Psychologiczna interpretacja czynników Skali Niepokoju R. B. Cattella

Stopień nasilenia lęku:

10 pkt - bardzo silny lęk neurotyczny (z kręgu nerwicy lękowej)

9 pkt - silny lęk neurotyczny

8 pkt - lęk neurotyczny średniego stopnia, tendencja do występowania

7 pkt - osoby zasadniczo opanowane, do chwili, gdy znajdą się w sytuacji lękowej

6 pkt - lęk średniego stopnia (górna granica normy)

5 pkt - norma

4 pkt - dolna granica normy, brak obaw

3 pkt - osoby ospałe, z brakiem motywacji

2 pkt - niezwykłe poczucie bezpieczeństwa

1 pkt - osoba flegmatyczna i uparta

Hipotetyczne źródła niepokoju w teorii R. B. Cattella.

Cattell zalicza niepokój do tzw. stanów psychologicznych. To pewien zespół sposobów zachowania się, który pojawia się i znika. Niekiedy pod wpływem wyraźnej przyczyny , a niekiedy bezzasadnie. Czas trwania jest różny. Niepokój może fluktuować; nasilać się i zanikać.

Cattell wymienia 7 hipotetycznych źródeł niepokoju:

1. Słaba siła Ego. Wyraża się wzmożoną emocjonalnością. Trudność osiągania równowagi emocjonalnej powoduje wzrost niepokoju. Ale bywa również, iż człowiek w niepokoju wykazuje cechy niezrównoważenia emocjonalnego.

2. Siła Superego. W sytuacji, gdy ulega zachwianiu system wartości, brak wystarczająco silnych przekonań ( chęć podejmowania łatwiejszych wyborów) nasila sie "potrzeba Superego " do ukarania Ego poczuciem winy. Lęk przed tą karą utrzymuje Superego w stanie napięcia . Dominuje utrzymanie wartości za wszelką cenę.

3. Sfera popędowa. Silny napór sfery popędowej. Niewłaściwe jej zaspokajanie. Siły popędowe zostają zepchnięte , nie mogą być zaspokajane.

4. Nieśmiałość i wstyd. W rozmaitych sytuacjach osoba nieśmiała , wstydliwa czuje się niejako sparaliżowana w działaniu, stoi na uboczu ,odczuwa swą bierność. Niemoc podjęcia aktywności ,unikanie wpływania na rzeczywistość, są powodem wzrastania uczucia zagrożenia i niepokoju.

5. Cechy paranoidalne. W strukturze niepokoju mieści się czynnik paranoidalnej nieufności i podejrzliwości. Osoba podejrzliwa ,nieufna często w grupie innych czuje się zagrożona, co rodzi niepokój. Możemy również założyć , iż osoba , którą charakteryzuje wysoki stopień niepokoju jest podejrzliwa , niepewna siebie w relacjach i wrogo nastawiona.

6. Brak integracji. Jest uznawany przez Cattella za najważniejszy czynnik niepokoju. Brak integracji wyraża się licznymi konfliktami wewnętrznymi , uniemożliwia znalezienie właściwego ujścia dla napięć popędowych. Istnieje zasadnicza rozbieżność pomiędzy tym , jaka osoba jest , a jaka chciałaby być. Słabości powodują niemoc podążania do ideału i pokazywanie siebie w otoczeniu w sposób zafałszowany.

7. Konstytucjonalna słabość w sublimowaniu. Niemoc znalezienia potrzeby zastępczej w miejsce tej, której nie da się realizować.

Interpretacja czynników w Skali Niepokoju R. B. Cattella.

C- Niezrównoważenie uczuciowe

Osoby o wysokich wynikach charakteryzujemy jako niedojrzałe uczuciowo, egocentryczne, zatroskane o siebie, lękliwe, wewnętrznie pobudzone i napięte, niecierpliwe, z silną wewnętrzną emocjonalną ekspresją, o wrażliwej wyobraźni, skłonne do reakcji gniewnych , drażliwe, posiadające silne potrzeby współczucia, uznania dla własnej osoby i akceptacji, o obniżonej tolerancji na frustrację, nieszczęśliwe, z obniżonym poczuciem swojej wartości.

