1.Właściwości izolacyjne tkanin zależą od:
a )ilości i wielkości porów, im więcej porów i im one są większe
tym właściwości izolacyjne tkanin rosną;
b) ilości i wielkości porów, im więcej porów i im one są mniejsze
tym właściwości izolacyjne tkanin rosną;
c) zależą tylko od wielkości;
d) zależą tylko od ilości porów.
2. Strefa polisaprobowa w wodach zanieczyszczonych wyróżnia się:
przewagą procesów beztlenowych
b) intensywnymi procesami mineralizacji i utleniania
c) nie większą niż 10 liczbą bakterii w 1 ml wody
d) występowaniem tylko katarobów
3 . Niebezpieczne dla siatkówki oka są:
a) promienie podczerwone o falach długich ponad 2µ,
b) promienie podczerwone o falach krótkich od 0,7µ do 1,15µ,
c) oba rodzaje promieniowania podczerwonego,
d) promieniowanie podczerwone nie daje żadnych skutków ubocznych siatkówce, bowiem jest pochłaniane przez przedni odcinek oka
4. Obrona organizmu przed przegrzaniem uruchamiana jest na drodze:
a) pobudzenie receptorów w skórze, błonach śluzowych uaktywnia
ośrodek termoregulacji;
b) pobudzenie receptorów w naczyniach mózgowych uaktywnia
ośrodek utraty ciepła;
c) pobudzenie receptorów w skórze, błonie śluzowej aktywuje
ośrodek utrzymujący ciepło;
d) pobudzenie receptorów termicznych wzmaga termogenezę
drżeniową.
5. Natężenie akustyczne to:
a) ilość energii przenoszonej przez pow. 1m2 ustawionej prostopadle
do kierunku rozchodzenia się fal w ciągu 1 sekundy;
b) wzrost ciśnienia atmosferycznego przy rozchodzeniu się
fal akustycznych;
c) ilość drgań źródła dźwięku przypadająca na jednostkę powierzchni;
d) energia przenoszona przez powierzchnię1 cm2 ustawioną prostopadle
do kierunku rozchodzenia się fal w ciągu 1 sekundy.
6. Ilość ciepła trac onego na drodze utraty czynnej zależy od:
a) temperatury otoczenia;
b) wilgotności powietrza, przy 100% wilgot. pot się nie wydziela;
c) wilgotności powietrza, przy 100% wilgot. pot nie paruje;
d) odpowiedz a i c.
7. Człowiek dorosły w stanie spoczynku wydycha:
a) kilkanaście litrów CO2 na dobę,
b) około 23 – CO2 na dobę,
c) ponad CO2 na dobę,
d) żadna odpowiedź nie jest prawidłowa
8. Białka pokrywają dzienne zapotrzebowanie kaloryczne w ilości:
a) 10 – 15 %,
b) 15 – 20 %,
c) 20 – 25 %,
d) 25 – 30 %.
9. Osłonka białkowa tworząca ciałko z ziarna pyłu jest
charakterystyczna dla:
a) krzemicy,
b) azbestozy,
c) pneumopatii,
d) wszystkich wymienionych w a, b, c jednostek chorobowych
10. Pas komfortu w skali temperatur efektywnych dla osób ubranych wynosi:
a) 19 – 28 0TE,
b) 19 – 28 ,
c) 17 – 22 0TE,
d) 17 – 22 .
11. Jakościowy wskaźnik wchłaniania to:
a) stwierdzenie związku toksycznego w płynach ustrojowych,
b) porównanie ilości trucizny lub jej metabolitów u różnych osób,
c) obliczenie ilości wchłoniętej trucizny na podstawie oznaczeń
w materiale biologicznym,
d) ustalenie zależności między stężeniem trucizny w środowisku
a ilościami metabolitów wydalanych
12. Największą wrażliwość wykazuje oko ludzkie na promieniowanie o długości;
a) 400 nm, barwa fioletowa;
b) 450 nm, barwa niebiesko – zielona;
c) 550 nm, barwa żółto – zielona;
d) 700 nm, barwa czerwona.
13. Przesunięcie pH wody w kierunku zasadowym powodowane jest
a) obecnością kwaśnych węglanów Ca, Mg,
b) obecnością kwaśnych węglanów Na, K
c) obecnością CO2 w wodzie
d) a i b są prawdziwe
14. W Polsce zabrania się barwienia:
a) herbaty, kakao, kawy i przypraw korzennych
b) miodu pszczelego
c) czekolady i mas czekoladowych oraz mięsa i przetworów mięsnych
d) wszystkie powyższe są prawdziwe.
15. Gluten to:
a) białko typowe dla wszystkich zbóż,
b) mieszanina globulin i glutelin,
c) rodzaj białka podnoszący własności piekarnicze mąki,
d) wszystkie odpowiedzi są nieprawidłowe.
16. . Największą czułość wykazuje ucho ludzkie przy częstotliwościach:
a) 16 - 1.000 Hz:
1.000 - 5.000 Hz;
10.000 – 15.000 Hz;
15.000 – 20.000 Hz.
17. Właściwości odżywcze zbóż najlepiej są scharakteryzowane w pkt.:
a) dobre źródło węglowodanów, białko niepełnowartościowe, ubogie w wapń, bogate w witaminy A i D,
b) dobre źródło węglowodanów, białko pełnowartościowe, ubogie w wapń, dostarczają witaminy z grupy B,
c) dobre źródło węglowodanów, białko niepełnowartościowe, ubogie w wapń, dostarczają witaminy z grupy B,
d) dobre źródło węglowodanów, białko niepełnowartościowe, bogate w wapń, dostarczają witaminy A i D.
18. Mleko kobiece jest uboższe od mleka krowiego w następujące
aminokwasy:
a) lizynę, leucynę,
b) cystynę, leucynę,
c) tryptofan, lizynę,
d) cystynę, tryptofan.
45. Temperatura efektywna
a) jest miarą odczucia cieplnego człowieka w danym konkretnym układzie temperatury, wilgotności i ruchu powietrza
b) to punkt neutralny
c) to komfort cieplny
d A, B, C są prawdziwe
46. Przyczyna choroby Minamata to
zatrucie aniliną
zatrucie dwumetylortecią
zatrucie jodem
zatrucie polichlorodibenzodioksynami.
47. Trójhalogenometany
są związkami rakotwórczymi
powstają wskutek chlorowania wody nie oczyszczonej z zanieczyszczeń biologicznych
a i b są fałszywe
a i b są prawdziwe.
48. Najmniejsza dawka substancji, która wywołuje pierwsze spostrzegalne efekty toksyczne to:
a) dawka lecznicza
b) dawka progowa
c) dawka terapeutyczna
LD 50
49. Delirium kokainowe to:
a) delirium z przedwakowania
b) objaw encefalopatii Wernickego
c) objaw psychozy Korsakowa
d)objaw odstawienny
50. Współczynnik świetlny jest to:
a) stosunek ilości promieni odbitych od danej powierzchni do ilości
promieni na nią padających;
b) stosunek geometryczny powierzchni oszklonej okien, przyjętej za
jednostkę do powierzchni podłogi;
c) strumień światła o sile 1 lumena;
d) wielkość natężenia oświetlenia miejsca pracy światłem okiennym
w pomieszczeniu.
38. Bieluń dziędzierzawa (Datura stramonium) zawiera substancje toksyczną:
a) amanitynę
b) falloidynę
c) atropinę
d)nikotynę.
39. Jodek potasu jest dodawany w celu zapobiegania rozwojowi wola endemicznego do:
a)konserw rybnych
b) przetworów z owoców morza
c) soli kuchennej
d) saletry
40. Czynna utrata ciepła to:
a) promieniowanie
b) przewodzenie przez obiekty
c) przewodzenie przez powietrze
d) parowanie potu
41. Wilgotność bezwzględna to:
a) aktualna zawartość pary wodnej w m3 powietrza,
b) stan nasycenia powietrza parą wodną możliwy w danej temperaturze
c) stosunek wilgotności względnej do maksymalnej,
d) ilość pary wodnej, która może pochłaniać powietrza dochodząc
do stanu pełnego wysycenia.
42. Twardość wody:
a) ogólna to twardość wody surowej
b) stała to twardość wody przegotowanej
c) przemijająca to różnica między twardością ogólna a stałą
d)wszystkie powyższe są prawdziwe.
43. Co to jest jaskrawość:
a) ilość energii świetlnej wysyłana w ciągu 1 sekundy;
b) stosunek wartości promieniowania świetlnego do powierzchni, na którą
strumień pada;
c) ciało wytwarzające energię promienistą;
d) żadna odpowiedź nie jest prawidłowa.
44. BMI = 42 oznacza:
a) niedowagę
b) prawidłową masę ciała
c) otyłość androidalną
d) ciężka otyłość (IIIº).
tłuszczu dostarcza
4 kcal
5kcal
7kcal
d) 9kcal.
20. Zbyt długie karmienie niemowląt wyłącznie mlekiem może
spowodować:
a) biegunki,
b) odwodnienie,
c) niedokrwistość,
d) wszystkie odpowiedzi są prawidłowe.
21. Następstwem działania drgań o większych częstotliwościach
(powyżej 30-35 Hz) jest przede wszystkim:
a) uszkodzenie nadgarstka;
b) zmiany w torebkach stawowych;
c) nerwica naczynioworuchowa;
d) b i c są prawidłowe.
22. Tłuszczowce to:
a) związki organiczne występujące tylko w tkankach zwierzęcych,
b) glicerol,
c) kwasy tłuszczowe,
d) żadna odpowiedź nie jest prawidłowa
23. Czas powrotu temperatury powierzchni skóry do poziomu wyjściowego
po wcześniejszym ochłodzeniu zależy od:
a) czasu ochładzania, nie zależy od temperatury kąpieli;
b) siły bodźca, im bodziec silniejszy tym czas powrotu krótszy;
c) czasu ochładzania i siły bodźca, im kąpiel cieplejsza (np.15oC)
tym czas powrotu krótszy;
d) zależy tylko od czasu ochładzania.
24. Brak tryptofanu jest charakterystyczny dla:
a) miogenu,
b) miozyny,
c) elastyny,
d) b i c są prawdziwe.
25. Racja pokarmowa typu A :
a) to racja docelowa, o najwyższym koszcie
b) zawiera największą ilość składników odżywczych
c) zawiera sery , wysokogatunkowe mięsa i wędliny, owoce i warzywa
d) to racja warunkowo dostateczna, nie może być stosowana w żywieniu kobiet ciężarnych i karmiących
26. Histydyna to aminokwas:
a) egzogenny,
b) endogenny,
c) względnie egzogenny w okresie szybkiego wzrostu,
d) względnie egzogenny, syntetyzowany z CO2 i NH3.
27. Tkaniny z włókien roślinnych charakteryzuje:
a) mała odporność na wysokie temperatury;
b) łatwe wchłanianie wody i szybkie jej parowanie;
c) łatwe wchłanianie trujących gazów;
d) złe przewodnictwo cieplne.
28. Chlorofil zawarty w roślinach zielonych w diecie człowieka jest przede wszystkim źródłem:
a) P,
b) S,
c) Mg,
d) Ca.
29. Utlenialność wody określa ilość:
a) CO2 - rozpuszczonego w H2O
b) związków organicznych zanieczyszczających wodę
c) roślin dokonujących fotosyntezy
d) substancji uzyskanych na drodze mineralizacji
30. Chorzy na fenyloketonurię:
a) powinni słodzić potrawy tylko aspartamem
b) nie powinni słodzić potraw aspartamem
c) nie powinni słodzić potraw cukrem
d) żadne z powyższych nie jest prawdziwe.
31. Solanina jest naturalna substancją toksyczną obecną w :
a) kiełkujących fasolkach
b) kiełkujących cebulach
c) kiełkujących ziemniakach
d) kiełkujących rzeżuchach
Amygdalina jest substancją:
a) toksyczną
b) naturalną
c) cyjanogenną, obecną w gorzkich migdałach
d) wszystkie powyższe są prawdziwe.
33. Zaznacz odpowiedź fałszywą. Toksykomania opiumowa prowadzi do:
a) zwężenia źrenic
b) nadkwasoty żołądka
c) zaparcia stolca
d) podwyższenia popędu płciowego
34. Substancjami, które zapobiegają jełczeniu tłuszczów są:
a) stabilizatory
b) przeciwutleniacze
c) emulgatory
d) substancje zapachowe
alkoholu etylowego dostarcza
4 kcal
5kcal
7kcal
9kcal.
36. Gotowanie mleka:
a) niszczy jedynie drobnoustroje obecne w mleku, nie wpływając na inne jego własności,
b) zmienia smak ze względu na przemianę związków azotowych,
c) zmienia zapach ze względu na przemianę lecytyny,
d) b i c są prawidłowe.
37. Do Izby Przyjęć trafił pacjent z zaburzeniami mowy, bólem i zawrotami głowy, drętwieniem warg, języka, twarzy i palców oraz ogólnym osłabieniem mięśni. Według relacji rodziny tego dnia spożył po raz pierwszy w życiu posiłek z dużą ilością krewetek i ostryg w restauracji. Najbardziej prawdopodobne jest zatrucie
a) saksytoksyną
b) kwasem szczawiowym
c) awidyną
d) tyraminą
T E S T E G Z A M I N A C Y J N Y
ODPOWIEDZI - WERSJA IB
1. B 16. B
3. B
4. B 19. D
5. D
6. D
7. D 22. D
23. B
9. B
25. D
27. B
13. D
14. D 29. B
30. B
32. D
33. D
34. B
36. D
40. D
42. D
43. D
44. D
46. B
47. D
48. B
50. B
.1. Największą wrażliwość wykazuje ucho ludzkie na:
a) natężenie akustyczne;
b) ciśnienie akustyczne;
c) częstotliwość;
d) intensywność dźwięku.
2. Współczynnik oświetlenia jest to:
a) oznaczenie procentowe stosunku jasności oświetlenia wewnątrz
pomieszczenia do oświetlenia na zewnątrz budynku;
b) ilość światła w Lx padająca na stanowisko pracy;
c) stosunek oświetlenia na zewnątrz budynku do oświetlenia miejsca pracy;
d) ilość energii świetlnej wysyłana przez źródło światła w ciągu 1 sekundy.
3. Mechanizm obrony przed przegrzaniem polega na:
a) ośrodek naczynioruchowy rozszerza wszystkie naczynia, spada
częstotliwość akcji serca;
b) ośrodek naczynioruchowy rozszerza naczynia skórne, kurczy naczynia
narządów wewnętrznych, rośnie częstotliwość akcji serca;
c) ośrodek naczynioruchowy rozszerza naczynia skórne, maleje
ukrwienie narządów wew. i hamowana jest akcja serca;
d) ośrodek naczynoruchowy kurczy wszystkie naczynia, hamowana jest
akcja serca.
