji tych wytworów oraz czasu w którym ma nastąpić ich wytworzenie.
− KTO i JAK się powinien produkować dobra? - kwestia przez kogo te dobra i usługi mają zostać wytworzone, z jakich zasobów oraz za pomocą jakiej metody
− DLA KOGO mają być wytwarzane dobra i w JAKI SPOSÓB dzielone?- kwestii kto ma użytkować dobra i usługi wytworzone w danym kraju i czerpać z niego korzyści, a w ostateczności w jaki sposób mają być one podzielone między poszczególne jednostki.

Naczelnym problemem ekonomicznym stojącym przed społeczeństwem jest pogodzenie sprzeczności między nieograniczonymi potrzebami ludzkimi w zakresie dóbr i usług a ograniczonością niezbędnych do ich wytwarzania zasobów.

Rzadkość zasobów – istniejące zasoby są niewystarczające do zaspokojenia istniejących potrzeb. Rzadkość w stosunku do potrzeb jest podstawową racją bytu ekonomii, albowiem wskutek rzadkości powstaje konieczność racjonalnego, najbardziej efektywnego podziału ograniczonych zasobów między nieograniczone potrzeby. Rzadkość polega na tym, że ludzie nie mogą mieć wszystkiego , czego chcą przez cały czas.

Ponieważ potrzeby są nieograniczone, a dostępność surowców ograniczona, dlatego konieczne jest dokonywanie WYBORU . Ludzie muszą dokonywać wyboru – co i jak produkować. Ponieważ nie wszystkie potrzeby można zaspokoić w danym momencie, lub inaczej mówiąc nie jest możliwym wytworzenie tylu dóbr ażeby zaspokoić zapotrzebowanie (potencjalne) wszystkich ludzi pojawia się konieczność dokonywania wyboru tych dóbr, które decydujemy się wytwarzać i tych, z których wytwarzania rezygnujemy.

Pojęcie „potrzeby” określa „pewien uświadomiony stan braku”. Kluczowe do wystąpienia potrzeby jest uświadomienie sobie, że czegoś nam braknie, że coś bardzo chcielibyśmy mieć, niezależnie od powodu. Potrzeby stają się motywem dopiero z chwilą, kiedy dostrzegamy możliwość ich zaspokojenia dzięki własnemu działaniu, czyli przez potrzeby należy rozumieć stan napięcia, który pobudza organizm do działania. Potrzeby są siłą napędową gospodarki, gdyż chęć ich zaspokojenia nakłania ludzi do racjonalnego gospodarowania posiadanymi zasobami i podejmowania działalności gospodarczej.

Potrzeby możemy podzielić na:

1. Podstawowe (naturalne) – to potrzeby biologiczne, których zaspokojenie warunkuje egzystencję człowieka – np. jedzenie, sen, picie,

2. Wyższego rzędu – ich zaspokojenie ma wpływ na rozwój intelektualny człowieka = potrzeby kulturalne

1. Bieżące – ich zaspokojenie związane jest z bieżącą działalnością człowieka

2. Przyszłe – ich zaspokojenie zależy od właściwie zaplanowanej działalności człowieka

1. Indywidualne – dotyczą pojedynczego człowieka, a ludzie różnią się między sobą

2. Zbiorowe – wiążą się z koniecznością działania ludzi w grupach – np. potrzeba bezpieczeństwa

1. Jednorazowe – ujawniają się tylko raz w jakimś okresie, np. nowy samochód, wykształcenie

2. Powtarzalne – powtarzają się z większą lub mniejszą częstotliwością

Hierarchiczna teoria potrzeb Maslowa: w 1954 roku Abraham Maslow (amerykański psycholog) opracował teorię potrzeb, która stanowiła źródło inspiracji dla wielu innych autorów.