Niskie wyniki różnicują osoby spokojne wewnętrznie, dojrzałe , wykazujące realistyczną postawę wobec życia, pewne swoich możliwości i posiadające podstawowe zaufanie do siebie, skłonne do działania, aktywne.

L Paranoidalna nieufność

Wysokie wyniki opisują osoby nieufne wobec innych, skłonne do podejrzliwości, zazdrosne, trzymające się na uboczu, nadmiernie wstydliwe, krytyczne dla siebie i innych, napięte, zdystansowane i raczej oziębłe, szukające przyczyn różnych swoich trudności w innych, sceptyczne, sztywne, niechętne do obcowania z innymi, przyjmujące wszystko z rezerwą, ekscentryczne, niekonwencjonalne, inteligentne.

Niskie wyniki charakteryzujÄ… osoby Å‚atwo adoptujÄ…ce siÄ™, elastyczne, ufne, poszukujÄ…ce innych, uczynne, o znacznej swobodzie funkcjonowania z innymi, rozumiejÄ…ce innych.

O Skłonność do obwiniania siebie (poczucia winy)

Wysokie wyniki wskazują osoby o depresyjnej niepewności, niespokojne, lękliwe, przewidujące nieszczęścia, hipochondryczne, zamartwiające się, osamotnione, wrażliwe, o obniżonej odwadze, poczuciu nieadekwatności siebie, łatwo siebie krytykujące, płaczliwe, dostrzegające przed sobą zbyt wiele trudności, , konkretne, którym nie zależy na uznaniu, lojalne w przyjaźni, nieśmiałe w grupie, przyjmujące role podporządkowane.

Niskie wyniki charakteryzują osoby pewne siebie, spokojne, które mają zaufanie do siebie, o niskim poziomie lęków, bez doznań hipochondrycznych.

Q3- Niezintegrowana osobowość (niedostateczna kontrola "ja" )

Wysokie wyniki wskazują na przewagę marzeń, fantazji nad rzeczywistością, znaczną rozbieżność pomiędzy tym kim się jest, a kim chciałoby się być, niedojrzałość, zależność od osiągnięć i opinii innych, ,czasami nadmierne pobudzenie , trudności w panowaniu nad uczuciami, w skupieniu myśli, podejmowanie się zbyt wielu rzeczy naraz i niemoc panowania nad obowiązkami, zamartwianie się tym faktem, łatwą uraźliwość , częste rozważanie na swój temat.

Niskie wyniki charakteryzują osoby o silnej woli, opanowane, wytrwałe, rozważne, odporne na przeciwności, skutecznie przystosowane do rzeczywistości, panujące nad uczuciami, pewne siebie, realistyczne i znające siebie.

Q4 Wysokie napięcie wewnętrzne

Wysokie wyniki oznaczają małą tolerancję na frustrację, krytycyzm raczej osłabiający działanie, a nie mobilizujący, wysokie, nierealistyczne, nadmiarowe aspiracje, silne naciski popędów, przy niestałych, sztywnych normach, obniżone przystosowanie, trudności funkcjonowania w grupie, niepokój, poczucie niższości, brak wiary we własne możliwości, łatwe rezygnowanie z walki, częste niezadowolenie z siebie, odrzucanie wymagań, liczne obawy.

Niskie wyniki wskazują na niski poziom energii, napięcia i mobilizacji, charakterystyczne są dla osób flegmatycznych, nadmiernie wyciszonych, spowolniałych.

Każdy czynnik posiada wartości średnie, które należy rozumieć jako pośrednie, pomiędzy opisanymi przeciwstawnymi biegunami.