4. Twardość przemijająca wody to:
a) twardość węglanowa
b) twardość wody niwelowana przez gotowanie
c) różna między twardością ogólną a twardością wywołaną przez
inne niż węglany związki Ca i Mg
d) wszystkie odpowiedzi są prawidłowe
5. Niedosyt fizyczny to:
a) aktualna zawartość pary wodnej w m3 powietrza
b) stan nasycenia parą wodną możliwy w danej temperaturze
c)stosunek wilgotności względnej do bezwzględnej
d)różnica między wilgotnością maksymalną a bezwzględną wyrażona w g/m3 lub mmHg.
6. Mleko kobiece różni od krowiego:
a) mniejsza zawartość białek, w tym mniejsza zawartość % kazeiny, mniejsza zawartość % albumin i globulin,
b) większa zawartość białek ogółem,
c) mniejsza zawartość białek, w tym mniejsza zawartość % kazeiny, większa zawartość % albumin i globulin,
d) mniejsza zawartość białek, w tym większa zawartość % kazeiny i mniejsza zawartość % albumin i globulin.
7. Zaznacz zdanie prawdziwe. Kasza manna to
a) produkt bezglutenowy
b) produkt bogaty w kwasy tłuszczowe omega-3 nienasycone
c) produkt z wyboru w żywieniu dzieci przed ukończeniem pierwszego roku życia
d) produkt wysokoglutenowy
8. 1 Luks to:
a) jaskrawość oświetlenia powierzchni 1m2 strumieniem
równym 1 lumenowi;
b) ilość energii świetlnej wypromieniowanej przez źródło światła
w jednostce kąta bryłowego;
c) światłość powierzchni płaszczyzny wysyłającej światło o mocy
1 kandeli z 1cm2;
d) żadna odpowiedź nie jest prawidłowa.
9. Racja pokarmowa D to
a) racja ledwo wystarczająca
b) racja dostateczna
c) racja pełnowartościowa
d) racja docelowa
10. Kąt padania jest to:
a) stosunek wysokości okna do odległości miejsca pracy od okna;
b) kąt utworzony przez dwie proste wychodzące z miejsca pracy,
pierwsza przechodzi przez górną, druga przez dolną krawędź okna;
c) stosunek odległości miejsca pracy od okna do promieni padających;
d) kąt zawarty między płaszczyzną pracy a promieniem odbitym.
11. Dwusiarczek węgla uszkadza przede wszystkim:
a) wilgotne błony śluzowe,
b) rogówkę i spojówkę,
c) układ nerwowy,
d) wszystkie odpowiedzi są prawidłowe
12. Hałas to:
a)dźwięk harmoniczny
b) wszelki dźwięk przeszkadzający
c)natężenie dźwięku odpowiadające progowi słyszalności
d) próg bólu
13. Właściwości izolacyjne tkanin to:
a) ochrona ustroju przed utratą ciepła;
b) wynikają z mniejszego przewodnictwa włókien tkaniny niż powietrza;
c) a i b prawidłowe;
d) żadna odpowiedź nie jest prawdziwa.
14 Odkażającym czynnikiem dymu, wykorzystywanym w procesie wędzenia jest:
a) aldehyd mrówkowy,
b) fenol i krezol,
c) kwas octowy,
d) wszystkie powyższe
15. Do ochrony ustroju przed przegrzaniem najlepiej nadają się:
a) tkaniny bawełniane;
b) tkaniny wełniane;
c) tkaniny z włókien sztucznych;
d) odpowiedzi a i c są prawidłowe
.
16.Chemicznymi wskaźnikami biologicznego zanieczyszczenia wody są
a) fenole, fosforany
b) siarczki, chlorki, azotany
c) wodorotlenki, siarczany
d) amoniak, azotyny, azotany
17. Starcze osłabienie słuchu dotyczy
a)niskich częstotliwości
b) wysokich częstotliwości
c) wszystkich częstotliwości
d) jest osobniczo zmienne
18. W warunkach 37oC w otoczeniu człowiek:
a) oddaje ciepło na drodze utraty biernej;
b) oddaje ciepło na drodze unoszenia;
c) oddaje ciepło na drodze utraty czynnej;
d) parowanie potu ze skóry jest nie możliwe, organizm nie może bronić
się przed przegrzaniem.
45. Delirium alkoholowe to:
a)delirium z przedwakowania
b) objaw encefalopatii Wernickego
c) objaw psychozy Korsakowa
d) objaw odstawienny
46. Atropina występuje w:
a) wilczej jagodzie ( Atropa belladonna)
b) lulku czarnym ( Hyosciamus niger)
c) bieluniu dziędzierzawie( Datura stramonium)
d) a, b i c są prawdziwe.
47. 1 gram węglowodanów dostarcza
a) 4 kcal
b) 5,5 kcal
c) 7 kcal
d) 9 kcal
.
48. 1 gram alkoholu dostarcza
a) 4 kcal
b) 5,5 kcal
c) 7 kcal
d) 9 kcal
49. Upojenie głębinowe powodowane jest:
a) wzrastającym stężeniem N2 nasycającym tkankę nerwową,
b) tworzeniem pęcherzyków azotowych,
c) mikrozatorami wywołanymi przez gazy,
d) żadna odpowiedź nie jest prawidłowa
50. Do mierzenia ruchu powietrza w pomieszczeniu zamkniętym
używa się:
a) anenometrów,
b) katatermometru Hilla,
c) higrometrów,
d) aktynometrów.
38. Najbardziej kalorycznym produktem wśród niżej wymienionych jest:
a) 100g cielęciny,
b) 100g wieprzowiny,
c) 100g dorsza,
d)100g węgorza.
39. Odzież ochronna:
a) stosowana jest w przeciętnych warunkach pracy;
b) uniwersalnie chroni przed czynnikami szkodliwymi;
c) chroni przed czynnikami o największym zagrożeniu dla zdrowia;
d) a i b są prawdziwe
40. Mięso jest produktem:
a) słabo alkalizującym, prawie obojętnym,
b) mocno alkalizującym,
c) słabo zakwaszającym, prawie obojętnym,
d) silnie zakwaszającym.
41. Odległe skutki biologiczne działania trucizn to wszystkie poniższe z wyjątkiem:
a) rakotwórcze
b) mutagenne
c) uzależniające
d) antykoncepcyjne
42. W prawidłowej racji dziennej najmniejszy procent pokrycia kalorycznego powinien być zabezpieczony przez:
a) węglowodany,
b) tłuszcze,
c) białka
d) zapotrzebowanie kaloryczne dzielone jest równo między trzy wymienione wyżej grupy produktów.
43. Hipowitaminoza vit. A objawia się:
a) metaplazją bł. śl. układu oddechowego, zapaleniem wielonerwowym, kurzą ślepotą,
b) językiem geograficznym, nadmiernym rogowaceniem naskórka,
c) upośledzeniem widzenia, parakeratozą,
d) zajadami.
44. Grupy nitrowe i nitrozowe
a) zwiększają toksyczność związków nadając im silne właściwości methemoglobinotwórcze
b) zwiększają toksyczność związków nadając im silne właściwości drażniące
c) zwiększają toksyczność związków nadając im silne właściwości alkalizujące
d) zmniejszają toksyczność związków nadając im silne właściwości zakwaszające
19. Pot to płyn:
a) o ciężarze wł. 1.002, lekko kwaśnym pH, zaw. ok. 2% NaCl;
b) o ciężarze wł. 1.200, lekko alkalicznym pH, zaw. ok. 2% NaCl;
c) o ciężarze wł. 1.002, lekko kwaśnym pH, zaw. ok. 0,2% NaCl;
d) o ciężarze wł. 1.200, lekko kwaśnym pH, zaw. ok. 0,2% NaCl.
20. Zaznacz odpowiedź fałszywą. Fawizm to
toksyczność owoców morza
toksyczność bobu
niedokrwistość hemolityczna wywoływana przez niektóre pokarmy i leki u osób z niedoborem dehydrogenazy gukozo-6-fosforanowej w erytrocytach
choroba genetycznie uwarunkowana występująca najczęściej u mężczyzn pochodzących z okolic basenu morza Śródziemnego.
21. Pyły o wielkości poniżej 0,1µ:
a) opadają wg. prawa Newtona ruchem jednostajnie przyśpieszonym
b) opadają wg prawa Stockesa ruchem jednostajnym,
c) nie opadają, wykonują tylko niewielkie ruchy tzw. ruchy Browna,
d) żadna odpowiedź nie jest prawidłowa
22. Reakcje syntezy w biotransformacji trucizny polegają na:
a) utlenianiu
b) hydrolizie
c) sprzęganiu np. z aminokwasami
d) żadna odpowiedź nie jest prawidłowa
23. W hipotermii łagodnej
a) temperatura ciała obniża się do 32,5-35ºC
b) brak dreszczy
c) występuje splatanie, dezorientacja i zaburzenia mowy
d) układ termoregulacji już nie działa
24. Konserwanty są dodawane do żywności w celu:
przedłużenia przydatności do spożycia
zahamowania wzrostu bakterii i grzybów
poprawy cech organoleptycznych
a i b są prawdziwe, c jest fałszywe.
25. WW (wymiennik węglowodanowy) to
a) odpowiednik bochenka chleba pszennego
b) jest stosowany do planowania jadłospisów dla diabetyków
c) odpowiednik kromki chleba pszennego o masie 25g
d) b i c są prawdziwe.
26. Dziecko 8- letnie powinno spożywać w ciągu doby
a) 8 g błonnika
b) 10g błonnika
c) 13 g błonnika
d) 25 g błonnika
27.Aflatoksyna
a) jest toksyną , która spowodowała chorobę Minanmata
b) silnie uszkadza nerki
c) powoduje pierwotne nowotwory wątroby
d)ulega w organizmie przemianie do dwumetylortęci.
28. Promieniowanie słoneczne
a) obciąża termoregulację ustroju aż do wydzielania potu
b) powoduje przekrwienie skóry
c) może wywoływać rumień i być przyczyną udaru słonecznego
d) A,B, C są prawdziwe
29. Mąka razowa:
a) otrzymana jest z przemiału wysokiego,
b) zawiera mniej skrobi i błonnika niż mąka biała,
c) zawiera więcej soli mineralnych i witamin,
d) odpowiedzi a i c są prawidłowe.
30. Wyczerpanie cieplne:
a) jest skutkiem działania promieni słonecznych na czaszkę
b) występuje przy pracy w gorącym środowisku u świeżo zatrudnionych
c) jest skutkiem długotrwałego podawania elektrolitów pozajelitowo osobie ze skurczami cieplnymi
d) a,b i c są prawdziwe
31 Pasożytem zwierzęcym typowym dla wieprzowiny jest:
a) laseczka jadu kiełbasianego
b) motylica wątrobowa,
c) włosień kręty,
d) tasiemiec nieuzbrojony
32. Średnia roczna temperatura w Polsce wynosi:
a) +7do +8ºC
b) +10do +14ºC
c) +2 do +5ºC
d) jest to niemożliwe do ustalenia
33. Do przegrzania ustroju może doprowadzić hałas o intensywności ok.:
a) 90 dB;
b) 130 dB;
c) 140 dB;
d) 160 dB.
34. Indeks coli to:
a) liczba pałeczek E. coli w 1 litrze wody badanej
b) najmniejsza objętość wody w której można wykryć 1 pałeczkę E. coli
c) im jest wyższy tym woda jest lepsza
d) a i c są prawdziwe
35 Kaszę jaglaną otrzymuje się z:
a) prosa,
b) gryki,
c) pszenicy,
d) jęczmienia.
36. Zawartość białka w mięsie wynosi:
a) 5 %,
b) 7 - 9 %,
c) 10 - 20 %,
d) 30 %.
37. Następstwem działania drgań o małych częstotliwościach
( mniejszych niż 30 Hz) jest przede wszystkim:
a) zaburzenie czucia bólu, temperatury, dotyku;
b)ogniska martwicze w ścianach tętnic i blednięcie palców przy
ochłodzeniu;
c) zmiany w kościach, stawach, ścięgnach;
d) a i b są prawidłowe.
T E S T E G Z A M I N A C Y J N Y
ODPOWIEDZI - WERSJA IIB
1. C 16. D
2. A 17. B
3. B 18. C
4. D 19. C
5. D 20. A
6. C 21. C
7. D 22. C
8. D 23. A
9. D 24. D
10. B 25. D
11. C 26. C
12. B 27. C
13. A 28. D
14. D 29. C
15. B 30. B
31. C 32 .A
33. D 34. A
35. A
36. C
37. C
38. B
39. C
40. D
41. C
42. C
43. C
44. A
45.D
46.D
47. A
48. C
49. A
50. B
1. Niedosyt fizyczny to:
a) różnica między wilgotnością maksymalną a względną,
b) różnica między wilgotnością maksymalną a bezwzględną,
c) różnica między wilgotnością bezwzględną a maksymalną,
d) stosunek wilgotności bezwzględnej do maksymalnej.
2. Upojenie głębinowe powodowane jest:
a) wzrastającym stężeniem N2 nasycającym tkankę nerwową,
b) tworzeniem pęcherzyków azotowych,
c) mikrozatorami wywołanymi przez gazy,
d) żadna odpowiedź nie jest prawidłowa.
3. Przeciwwskazaniem do pracy przy wibracjach nie jest:
a) wiek poniżej 18 lat;
b) choroba nadciśnieniowa;
c) obecność zmian barwnikowych na skórze;
d) sklerodermia.
4.Efektem termoregulacji chemicznej nie jest:
a) praca mięśni szkieletowych;
b)działanie hormonów tarczycy;
c) wydzielanie potu z gruczołów potowych;
d) wzrost podstawowej przemiany materii.
5. Norma Pettenkofera określa:
maksymalne dopuszczalne stężenie tlenku węgla w pomieszczeniach
minimalne dopuszczalne stężenie dwutlenku węgla w pomieszczeniach
minimalne dopuszczalne stężenie tlenku węgla w pomieszczeniach
maksymalne dopuszczalne stężenie dwutlenku węgla w pomieszczeniach
6. Wskaźnik oświetlenia naturalnego jest to:
a) stosunek natężenia oświetlenia naturalnego wewnątrz
pomieszczenia do natężenia oświetlenia na zewnątrz budynku;
b) ilość światła padająca na daną powierzchnię wyrażona w luxach;
c) stosunek oświetlenia na zewnątrz budynku do oświetlenia miejsca pracy;
d) ilość energii świetlnej wysyłana przez źródło światła w ciągu 1 sekundy.
7. Uszkodzenie słuch spowodowane hałasem charakteryzuje:
a) osłabienie percepcji przy częstotliwościach powyżej 8000 Hz;
b) niska częstość występowania jako choroby zawodowej;
c) osłabienie bądź całkowite zniesienie percepcji przy częstotliwości
poniżej 3000 Hz;
d) osłabienie bądź całkowite zniesienie percepcji przy częstotliwości 4000
Hz.