Maslow był przekonany, że potrzeby wyższego stopnia mogą się pojawić tylko wtedy, gdy są zaspokojone potrzeby niższego stopnia. Oprócz wymienionych pięciu potrzeb, Maslow wyróżnił również tzw. potrzeby dodatkowe. Przez potrzeby dodatkowe należy rozumieć takie, które mogą ujawniać się tylko u niektórych ludzi. Dla przykładu mogą to być potrzeby wiedzy, czy też potrzeby estetyczne.

Zachowanie człowieka według teorii potrzeb określone jest przez dwa prawa:

1. prawo homeostazy - mówi o dążeniu do równowagi potrzeb niższego rzędu. Oznacza to, że niezaspokojenie potrzeb niższego rzędu będzie naruszać ustaloną równowagę organizmu człowieka, zaś ich zaspokojenie będzie tę równowagę przywracać i stan napięcia zniknie.

2. prawo wzmocnienia – ma zastosowanie do potrzeb wyższego rzędu. Według tego prawa zaspokojenie wyższych potrzeb nie powoduje ich zaniku, lecz wręcz przeciwnie, człowiek odczuwa je jako przyjemne i będzie dążył do ich wzmocnienia.

Cechy potrzeb:

- nieograniczoność co do rodzaju – mimo zaspokojenia pewnych potrzeb cały czas pojawiają się nowe

- ograniczoność co do intensywności ich odczuwania – w miarę zaspokajania potrzeby danego rodzaju intensywność jej odczuwania maleje

- zmienność – wynika z czasu, miejsca i warunków występowania potrzeb, są one bowiem zależne od wieku człowieka czy warunków życia, więc ulegają ciągłym przeobrażeniom

- rozwojowość – to wynik postępu cywilizacyjnego, są ilościowo nieograniczone i cały czas powstają nowe

Źródła zaspokajania potrzeb:

1. Dobra – wszelkie wartości materialne, rzeczowe, potrzebne do rozwoju człowieka

2. Usługi – zespół czynności wykonywanych przez jedne podmioty gospodarcze na rzecz innych podmiotów w celu zaspokojenie ich potrzeb

Dobra:

1. Wolne – występują w nieograniczonej ilości dla każdego, nie są one wytworem ludzkiej działalności lecz przyrody, np. woda, powietrze, piasek, z reguły są dostępne nieodpłatnie

2. Rzadkie (ekonomiczne, gospodarcze) – dobra powstające w wyniku procesu produkcji, są nabywane odpłatnie. Jest ich zbyt mało aby zaspokoić potrzeby wszystkich ludzi, gdyż powstają z ograniczonych zasobów.

• Dobra konsumpcyjne – służą bezpośrednio do zaspokajania naszych potrzeb używane są zaraz po ich wyprodukowaniu

1. Trwałego użytku – nie zużywają się od razu, np. telewizor

2. Nietrwałego użytku – szybko i często używane, jednorazowego użytku, np. żywność

• Dobra produkcyjne – pośrednio zaspokajają nasze potrzeby gdyż służą do wytwarzania dóbr konsumpcyjnych. Dobra te są zużywane w procesie produkcji.

1. Jednorazowego użytku – paliwo, surowce

2. Trwałego użytku – maszyny, urządzenia

Cechy usług:

- brak możliwości tworzenia zapasów usług

- niematerialność

- jednoczesność produkcji i konsumpcji usług w czasie

- różnorodność czasu i miejsca świadczenia usług

Rodzaje usług:

1. Materialne – działalność człowieka skierowana jest na przedmiot – np. usługi szewskie, tapicerskie

2. Niematerialne – działalność człowieka skierowana jest na innych ludzi – np. usługi przewozu osób

Popyt, ilość towaru, którą nabywcy są skłonni kupić w określonym czasie przy ustalonej cenie. Przy niezmienności innych warunków rynkowych.

