LITOWCE:Węglan sodu(IV) (soda) Na2CO3 Otrzym: 1.Met. amoniakalna Solvaya a) 2NH3+2CO2+2H2O=2NH4HCO3 b) 2NH4HCO3+2NaCl=2NaHCO3+2NH4Cl -odsączonyNaHCO3ogrzewany ulega rozkładowi 2NaHCO3=Na2CO3+H2O+CO2 -CO2 ponownie skierowany do reaktora-reakcja a -żródłem CO2 w procesie Solvaya-rozkład wapieni: CaCo3=CaO+CO2 CaO+H2O=Ca(OH)2 Ca(OH)2 służy do odzyskania NH3 z NH3CL powst w reakcji b 2NH4Cl+Ca(OH)2=CaCl2+2NH3+2H2O 2.Met. Leblanca (hist) surowiec NaCl poddaje się działaniu H2SO4 2NaCl+H2SO4=Na2SO4+2HCl Na2SO4+4C=Na2S+4CO Na2S+CaCO3=Na2CO3+CaS -zmniejszenie rozp. CaS- mieszaninę soli ługuję się rozc. roztworem sody-krystalizacja Na2CO3x10H2O Wady: uciążliwy produkt uboczny CaS, otrzymujemy sól uwodnioną Zastosowanie sody: prod. szkła mydła, składnik środ. piorących Węglan (IV) potasu (Potaż) K2CO3 -biała sól, silnie higroskopijna, bdb rozp. w H2O Zastos.-prod. szkła, mydła ceramiki mas emaliowych Otrzym.: 1)karbonizacja ługu potasowego: 2KOH+CO2=K2CO3+H2O 2)Metoda mrówczanowa K2SO4+Ca(OH)2+2CO=CaSO4+2COOK -mrówczan przez prażenie przeprowadza się w węglan:2HCOOK+O2=CO2+K2CO3+H2O 3)Nasycenie CO2 r-ru KCl w zawiesinie MgCO3 i ogrzewanie w temp. 60^oC 2KCl+3MgCO3x3H2O+CO2= =2(MgCO3x KHCO3x 4H2O)+MgCl2 2(MgCO3x KHCO3x 4H2O) ^TEMP =K2CO3+(2MgCO3x3H2O)+3H2O+CO2 4)Met Leblanca 2KCl+H2SO4=K2SO4+2HCl K2SO4+4C=K2S+4CO K2S+CaCO3=K2CO3+CaS Nie można otrzymać met. Solvaya bo istnieje niewielka różnica w rozp. w wodzie między węglanem a wodorowęglanem Zw. litowców na –I st. utl. Kryptandy-zw. org. zawierające w cząst. po 2 at. N połączone ze sobą trzema łańcuchami estrowymi,-tworzą trwałe kompleksy z kat lit jeśli do r-ru wprowadzi się at. litowca 2 razy więcej niż jest cząst .kryptandu połowa atomów przechodzi w kationy druga poł. tworzy jednowart. aniony (nadmiar solwatowanych elektronów) Nadtlenki litowców-wykazują działanie utleniające, w wilgotnym pow. wiążą CO2, stosowane w aparatach tlenowych dostarczają tlenu: 2Na2O2+2CO2=2Na2CO3+O2 BERYLOWCE: WODOREK BERYLU BeH2 Otrzym.: BeCl2+2LiH^eter=BeH2+2LiCl 2Be(CH3)2+Li[AlH4]=2BeH2+LiAl(CH3)4 Właśc.: bezb. trudno lotna sub., rozpada się na pierwiastki w temp. 570K Wodorek magnezu MgH2 Otrzym. 1.bezp. synteza z pierwiastków pod ciśnieniem 2. termiczny rozkład dietylomagnezu w próżni Mg(C2H5)2=MgH2+2C2H4 3.2Mg(CH3)2+Li[AlH4]^ETER=2MgH2+LiAl(CH3)4 Właść. bezb. ciało stałe, db rozp w eterze Zast. paliwo nowej generacji Wodorek wapnia CaH2 Otrzym. Ca+H2=CaH2 Właść. biała kryst. masa, nierozp. w rozp. org. Zast. środek osuszający,reduktor, substrat do wytwarzania wodoru CEMENT SORELA-stęż. roztwór MgCl2 zmieszany z MgO w stosunku 5:1 - znany też jako oksychlorowy cement magnezowy -z dodatkiem wełny drzewnej lub odpadków drzewnych daje ksylolit materiał do izolacji Ca(OH)2 -wapno gaszone Otrzym.: CaO+H2O=Ca(OH)2 Właść.: biały bezpostaciowy proszek, sł. rozp. w wodzie, klarowny roztwór (oda wapienna)- odczyn zasadowy; po ogrzaniu ulega