8. Kąt padania jest to:
a) stosunek wysokości okna do odległości miejsca pracy od okna;
b) kąt utworzony przez dwie proste wychodzące z miejsca pracy,
pierwsza przechodzi przez górną, druga przez dolną krawędź okna;
c) stosunek odległości miejsca pracy od okna do promieni padających;
d) kąt zawarty między płaszczyzną pracy a promieniem odbitym.
9. Bakterie, których obecność wskazuje na zanieczyszczenie wody fekaliami to:
Escherichia coli
Streptoccocus fecalis
Campylobacter jejuni
Wszystkie powyższe
10. Etapy karcynogenezy to wszystkie z wyjątkiem:
Inicjacja
Prokreacja
Promocja
Progresja
11. Długość fali promieniowania ultafioletowego mieści się w granicach:
a) 380 780nm;
b) 1pm-10nmi;
c) 10-400nm;
d) 760-150000nm.
12. W warunkach 37oC w otoczeniu człowiek:
a) oddaje ciepło na drodze utraty biernej;
b) oddaje ciepło na drodze unoszenia;
c) oddaje ciepło na drodze utraty czynnej;
d) parowanie potu ze skóry jest nie możliwe, organizm nie może bronić
się przed przegrzaniem.
13. Idiosynkrazja to:
obniżenie wrażliwości organizmu w stosunku do danej trucizny w wyniku przenikania do organizmu trucizny w małych dawkach
wzmożona indywidualna wrażliwość na działanie niektórych trucizn
przyzwyczajenie i przystosowanie organizmu do trucizny
zmniejszone wchłanianie trucizny z przewodu pokarmowego
14. Pot to płyn:
a) o ciężarze wł. 1.002, lekko kwaśnym pH, zaw. ok. 2% NaCl;
b) o ciężarze wł. 1.200, lekko alkalicznym pH, zaw. ok. 2% NaCl;
c) o ciężarze wł. 1.002, lekko kwaśnym pH, zaw. ok. 0,2% NaCl;
d) o ciężarze wł. 1.200, lekko kwaśnym pH, zaw. ok. 0,2% NaCl.
15. Przewlekłe zatrucie związkami fluoru nie powoduje:
zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej
zwapnienie więzadeł i przyczepów mięśniowych
niewydolności krążenia w wyniku zwiększenia łożyska naczyniowego;
niedokrwistości
16. Pyły o wielkości poniżej 0,1µ:
a) opadają wg. prawa Newtona ruchem jednostajnie przyśpieszonym
b) opadają wg prawa Stockesa ruchem jednostajnym,
c) nie opadają, wykonują tylko niewielkie ruchy tzw. ruchy Browna,
d) żadna odpowiedź nie jest prawidłowa
17. Reakcje syntezy w biotransformacji trucizny polegają na:
a) utlenianiu
b) hydrolizie
c) sprzęganiu np. z aminokwasami
d) żadna odpowiedź nie jest prawidłowa
18. Strefa mezosaprobowa w wodach zanieczyszczonych wyróżnia się:
a) przewagą procesów beztlenowej fermentacji i gnicia;
b) liczbą bakterii powyżej miliona w 1ml wody;
c) występowaniem tylko katarobów
d) intensywnymi procesami mineralizacji i utleniania.
45. W hipotermii łagodnej
a) temperatura ciała obniża się do 32,5-35ºC
b) brak dreszczy
c) występuje splatanie, dezorientacja i zaburzenia mowy
d) układ termoregulacji już nie działa
46. Ozon w niskich warstwach atmosfery:
a) jest wytwarzany z prekursorów w wyniku oddziaływania
promieniowania słonecznego;
b) przy dużych stężeniach wpływa niekorzystnie na zdrowie ludzi;
c) jako silny utleniacz powoduje korozję materiałów i urządzeń;
d) wszystkie odpowiedzi są prawdziwe.
47. NDS to:
a)nietoksyczna dawka substancji;
b) najwyższe dopuszczalne stężenie substancji toksycznej;
c)najniższe dopuszczalne stężenie substancji toksycznej;
d) nietoksyczna dawka substancji szkodliwej
48. Pneumokoniozy to:
odczyny tkanki płucnej niecharakterystyczne dla danego pyłu
wywołującego je
pylice rzeczywiste płuc, jak krzemica, azbestoza, pylica górników
kopalń węgla
infekcje górnych dróg oddechowych
infekcje dolnych dróg oddechowych
49. Zaznacz odpowiedź fałszywą. Fawizm to
toksyczność owoców morza
toksyczność bobu
niedokrwistość hemolityczna wywoływana przez niektóre pokarmy i leki u osób z niedoborem dehydrogenazy gukozo-6-fosforanowej w erytrocytach
choroba genetycznie uwarunkowana występująca najczęściej u mężczyzn pochodzących z okolic basenu morza Śródziemnego.
50. Konserwanty są dodawane do żywności w celu:
przedłużenia przydatności do spożycia
zahamowania wzrostu bakterii i grzybów
poprawy cech organoleptycznych
a i b są prawdziwe, c jest fałszywe.
38. WW (wymiennik węglowodanowy) to
a) odpowiednik bochenka chleba pszennego
b) jest stosowany do planowania jadłospisów dla diabetyków
c) odpowiednik kromki chleba pszennego o masie 25g
d) b i c są prawdziwe.
39. Racja pokarmowa D to
a) racja ledwo wystarczająca
b) racja dostateczna
c) racja pełnowartościowa
d) racja docelowa
40. Do sztucznych srodków słodzących nie należy:
a) sacharyna;
b) aspartam;
c) cyklaminiany;
d) butylhydroksyanizol.
41. Nadmierna podaż cukrów prowadzi do:
a) podwyższenia poziomu homocysteiny w surowicy;
b) hamowania uwalniania metioniny podczas hydrolizy białka;
c) zwiększonego wydzielania soku żołądkowego;
d) wszystkie są prawdziwe.
42. Promieniowanie słoneczne
a) obciąża termoregulację ustroju aż do wydzielania potu
b) powoduje przekrwienie skóry
c) może wywoływać rumień i być przyczyną udaru słonecznego
d) A,B, C są prawdziwe
43. Składniki mineralne związane w organizmie z hemoglobiną, mioglobiną i procesami przenoszenia tlenu to:
Na, K, Fe
Co, Cu, Fe
Mo, Mg, Fe
Ca, S, Fe
44. . Prawidłowa podaż soli na dobę wynosi:
Do 1 g/dobę
Do 18 g/dobę
Do 0,1 mg/dobę
Do 3g/dobę
19. Miano coli to:
a) liczba pałeczek E. coli w wody badanej
b) najmniejsza objętość wody, z której można wyhodować kolonie tych bakterii;
c) liczba kolonii tych bakterii wyhodowanych ze 100cm3 wody badanej;
d) liczba kolonii tych bakterii wyhodowanych na agarze po 72 godz. .inkubacji w temp. 37oC
20. Przyczyną eutrofizacji wody są:
a)zanieczyszczenie przez fenole, fosforany;
b) zanieczyszczenie wodą odprowadzaną z kopalń;
c) przeciekające szamba;
d) wody pochłodnicze związane energią cieplną
21. Radioochronnie nie działa dieta:
bogata w błonnik
bogata w cukry
bogata w Mg, Se
bogata w flawonoidy i biflawinole
22. Częste spożywanie produktów zawierających kwas szczawiowy może powodować:
a) kamicę nerkową,
b) zaburzenia wbudowywania jodu do tyrozyny,
c) hamowanie działania monoaminooksydazy,
d) rozwój niedokrwistości megaloblastycznej.
23. Mleko kobiece różni od krowiego:
a) mniejsza zawartość białek, w tym mniejsza zawartość % kazeiny, mniejsza zawartość % albumin i globulin,
b) większa zawartość białek ogółem,
c) mniejsza zawartość białek, w tym mniejsza zawartość % kazeiny, większa zawartość % albumin i globulin,
d) mniejsza zawartość białek, w tym większa zawartość % kazeiny i mniejsza zawartość % albumin i globulin.
24.. Węglowodany pokrywają dzienne zapotrzebowanie kaloryczne w ilości:
a) 10 - 15 %,
b) 60 - 80 %,
c) 50 - 70 %,
d) 30 - 50 %.
25. Alkohole i aldehydy powstają w wyniku:
Procesów dojrzewania przy przechowywaniu produktów roślinnych
Procesów oddychania beztlenowego przy przechowywaniu produktów roślinnych
Pleśnienia produktów roślinnych
Procesów kiełkowania
26 Transpiracja to:
a) ubytek cukrów w wyniku ich utleniania podczas przechowywania produktów roślinnych,
b) rozkład skrobii do cukrów prostych,
c) wzrost ilości solaminy podczas kiełkowania ziemniaków,
d) utrata wody z produktów roślinnych podczas ich magazynowania
27 Pasożytem zwierzęcym typowym dla wieprzowiny jest:
a) laseczka jadu kiełbasianego
b) motylica wątrobowa,
c) włosień kręty,
d) tasiemiec nieuzbrojony
28. Mięso jest produktem:
a) słabo alkalizującym, prawie obojętnym,
b) mocno alkalizującym,
c) słabo zakwaszającym, prawie obojętnym,
d) silnie zakwaszającym.
29. Do makroelementów nie należy:
a) Ca
b) P
c) Zn
d) Cl
30. Hipowitaminoza vit. PP powoduje:
a) metaplazję bł. śl. układu oddechowego, zapalenie wielonerwowe, kurzą ślepotą,
b) język geograficzny, nadmierne rogowacenie naskórka,
c) zmiany na skórze i pelagrę,
d) zajady.
31.Aflatoksyna
a) jest toksyną , która spowodowała chorobę Minanmata
b) silnie uszkadza nerki
c) powoduje pierwotne nowotwory wątroby
d)ulega w organizmie przemianie do dwumetylortęci.
Grupy nitrowe i nitrozowe
a) zwiększają toksyczność związków nadając im silne właściwości methemoglobinotwórcze
b) zwiększają toksyczność związków nadając im silne właściwości drażniące
c) zwiększają toksyczność związków nadając im silne właściwości alkalizujące
d) zmniejszają toksyczność związków nadając im silne właściwości zakwaszające
Odległe skutki biologiczne działania trucizn to wszystkie poniższe z wyjątkiem:
a) rakotwórcze
b) mutagenne
c) uzależniające
d) antykoncepcyjne
Delirium alkoholowe to:
a)delirium z przedwakowania
b) objaw encefalopatii Wernickego
c) objaw psychozy Korsakowa
d) objaw odstawienny
Atropina występuje w:
a) wilczej jagodzie ( Atropa belladonna)
b) lulku czarnym ( Hyosciamus niger)
c) bieluniu dziędzierzawie( Datura stramonium)
d) a, b i c są prawdziwe.
36. węglowodanów dostarcza
a) 4 kcal
b) 5,5 kcal
c) 7 kcal
d) 9 kcal
37. alkoholu dostarcza
a) 4 kcal
b) 5,5 kcal
c) 7 kcal
d) 9 kcal
T E S T E G Z A M I N A C Y J N Y
ODPOWIEDZI - WERSJA IIA
1. B
18. D
19. B
5. D 20. D
21.B
7. D
8. B
10. B 25. B
26. D
13. B 28. D
32A
34D
35D
36A
38D
39D
40D
42D
43B
44A
45A
46D
47B
48A
49A
50D
1. Wilgotność względna to:
a) stosunek wilgotności bezwzględnej do maksymalnej,
b) stan nasycenia powietrza parą wodną możliwy w danej temperaturze
c) aktualna zawartość pary wodnej w m3 powietrza,
d) ilość pary wodnej, która może pochłaniać powietrza dochodząc
do stanu pełnego wysycenia.
2. Pas komfortu w skali temperatur efektywnych dla osób ubranych wynosi:
a) 19 - 28 0TE,
b) 19 - 28 ,
c) 17 - 22 0TE,
d) 17 - 22 .
3. Pył azbestu powoduje rozwój:
a) raka sutka
b) raka nerek
c) glejaka gwiaździstokomórkowego
d) międzybłoniaka opłucnej
4. Największą czułość wykazuje ucho ludzkie przy częstotliwościach:
a) 16 - 1.000 Hz:
b) 1.000 - 5.000 Hz;
c) 5.000 - 10.000 Hz;
d) 10.000 - 20.000 Hz.
5. Ruch powietrza w pomieszczeniach zamkniętych nie powinien przekraczać:
a) 3 m/s;
b) 0,15 m/s;
c) 0,5 m/s;
d) 5 m/s.
6. Współczynnik świetlny jest to:
a) stosunek ilości promieni odbitych od danej powierzchni do ilości
promieni na nią padających;
b) stosunek geometryczny powierzchni oszklonej okien, przyjętej za
jednostkę do powierzchni podłogi;
c) strumień światła o sile 1 lumena;
d) wielkość natężenia oświetlenia miejsca pracy światłem okiennym
w pomieszczeniu.
7. Do pomiarów i oceny oświetlenia naturalnego nie służy:
a) luksomierz;
b) współczynnik świetlny;
c) kąt otwarcia;
d) kąt odbicia.
8. Największą wrażliwość wykazuje oko ludzkie na promieniowanie o długości;
a) 400 nm, barwa fioletowa;
b) 450 nm, barwa niebiesko - zielona;
c) 550 nm, barwa żółto - zielona;
d) 700 nm, barwa czerwona.
9. Grupy nitrozowe i nitrowe w cząsteczkach trucizn:
Zwiększają ich toksyczność poprzez łączenie z grupami –SH aminokwasów
Zwiększają ich toksyczność poprzez działanie methemoglobinotwórcze
Zmniejszają ich toksyczność poprzez działanie karboksyhemoglobinotwórcze
Zmniejszają toksyczność poprzez zwiększenie rozpuszczalności w tłuszczach i
przyspieszenie usuwania z organizmu przez nerki
10. Niebezpieczne dla siatkówki oka są:
a) promienie podczerwone o falach długich ponad 2000nm,
b) promienie podczerwone o falach krótkich od 760nm do 15000nm,
c) oba rodzaje promieniowania podczerwonego,
d) promieniowanie podczerwone nie daje żadnych skutków ubocznych
11. Ciśnienie parcjalne tlenu w cieczy wodnistej oka wynosi:
a) 155mmHg;
b) 55 mmHg;
c) 0 mmHg;
d) 25 mmHg.
12. Obrona organizmu przed przegrzaniem uruchamiana jest na drodze:
a) pobudzenie receptorów w naczyniach mózgowych uaktywnia
ośrodek zachowania ciepła;
b) pobudzenie receptorów w skórze uaktywnia
ośrodek naczynioruchowy;
c) pobudzenie receptorów w skórze, błonie śluzowej aktywuje
ośrodek utrzymujący ciepło;
d) pobudzenie receptorów termicznych wzmaga termogenezę
drżeniową.