Prawo popytu określa stosunek pomiędzy cenami a ilością dóbr i usług, które zostałyby kupione przy danych cenach. Mówi ono, że gdy cena na dane dobro rośnie to popyt na nie spada, a gdy cena dobra maleje, to popyt na nie rośnie, przy innych czynnikach niezmienionych.

Czynniki kształtujące popyt:

• Związane z rynkiem:

• wielkość dochodów, gdy wzrasta dochód, wzrasta również popyt na dane dobro (i odwrotnie)

• cena towaru:

  • ceny substytutów,

  • ceny dóbr komplementarnych,

  • przewidywania co do kształtowania się cen w przyszłości,

  • antycypacja popytu, czyli wyprzedzanie faktycznego popytu (np. wykupywanie towaru przed zapowiedzianą podwyżką, tak jak to miało miejsce w Polsce przed 1 maja 2004r.),

•Nie związane z rynkiem (pozarynkowe):

• preferencje konsumentów:

  • gusty konsumentów,

  • upodobania i przyzwyczajenia,

• moda,

• czynniki demograficzne:

  • liczba ludności,

  • struktura wiekowa konsumentów,

  • struktura płciowa konsumentów,

  • stan cywilny,

  • poziom wykształcenia,

  • wyznanie,

• warunki geograficzne,

• warunki klimatyczne,

• pora roku,

• poziom zamożności,

• sytuacja gospodarcza,

• sytuacja polityczna.

Krzywa popytu

Cena (p)

d

Ilość dóbr (q)

Cenowa elastyczność popytu – stosunek względnej zmiany ilości pożądanego dobra, do względnej zmiany jego ceny, wyrażony współczynnikiem cenowej elastyczności popytu E_d(p).

Innymi słowy cenowa elastyczność popytu mówi o tym, o ile procent zmieni się chęć zakupu wyrażona w sztukach towaru, jeżeli cena danego towaru zmieni się o 1%.

Współczynnik cenowej elastyczności popytu

• Dla | E_d(p) | = 0 popyt doskonale nieelastyczny (popyt sztywny) zmiana ceny nie wywołuje zmiany popytu

• Dla | E_d(p) | > 0 wzrost ceny powoduje spadek wielkości popytu:

  • dla | E_d(p) | ( 0, 1 ) popyt nieelastyczny - procentowa zmiana popytu jest mniejsza niż procentowa zmiana ceny. Produkty należące do dóbr niższego rzędu

  • dla | E_d(p) | = 1 popyt proporcjonalny - procentowa zmiana popytu jest równa procentowej zmianie ceny

  • dla | E_d(p) | > 1 popyt elastyczny - procentowa zmiana popytu jest większa niż procentowa zmiana ceny

• Dla popyt doskonale elastyczny - minimalna zmiana ceny wywołuje maksymalną zmianę popytu

Mieszana elastyczność popytu - procentowa zmiana popytu na dobro (usługę) x w reakcji na procentową zmianę ceny dobra (usługi) y. Mieszana elastyczność popytu istnieje ponieważ dane dobro (usługa) uzależnione jest również od cen innych dóbr (usług). Miernikiem tej reakcji jest współczynnik mieszanej (krzyżowej) elastyczności popytu, który ma postać E_dx(py)

Mieszana (krzyżowa) elastyczność popytu jest relacją między procentową zmianą popytu na dobro (usługę) x a procentową zmianą ceny dobra (usługi) y. Mówi nam ona, o ile procent zmieni się popyt dobra (usługi) x, jeżeli ceny dobra (usługi) y zmienią się o 1%.

Współczynnik mieszanej elastyczności popytu

• mieszana elastyczność popytu odnosi się głównie do dóbr (usług), które są względem siebie substytucyjne (E_dx(py) > 0) lub komplementarne (E_dx(py) < 0),

Dobra substytucyjne to towary i usługi spełniające podobne bądź zupełnie pokrywające się funkcje. Mają podobne zastosowanie i podobne właściwości np. masło i margaryna, kredyt i pożyczenie pieniędzy od znajomego.