rozkładowi: Zast.: 1)wyrób zaprawy murarskiej-zmieszane wapno gaszonego z wodą i piaskiem twardniejąca pod wpływem CO2 z powietrza: Ca(OH)2+CO2=CaCO3+H2O CaCO3+SiO2=CaSiO3+CO2 CaCO3+CO2+H2O=Ca^2+ +2HCO3^- (wietrzenie wapieni):stąd konieczność dodawania SiO2 do zaprawy murarskiej 2)Produkcja wapna chlorowanego(wapno bielące chlorek bielący) Ca(OH)2+Cl2=CaCl(ClO)+H2O CaCl(ClO)-silny środek utleniający i dezynfekujący rozkłada się z wydzieleniem chloru: CaOCl2=CaO+Cl2 słóży do otrzymywania chloru lub tlenu: CaOCl2+2HCl=CaCl2+Cl2+H2O 2CaOCl2=2CaCl2+ O2 Rzeczyw: wapno chlorowane-mieszanina chloranu (I) Ca(ClO)2 x 4H2O z CaCl2 o składzie zbliżonym do CaCl2 x Ca(OH)2 x H2O Węglik wapnia CaC2-KARBID Otrzym: z wapnia i koksu przez ogrzewanie : CaO+3C=CaC2+CO- do otrzymania acetylenu -ogrzewany w strumieniu azotu przechodzi w cyjanamid wapnia CaCN2 CaC2+N2=CaCN2+C CaCN2-używany jako nawóz mineralny- azotniak reaguje on z wilgocią w glebie dając amoniak i węglan wapnia CaCN2+3H2O=CaCO3+2NH3 Siarczan baru –BaSO4-BIEL LITOPONOWA Zas.:materiał do wypełniania masy papierowej, jako biała farba mineralna, wykazuje silną absorbcję promieni rentgen-stosowany jako materiał kontrastowy do wypełniania żołądka i jelit w badaniach rentgenologicznych Otrzym BaS+ZnSO4=BaSO4 +ZnS ZASADOWY OCTA BERYLU Be4O(O2C•CH3)6 -wydziela się w trakcie odparowania Be(OH)2 w kw. octowym, w zimnej wodzie słabo rozp. rozp. się w niektórych rozp. org Struktura: jony Be rozmieszczone w wierzchołk. czworośc. foremnego po środku znajduje się jon tlenu. każdy z jonów octanowych za pośred. 2 at. O łączy się z 2 jonami Be. -6 pierścieni w każdym: 2 atomy berylu, 3 tlenu 1 węgla LK=4 BOROWCE DIBORAN-B2H6 Otrzym: 4BCl3+3Li[AlH4]=2B2H6+3LiAlCl4 BBr3+6H2=B2H6+6HBr BF3+3NaBH4=2B2H6+3NaBF4 Z.: paliwo rakiet	BORAZYNA B3N3H6 Otrzym: 3B2H6+6NH3=3{[H2B(NH2)2]^+[BH4]^9H2_=2B3N3H6 Właśc. bezb. palna ciecz,charak. zapachu db. rozp Aluminoterapia-proces metalurgiczny otrzym metali przez redukcję ich tlenków sproszkow. lub zgranulowanym glinem TERMIT GOLDSMIDTA mieszanina drobnych ziaren aluminiowych z tlenkiem żelaza: 3FeO4+8Al=4Al2O3+9Fe+ENERGIA KWAS ORTOBOROWY H3BO3 -cząst.płaskie, W stanie stałym łączą się ze sobą wiązaiami wodorowymi tworząc warstwy powiązane między sobą w skutek działania sił międzycząsteczkowych. W temp. powyżej 400K kw. ortoborowy traci część wody i przechodzi w kw. metaborowy: H3BO3=HBO2+H2O-dehydrat - bardzo słaby jednoprotonowym kw. Wykazuje właściwości kw. Lewisa. H3BO3+2H2O=H3O^++[B(OH)4]^- BORAKS Na2B4O7*10H2O -dobry środek antyseptyczny Wzór boraksu [Na(H2O)4]2 [B4O5(OH)4] Zast: zmiękczanie wody, klarowanie szkła, oczyszczanie powietrza, substrat dla innych zw. Reakcja perły Boraksowej : Na2B4O7+CoSO4=2NaBO2+Co(BO2)2+SO3 WĘGLOWCE: Dicyjan (CN)2 otrzym.:1) Hg(CN)2=Hg+(CN)2 2) Cu^2++2CN^- =Cu(CN)2=CuCN+0,5(CN)2 3) Hg(CN)2+HgCl2=Hg2Cl2+(CN)2. -bezba. gaz zapach gorzkich migdałów,trujący, db. rozp. w wodzie i alk, budowa liniowa w reakcji z wodorotlenkami litowców daje mieszaninę cyjanków i cyjanianów (CN)2+2KOH=KCN+KOCN+H2O. CYJANOWODÓR HCN (KW. pruski) -bezb. ciecz, zapach gorzkich migdałów, trujący Otrzym. 