13. Usuwanie bierne ciepła z organizmu nie następuje przez:
a) przewodnictwo;
b) promieniowanie;
c) konwekcję;
d) parowanie potu z powierzchni skóry.
14. Czas powrotu temperatury powierzchni skóry do poziomu wyjściowego
po wcześniejszym ochłodzeniu zależy od:
a) czasu ochładzania, nie zależy od temperatury kąpieli;
b) siły bodźca, im bodziec silniejszy tym czas powrotu krótszy;
c) czasu ochładzania i siły bodźca, im kąpiel cieplejsza (np.15oC)
tym czas powrotu krótszy;
d) zależy tylko od czasu ochładzania.
15. Ilość CO2 w powietrzu wydychanym stanowi:
a) 0,03-0,04%;
b) okło 20%,
c) 1%,
d) 4-5%
16. Przy pylicy krzemowej:
zmiany radiologiczne umiejscowione są najczęściej w górnych i środkowych częściach płuc
zmiany radiologiczne umiejscowione są najczęściej w dolnych polach płucnych
pył ma działanie cytotoksyczne i powoduje rozpad makrofagów
a i c są prawdziwe
17. Tachyfilaksja to:
obniżenie wrażliwości organizmu w stosunku do danej trucizny w wyniku przenikania do organizmu trucizny w małych dawkach
wzmożona indywidualna wrażliwość na działanie niektórych trucizn
genetycznie uwarunkowany brak wrażliwości na niektóre trucizny
zmniejszone wchłanianie trucizny z przewodu pokarmowego
18. Przesunięcie pH wody w kierunku zasadowym powodowane jest
a) obecnością kwaśnych węglanów Ca, Mg,
b) obecnością kwaśnych węglanów Na, K
c) obecnością CO2 w wodzie
d) a i b są prawdziwe
45. Racja pokarmowa na poziomie A to:
Racja o stosunkowo małych rezerwach składników odżywczych, może być stosowana czasowo w żywieniu ludzi dorosłych, bez kobiet ciężarnych i karmiących
Racja docelowa, która zawiera największe rezerwy składników odżywczych
Racja pełnowartościowa o średnio wysokim koszcie
Racja dostateczna zapewniająca prawidłową podaż wszystkich składników odżywczych i energetycznych
46. Temperatura efektywna
a) jest miarą odczucia cieplnego człowieka w danym konkretnym układzie temperatury, wilgotności i ruchu powietrza
b) to punkt neutralny
c) to komfort cieplny
d) a, b, c są prawdziwe
47. LD50 to:
Dawka śmiertelna subst. toksycznej, która po jednorazowym podaniu powoduje śmierć 50% badanej populacji.
Stężenie subst. toksycznej przy którym 50% badanej populacji umiera po 14 dniach od ekspozycji.
Dopuszczalna dzienna dawka wprowadzona w ciągu dnia do organizmu bez ryzyka zachorowania.
Dawka toksyczna, która wywołuje nieodwracalne zaburzenia
48. Trójhalogenometany
są związkami rakotwórczymi
powstają wskutek chlorowania wody nie oczyszczonej z zanieczyszczeń biologicznych
a i b są fałszywe
a i b są prawdziwe.
49. Po zażyciu morfiny typowe objawy to wszystkie poniższe z wyjątkiem:
Wilczy głód
Suchość błon śluzowych
Obniżenie popędu płciowego
Szpilkowate żrenice
50. Zaznacz odpowiedź fałszywą. Toksykomania opiumowa prowadzi do:
a) zwężenia źrenic
b) nadkwasoty żołądka
c) zaparcia stolca
d) podwyższenia popędu płciowego
38. Niedobór witaminy B1 powoduje:
parestezje
kseroftalmię
chorobę beri-beri
pelagrę.
39. 1gram tłuszczu dostarcza
4 kcal
5kcal
7kcal
d) 9kcal.
40. Do Izby Przyjęć trafił pacjent z zaburzeniami mowy, bólem i zawrotami głowy, drętwieniem warg, języka, twarzy i palców oraz ogólnym osłabieniem mięśni. Według relacji rodziny tego dnia spożył po raz pierwszy w życiu posiłek z dużą ilością krewetek i ostryg w restauracji. Najbardziej prawdopodobne jest zatrucie
a) saksytoksyną
b) kwasem szczawiowym
c) awidyną
d) tyraminą
41. Bieluń dziędzierzawa (Datura stramonium) zawiera substancje toksyczną:
a) amanitynę
b) falloidynę
c) atropinę
nikotynę.
?????42. Ilość świeżego powietrza jaką należy dostarczyć dla danej osoby w ciągu jednej godziny do danego pomieszczenia to:
a) kub powietrzny;
b) wielokrotność wymian;
c) objętość wentylacyjna;
d) wielkość wentylacyjna
43. Twardość wody:
a) ogólna to twardość wody surowej
b) stała to twardość wody przegotowanej
c) przemijająca to różnica między twardością ogólna a stałą
d) wszystkie powyższe są prawdziwe.
44. U kobiet WHR świadczący o otyłości brzusznej wynosi:
>1
>0,6
>0,8
<0,6
19. Strefa polisaprobowa w wodach zanieczyszczonych wyróżnia się:
a) przewagą procesów beztlenowych
b) intensywnymi procesami mineralizacji i utleniania
c) nie większą niż 10 liczbą bakterii w 1 ml wody
d) występowaniem tylko katarobów
20. Utlenialność wody określa ilość:
a) CO2 - rozpuszczonego w H2O
b) związków organicznych zanieczyszczających wodę
c) roślin dokonujących fotosyntezy
d) substancji uzyskanych na drodze mineralizacji
21. Gluten to:
a) białko typowe dla wszystkich zbóż,
b) mieszanina globulin i glutelin,
c) rodzaj białka podnoszący własności piekarnicze mąki,
d) wszystkie odpowiedzi są nieprawidłowe.
22. Właściwości odżywcze zbóż najlepiej są scharakteryzowane w pkt.:
a) dobre źródło węglowodanów, białko niepełnowartościowe, ubogie w wapń, bogate w witaminy A i D,
b) dobre źródło węglowodanów, białko pełnowartościowe, ubogie w wapń, dostarczają witaminy z grupy B,
c) dobre źródło węglowodanów, białko niepełnowartościowe, ubogie w wapń, dostarczają witaminy z grupy B,
d) dobre źródło węglowodanów, białko niepełnowartościowe, bogate w wapń, dostarczają witaminy A i D.
23. Mleko kobiece jest uboższe od mleka krowiego w następujące
aminokwasy:
a) lizynę, leucynę,
b) cystynę, leucynę,
c) tryptofan, lizynę,
d) cystynę, tryptofan.
24. Do aminokwasów egzogennych zaliczamy wszystkie z wyjątkiem:
waliny
alaniny
leucyny
metioniny
25. Zbyt długie karmienie niemowląt wyłącznie mlekiem może
spowodować:
a) biegunki,
b) odwodnienie,
c) niedokrwistość,
d) wszystkie odpowiedzi są prawidłowe
.
26. Białka pokrywają dzienne zapotrzebowanie kaloryczne w ilości:
a) 10 - 15 %,
b) 15 - 20 %,
c) 20 - 25 %,
d) 25 - 30 %.
27. Tłuszczowce to:
a) związki organiczne występujące tylko w tkankach zwierzęcych,
b) glicerol,
c) kwasy tłuszczowe,
d) żadna odpowiedź nie jest prawidłowa
28.. Witamina C:
A. hamuje powstawanie rodników wolnotlenowych
B. pomaga przy wchłanianiu żelaza
C. przyspiesza działanie czynników rakotwórczych w jelicie grubym
D. hamuje procesy oksydacyjne w wątrobie
prawdziwe są A i B
prawdziwe są A i C
prawdziwe są C i D
wszystkie są prawdziwe
29. Histydyna to aminokwas:
a) egzogenny,
b) endogenny,
c) względnie egzogenny w okresie szybkiego wzrostu,
d) względnie egzogenny, syntetyzowany z CO2 i NH3.
30. Chlorofil zawarty w roślinach zielonych w diecie człowieka jest przede wszystkim źródłem:
a) P,
b) S,
c) Mg,
d) Ca.
31. Chorzy na fenyloketonurię:
a) powinni słodzić potrawy tylko aspartamem
b) nie powinni słodzić potraw aspartamem
c) nie powinni słodzić potraw cukrem
d) żadne z powyższych nie jest prawdziwe.
32. Nasycone kwasy tłuszczowe:
działają hipotensyjnie
działają hipertensynie
podnoszą poziom prokonwertyny
prawidłowe jest b i c.
33. Które stwierdzenie jest nieprawdziwe:
Błonnik
zwiększa wchłanianie węglowodanów
działa detoksykacyjnie
obniża litogennośc żółci
zwiększa ilość wit. K
34. . Kwas fitynowy:
Pod wpływem kwasu żołądkowego jest przekształcany w HCN, który
blokuje wiele enzymów
c) Występuje w oleju rzepakowym
Utrudnia wchłanianie Ca, Mg, Fe, Zn z przewodu pokarmowego
Hamuje uwalnianie metioniny podczas hydrolizy białka
Goitryna jest substancją która:
a) jest inhibitorem oksydazy cytochromowej;
b) inaktywuje monoaminooksydazę;
c) ma działanie neurotoksyczne;
d) uniemożliwia wbudowywanie jodu w pierścień tyrozyny lub tyroniny.
36. Przeciwutleniaczem dodawanym do żywności nie są:
Butylohydroksyanizol
Estry kwasu galusowego
Cyklaminiany
Tokoferole
37. Najmniejsza dawka substancji, która wywołuje pierwsze spostrzegalne efekty toksyczne to:
a) dawka lecznicza
b) dawka progowa
c) dawka terapeutyczna
d) LD 50
T E S T E G Z A M I N A C Y J N Y
ODPOWIEDZI - WERSJA IA
16. D
3. D 18. D
4. B
20. B
6. B
7. D
9. B 24.B
10. B
11. B
12. B 27. D
13. D
14. B
15. D
31B
32D
33A
35D
37B
39D
40A
42A
43D
45A
46A
47A
48D
49A
50D
6) Zanieczyszczenia powodowane przez wody odprowadzane z kopalń powstają wskutek dużej zawartości w nich:
azotanów i azotynów
amoniaku
chlorków i siarczanów
podwyższonej temperatury
siarkowodoru
7) Do metod usuwania zanieczyszczeń nie należy:
eutrofizacja
wstrzykiwanie do głębokich studni
kultywacja
spalanie
kompostowanie
8) Przewlekłe zatrucie związkami fluoru może spowodować wszystko z wyjątkiem:
zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej
zwapnienie więzadeł i przyczepów mięśniowych
niedokrwistość
owrzodzenia jamy ustnej
zmiany barwy uzębienia
9) Do właściwości mechaniczno- fizyczne gleby należą wszystkie za wyjątkiem:
porowatość
kapilarność
temperatura
pojemność tlenowa gleby
pojemność wodna gleby
10) Bakterie, których obecność wskazuje na zanieczyszczenie wody fekaliami to:
Escherichia coli
Lactobacillus
Streptoccocus fecalis
Campylobacter jejuni
Wszystkie powyższe
48. Trójhalogenometany
są związkami rakotwórczymi
powstają wskutek chlorowania wody nie oczyszczonej z zanieczyszczeń biologicznych
a i b są fałszywe
a i b są prawdziwe.
49. Po zażyciu morfiny typowe objawy to wszystkie poniższe z wyjątkiem:
Wilczy głód
Suchość błon śluzowych
Obniżenie popędu płciowego
Szpilkowate źrenice
50. Zaznacz odpowiedź fałszywą. Toksykomania opiumowa prowadzi do:
a) zwężenia źrenic
b) nadkwasoty żołądka
c) zaparcia stolca
d) podwyższenia popędu płciowego
5) Zaznacz zdanie nie prawdziwe:
toksyczność węglowodorów alifatycznych zmniejsza się ze wzrostem liczby atomów węgla w łańcuchu
toksyczność węglowodorów alifatycznych zwiększa się ze wzrostem stopnia ich rozgałęzienia
węglowodory nienasycone są bardziej toksyczne niż nasycone
izomery lewoskrętne są bardziej toksyczne niż prawoskrętne
najbardziej toksyczne są związki w położeniu para
8) W derilum kokainowym występują halucynacje:
Tyko dotykowe
Tylko wzrokowe
Wzrokowe, słuchowe i dotykowe
Tylko słuchowe
Tylko dotykowe i słuchowe
10) w przypadku utraty 10% zawartości wody ogólnej pojawiają się wszystkie objawy z wyjątkiem:
Brak wydzielania potu
Suchość błon śluzowych
Skąpomocz
Skóra wilgotna
Nudności i wymiot
1. Niedobór wapnia w diecie może powodować:
Osteoporozę
Nowotwory jelita grubego
Niedokrwienną chorobę serca
Wszystkie powyższe
2. Objawy zatrucia solaniną to:
Nie powoduje objawów zatrucia
Nudności, wymioty, kolka, biegunka
Zaburzenia krążenia i oddychania
b i c są prawdziwe
3. Toksyczność bobu ( fawizm ) jest zwiazana z genetycznie uwarunkowanym niedoborem:
Polimerazy DNA
Dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej w erytrocytach
Monoaminooksydazy w erytrocytach
Dehydrogenazy sukcynylowej w erytrocytach
4. Nadmierna podaż soli prowadzi do rozwoju:
Nadciśnienia
Raka żołądka
Anemii
a i b są prawdziwe
5. Która z grup ludzi jest szczególnie narazona na niedobór żelaza
Kobiety w wieku reprodukcyjnym
Wegetarianie
Mężczyźni w średnim wieku
a i b są prawdziwe
6. Witamina C:
A. hamuje powstawanie rodników wolnotlenowych
B. pomaga przy wchłanianiu żelaza
C. przyspiesza działanie czynników rakotwórczych w jelicie grubym
D. hamuje procesy oksydacyjne w wątrobie
prawdziwe są A i B
prawdziwe są A i C
prawdziwe są C i D
wszystkie są prawdziwe
7. Do aminokwasów egzogennych zaliczamy wszystkie z wyjątkiem:
waliny
alaniny
leucyny
metioniny
8. Które stwierdzenie jest nieprawdziwe:
Błonnik
zwiększa wchłanianie węglowodanów
działa detoksykacyjnie
obniża litogennośc żółci
zwiększa ilość wit. K
9. Wszystkie stwierdzania są prawdziwe z wyjątkiem:
Kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3
działają hipotensyjnie
podwyższają poziom trójglicerydów
zmiejszaja ryzyko krwawień
działają antyagregacyjnie
10. Z wyjątkiem jednego radioochronnie działa dieta;
bogata w błonnik
bogata w Mg, Se
bogata w cukry
bogata w flawonoidy i biflawinole
3. Wskaż nieprawdziwe stwierdzenie dotyczące związków azotowych:
Są silniej gromadzone w liściach i korzeniach niż w owocach i nasionach
W większym stopniu pobierane są przez szpinak niż przez ziemniaki
Wyższe poziomy związków azotowych stwierdza się w uprawach szklarniowych niż gruntowych
Biopierwiastki takie jak Se, Ca, Zn wchodząc w interakcje ze związkami azotowymi zwiększają ich niekorzystny wpływ na organizm
4. Alkohole i aldehydy powstają w wyniku:
Procesów dojrzewania przy przechowywaniu produktów roślinnych
Procesów oddychania beztlenowego przy przechowywaniu produktów roślinnych
Pleśnienia produktów roślinnych
Procesów kiełkowania
5. Kwas fitynowy:
Pod wpływem kwasu żołądkowego jest przekształcany w HCN, który blokuje wiele enzymów
Występuje w oleju rzepakowym
Utrudnia wchłanianie Ca, Mg, Fe, Zn z przewodu pokarmowego
Hamuje uwalnianie metioniny podczas hydrolizy białka
6. Przeciwutleniaczem dodawanym do żywności nie są:
Butylohydroksyanizol
Estry kwasu galusowego
Cyklaminiany
Tokoferole
7. MGO to:
Dopuszczalne dzienne pobranie substancji obcej w żywności
Wskaźnik aminokwasu ograniczającego
Współczynnik białkowo kaloryczny
Żadne z powyższych
8. U kobiet WHR świadczący o otyłości brzusznej wynosi:
>1
>0,6
>0,8
<0,6
9. Nasycone kwasy tłuszczowe:
A. działają hipotensyjnie
B. działają hipertensynie
C. podnoszą poziom prokonwertyny
D. blokują komórkową odpowiedź immunologiczną
Prawdziwe są A i C
Prawdziwe są B i C
Prawdziwe są B i D
Prawdziwe są C i D
Stopień barometryczny – wtsokość w metrach powodująca spadek ciśnienia o 1 mm Hg i wynosi 10,5 m.