Dobra komplementarne to dobra, czyli towary lub usługi wzajemnie się uzupełniające, jedno dobro potrzebuje drugiego do prawidłowego działania, np. komputer i monitor, samochód i benzyna.

• jeżeli rozważamy dobra substytucyjne, to przed współczynnikiem elastyczności stawiamy znak "+" (wzrostowi ceny dobra y towarzyszy wzrost wielkości popytu na dobro x, pod warunkiem, że jego cena zostanie niezmieniona, będzie spadać lub rosnąć wolniej niż cena dobra y), zmiany popytu na dobro (usługę) x i ceny dobra (usługi) y są jednokierunkowe, (E_dx(py) > 0)

• jeżeli rozważamy dobra komplementarne, to przed współczynnikiem elastyczności stawiamy znak "-" (wzrostowi ceny dobra y towarzyszy spadek wielkości popytu na dobro x, zarówno przy założeniu niezmienności ceny jak i bez niego), zmiany popytu na dobro (usługę) x i ceny dobra (usługi) y są różnokierunkowe. (E_dx(py) < 0),

Dochodowa elastyczność popytu– reakcja popytu na zmianę dochodu, miernikiem tej reakcji jest współczynnik dochodowej elastyczności popytu, który ma postać E_d(i)

Dochodowa elastyczność popytu jest relacją między procentową zmianą popytu a procentową zmianą dochodów nabywców. Mówi nam ona, o ile procent zmieni się popyt, jeżeli dochody nabywców zmienią się o 1%.

Współczynnik dochodowej elastyczności popytu

• wartość ujemna dla dóbr podrzędnych

• wartość dodatnia dla dóbr normalnych

  • przedział [0,1] dla dóbr podstawowych

  • większy od 1 dla dóbr luksusowych

Podaż to ilość dóbr, oferowana na rynku przez producentów przy określonej cenie, przy założeniu niezmienności innych elementów charakteryzujących sytuację na rynku.

Prawo podaży – jeżeli cena danego dobra zwiększa się to jego podaż rośnie, a jeżeli cena dobra spada to podaż maleje, przy innych czynnikach niezmienionych.

Krzywa podaży - jedna z podstawowych krzywych, używanych w mikroekonomii, pokazująca dla danego dobra ile jego jednostek (Q) są skłonni wyprodukować producenci przy danej cenie (P).

Czynniki kształtujące wielkość podaży

• cena danego dobra, czyli ilość pieniędzy jaką producent otrzymuje ze sprzedaży każdej jednostki tego dobra

• ceny czynników produkcji

• technologia, czyli postęp techniczny

• ceny dóbr substytucyjnych(zamienników) i komplementarnych (uzupełniających)

• liczba producentów na danym rynku

• cele przedsiębiorstwa

• oczekiwania dotyczące zmian cen

• eksport oraz import

• wielkość rezerw

• czynniki przypadkowe, np. pogoda

• czas, jakim dysponują producenci

• interwencyjna polityka państwa, dotacje, subwencje, warunki prawne

Cenowa elastyczność podaży – stosunek procentowej zmiany wielkości podaży do procentowej zmiany ceny. Informuje o tym o ile % zmieni się podaż na dane dobro, jeżeli cena tego dobra zmieni się o 1%.

W zależności od wartości współczynnika cenowej elastyczności podaży wyróżnia się:

• ES = 0 – podaż nieelastyczna (rys. 1a) zmiana ceny nie wywołuje żadnych zmian w wielkości podaży. Podaż jakiegoś dobra lub usługi jest nieelastyczna, gdy nie może być ona łatwo i szybko zmieniona. Jest to prawdą w przypadku podaży pracy na stanowisku wymagającym długiego czasu kształcenia. (np. dzieła sztuki, bogactwa naturalne

• ES = 1 – podaż jednostkowa - procentowa zmiana wielkości podaży jest dokładnie równa % zmianie ceny.

