Tulipany - wszystko co musisz o nich wiedzieć
Ważne! Wiele osób pyta czemu wykopujemy cebule, przecież mogą przeleżeć do następnego roku. Owszem, ale wykopanie ich jest o wiele korzystniejsze. Po pierwsze mamy okazję do rozmnożenia ich - odzielenia cebul przybyszowych. Po drugie segregujemy je i wyrzucamy chore i słabe okazy, co sprawi że będziemy mieli tylko najlepszy i elitarny materiał. Po trzecie cebule nie będą niepotrzebnie w ziemi przez ponad dwa miesiące, narażone na choroby grzybowe w przypadku wilgotnego lata. Dzięki tym roślinom Twój ogród przydomowy będzie piękny!
Słowem wstępu. Nazwa tulipan pochodzi od perskiego słowa dolbend. Oznacza on materiał, z którego upina się turban, przypominający kształtem kwiat tulipana. Na świecie znamy ponad 100 gatunków tulipanów! Odmian jest aż kilkanaście tysięcy. Stąd na podstawie ich licznych cech podzielono je na 15 grup, więcej o nich piszę w dziale 'Podział'. Zapraszam rónież do odwiedzania pozostałych działów, w których bardzo szczegołowo poruszam wszystkie zagadnienia związane z uprawą tulipanów.
Kalendarz uprawy tulipanów
Stworzyłem ten dział, aby ułatwić początkującym uprawę tulipanów. Opisałem jakie prace wykonujemy w danym miesiącu oraz wstawiłem odpowiednie linki. Dział ten jest również swego rodzaju spisem treści całej strony.
Wrzesień - przygotowujemy ziemię pod uprawę tulipanów, przy lekkiej glebie najprostszym zabiegiem będzie dodanie kompostu, przy ciężkiej piasku. Więcej w dziale 'Wymagania'
Październik - sadzimy tulipany na początku miesiąca - 'Sadzenie' oraz wykonujemy pierwsze nawożenie - 'Wymagania'.
Listopad - Luty - zimowanie cebul
Marzec - Kwiecień - nawożenie na zielony pąk, ewentualne przykrycie pierwszych czubków torfem w razie dużych przymrozków - Wymagania'.
Maj - odchwaszczanie, nawożenie trzecie - zaraz przed kwitnieniem danych odmian, ogławianie roślin po przekwitnięciu - ścinanie czubków z nasionami.
Czerwiec - Lipiec - Wykopywanie cebul, segregacja, oczyszczanie, rozmnażanie.
Sierpień - Wrzesień - przechowywanie cebul w temp. najlepiej około 20 stopni oC.
Wymagania tulipanów - gleba, stanowisko itp.
Najwyższe plonu uzyskamy na glebach żyznych, próchnicznych oraz głęboko uprawionych o pH 6,5 - 7,5. Tulipany uprawia się praktycznie na wszystkich typach gleb, ważne jest to aby gleba była przepuszczalna. Najlepsze warunki są przy glebie lekkiej i przepuszczalnej, a za razem żyznej i bogatej w wartości odżywcze.
Tulipany na ogół nie przemarzają. Zdarza się to jedynie w czasie bardzo mroźnych i bezśnieżnych zim oraz złego - zbyt płytkiego posadzenia cebul. Najlepsze warunki pogodowe to chłodna, trochę deszczowa jesień, zima - krótka, łagodna (do ok. -15 stopni), ale z dużą ilością opadów śniegu (przynajmniej 5 - 10cm), który stanowi świetną izolację przed mrozem. Początek wiosny, tak jak jesień, powinien być również umiarkowanie mokry i chłodny. Latem i poźną wiosną najlepsza będzie nieduża ilość opadów i temperatury oscylujące wokół 20 - 30 stopni.
Kilka słów o nawożeniu. Obornik stosujemy rok przed sadzeniem tulipanów, rozrzucamy go na jesień co 3 lata w dawce 5 - 7kg na 1m2. W warunkach amatorskich przekopujemy go na wysokość szpadla lub trochę głębiej. W przypadku hodowli wykonujemy średnią orkę a po 2 miesiącach, zaraz przed zimą, głęboką. Nawożenie mineralne stosujemy trzy lub dwa razy, w zależności od zasobności naszej gleby. Robimy to zaraz po posadzeniu cebul, wiosną na tzw. zielony pąk, czyli zaraz po ukazaniu się zaczątków tulipanów. Ostatni raz nawozimy przed kwitnieniem, najlepiej gdy pąk kwiatowy będzie jeszcze mocno zielony (ok. tydzień lub dwa przed rozwinięciem). Najlepszym nawozem będzie zbliżony do NPK (azot-fosfor-potas) 10-6-20.
Sadzenie cebul tulipanów
Najlepszy termin na tę czynność przypada na przełomie września i października. Cebule muszą się przed zimą dobrze ukorzenić, słabo ukorzenione rośliny będą prawdopodobnie źle kwitły, mogą nawet nie wytworzyć kwiatów, a także ich zdolność do rozmnażania spadnie.
Przed sadzeniem zaprawiamy cebule środkami grzybobójczymi. Najpopularniejszym jest KAPTAN 50 WP, któy zapobiega np. fuzariozie. Możemy również stosować środki biologiczne np. BIOSEPT z BIOCZOS.
W Holandii stosuje się profesjonalnie mieszankę Captan 50 WP (1,5%), Sportak 450 EC (0,2%) i Altima 500 SC (0,2%). Dwa ostatnie preparaty dostępne są u nas tylko w dużych butelkach, więc zaprawa taka jest droga w warunkach amatorskich.