Kub powietrzny = wielkośćwietrzenia – ilość świeżego powietrza w m3 jaką należy dostarczyć dla danej osoby w ciągu 1 godziny do danego pomieszczenia
Mklik mączny to motyl
Gluten nie występuje w ryżu
Mąka z przemiału wysokiego to: mąka biała, mąka bogatsza w błonnik, witaminy, sole mineralne.
Swoiste dynamiczne działanie pokarmu jest największe dla: białek > tłuszcze > węglowodany.
Witamina B2 jest inaczej zwana : ryboflawina
Niezwiązane monomery w produkcji naczyń plastykowych najczęściej przechodzą do produktów zawierających: nia ma możliwości uwalniania tych monomerów przy kontakcje z żywnością.
Skurcze cieplne są spowodowane: wzrostem temperatury, utratą elektrolitów
Nadmierne ochłodzenie ciała grozi człowiekowi najbardziej w: mokrej tkaniny bawełnianiej bo parowanie wody z tkanin jest bardzo szybkie.
Wśród objawów choroby wysokościowej nie spotyka się : upojenia tlenowego.
Organizmy heterotermiczne: te u których w okresie hiernacji temperatura obniża się ale nie osąga temperatury otoczenia.
Efekt balonu to: gwałtowne wypchnięcie nurka na powierzchnię wody z powodu zbyt dużego ciśnienia powietrza tłoczonego do skafandra.
EPIDEMIOLOGIA
Epidemiologia - ćwiczenie nr 2
Źródła informacji o stanie zdrowia populacji.
Karta zgonu. MSKCHiPZ.
Źródła informacji o stanie zdrowia ludności
Bezpośrednie
Pośrednie
I. Bezpośrednie źródła informacji
Celowo planowane badania,
Masowe badania przeglądowe,
Bilanse zdrowia dziecka,
Dyspanseryzacja,
Badania studentów, badania poborowe,
Planowane naukowe badania epidemiologiczne
„-” bardzo kosztowne
II. Pośrednie źródła informacji
Dane demograficzne
Dane z rutynowej sprawozdawczości służby zdrowia
A. Dane demograficzne
Uzyskuje się ze spisu ludności i ewidencji bieżącej stanu ludności (GUS i WUS; USC)
Narodowy Spis Powszechny
jest metodą gromadzenia danych dotyczących ludności wyodrębnionego terytorium w ustalonym momencie;
obejmuje całą ludność, a więc zalicza się do badań całkowitych;
wymóg ustalenia momentu, do którego odnoszą się informacje nadaje mu charakter statyczny.
Narodowy Spis Powszechny - historia
pierwszy spis obejmujący cała ludność 1789r., wcześniej 1777 i 1787 spisy ludności miast,
po II Woj. Świat. 1950, 1960, 1970, 1978 (przyczyną przyspieszenia była reforma administracyjna), 1988, 1998(nie odbył się z powodu reformy administracyjnej), natomiast został przeprowadzony w 2002r.
ostatni odbył się w 2011 r.
W okresie 1 kwietnia 2011 - 30 czerwca 2011 Główny Urząd Statystyczny przeprowadził NSP 2011, według stanu na dzień 31 marca 2011, godzina 24.
Powszechny spis ludności i mieszkań w 2011r. był pierwszym spisem powszechnym od czasu, kiedy Polska stała się państwem członkowskim UE. Z tego faktu wynika szereg zobowiązań, m.in. konieczność dostarczenia informacji z dziedziny demograficzno-społecznej oraz społeczno-ekonomicznej, w zakresie i terminach określonych przez Komisję Europejską.
W wyniku spisu zweryfikowano liczbę mieszkańców Polski i inne dane demograficzne.
Spis powszechny dostarcza najbardziej szczegółowych informacji o liczbie ludności, jej terytorialnym rozmieszczeniu, strukturze demograficzno–społecznej i zawodowej, a także o społeczno–ekonomicznej charakterystyce gospodarstw domowych i rodzin oraz o ich zasobach i warunkach mieszkaniowych na wszystkich szczeblach podziału terytorialnego kraju: ogólnokrajowym, regionalnym i lokalnym.
Cechy spisów (biuro statystyczne ONZ)
Centralizacja – spis przeprowadza rząd kraju, którego mieszkańcy zostaną spisani i on też wyznacza odpowiednie organy do realizacji spisu oraz opracowania zebranych materiałów
Powszechność – spis powinien objąć wszystkich mieszkańców bez opuszczeń i podwójnych ujęć
Imienność – spisaniu podlegają imiennie wszystkie osoby zajmujące mieszkanie i tworzące gospodarstwo domowe
Jednoczesność – spisanie całej ludności następuje w określonym momencie
Regularność i międzynarodowa porównywalność – spisy należy przeprowadzać minimum raz na 10 lat w terminie umożliwiającym międzynarodową porównywalność wyników
Statystyczne ujęcie wyników i zagwarantowanie tajemnicy statystycznej – wyniki spisu muszą być opracowane zbiorowo i publikowane według zatwierdzonych programów
Metody zbierania danych
samospis internetowy, polegający na zaakceptowaniu lub korekcie w określonym terminie danych pozyskanych z systemów informacyjnych,
wywiad rejestrowany na przenośnym urządzeniu elektronicznym prowadzony przez rachmistrza spisowego,
pobranie danych z systemów informacyjnych.
Dziewiętnaście pytań programowych dla krajów europejskich podanych
przez Komisję Statystyczną ONZ
A. Cechy geograficzne:
Miejsce pobytu w trakcie spisu
Miejsce stałego pobytu
Charakter miejsca zamieszkania (wieś, miasto)
B. Informacje dotyczące gospodarstwa domowego
Stosunek do głowy gospodarstwa domowego
Rodzaj gospodarstwa domowego
Wielkość gospodarstwa domowego
C. Cechy osobiste
Płeć
Wiek
Stan cywilny
Obywatelstwo
Narodowość
D. Cechy ekonomiczne
Zawód wykonywany
Główne źródło utrzymania
Gałąź gospodarki
Stanowisko społeczne
Stosunek do pracy
Miejsce pracy
E. Cechy dotyczące wykształcenia
Poziom wykształcenia
Rodzaj wykształcenia
Mikrospisy
W okresach międzyspisowych przeprowadzane są tzw. mikrospisy (1984, 1995 w Polsce) przy pomocy metody reprezentacyjnej (przeprowadzane na próbie, wyniki dla całej zbiorowości).
Na podstawie spisów można dokonywać prognoz.
Ewidencja bieżąca
- nie jest badaniem jednorazowym, lecz ciągłym wykonywanym stale.
Przykładowo urzędy stanu cywilnego notują
urodzenia,
zawarcia małżeństw,
rozwody,
zgony.
Pierwotnymi dokumentami są karty statystyczne:
Karty statystyczne urodzonego dziecka
Karty statystyczne zgonu
Karty statystyczne małżeństwa/rozwodu, separacji
B. Dane z rutynowej sprawozdawczości służby zdrowia
Dokumentacja lekarska – karta chorego w poradni, historia chorego w szpitalu, druk zwolnienia lekarskiego, karta zgonu;
Dokumentacja ewidencji zgłoszenia – karta statystyczna szpitalna, zawiadomienie o chorobie zakaźnej, karta zgłoszenia nowotworu złośliwego, zgłoszenie chorób zawodowych, gruźlicy, chorób wenerycznych.
Informacja statystyczna, demograficzna, epidemiologiczna
GUS www.stat.gov.pl – zakładka roczniki statystyczne
Instytut Zdrowia Publicznego – PZH - www.pzh.gov.pl – zakładki Stan zdrowia ludności i meldunki epidemiologiczne
EUROSTAT -www.epp.eurostat.ec.europa.eu
ECDC – European Centre for Disease Prevention and Control- www.ecdc.europa.eu
WHO -www.who.int
Karta zgonu i jej zawartość
Karta statystyczna zgonu składa się z 2 części:
wypełniana przez lekarza
wypełnia urząd stanu cywilnego
Klasyfikacja i nazewnictwo zgonu
Z przyjętych ustaleń przez specjalistów WHO, za przyczynę śmierci należy uważać wszystkie te choroby, stany patologiczne i urazy, które doprowadziły do zgonu lub pośrednio przyczyniły się do niego, a także okoliczności nieszczęśliwego wypadku lub akty przemocy powodujące urazy.
Do aktu zgonu lekarz obowiązany jest wpisać - w języku polskim - trzy przyczyny zgonu, tj. wyjściową, wtórną i bezpośrednią (Rozporządzenie MZ z 07.12.2001r. w sprawie wzoru karty zgonu oraz sposobu jej wypełnienia).
Za główną (wyjściową) przyczynę zgonu uznaje się:
Podstawową chorobę lub uraz, rozpoczynające łańcuch kolejno następujących procesów patologicznych prowadzących do śmierci.
Okoliczności, w których doszło do nieszczęśliwego wypadku lub użycia przemocy prowadzącego do śmierci.
Za przyczynę wtórną zgonu uznaje się:
Chorobę, która rozwinęła się jako skutek choroby, urazu, zatrucia, wypadku lub użycia przemocy, będących wyjściową przyczyną zgonu.
Za przyczynę bezpośrednią zgonu uznaje się:
Chorobę, która stała się ostateczną przyczyną zgonu, w następstwie chorób, urazu, zatrucia, wypadku lub użycia przemocy, będących przyczynami zgonu - wyjściową i wtórną.
Wpisywanie trzech przyczyn zgonu umożliwia epidemiologom:
Dokładną i pogłębioną analizę struktury zgonów według przyczyn.
Ocenę przydatności tych danych do bieżącej działalności leczniczej i organizacyjnej.
Umożliwia długofalowe planowanie działań profilaktycznych, np. zapobieganie miażdżycy, zawałom serca.
Przy wypełnianiu aktu zgonu konieczne jest przestrzeganie wielu zasad. Pomijanie ich grozi poważnymi konsekwencjami prawnymi:
Akt zgonu może wypełnić i podpisać lekarz wówczas, gdy osobiście stwierdził brak oznak życia i stwierdził tożsamość zmarłego.
Odpowiedzialność za stwierdzenie zgonu ponosi ten, kto podpisał akt (kartę) zgonu.
Po stwierdzeniu podejrzanych okoliczności śmierci należy niezwłocznie zawiadomić policję lub prokuraturę.
Do obowiązków osoby stwierdzającej i wypełniającej Kartę zgony należy:
Wpisanie przyczyny zgonu słownie lub stanu zaczerpniętego z ICD-10
Należy unikać:
Czynników ryzyka (np. nadciśnienie) na rzecz wywołanych przez nie chorób (np. wylew…);
Domniemania stanu chorobowego (np. miażdżyca);
Pojedynczych objawów (np. żółtaczka, wodobrzusze)
Określeń typu „ostra niewydolność oddechowa”, „niewydolność krążenia”
Przyczyn zgonów w formie ogólnikowego stwierdzenia, np. choroba serca, niewydolność nerek.
Szczególną uwagę przy wypełnianiu Karty Zgonu należy zwrócić na zewnętrzne przyczyny zgonu.
Dotyczy ono zdarzeń zachodzących w środowisku. W tej sytuacji, gdy doszło do zgonu wskutek wypadku, urazu lub zatrucia należy podać okoliczności, gdyż one stanowią przyczynę wyjściową zgonu.
Np.
Wypadek komunikacyjny – określić rodzaj pojazdu mechanicznego, uwzględnić czy wystąpiła kolizja z innym pojazdem/przedmiotem… Użytkownik samochodu ranny w kolizji z ciężkim środkiem transportu;
Złamanie szyjki kości udowej – należy napisać w jaki sposób (np. upadek z krzesła w domu);
Podstawa prawna stwierdzenia zgonu
W polskim ustawodawstwie znajduje się kilka aktów prawnych dotyczących stwierdzenia zgonu.:
Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 226, poz. 1943 z późn. zm.) wskazuje na kompetencje do stwierdzenia zgonu,
Ustawa z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 23, poz. 295 z późn. zm.) wskazuje na czynności, jakie winny zostać wykonane w związku ze stwierdzeniem zgonu.
Szczegółowe kwestie dotyczące stwierdzenia zgonu zostały uregulowane w rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 3 sierpnia 1961 r. w sprawie stwierdzenia zgonu i jego przyczyny (Dz. U. Nr 39, poz. 202).
W przypadku zgonu w szpitalu czynności z tym związane zostały uregulowane w rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie postępowania ze zwłokami osób zmarłych w szpitalu z dnia 31 października 2006 r. (Dz. U. Nr 203, poz. 1503).
W przypadku szczególnym, gdy nie został sporządzony akt zgonu, uprawnienie do stwierdzenia zgonu ma sąd na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego, ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. (DZ. U. Nr 43 poz. 296 z późn. zm.).