• 0 < ES < 1 – podaż mało elastyczna - procentowa zmiana wielkości podaży jest mniejsza od procentowa zmiany ceny.

• ES > 1 – podaż elastyczna – procentowa zmiana wielkości podaży jest większa od % zmiany ceny. Podaż dobra lub usługi jest elastyczna, gdy ilość oferowanych do sprzedaży dóbr lub usług może być łatwo i szybko zmieniona. Jest to prawdą w odniesieniu do wielu dóbr przemysłowych.

• ES -> ∞ - podaż doskonale elastyczna - minimalna procentowa zmiana ceny wywołuje maksymalna procentowa zmianę wielkości podaży.

Cena to ilość pieniędzy jaką musi wydać nabywca w związku z zakupem produktu; suma pieniędzy za którą oferujący produkt przedsiębiorca gotowy jest go sprzedać. Inaczej: wartość danego towaru lub usługi wyrażona w pieniądzu.

Czynniki wpływające na poziom cen:
-oczekiwania nabywców
-istniejący na rynku popyt na produkt, dla którego ustalamy cenę
-koszty przedsiębiorstwa i koszty wytwarzania produktu
-ceny podobnych produktów zaspokajających tę samą potrzebę
-oryginalność produktu, niepowtarzalność
-wymogi formalno-prawne
-korzyści producenta

Funkcje cen:

• informacyjna: podstawa podejmowania decyzji przez producentów i konsumentów. cena wyrażając wartość wymienną różnych towarów i usług informuje o alternatywach wyboru. Konsument na podstawie porównania cen towarów i usług ocenia, jaką część rozporządzalnego dochodu może przeznaczyć na nabycie każdego z nich. Cena informuje producenta o opłacalności produkcji: zależy ona od cen czynników produkcji i cen wyrobów gotowych. Te informacje znajdują ostatecznie wyraz w strukturze popytu na środki konsumpcji i czynniki produkcji oraz w strukturze produkcji.

• kosztowa: producent ponosi koszty - ceny wyrobów gotowych informują producentów o opłacalności produkcji, a ceny czynników produkcji – o kosztach produkcji. Dążąc do maksymalizacji zysków producenci nabywają takie czynniki produkcji, których ceny umożliwiają wytwarzanie przy najniższych kosztach.

• przychodowa:– wszystkie podmioty gospodarcze, które oferują swoje produkty na rynku, uzyskują przychody ze sprzedaży. Przychody te pozwalają na zwrot poniesionych kosztów i osiągnięcie zysków. Cena, jest obok ilości sprzedawanych produktów, czynnikiem, który kształtuje wielkość przychodów przedsiębiorstwa i dostarcza środków finansowych na prowadzenie dalszej działalności

• motywacyjna: wysokość cen produktu kształtuje u producenta strukturę produkcji a u konsumenta strukturę konsumpcji. Ponadto dzięki tej funkcji możliwe jest kształtowanie pożądanych zachowań uczestników rynku. Np. jeżeli ceny surowców używanych do produkcji szklanych opakowań będą wysokie, zarówno producenci, jak i konsumenci będą zainteresowani wielokrotnym wykorzystaniem już istniejących opakowań. A to przyczynia się do poprawy stanu środowiska naturalnego.

• bilansowa: możliwość wykorzystania ceny dla równoważenia rynku. Gdy popyt przewyższa podaż, wzrost cen wpłynie na zrównoważenie rynku, w sytuacji odwrotnej do zrównoważenia rynku doprowadzi spadek cen.

Mechanizm rynkowy - proces obejmujący żywiołowe działania podmiotów na rynku, w wyniku którego dochodzi do ustalenia równowagi rynkowej, a więc samoczynnego dostosowania wielkości popytu (D) i podaży (S), poprzez odpowiednie ustalenie ceny równowagi (P).