2KCN+H2SO4=K2SO4 +HCN Hg(CN)2+H2S=HgS+2HCN NH3+CO=HCN+H2O H2+N2+2C=2HCN Zas: środek do tępienia insektów Silany-związki Si z wodorem monosilan SH4 Otrzym. SiCl4+LiAlH4=SiH4+LiCl+AlCl3 Mg2Si+4HCl=2MgCl2+SiH4 disilan: 2Si2Cl6+3LiAlH4=2Si2H6+3LiCl+3AlCl3 Właśc:- wykazują mniejszą odporność od alkanów: – reagują gwałtownie z tlenem, a ich pary zapalają się w zetknięci z pow SILOKSANY- produkt kondensacji silanów łańcuch złożony z at. O i Si są bardziej odporne chemicznie niż silany. Zastępując atomy wodoru organicznymi rodnikami alkilowymi-CH3 lub arylowymi C6H5 uzyskuje się SILIKONY-odznaczające się małą aktywnością chemiczną Otrzym. RMgCl+SiCl4›RSiCl3+MgCl2 Silikony zależnie od warunków ich otrzymywania produkuje się w postaci oleju i żywic. Zas:-materiały elektroizolacyjne, powłoki naczyń do prod. farb, lakierów Si o wys. czystośc: SiO2+2C+2Cl2=SiCl4+2CO SiCl4 destyluje się i redukuje Al., Mg lub Zn Si o wys. aktyw: 3CaSi2+2SbCl3=6Si+2Sb+3CaCl3 KARBONYLKI-zw. koordyn. metali przejściowych Fe, Co, wolframu z CO jako ligandem o wz. ogólnym Mex(CO)y, metal wyst. tu na 0 st. utl. są to zazwyczaj ciecze, lub c.stałe, lotne, truące, rozkładają się w wyższych temp. stosowane jako katalizatory oraz dodatki przeciwstukowe do benzyn Podział karbonylków: -jednordzeniowe (proste)-M(CO)m tworzone przez metale o parzystej liczbie elek. walen. wyjątek [V(CO)6] -wielordzeniowe- Mn(CO)m tworzone przez met. o parz. i Niepart. liczbie e. walencyj. Otrzym.-synteza z metali i CO:Ni+4CO=Ni(CO)4 -red. CO tlenków met. przejść. pod dużym ciśnieniem Re2O7+17CO=Re2(CO)10+7CO2 AZOTOWCE Hydroksyloamina NH2OH (N na -1 st.utl) Otrzym. HNO3+6H=NH2OH+2H2O HNO2+H2O+H2SO3=NH2OH+H2SO4 Właść. wykazuje właściwości zasadowe: NH2OH+H2O=NH3OH^+ +OH^- wodne roztw są nietrwałe przechodzą w NH3 i N2 - 3NH2OH=NH3+N2+3H2O -bdb reduktor, rozkłada się wybuchowo pow33^oC HYDRAZYNA-N2H4 (N na -2 st. utl) Otrzym. 2NH3+NaOCl=N2H4+NaCl+H2O CO(NH2)2+ NaOCl+2NaOH= N2H4+ NaCl+H2O+Na2CO3 Własc. bezb. dymiąca ciecz, rozkłada się wybuchowo na N i NH3 - właśred.: N2H4+4Ag^++OH^-= 4Ag+N2+4H2O -jako utleniacz: N2H4+ Zn+2HCl=2NH3+ZnCl2 -spala się w pow. z efektem cieplnym N2H4(c) +O2(g)=N2(g) +2H2O(C ) KWAS AZOTOWY (V) HNO3 Otrzym. NaNO3+H2SO4+NaHSO4+HNO3 2) a)otrzymywanie amoniaku met. Habera-Boscha N2+3H2= 2NH3 b) met. Ostwalda 4NH3+5O2=4NO+6H2O 2NO+O2=2NO2>N2O4 c)pochłanianie mieszaniny NO2 i N2O4 w wodzie w obecności pow.N2O4+H2O=HNO3 4 NO2+ 2H2O+O2=4HNO3 Własc. bezwodny jest bezb. cieczą, -działa jako akceptor protonów HNO3+2HClO4=NO2^+ +2ClO4^- +H3O^+ HNO3+2H2SO4=NO2^+ +2HSO4^- +H3O^+ -jako donor protonów. HNO3+H2O=H3O^++NO3^- - jest silnym utleniaczem: 3Cu+8HNO3=3Cu(NO3)2+2NO+4H2O woda królewska-mieszanina