Rola różnego rodzaju klasyfikacji
W celu wyeliminowania nieporozumień i niespójności wynikających z niejednakowego stosowania terminologii medycznej, zaczęto z czasem tworzyć i katalogować słownictwo przypisując poszczególnym terminom określone, w założeniu jednoznaczne znaczenie. Jednocześnie poszczególnym słownym określeniom zjawisk (np. chorób) przypisywano kody numeryczne, alfanumeryczne czy literowe. Ich rolą było krótsze i często bardziej jednoznaczne zanotowanie wystąpienia danego zjawiska. Kody, bowiem szczególnie w systemach elektronicznych, są znacznie łatwiejszym materiałem do obróbki niż wieloczłonowe nazwy używające odmiennych, wg zasad gramatyki, wyrazów.
Znane są np.:
Międzynarodowa Klasyfikacja Upośledzeń, Niezdolności i Inwalidztwa (ICIDH), wydana przez WHO w 1980 r.,
Międzynarodowa Klasyfikacja Procedur Medycznych (ICPM), wydana przez WHO w 1979 r.,
Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób dla Onkologii,
Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób (przeznaczona dla stomatologów)
oraz niżej omówiona klasyfikacja.
Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych (X rewizja) ICD-10
Klasyfikacja ICD-10 to baza danych umożliwiająca wyszukanie odpowiedniej choroby i odczytanie jej kodu klasyfikacyjnego, który ułatwia analizy różnego rodzaju.
Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych (w skrócie: MKCHiPZ)
Główną innowacją w propozycjach X Rewizji było wprowadzenie schematu kodowania alfanumerycznego, w którym kod składa się z jednej litery, po której następują 3 cyfry.
Uzyskano w ten sposób ponad dwukrotnie większą liczbę możliwych kodów w porównaniu z IX Rewizją.
System ten pozwolił także na przypisanie jednej litery lub grupy liter większości rozdziałów, z których każdy mógł pomieścić 100 3-znakowych kategorii.
Dodano ponadto 7 nowych rozdziałów, m.in. związanych z ciążą, porodem i noworodkiem.
Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych (X rewizja)
Tom 1 - Lista tabelaryczna. Tom ten zawiera : Raport Między- narodowej Konferencji d/s
X Rewizji, klasyfikację 3- i 4-znakową, klasyfikację morfologii nowotworów, specjalną listę tabelaryczną umieralności i stanów chorobowych, definicje i przepisy nazewnictwa.
Tom 2 - Zbiór instrukcji. Tom ten zawiera: uwagi dotyczące orzecznictwa i klasyfikacji zamieszczone w tomie 1 łącznie z nowoopracowanymi podstawami teoretycznymi i instrukcjami oraz wskazówkami dotyczącymi posługiwania się Klasyfikacją. Ta część uznana została za brakującą w poprzednich rewizjach. Tom 2 zawiera również dane historyczne uprzednio zamieszczone we wstępie do Tomu 1.
Tom 3 - Spis alfabetyczny. Tom ten zawiera indeks alfabetyczny wraz ze wstępem i instrukcją używania.
Przykłady
E10.- - Cukrzyca insulinozależna (diabetes melitus)
F10.- - Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane użyciem alkoholu
F11.- - Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem opiatów
G40 - Padaczka
I63 – Zawał mózgu
L70 - Trądzik
Kodowanie wygląda następująco: LCC.X.Y, gdzie X to charakterystyka specyficznego zaburzenia, a Y jego podtyp. Y przybiera wartości od 0 do 7, cyfra 8 oznacza INNE, a 9 BNO (bliżej nieokreślone).
H05.8 Inne zaburzenia oczodołu
P10.9 Nieokreślone rozerwanie struktury śródczaszkowej i krwotok spowodowany urazem porodowym
MSKCHiPZ
Wskazówki WHO dotyczące tworzenia statystyk chorobowości hospitalizowanej określają kilka podstawowych zasad wyboru rozpoznań, jakich powinien dokonać personel szpitala przy określaniu choroby zasadniczej (stanu głównego) oraz chorób współistniejących.
Choroba zasadnicza jest to stan, który po przeprowadzeniu właściwej diagnostyki uznano za głównie odpowiedzialny za przyjęcie pacjenta do szpitala (lub innej instytucji opieki zdrowotnej). Jeśli istnieje więcej stanów o ww. cechach,
jako chorobę zasadniczą przyjmuje się stan, na którego leczenie zużyto najwięcej zasobów (leków, pracy itp.).
Choroba (y) współistniejące są to wszystkie stany, które występują u pacjenta w momencie przyjęcia do szpitala, powstały w trakcie leczenia oraz wpływają na proces terapeutyczny lub długość pobytu. Rozpoznania związane z poprzednimi epizodami opieki medycznej, a nie wpływające na aktualny pobyt, należy pominąć.
MSKCHiPZ – zasady wpisywania rozpoznań do dokumentacji służącej kodowaniu
Zasada ogólna
Choroba zasadnicza oraz choroby współistniejące, zgodnie
z podanymi definicjami, powinny zostać wskazane oraz,
w zależności od wewnętrznej organizacji pracy, zakodowane przez lekarza odpowiedzialnego za leczenie pacjenta.
Zasada swoistości i szczegółowości
Każde stwierdzenie diagnostyczne powinno zawierać możliwie jak najbardziej wyczerpującą informację, tak aby móc przyporządkować stan do najbardziej szczegółowej kategorii Klasyfikacji.
Np.:
I. Ostre ropne zapalenie wyrostka robaczkowego z perforacją
II. Opieka przedporodowa spowodowana nadciśnieniem
wywołanym ciążą
III. Złamanie szyjki kości udowej w następstwie upadku w domu
Zasada określania niepewnych rozpoznań lub objawów
Jeśli pod koniec pobytu w szpitalu nie ustalono ostatecznej diagnozy, należy zapisać informację, która zapewni najwyższy stopień dokładności i wiedzy o stanie, który wywołał hospitalizację. Należy dokonać tego wyboru poprzez wpisanie objawu, nieprawidłowego wyniku badań lub problemu zdrowotnego, a unikać kwalifikowania diagnozy jako „przypuszczalnej”, „podejrzewanej” itp., jeśli jest ona tylko rozważana, lecz nie ustalona.
Następnie osoba kodująca winna, zgodnie z zasadami podanymi
w dalszej części podręcznika, zdefiniować problem w kierunku przypuszczalnej przyczyny wystąpienia objawu lub podjętych działań.
Z zaakcentowaniem niepewności diagnostycznej.
Np.: IV. Pacjentka przyjęta z powodu badań w kierunku raka szyjki
macicy – brak potwierdzenia
Ze wzgl. na niepotwierdzenie raka, jako stan główny wpisano „Badania w kierunku…” natomiast zakodowana zostanie pozycja „Podejrzenie nowotworu złośliwego – Z03.1”.
Zasada notowania kontaktu ze służbą zdrowia spowodowanego przez inne przyczyny niż choroba
Epizody korzystania z usług jednostek opieki zdrowotnej lub kontaktu ze służbą zdrowia, które mają miejsce z powodu innego niż choroba pacjenta, powinny zostać odnotowane w taki sposób, by możliwie precyzyjnie określić okoliczności takiego kontaktu.
Np.:
V. monitorowanie stanu poprzednio leczonego
VI. badanie osób zdrowych (np. dla potrzeb ubezpieczeniowych,
zawodowych)
VII. Porada o charakterze socjalnym
Pozycje te są zawarte w Rozdziale XXI.
Zasada stosowania stanów mnogich
W sytuacjach, gdy epizod korzystania z opieki medycznej dotyczy licznych stanów powiązanych ze sobą (np. mnogie urazy, mnogie następstwa poprzedniej choroby itp.) za chorobę zasadniczą należy uznać ten stan, który jest wyraźnie najważniejszy i wymagający największej ilości środków, w kategoriach chorób współistniejących podając mniej istotne stany.
Jeżeli żaden ze stanów nie dominuje w stopniu wystarczającym, wtedy należy użyć, na przykład, terminu „mnogie urazy”, jako jedynego wpisanego do rubryki Karty Statystycznej.
Stany takie dotyczą głównie urazów, następstw chorób oraz stanów związanych z zakażeniem HIV.
Zasada notowania czynników zewnętrznych
Jeżeli opieka medyczna wynika ze stanu (urazu, zatrucia itp.) spowodowanego przez czynniki zewnętrzne, należy w pełni opisać
zarówno rodzaj dolegliwości (stanu) jak i okoliczności, które go spowodowały.
Np.:
VIII. złamanie szyjki kości udowej w wyniku poślizgnięcia na posadzce
IX. stłuczenie mózgu kierowcy po wypadku samochodowym,
uderzeniu w drzewo
Zasada notowania leczenia następstw
Jeżeli opieka medyczna została spowodowana leczeniem następstw danej choroby, należy stany te w pełni opisać
i określić ich pochodzenie, wraz z wyraźnym wskazaniem,
że choroba zasadnicza już nie występuje.
Np.:
X. skrzywiona przegroda nosa – złamanie nosa w dzieciństwie
XI. przykurcz ścięgna Achillesa – późny skutek urazu ścięgna
MSKCHiPZ – zasady kodowania choroby zasadniczej i chorób współistniejących
Zasada kodowania ogólna
W sytuacji, gdy jako choroba zasadnicza została wpisana jedna jednostka, ta jednostka zostaje zakodowana i wprowadzona do analizowanych zbiorów.
W sytuacji, gdy w rubryce ”choroba zasadnicza” znajduje się więcej niż jeden stan i stany te nie mogą zostać zakodowane kodem łącznym, należy wybrać do kodowania ten stan, którego leczenie wymagało większych nakładów i /lub który odpowiada specjalizacji oddziału, na którym pacjent przebywał.
W Karcie Statystycznej przy pozycji „choroba zasadnicza” oraz choroba współistniejąca I” znajdują się specjalne rubryki na wpisanie kodów dodatkowych, który powinny być wypełnione kodami dodatkowymi, jeśli zaistnieje taka potrzeba.
Zasada kodowania stanów podejrzewanych, objawów, nieprawidłowych wyników badań i sytuacji niedokładnie określonych.
Jeżeli do końca pobytu pacjenta nie ustalono diagnozy lub jeżeli zaistniały rzeczywiście niemożliwe do zakodowania stany lub urazy, można zastosować kody z Rozdziałów XVIII lub XXI.
Jeżeli po epizodzie korzystania z opieki zdrowotnej „choroba zasadnicza” jest ciągle opisywana jako „podejrzana”, „przypuszczalna” itp. i nie podano żadnej informacji lub wyjaśnienia, należy kodować diagnozę podejrzewaną jako ustaloną.
Przykład: Choroba zasadnicza: Badanie w kierunku raka szyjki macicy
Choroby współistniejące: brak
Jeśli stan nie został potwierdzony do końca okresu hospitalizacji należy zakodować „Obserwację w kierunku choroby nowotworowej (Z03.1)
Kategoria Z03, (Obserwacja medyczna i ocena przypadków podejrzewanych o chorobę lub stany podobne) stosowana jest do rozpoznań wstępnych, które mogą być wykluczone po przeprowadzeniu badań.
Zasada kodowania mnogich stanów chorobowych
Tam, gdzie stany zapisane zostały jako „Mnogie…” i nie dominuje żaden stan pojedynczy, należy zastosować kody kategorii rozpoczynającej się określeniem „Mnogie…” a dla poszczególnych stanów mogą zostać dodane opcjonalne kody dodatkowe.
Przykład:
Choroba zasadnicza: Uraz głowy, klatki piersiowej i brzucha u pasażera
samochodu osobowego w wyniku uderzenia
w drzewo
Choroby współistniejące:
Należy zakodować: „Złamania obejmujące liczne okolice ciała (T02) oraz, jako kod dodatkowy, „Użytkownik samochodu ranny w kolizji
z ustalonym lub stałym przedmiotem (V47)”.
Taki sposób kodowania stosuje się głównie w stosunku do stanów związanych z chorobą wywołaną przez wirus HIV, urazy oraz następstwa chorób.
Zasada kodowania kategorii połączonych
Rewizja X posiada kategorie, gdzie dwie choroby lub choroba
i związany z nią proces następczy mogą być reprezentowane przez jeden kod.
Jeżeli w rubryce „choroba zasadnicza” istnieje połączenie tego typu
należy zakodować ten stan przy pomocy kodu łącznego, który można odnaleźć dzięki zastosowaniu Indeksu Alfabetycznego (Tom III).
Przykład:
Choroba zasadnicza: Niewydolność nerek
Choroby współistniejące I: Choroba nadciśnieniowa
Należy zakodować: „Choroba nadciśnieniowa z zajęciem nerek I12”.
Kodowanie stanów chorobowych wywołanych przez czynniki zewnętrzne
W przypadku urazów i innych stanów chorobowych wywołanych przez czynniki zewnętrzne, należy kodować zarówno rodzaj urazu (stanu), jak i okoliczności jego powstania.
Przykład:
Choroba zasadnicza: Złamanie szyjki kości udowej w wyniku upadku
w łazience
Choroba współistniejąca I:
Należy zakodować „Złamanie szyjki kości udowej S72” oraz „Upadek na tym samym poziomie wskutek potknięcia W01”.
Kodowanie następstw niektórych stanów
W Rewizji X istnieje wiele kategorii zatytułowanych „ Następstwa…”
i opisujących odległe skutki niegdyś przebytych chorób lub urazów, które aktualnie są przedmiotem leczenia.
O ile to możliwe, należy w pozycji choroba zasadnicza kodować stan, będący aktualnie przedmiotem działań medycznych, natomiast jednostkę, której jest następstwem wprowadzić jako kod dodatkowy. Jedynie, gdy istnieje duża liczba następstw pojedynczego urazu lub choroby i nie ma wśród nich jednego dominującego pod względem ciężkości, dopuszczalne jest zastosowanie kodu następstwa jako kodu podstawowego.
Przykład:
Choroba zasadnicza: Dysfagia wywołana zawałem mózgu w przeszłości
Choroby współistniejące:
Należy zakodować: „Zaburzenie mowy niesklasyfikowane gdzie indziej
R47” jako stan główny oraz „Następstwa chorób naczyń mózgowych I69.3” jako kod dodatkowy.
Kodowanie stanów ostrych i przewlekłych
Jeżeli choroba zasadnicza jest zapisana jako stan występujący zarówno w fazie ostrej jak i przewlekłej, a klasyfikacja każdego z nich posiada oddzielnie kategorie oraz nie istnieje kod wspólny, do kodowania należy użyć kod stanu ostrego. Opcjonalnie można użyć kodu stanu przewlekłego jako kodu dodatkowego.
Kodowanie stanów pozabiegowych z powikłaniami
Stany wynikające po zabiegach można kodować w trojaki sposób: Jako kategorie pozabiegowe umieszczone w Rozdziale XIX (T80-T88), jako kategorie pozabiegowe zamieszczone na końcu części rozdziałów
i związane z poszczególnymi organami, bądź też jako normalne kategorie klasyfikacji (np. zapalenie płuc, zator płucny), lecz
w powiązaniu z zabiegiem, a więc z zastosowaniem kodu dodatkowego (Y83-Y84).