W ujęciu procesowym, mechanizm rynkowy jest grą popytu i podaży, która prowadzi do obiektywnej wyceny poszczególnych towarów i zrównoważenia rynku, czyli zrównania się oferowanej ilości towaru z ilością pożądaną.

Jeżeli popyt na jakieś dobro przewyższa podaż, wówczas nabywcy są skłonni płacić za nie więcej. Gdy przejawiają tę skłonność na rynku, cena tego dobra rośnie. Wzrost ceny skłania natomiast producentów do zwiększenia jego produkcji, co doprowadzi w końcu do zrównania podaży z popytem.

Jeżeli w sytuacji równowagi rynkowej wystąpią okoliczności, których skutkiem będzie ograniczenie popytu na dane dobro (np. zmiana gustów konsumentów), wówczas nie wszystkie produkowane towary znajdą nabywców. Skłoni to część producentów do zmniejszenia produkcji i obniżenia ceny, celem zachęcenia części konsumentów do zakupu większych ilości towarów. Efektem będzie ustalenie się równowagi rynkowej przy niższym poziome produkcji i niższej cenie.

W teorii ekonomii funkcjonowanie mechanizmu rynkowego prowadzi do równowagi rynkowej, tj. takiej sytuacji, w której wielkość popytu zgłaszanego przez nabywców równa jest wartości podaży oferowanej przez wytwórców (dostawców). Czynnikiem mechanizmu rynkowego prowadzącym do tej równowagi jest zazwyczaj cena, której poziom wpływa na decyzje nabywców i producentów.

popyt < podaż => cena maleje => popyt wzrasta => równowaga rynkowa

Rynek na którym występuje stan równowagi jest rynkiem stabilnym. W przeciwnym wypadku mówimy o rynku niestabilnym.

Cena równowagi

Cena równowagi - cena równoważąca rynek danego dobra, przy której wielkość zapotrzebowania na dane dobro równa jest ilości oferowanego dobra, czyli popyt jest równy podąży.

Przedsiębiorstwo (lub inaczej jednostka gospodarcza) – wyodrębniona prawnie, organizacyjnie i ekonomicznie jednostka, prowadząca działalność gospodarczą. Najczęściej definiowanym celem działalności przedsiębiorstwa jest osiąganie zysku lub zaspokajanie potrzeb konsumentów. W jego skład mogą wchodzić mniej lub bardziej odrębne jednostki gospodarcze, nazywane zakładami.

Podział przedsiębiorstw

1. Ze względu na charakter działalności przedsiębiorstwa można podzielić na:

1. Przedsiębiorstwa produkcyjne

• przedsiębiorstwa wydobywcze

• przedsiębiorstwa przetwórcze

• przedsiębiorstwa obróbkowe

• przedsiębiorstwa montażowe

1. Przedsiębiorstwa świadczące usługi

• przedsiębiorstwa handlowe

• przedsiębiorstwa komunikacyjne i transportowe

• przedsiębiorstwa ubezpieczeniowe

• przedsiębiorstwa finansowe

• przedsiębiorstwa o charakterze społecznym

• inne przedsiębiorstwa usługowe

1. Ze względu na liczbę pracowników przedsiębiorstwa dzielimy na:

• mikroprzedsiębiorstwa - zatrudniające do 9 pracowników

• przedsiębiorstwa małe - zatrudniające od 10 do 49 pracowników

• przedsiębiorstwa średnie - zatrudniające od 50 do 249 pracowników

• przedsiębiorstwa duże - zatrudniające powyżej 250 pracowników

Z punktu widzenia form własności można wyróżnić:

• przedsiębiorstwa państwowe

• przedsiębiorstwa prywatne (w tym przedsiębiorstwa będące własnością pojedynczych osób jak i rodzin oraz spółki)