stęż. kw. azotowego i stęż. kw solnego w stosunku 1:3 HNO3+3HCl=Cl2+2H2O+NOCl rozkłada złoto i platynę: Au+3Cl=AuCl3 podobne właściwość do wody królewskiej ma mieszanina kw. solnego i selenowego (VI) H2SeO4+HCl=H2SeO3+H2O+2Cl Au+4H^+ +4Cl^- +NO3=AuCl4^- +NO+2H2O SUPERFOSFAT-uzyskiwany w wyniku działania kw. siarkowego na fosforyt Ca3(PO4)2+2H2SO4=Ca(H2PO4)2+2CaSO4 -zawiera on siarczan wapnia stanowiący balast SUPERFOSFAT PODWÓJNY-korzystniejszy bo nie zawiera gipsu otrzymany w reakcji kw. fosforowego z fosforytem Ca3(PO4)2+4H3PO4=3Ca(H2PO4)2 PRECYPITAT-otrzym. działając kw. siarkowym 6 na fosforytCa3(PO4)2+H2SO4=CaSO4+2CaHO4 SYNTEZA BARTLETTA Xe+PtF6= XePtF6 XePtF6+6H2O=2 Xe+O2+12HF+2PtO2	TLENOWCE Nadtlenek wodoru H2O2: Otrzymywanie: -m.przemysłowa-redukcja 2-etyloantrachinonu wodorem W obecności katalizatora palladowego do 2-etylo-9,10-antraceno-diol Właść: właściwości utleniające: 2NH2OH+6H2O2=2HNO3+8H2O Właś red: HgO+H2O2=Hg+H2O+O2 2AgNO3+H2O2+2KOH=2AG+O2+2H2O+2KNO3 -czysty-ciecz o konsystencji syropu -wykazuje słabe właściwości kwasowe Dysocjuje: H2O2+H2O=HO2^-+H3O^+ Zast:-3% r-ór-woda utl.-dezynfekcja ran -przemysł celulozowy, środek utleniający i bielący -paliwo rakietowe, 30%- perhydrol Ditlenek siarki SO2 budowa: -w stanie gazowym-cząst. Pojedyncze, płaskie Kąt pomiędzy wiązaniami 119,5 hybrydyzacja Trygonalna atomu siarki Właśc:gaz o drażniącym zapachu, można skroplić na bezb ciecz, db rozp. Sub. Org I nieorg, Otrzym:- prażenie siarczków metali ciężkich w pow 4FeS+7O2=2Fe2O3+4SO2 -redukcja anhydrytu lub gipsu ,koksu 2CaSO4+C=2CaO+2SO2+CO2 -m.laborat.- Cu+2H2SO4st=SO2+CuSO4+2H2O Tritlenek siarki SO3 budowa: -w stanie gaz.-pojedyńcze cząst. O kształcie płaskim -kąt pomiędzy wiązaniami O-S-O 120- sp2 -w czasie oziębnięcia krzepnie tworząc c.stałe-lód Jest to odmiana γ-SO3-pierścieniowe cząst -w obecności H2O przechodzi on w odmianę β-SO3 Iglaste kryształy z polimeryzacją łańcuchów Otrzym SO2+0,5O2(Pt 650-850K)=SO3 K2S2O7=(T)K2SO4+SO3 Kw.siarkowy VI H2SO4- otrzymywanie 1. 4FeS+7O2=2Fe2O3+4SO2 2. SO2+0,5O2=SO3 3. SO3+H2SO4=H2S2O7 H2S2O7+H2O=2H2SO4 Właściwości:-bezbciecz, bez zapachu, miesza się z Wodą w każdym stosunku, mocny kwas, ulega 2st dysocjacji-stężony wykazuje właściwości utleniające Hg+2H2SO4=HgSO4+SO2+H2O Zasto. –prod. Nawozów sztucznych, wypełnia akumula ołowiowe, otrzym. innych kw. z ich soli Chlorek tionylu SOCl2 -bezb. ciecz, ruchliwa, przenikliwy zapach Otrzym: SO3+SCL2=SOCL2+SO2 SO2+PCL5=POCl3+SOCl2 Hydroliz SOCl2+2H2O=H2SO3+2HCl Chlorek sulfonylu SO2Cl2-bezb. ciecz, ostry zapach Otrzymy. SO2+CL2=SO2Cl2 Hydrol- SO2Cl2+H2O=H2SO4+2HCl Zastosowanie: do wprowadzania gr. Sulfonowej Lub tionylowej w zw org. Tiosiarczan sodu Na2S2O3x5H2O -bezb sub. Krystaliczna u,żywana w fotografii -w przemyśle włókienniczym-sub. Słóząca Do usuwania resztek chloru do bielenia tkanin S2O3^2-+4Cl2+5H2O=2SO4^2-+8Cl^-+1OH^+ 2S2O3^2-+AgBr=[Ag(S2O3)2]^3-+Br^-