Przykład:
Choroba zasadnicza: Niedoczynność tarczycy z powodu zabiegu
usunięcia tarczycy sprzed roku
Choroby współistniejące:
Należy kodować: „Zaburzenia wydzielania wewnętrznego
i metaboliczne po zabiegach, gdzie indziej niesklasyfikowane E89”.
Epidemiologia – ćwiczenie nr 3
Temat: Znaczenie wywiadu w badaniach naukowych. Zasady budowy kwestionariusza wywiadu.
Etapy planowania badania z zastosowaniem kwestionariuszy
Ogólne cele badania
Cele szczegółowe
Kwestionariusz
Wybór populacji
Oszacowanie kosztów badań
Badania terenowe (mogą być poprzedzone badaniami pilotażowymi)
Gromadzenie danych
Kodowanie
Tabulacja wyników
Analiza
Definicja wywiadu ogólnego
Wywiad to jedna z podstawowych metod zbierania informacji poprzez zadawanie pytań i uzyskiwanie odpowiedzi na konkretny temat.
Rodzaje wywiadów
W zależności od celu badania i formy odpowiedzi dzieli się wywiady na:
ustne i pisemne
pojedyncze i zbiorowe
niestandardowy (zwykłe) i standardowe
Różnice między diagnozą epidemiologiczną a kliniczną
Wybór metody zbierania wywiadu
Uzależniony jest od:
a) rodzaju poszukiwanych danych,
b) przydatności określonej metody dla celów naukowych,
c) możliwości czasowych i finansowych,
d) akceptacji odpowiedniej techniki wywiadu przez respondenta.
Wywiady zwykłe
prowadzone są w sposób swobodny.
Przykładem wywiadu zwykłego jest typowy wywiad lekarski (anamnesis), w którym badający ma pełną swobodę w zadawaniu pytań.
Lekarz prowadzący wywiad kieruje się wcześniej określonym celem, jakim jest postawienie diagnozy klinicznej.
Wywiad lekarski charakteryzuje się pewną elastycznością i indywidualnością, w zależności od stanu chorego i rodzaju choroby.
Wywiad standaryzowany
W diagnozowaniu naukowym najbardziej odpowiednią formą jest wywiad standaryzowany (skategoryzowany), w którym treść, słownictwo, kolejność i liczba pytań są z góry ściśle określone oraz zadawane każdej badanej osobie bez względu na okoliczności.
Celem wywiadu standaryzowanego jest zebranie takich danych, które będą porównywalne z danymi uzyskanymi
od innych respondentów, na ten sam temat.
Charakterystyka kwestionariusza wywiadu standaryzowanego
W wywiadzie standaryzowanym narzędziem pomiaru jest kwestionariusz.
Kwestionariusz to zestaw ściśle określonych pytań.
Zawartość kwestionariusza
Dane demograficzne = pytania metryczkowe
Pytania niezbędne do realizacji celu badawczego, dotyczące zasadniczego problemu
Rodzaje pytań w kwestionariuszu
1. Pytania o opinie respondenta dotyczące badanych problemów zdrowotnych np. "Co sądzi Pan/i o dostępności badań profilaktycznych w Poradni „Medicus”?
2. Pytania o fakty dotyczące badanych problemów np. "Czy w ciągu ostatnich trzech lat były w Pana/i życiu okresy, kiedy kaszel uległ nasileniu?„
3. Pytania o wiedzę, źródła informacji
4. Pytania o motywy mają na celu uzyskanie informacji o pobudkach działania, np. „Co przesądziło o tym, że zmieniła Pan/i lekarza pierwszego kontaktu?”
Zarówno pytania o opinie jak i fakty, ze względu na swoją budowę dzieli się na pytania:
Pytania otwarte
Pytania zamknięte
Pytania półotwarte
Pytania otwarte
są to takie pytania, w których pozostawia się respondentowi całkowitą swobodę wypowiedzi na poruszany temat, np.
Jak ocenia Pan/i jakość usług akademickiej służby zdrowia?"
Pytania zamknięte
są zaopatrzone w przewidywane
z góry warianty odpowiedzi
Rodzaje pytań zamkniętych
Przykładem pytania o alternatywie dwuczłonowej jest np. "Czy Pan/i pali?"
tak;
nie.
2. Pytania o alternatywie wieloczłonowej, tzw. kafeteria pytań, np.: „Ile papierosów dziennie Pan/i wypala?”
do 5 szt. na dobę,
6-10 szt. na dobę,
11-20 szt. na dobę,
Ponad 20 szt. na dobę.
Pytania kafeteryjne:
charakterystyczną cechą pytańkafeteryjnych jest zaprezentowanie respondentowi co najmniej trzech możliwych odpowiedzi.
wszystkie warianty odpowiedzi powinny być przewidziane.
zakresy pojęciowe poszczególnych możliwości nie mogą zachodzić na siebie.
W zależności od charakteru poszczególnych wariantów kafeterii oraz wymaganego sposobu udzielania odpowiedzi na pytania, dzieli się je na trzy rodzaje:
a) Pytania wielorakiego wyboru,
b) Pytania z uszeregowaniem wariantów odpowiedzi,
c) Pytania skale.
Pytania skale, są budowane tak, by respondent odpowiadał wyborem lub zaznaczał odpowiednie miejsce na skali, na przykład.:
1. "Jak ocenia Pan/) sprawność przyjmowania pacjentów w przychodni kardiologicznej?":
bardzo dobrze,
dobrze,
dostatecznie,
niedostatecznie
Pytania półotwarte
Są to pytania złożone z części charakteryzującej pytania zamknięte oraz części będącej pytaniem otwartym np. Jak ocenia Pan(i) pracę lekarzy
w Gminnym Ośrodku Zdrowia?
- pozytywnie,
- negatywnie,
- nie mam zdania.
Prosimy o uzasadnienie odpowiedzi : ...........................
Wywiad prawidłowo zbierany przez ankietera powinien przebiegać zgodnie z ustalonym kwestionariuszem.
Ankieter nie może zmieniać kolejności pytań ani ich treści.
W przypadku konieczności stosowania pytań dodatkowych, treść oraz okoliczności wymagające zadania pytań powinny być z góry określone przez prowadzącego badania oraz omówione.
Przy wyjaśnieniach uzupełniających ankieter powinien używać terminologii dostosowanej do poziomu wykształcenia respondentów.
Wypowiedzi ankietera powinny być ograniczone do koniecznego minimum oraz nie mogą zawierać sugestii.
Na rzetelność pomiaru w wywiadzie prowadzonym przy pomocy ankietera mają wpływ następujące czynniki zależne od ankietera:
-odpowiednia powierzchowność,
-schludny wygląd,
-opanowana mimika,
-ogólna kultura ,
-umiejętność nawiązywania kontaktów międzyludzkich,
-dostosowany do sytuacji sposób bycia (niezbyt wyniosły i nie poufały) ,
-ograniczenie wypowiedzi do koniecznego minimum.
Ankieter powinien odnosić się do respondenta życzliwie oraz zachęcać go do wypowiedzi.
Błędy w przebiegu wywiadu
I. Ze strony ankietera:
- W nawiązaniu kontaktów,
Błąd motywacji,
Błąd w zadawaniu pytań,
Błąd rejestracji wypowiedzi.
c.d. Błędy w przebiegu wywiadu
Rodzaje błędów popełnianych przez ankietera przy zadawaniu pytań:
- opuszczenie pytania,
- zadanie pytania nie dotyczącego respondenta,
- niepotrzebne zadanie niewłaściwego pytania dodatkowego.
Rodzaje błędów popełnianych przez ankietera przy zapisywaniu odpowiedzi:
- zapisanie tylko części ważnych informacji,
- niezarejestrowanie ważnych informacji
przekazanych ankieterowi przez respondenta,
- zniekształcenie informacji podanych
przez respondenta.
II. Ze strony respondenta:
1. Udzielenie informacji niezgodnych z prawdą w sposób świadomy i nieświadomy
2. Udzielenie informacji niedokładnych i niepełnych
Cechy dobrego kwestionariusza:
powinien zawierać wyselekcjonowane pytania; liczba pytań nie może być zbyt duża, gdyż powoduje zmęczenie respondenta;
opracowanie kwestionariusza złożonego ze zbyt małej liczby pytań też nie jest wskazane; liczba pytań powinna wyczerpywać zakres informacji niezbędnych do zrealizowania celu diagnozy;
pytania muszą być starannie wybrane, bez wchodzenia w zagadnienia pośrednie i uboczne w stosunku do celu badania;
kolejność pytań powinna być podporządkowana głównej idei badania;
podstawą do określenia treści pytań jest ścisłe zdefiniowanie celów szczegółowych.
Ogólne zasady formułowania pytań w kwestionariuszu
Treść pytań
Pytania zawarte w kwestionariuszu powinny być:
a) trafne tzn. powinny mierzyć te zmienne, które organizator badania zamierza uwzględnić w
badaniu;
b) dostosowane do stopnia poinformowania respondenta oraz poziomu jego wiedzy;
c) pytania nie powinny dotyczyć zdarzeń zbyt odległych w czasie;
d) treść pytań powinna być taka, aby udzielone odpowiedzi były społecznie (zwyczajowo,
obyczajowo) akceptowane.
Ogólne zasady formułowania pytań w kwestionariuszu
Forma pytań:
słownictwo oraz stosowane w kwestionariuszu zwroty powinny zapewniać dokładne porozumienie osoby prowadzącej wywiad (ankietera) z badanym (respondentem),
język kwestionariusza musi być zbliżony do języka osób badanych,
pytania kwestionariusza powinny być formułowane jasno i niedwuznacznie,
błędem jest zadawanie pytań sugerujących odpowiedź respondenta, np.: „Czy Pan/i nie dba o swoje zdrowie?”
Kolejność i liczba pytań
każde pytanie powinno dotyczyć jednego zagadnienia,
błędem jest równoczesne, w jednym pytaniu poruszanie 2 i więcej problemów np. "Czy często boli Pana/ią głowa lub serce?”
zasadą jest przechodzenie od pytań ogólnych do pytań szczegółowych (technika lejka), niekiedy stosuje się odwrotnie ułożoną kolejność pytań (zasada lejka odwróconego)
pytania wstępne powinny być łatwe, najtrudniejsze pytania umieszcza się zwykle w środku kwestionariusza, pytania tzw. kłopotliwepowinny być umieszczone na końcu.
Ankieta
Ankiety stosowane w badaniach epidemiologicznych powinny zawierać dodatkowe instrukcje dotyczące odpowiedzi na poszczególne pytania (np. „stosowne podkreślić”).
Należy umieścić zwięzłą informację o instytucji firmującej badania.
List załączony do każdej ankiety informuje o celu prowadzonych badań oraz zapewnia o ich anonimowości.
Ważny jest wygląd zewnętrzny ankiety, jej rozmiar i przejrzystość.
Na badania ankietowe są przeprowadzane wówczas, gdy są one najlepszą metodą uzyskania potrzebnych danych.
Ankieta - wady:
Niski odsetek zwrotów ankiet,
Mniejsza przydatność w zdobywaniu informacji szczegółowych,
Konieczność stosowania pytań tylko prostych, łatwo zrozumiałych,
Negatywna postawa respondenta do badań tego typu w przyszłości.
Problemy etyczne w badaniach empirycznych
Uzyskanie świadomej zgody na udział w badaniach
Zachowanie poufności informacji
Zachowanie prawa do prywatności
Zabezpieczenie przed negatywnym wpływem udziału w badaniach
Badanie próbne (pilotażowe)
Wstępnym etapem każdego badania kwestionariuszowego winno być tzw. badanie pilotujące, wykonywane na kilkudziesięcioosobowej grupie.
Stosuje się je w celu sprawdzenia funkcjonowania kwestionariusza w praktyce.
Na podstawie obserwacji powstałych w trakcie badań pilotujących wprowadza się niezbędne poprawki i decyduje się o ostatecznej wersji kwestionariusza.
Kodowanie kwestionariusza
Jest to czynność polegająca na podziale danych na pewną ilość klas oraz oznaczenie ich symbolami lub cyframi.
W ten sposób każda jednostka zostaje oznaczona symbolem klasy, do której należy.
Głównym celem kodowania jest uproszczenie manipulowania zbyt wieloma indywidualnymi odpowiedziami przez sklasyfikowanie ich na mniejszą liczbę grup, każdej o podobnych danych.
Zmienne w badaniach epidemiologicznych i zasady ich wyboru
Zmienna
dowolna własność badanego obiektu lub grupy obiektów (wiek, płeć, objawy chorobowe); obejmuje różne wartości liczbowe lub różne cechy jakościowe jednostek objętych badaniem.
Zjawisko zdrowotne opisuję się po kątem wybranych cech/zmiennych:
opisujące osoby (zmienność osobnicza)
określające czas wystąpienia danego zjawiska (dynamika zmienności);
charakteryzujące miejsce zaistniałego zjawiska (zmienność terytorialna).
Ad 1. Zmienność osobnicza:
- wiek
- płeć
- zawód
- wykształcenie
- stan cywilny
- grupa etniczna
Wiek
- dzieciństwo (okres noworodkowy 0 – 28
dni, okres niemowlęcy 1m. ż . – 12 m. ż., okres
wczesnego dzieciństwa 1 – 3 r. ż., okres
przedszkolny 3 – 5 r. ż., okres szkolny
6 – 15 r.ż.)
- wiek młodzieńczy 15 – 18 r. ż.
- wiek dojrzały 18 – 60 r. ż.
- wiek podeszły 60 -75 r. ż.
- wiek starczy 75 – 90 r. ż.
- wiek sędziwy, tzw.
długowieczność >90 r. ż.
Zależność między częstością występowania chorób a wiekiem można wykazać prowadząc:
- badania przekrojowe (bada się osoby w różnym wieku, ale w tym samym punkcie czasowym)
- badania prospektywne kohortowe (obserwacja długofalowa osób wykazujących tę samą cechę)
Przykłady chorób związanych z wiekiem:
- ostra białaczka limfoblastyczna – wiek przedszkolny
- osteoporoza – wiek podeszły
Płeć
Ważne:
- większa umieralność mężczyzn we wszystkich grupach wiekowych,- dłuższe przeciętne trwanie życia kobiet.
Przykłady chorób związanych z płcią:
- u mężczyzn - hemofilia
- u kobiet - miastenia
Zawód :
- narażenia na określone choroby
zawodowe,
- stanu społeczno-ekonomicznego,
- stylu i trybu życia.
Stan cywilny znajduje odzwierciedlenie w:
- odmiennym sposobie życia,
- odmiennym sposobie odżywiania,
- w różnych nawykach.