• przedsiębiorstwa spółdzielcze

• przedsiębiorstwa komunalne

• przedsiębiorstwa będące własnością pracowników

Formy prawne przedsiębiorstw:

- Spółka cywilna

- Spółka jawna

- Spółka komandytowa

- Spółka komandytowo-akcyjna

- Spółka partnerska

- Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

- Spółka akcyjna

- Przedsiębiorstwo państwowe

- Przedsiębiorstwo spółdzielcze

- Jednoosobowa działalność

Każde przedsiębiorstwo musi być zorganizowane. Ze względu na obszerne i wielorakie zadania realizowane przez przedsiębiorstwa konieczny jest podział pracy. Polega on na tym, iż ogół zadań dzieli się na odpowiednie części, czyli zadania cząstkowe, a te z kolei na dalsze elementy, doprowadzając do czynności elementarnych, dalej już niepodzielnych. W wyniku podziału pracy powstają określone stanowiska pracy i komórki organizacyjne. 

Stanowiskiem pracy jest odpowiednio wyposażone miejsce pracy, w którym jeden lub kilku pracowników wykonuje określone jednorodne zadania. Rozróżnia się stanowiska pracy fizycznej (stanowiska robotnicze) i stanowiska pracy umysłowej. Wśród stanowisk pracy umysłowej znajdują się stanowiska kierownicze.

Stanowiska pracy, na których wykonuje się podobne zadania, łączy się w komórki organizacyjne, którymi kierują wyznaczeni pracownicy. Komórka organizacyjna obejmuje zatem kilka stanowisk pracy wykonujących czynności jednorodne lub pokrewne. Można ją zdefiniować jako grupę lub zespół stanowisk pracy wyposażonych w odpowiednie środki, kierowany przez jednego zwierzchnika, wykonujący określone zadania, podobne pod względem rodzaju lub przedmiotu czynności.

Pomiędzy stanowiskami pracy i komórkami organizacyjnymi występują więzi organizacyjne, czyli zależności. Określają one relacje, tzn. połączenia i uzależnienia pomiędzy stanowiskami i komórkami. 

Najczęściej wyróżnia się cztery podstawowe typy więzi organizacyjnych: 

• służbowe (hierarchiczne) - więź służbowa to zależność podwładnego od przełożonego. Najważniejszą cechą tej więzi jest uprawnienie przełożonego do decydowania, co podwładny ma robić w czasie pracy, i do określania zadań, które podwładny powinien wykonać. Przełożony decyduje także o kolejności wykonywania przez podwładnych poszczególnych zadań

• funkcjonalne, których istotą jest pomaganie i doradzanie przy wykonywaniu zadań. Przełożony nie decyduje o tym, co ma robić podwładny. Rola podwładnego polega głównie na pomaganiu lub doradzaniu a nie na dysponowaniu. Jednak przełożony zachowuje uprawnieni do decyzji oraz odpowiedzialność, ma obowiązek jedynie wysłuchania rady.

• techniczne - wynikające z podziału pracy, a wyrażające się we wzajemnym uzależnieniu członków zespołu podczas realizacji wspólnego celu, 

• informacyjne – obejmują obowiązek jednostronnego albo wzajemnego informowania się o wszelkich stanach rzeczy i ich zmianach by móc sprawnie wykonywać swoje obowiązki. Należy wyjaśnić, że przez informacje rozumiemy treść zawiadomienia, przekazaną przez informatora i przyjętą do wiadomości przez informowanego. Sprzężenia tej więzi są najbardziej skomplikowane. Przebiegają „z góry na dół” i „z dołu do góry”, po liniach pionowych (sprzężenie służbowe), poziomych i skośnych. Przebiegają też w obie strony po liniach pokrywających się (lub nie) ze spiętrzeniami funkcjonalnymi i technicznymi.

Podział pracy w przedsiębiorstwie na stanowiska pracy i komórki organizacyjne jest podstawą zbudowania struktury organizacyjnej.