Duże cebule sadzimy na głębokość 10cm dla gleb ciężkich oraz 13 dla gleb lekkich. Małe, dopiero rozmnożone odpowiednio na 5 i 8cm. Jeśli sadzimy w rzędach to na 1m przypada nie więcej niż 15 dużych cebul.
Rozmnażanie cebul tulipanów
Tulipany rozmnażamy poprzez oddzielenie cebul przybyszowych przyrastających co roku. Jest to rozmnażanie wegetatywne. W jednym sezonie powstają około trzy lub cztery nowe cebule, zależy to od warunków uprawy oraz od cech odmiany. Jedna cebula zastępcza wyrasta w miejsce posadzonej przez nas na jesień i ma rozmiary matecznej lub jest większa (tak! cebule tulipanów są jednoroczne). Nazwijmy ją umownie A. Literą B oznaczamy największą cebulę przybyszową, a H płaską, często ukrytą pod łuską. A B i H są najbardziej wartościowe. Pozostałe możemy zostawić, z nich również powinniśmy otrzymać kwiaty.
Po wykopaniu cebul, oddzieleniu ich od cebuli matecznej, oczyszczeniu, wysuszeniu, segregacji - odrzuceniu chorych itp. możemy umieścić je w ażurowych koszykach w miejscy, w którym przeleżą najbliższe dwa miesiące. Powinno być ono suche, zacienione, najlepiej przewiewne oraz nie zbyt gorące. Temperatura jest bardzo ważnym czynnikiem przy uprawie tulipanów. Najlepszą temperaturą jest ok. 25 na początku przechowywania do 18 - 20 na końcu.
Przy amatorskich uprawach wystarczy 20 - 25 stopni. Zbyt wysoka temperatura powoduje zawiązywanie dużej liczby pąków, z których będą cebule przybyszowe, co negatywnie wpływa na kwitnienie oraz rozmiar nowych cebul. Wysoka temperatura skutkuje często tymczasowymi mutacjami np. zwielokrotnioną liczbą płatków.
Choroby tulipanów i zapobieganie
Choroby grzybowe
Botrytis tulipae (szara pleśń tulipana) – jedna z najgorszych chorób w hodowli tulipanów. Objawami są pojawianie się wielu drobnych, szarych plamek na wszystkich częściach rośliny. Jejednokrotnie tulipany od razu wyrastają zniekształcone. Choroba ta bardzo szybko przenosi się na inne osobniki, dlatego też zarażone cebulki trzeba jak najszybciej zutylizować. Zapobiegać można stosując opryski przeciwko chorobom grzybiczym oraz odpowiednio zaprawiając cebulkę przed jej sadzeniem.
Fusarium oxysporum f. sp. Tulipae (fuzarioza tulipana) – następna z grzybiczych chorób tulipana, jednak w przeciwieństwie do szarej pleśni tulipana dotyczy tylko jego cebulek. Stają się plamiaste, zaczynają śmierdzieć i są miękki. Z takich cebulek wyrastają słabe i wątłe rośliny, które nie wyglądają zbyt ciekawie. Choroba ta rozwija się szczególnie wtedy, gdy cebule przechowywane są w wilgotnych pomieszczeniach.
Penicillium carymbiferum - P.cyclopium (penicylioza) – powodowana jest przez grzyby z rodziny Penicillium. Części cebulek stają się suche i twarde, a następnie miękkie i gąbczaste. Choroba ta zagraża szczególnie cebulkom, które doznały uszkodzeń podczas wykopywania, albo przenoszenia. Zapobieganie to odpowiednie dobieranie cebulek oraz prawidłowe ich przechowywanie.
Pozostałe rzadziej spotykane choroby grzybicze to:
Rhizoctonia solani (Ryzoktonioza)
Pythium ultimum (Zgorzel zgnilakowa)
Sclerotium perniciosum (Zgnilizna nasady pędu)
Sclerotium tuliparum (Zgnilizna Twardzikowi)
Choroby wirusowe
TBW-tulips virus (Pstrość tulipana) – najtrudniejsza do obronienia się przed nią choroba tulipana. Objawia się srebrzystymi lub wyblakłymi plamami i smugami na liściach oraz jaśniejszymi od naturalnego koloru plamami na kwiatach. Choroba ta może być rozprzestrzeniana przez mszyce.
Choroba Agusta (Nekroza tulipana) – najpierw na liściach pojawiają się drobne plamki, które z czasem powiększają się i przenoszą na inne części rośliny. Powodują one często deformację rośliny.
Cucumis virus (Mozaika tulipana) – choroba ta jest mało znana w Polsce i dość niedawno odkryta. Objawia się pojawianiem na roślinie pstrych liści oraz plam na większych kwiatach. Nie wszystkie tulipany są podatne na tę chorobę, jednak dokładnie nie wiadomo, które są odporne.
Choroby fizjologiczne to:
Papierowość kwiatów
Gumoza
Nekroza pąków kwiatowych
Łamanie się łodyg
Twarda łuska okrywająca
Zwapnienie cebul
Pęknięcia skóry liścia
Chorobom tym można jednak łatwo zapobiec stosując się do warunków odpowiedniej uprawy i pielęgnacji tulipanów.
Szkodniki: Nornik zwyczajny, Mysz polna, Mszyca tulipanowa mniejsza, Krocionóg krwawo plamy, Niszczyk zjadliwy