Ad 2. Dynamika zmienności zjawiskzdrowotnych w czasie
- okres wylęgania choroby
- cykliczność
- zmiany sekularne
Okres wylęgania choroby - czas od zadziałania czynnika chorobotwórczego na organizm do pierwszych objawów choroby, pomocny w:
- diagnostyce epidemii niektórych chorób zakaźnych
- wykrywaniu czynnika szkodliwego w chorobach zawodowych.
Cykliczność chorób, zależy od procesów odporności w populacji i od wpływu czynników środowiskowych.
Przykłady: wzrost zapadalności na różyczkę pojawia się w Polsce co 7-9 lat.
Zmiany sekularne
- to zmiany częstości występowania chorób, które pojawiają się stopniowo w ciągu dziesięcioleci a nawet wieków.
Przykład: 30-krotny wzrost zgonów z powodu raka płuc w ostatnich 40 latach.
Ad 3. Terytorialna zmienność zjawisk
zdrowotnych
- porównanie wieś – miasto
- porównania międzynarodowe
Ma istotne znaczenie w określaniu czynników etiologicznych choroby i profilaktycznej działalności służby zdrowia.
Porównania wieś – miasto, np. choroby wirusowe rozprzestrzeniają się szybciej w mieście, choroby odzwierzęce na wsi.
Porównania międzynarodowe, np.
rak żołądka występuje 5x częściej w Japonii niż w USA, natomiast rak piersi i prostaty 6x częściej w USA niż w Japonii.
Ograniczniki
Cechy określające osoby, czas, miejsce nazywa się tez często ogranicznikami.
Poza wymienionymi stosuje się:
- ogranicznik liczby ludności oraz
- ograniczniki specjalne, jak jednostki promieniowania, hałasu, działania pola elektromagnetycznego.
Wybór zmiennych zależy od celów i założeń badania.
Każdą ze zmiennych, będących przedmiotem badania, należy szczegółowo zdefiniować, uwzględniając przy tym zasady skalowania (definicje operacyjne).
Przed sprecyzowaniem definicji operacyjnych należy zawsze brać pod uwagę definicje teoretyczne, które w zasadzie powinny być ich punktem wyjścia.
Ćwiczenie nr 4
Temat: Metody porównawcze stanu zdrowia populacji.Negatywne i pozytywne mierniki zdrowia.
Metody oceny stanu zdrowia (jednostek i populacji)
Ocena stanu zdrowia populacji jest jednym z głównych zadań epidemiologii.
Pomiary zdrowia jednostek wykonywane są według określonych norm i arbitralnie przyjętych miar.
Dokładne wykonywanie założonych pomiarów i analiz stanowi podstawę do prawidłowego (naukowego) wnioskowania i epidemiologicznej oceny stanu zdrowia badanej populacji.
Epidemiolodzy stosują takie metody obserwacji i badań, które umożliwiają poznawanie korzystnych cech populacji, tj. zdrowia, jak i zjawisk niekorzystnych, tj. chorób, niepełnosprawności.
Epidemiolodzy liczą, mierzą i analizują cechy zdrowotne ludzkiej populacji.
Metody pomiarów zdrowia
I. WYWIAD
Lekarski (kliniczny)
Epidemiologiczny (standardowy, jednolity)
II. POMIAR INSTRUMENTALNY
Badanie przedmiotowe
Badania laboratoryjne i obrazowe
III. POMIARY POPULACJI – STATYSTYCZNA ANALIZA DANYCH (statystyka medyczna i demograficzna)
IV. SPECJALNE BADANIA EPIDEMIOLOGICZNE DOKUMENTACJI MEDYCZNEJ
V. INFORMATYCZNE PRZETWARZANIE DANYCH LICZBOWYCH
NARZĘDZIA STOSOWANE W EPIDEMIOLOGII
(czyli sposoby poznawania sytuacji zdrowotnej jednostek i populacji)
Kwestionariusz wywiadu epidemiologiczny- standardowy, jednolity, w formie pisemnej;
Ankieta
Lekarskie badanie przedmiotowe, badania laboratoryjne, obrazowe, testy diagnostyczne
Ujednolicone dokumenty służby zdrowia oraz dokumenty demograficzne
Protokoły badawcze
Sprawozdania statystyczne demograficzne i z jednostek służby zdrowia
MIERNIKI ZDROWIA POPULACJI
POZYTWNE MIERNIKI ZDROWIA POPULACJI
Średnia długość życia jednostki, przeciętne dalsze trwanie życia
Przyrost naturalny
Miary reprodukcji: Liczba urodzeń żywych; Płodność kobiet; Dzietność kobiet
Odsetek mężczyzn zdolnych do służby wojskowej.
Liczba osób 100-letnich w populacji i in.
Ad 1. Przeciętne dalsze trwanie życia
Przeciętne (średnie) dalsze trwanie życia
jest to wskaźnik liczony w oparciu o jednolitą metodologię zalecaną przez WHO. Wyraża on średnią liczbę lat, jaką w danych warunkach umieralności ma jeszcze do przeżycia osoba pochodząca z określonej zbiorowości. (Jerzy Z. Holzer „Demografia” PWE 2003)
Tablice trwania życia składają się z kilku funkcji względem wieku, związanych ze sobą matematycznie (m.in. liczba dożywających, liczba zmarłych, prawdopodobieństwo zgonu, przeciętne dalsze trwanie życia), określających teoretyczny proces wymierania populacji w miarę jej starzenia się. Wartości tych funkcji oblicza się na podstawie liczby osób zmarłych (sklasyfikowanych według roku urodzenia i wieku ukończonego), liczby urodzeń oraz liczby ludności (według roczników urodzenia) według stanu na początek i koniec badanego okresu.
w 2009r. przeciętne trwanie życia wynosiło 71,5 lat dla mężczyzn oraz 80,1 lat dla kobiet.
wzrost średniej długości życia (nieprzerwany wzrost średniej długości trwania życia od 1992r.)
Źródło: Podstawowe informacje o rozwoju demograficznym Polski do 2010r.Wyniki badań GUS 2011.
Ad 2. Przyrost naturalny ludności
- jest to suma osób, wynikająca z liczby zgonów odjętej od liczby urodzeń, w określonym czasie (rok), na określonej przestrzeni (kraj, województwo) w stosunku do określonej stałej
W 2009 r. - odnotowano istotny wzrost liczby urodzeń, ale także zwiększenie liczby zgonów; przyrost naturalny był dodatni i wyniósł prawie 38 tys.;
Dodatni przyrost naturalny odnotowuje się od 2006r.; cztery wcześniejsze lata charakteryzowały się ubytkiem naturalnym, np. w 2005 r. wyniósł on minus 3,9 tys., a największy odnotowano w 2003 r. i wynosił minus 14,1 tys.
Ad 3. Współczynnik urodzeń
Ut
Wu = ------------------ x C
Lt
Ut - liczba urodzeń w okresie t,
Lt – średnia liczba osób w populacji w okresie t,
C - constans (1000, 10 000 lub 100 000)
Wybór standardowej jednostki ludności (C =K) :
Jest kwestią przyjętej konwencji,
Zależy od częstości występowania zjawiska.
Urodzenia – dane statystyczne
W 2010 r. zarejestrowano 418 tys. urodzeń żywych, co oznacza o niespełna 1 tys. więcej niż w 2009, ale znacznie mniej niż w 1983 r., który był szczytowym rokiem ostatniego wyżu demograficznego (724 tys. urodzeń).
Pomimo rosnącej liczby urodzeń – w dalszym ciągu poziom reprodukcji nie gwarantuje prostej zastępowalności pokoleń; od 1989 r. utrzymuje się w Polsce okres głębokiej depresji urodzeniowej.
Ad.3 Płodność kobiet
W Polsce wiek rozrodczy przejmuje się wiek od 15 do 49r.ż.
l
Wpł = ------------ x 1000
c
l –liczba urodzeń żywych
c –przeciętna liczba kobiet w wieku 15-49 lat w badanym okresie
Ad 3. Współczynnik dzietności
Dzietność- należy rozumieć przez nią ogólnie liczbę dzieci w rodzinie.
W 2009 roku współczynnik dzietności wynosił 1,4, co oznacza wzrost (o 0,18 pkt) w stosunku do odnotowanego w 2003 r., w którym był najniższy od ponad 50 lat.
MIERNIKI ZDROWIA POPULACJI - NEGATYWNE
Umieralność
Śmiertelność
Zapadalność
Chorobowość
Absencja chorobowa
Niepełnosprawność
Liczba zgonów ogółem
Współczynnik umieralności= ---------------------------------------------- x K
Średnia liczebność populacji
K – stała (10 000; 100 000 osób)
standardowa jednostka ludności
Umieralność - liczba zgonów zaistniałych w badanej populacji w danym czasie.
Wyszczególnienia w obliczaniu współczynników
Jednostek czasu,
Przyczyn zjawiska,
Ustalenie rodzaju populacji (populacja generalna lub jej część wg wieku, płci, zawodu itp.)
Badanie umieralności
I. Czynniki ogólne:
roczny współczynnik umieralności;
Współczynnik umieralności dla populacji do 1 r. ż. i in.
II. Strukturalne:
Współczynnik umieralności wg wieku,
Współczynnik umieralności wg płci,
-”- -”- miejsca zamieszkania
-”- -”- przyczyn śmierci (umieralność szczegółowa)
c.d. Badanie umieralności
III. Standaryzowane:
Umieralność oczekiwana
Tablice średniego czasu trwania życia, tablicy wymieralności populacji.
Umieralność – dane statystyczne
w 2010 r. zmarło ponad 380 tys. osób, tj. o prawie 5 tys. mniej niż w 2009 r.;
Główne przyczyny zgonów w Polsce (2009 r.– dane GUS)
choroby układu krążenia – ponad 46%
choroby nowotworowe – ponad 24%;
urazy i zatrucia – ponad 6%.
U dzieci i młodzieży:
urazy, wypadki, zatrucia – 20%,
nowotwory – 13%,
choroby układu nerwowego – 7%.
Współczynniki umieralności niemowląt
Współczynnik umieralności ogólnej niemowląt =
liczba zgonów niemowląt / liczba urodzeń żywych *1000
Współczynnik wczesnej umieralności niemowląt =
liczba zgonów niemowląt w roku w wieku 0 – 27 dni/
liczba urodzeń żywych *1000
Współczynnik późnej umieralności niemowląt =
liczba zgonów niemowląt w wieku 28 dni – 11 miesięcy /
liczba urodzeń żywych *1000
Współczynnik umieralności okołoporodowej =
(liczba urodzeń martwych + liczba zgonów w wieku 0 – 6 dni /
liczba urodzeń żywych i martwych)*1000
Współczynnik martwo urodzonych =
(liczba urodzeń martwych /
liczba urodzeń żywych i martwych)*1000
Umieralność niemowląt – dane statystyczne
W ogólnej liczbie zmarłych niemowląt ponad 70% umiera przed ukończeniem pierwszego miesiąca życia (w okresie noworodkowym), w tym ok. 3/4 w okresie pierwszego tygodnia życia.
Przyczyną ponad połowy zgonów niemowląt są choroby i stany okresu okołoporodowego, czyli powstające w trakcie trwania ciąży matki i w okresie pierwszych 6 dni życia noworodka, kolejną 1/3 zgonów stanowią wady rozwojowe wrodzone, a pozostałe są powodowane chorobami nabytymi w okresie niemowlęcym lub urazami.
Pozytywny - obserwowany nieprzerwanie - trend malejącej umieralności niemowląt potwierdza współczynnik wyrażający liczbę zgonów niemowląt na 1000 urodzeń żywych, który w 2009 r. zmniejszył się do poziomu 5,2 (w 1990 r. wynosił 19,3).
Odróżniać od umieralności śmiertelność!
Liczba zgonów z powodu danej choroby
Wsp. śmiertelności = ------------------------------------------------------ x K
Liczba chorych na tę chorobę
-jest miarą ciężkości choroby.
Zapadalność (zachorowalność) - Wsp. zapadalności:
Liczba nowych przypadków choroby
=--------------------------------------------------------------- x K
Liczba populacji narażonej
dotyczy jedynie nowych zachorowań!
jest miernikiem dynamicznym.
Chorobowość
Wsp. Chorobowości:
Liczba osób chorych
=--------------------------------------------------------------------- x K
Liczba osób narażonych na chorobę
- zależy od zapadalności i czasu trwania choroby
Absencja chorobowa
- jest to zachorowalność połączona z czasową niezdolnością do pracy zawodowej usprawiedliwiona na podstawie orzeczenia lekarskiego.
Wskaźniki analizowane:
Wskaźnik absencji chorobowej
Wskaźnik przypadków absencji
Przeciętny czas trwania przypadków absencji
Odsetek osób chorujących – procent udziału osób nieobecnych w pracy ogółem oraz z powodu poszczególnych przyczyn w stosunku do ogółu zatrudnionych w roku
Średnia liczba przypadków absencji na jednego chorującego w danym okresie
Średnia liczba dni absencji przypadająca na jednego chorującego w danym okresie
Zastosowanie metody porównawczej w epidemiologii
porównanie współczynników zapadalności chorobowości, umieralności i in.
Zalety
Ocena działalności leczniczej i zapobiegawczej służby zdrowia;
Prognozowanie potrzeb profilaktycznych na przyszłość.
Wady
tzw. surowe współczynniki nie pozwalają na prawidłową zgodną z rzeczywistością ocenę stanu zdrowia porównywanych populacji
(ponieważ wartość współczynników uzależniona jest od struktury badanej populacji wg wieku, płci, zawodu, miejsca zamieszkania, itp.). Są to tzw. zmienne zakłócające wskaźnikowe.
W celu porównania należy najpierw dokonać standaryzacji obliczonych współczynników.
Współczynniki z podziałem wg płci, wieku, zawodu etc. noszą nazwę współczynników szczegółowych (cząstkowych).
Zasada standaryzacji polega na obliczaniu szczegółowych współczynników wg przyjętego standardu. Przedstawienie np. umieralności danej populacji, przy przyjęciu założenia, że pewne cechy tej populacji są identyczne z populacją standardową.
Metody umożliwiające porównanie stanu zdrowia populacji
Standaryzacja bezpośrednia
Pośrednia
Obie te metody wymagają użycia populacji standardowej jako grupy referencyjnej i wykorzystują do obliczenia końcowego współczynnika, tzw. współczynniki cząstkowe, czyli specyficzne dla poszczególnych podgrup (np. wiekowych).
Standaryzacja bezpośrednia
Przedstawienie np. umieralności danej populacji, przy założeniu, że rozkład wieku (płci lub innej cechy) ma w tej populacji odpowiadać rozkładowi w pewnej populacji standardowej.
Standaryzacja pośrednia
Przedstawienie np. umieralności danej populacji, przy założeniu, że współczynniki umieralności w tej populacji są identyczne jak w wybranej populacji standardowej.