Struktura organizacyjna ustala stanowiska i komórki organizacyjne oraz określa ogół zależności funkcjonalnych i hierarchicznych pomiędzy nimi. Służy ona potrzebom zarządzania, ponieważ porządkuje elementy aparatu wytwórczego, umożliwia sprawne zarządzanie złożoną całością organizacyjną.

Ze względu na sposób wzajemnego powiązania stanowisk pracy i komórek organizacyjnych rozróżnia się trzy podstawowe rodzaje struktur organizacyjnych:

• liniową,

• funkcjonalną,

• sztabowo-liniową.

W strukturze liniowej na czele każdej komórki organizacyjnej stoi jeden przełożony (kierownik – dyrektor), który kieruje całą jej działalnością. Kierownik niższego szczebla organizacyjnego podlega kierownikowi szczebla wyższego. Powstaje w ten sposób linia kierowników, która w dużych jednostkach organizacyjnych może obejmować kilka szczebli. Linia ta jest zarówno drogą podejmowania decyzji, jak i przekazywania informacji. Nosi ona nazwę drogi służbowej. Droga ta służy także do kontroli realizacji zadań. Struktura liniowa stwarza jasny, logiczny i uporządkowany układ dróg komunikacyjnych.

Zaletą struktury liniowej jest pełne przestrzeganie zasady jednoosobowego kierownictwa oraz wyraźne, ścisłe rozgraniczenie zadań i odpowiedzialności. Zależność funkcjonalna pokrywa się w pełni z zależnością hierarchiczną. Przełożony jest równocześnie doradcą – specjalistą o charakterze uniwersalnym. Ujemną stroną struktury liniowej jest skupienie w rękach poszczególnych zwierzchników zbyt wielu zadań, co wymaga od nich wszechstronności, opanowania szerokiego wachlarza zagadnień dotyczących danego odcinka pracy. Struktura liniowa jest strukturą podstawową i najprostszą, a zarazem historycznie najstarszą.

W strukturze funkcjonalnej podwładni mają przełożonych służbowych (hierarchicznych) – decydujących o tym, co ma być wykonane – oraz przełożonych funkcjonalnych, wydających dyspozycje związane ze sposobem wykonywania zadań. Pracownik może mieć kilku zwierzchników, wyspecjalizowanych w określonych dziedzinach. Konstrukcja struktury funkcjonalnej opiera się na zasadzie specjalizacji pracy kierowniczej, która przejawia się przede wszystkim w fachowości podejmowania decyzji. Prowadzi to do złamania zasady jednoosobowego kierownictwa.

 

W strukturze funkcjonalnej zdarza się wydawanie przez różnych przełożonych sprzecznych poleceń, co osłabia dyscyplinę i odpowiedzialność pracowników. Ujemną stroną tej struktury jest ponadto rozbudowany aparat zarządzający. 

W strukturze sztabowo-liniowej połączono dodatnie cechy struktury liniowej i struktury funkcjonalnej. W strukturze tej na czele każdej komórki organizacyjnej stoi jeden kierownik, który kieruje całą jej działalnością. Podporządkowany jest on jednemu kierownikowi wyższego szczebla, od którego otrzymuje zadania i wobec którego odpowiada za ich wykonanie. Zasady te zostały przejęte ze struktury liniowej. Kierownik ma jednak do dyspozycji aparat pomocniczy złożony z komórek funkcjonalnych, w których zatrudnieni są odpowiedni specjaliści. Zadaniem ich jest opracowywanie i przygotowywanie materia łów, które umożliwiają kierownikowi podejmowanie odpowiednich decyzji oraz instruowanie i kontrolowanie komórek jemu podlegających. Zasady te w swej istocie zostały przyjęte ze struktury funkcjonalnej. Komórki te nie mają jednak prawa wydawania poleceń. W praktyce do wad tej struktury należy rozbudowanie aparatu funkcjonalnego.