1. Różnice w ekspresji genów prokariotycznych i eukariotycznych:

- różne polimerazy u prokariotów jest jedna polimeraza RNA, a u Eu. Są trzy polimerazy RNA I,II i III.

- bakteryjna polimeraza RNA może inicjować transkrypcję bez pomocy dodatkowych białek, a polimeraza eukariontów potrzebuje białkowych czynników transkrypcyjnych, które zwiążą się z miejscem paromotorowym tworząc kompleks z polimerazą.

- U eukariontów białka regulatorowe mogą wpływać na transkrypcję nawet wtedy gdy są związane z DNA kilka tysięcy par nukleotydów dalej, u prokariotów muszą znajdowywać się bliżej

- inicjacja transkrypcji u eukariontów musi uwzględniać nawinięcie DNA na nukleosomy i bardziej zwarte formy struktury chromatyny.

2. Centrum komórkowe – centralnie umieszczona organella komó®ki zwierzęcej, będąca pierwotnym centrum organizującym mikrotubule; ulega ona podwojeniu tworząc w mitozie bieguny wrzeciona. W większości komórek zwierzęcych zawiera jedną parę centriol.

3. Czynniki sterujące zwalczaniem nowotworów. (?) gen supresorowy nowotworów blokujący podziały komórkowe i inwazyjne zachowanie komórek

4. MPF (czynnik promujący fazę M) – kompleks białkowy zawierający cyklinę i kinazę białkową, który wyzwala wejście komórki w fazę M (czynnik zapoczątkowujący dojrzewanie)

5. Zastosowanie biblioteki genomowej DNA - Taka biblioteka jest korzystna w przypadku badania sekwencji regulatorowych określonego genu.

6. Cząsteczki adhezyjne i połączenia międzykomórkowe. Inaczej adhezyny - białka uczestniczące w przyleganiu komórek do siebie.

1. W organizmach wielokomórkowych są to białka należące do narodziny białek immunoglobulinopodobnych, uczestniczące w interakcjach międzykomórkowych w tkance. Pełnią także istotną rolę w procesie odpowiedzi odpornościowej organizmu biorąc udział w przyleganiu leukocytów do śródbłonka, ich aktywacji migracji do miejsca zapalenia. Przykładami tego rodzaju białek mogą być:

• PECAM-1 (CD31) – wiąże ze sobą komórki śródbłonka oraz wyznacza drogę leukocytów przez śródbłonek

• cząsteczki ICAM – uczestniczą w procesach zapalnych wiążąc leukocyty

• MAdCAM-1 – adhezyna występująca na powierzchni błon śluzowych

Połączenia zamykające powodują szczelność nabłonka i oddzielają powierzchnie szczytowe oraz podstawne. Połączenia międzykomórkowe związane z cytoszkieletem łączą silnie komórki nabłonka ze sobą i błoną podstawną. Połączenia komunikacyjne umożliwiają jonom i małym cząsteczkom przechodzenie z komórki do komórki.

7. totipotencjalność - zdolność różnicowania się komórki w inną, dowolną, wyspecjalizowaną komórkę. Multipotencjalność - jest cechą komórek macierzystych zasiedlających większość tkanek dojrzałego organizmu człowieka. Mają one zdolność różnicowania się w linie komórek specyficznych dla danej niszy. Dla przykładu, krwiotwórcze komórki macierzyste (HSC) mogą dać początek wszystkim komórkom hematopoezy, nerwowe komórki macierzyste (NSC) mogą różnicować się w neurony, astrocyty oraz oligodendrocyty. Najmniejszy potencjał posiadają komórki unipotencjalne, które mają zdolność różnicowania się w tylko jedną linię, np.: spermatogonia jąder, epidermalne komórki macierzyste.

8. lizosom – wewnątrzkomórkowa organella otoczona pojedynczą błoną, zawierająca enzymy trawienne. Wnętrze lizosomy jest silnie kwasowe, a jego enzymy są aktywne w kwaśnym pH.

9. rola i budowa białek lipidów i cukrów.

Białka: -Katalizują tworzenie lub rozpad wiązań kowalencyjnych –stanowią mechaniczną podporę komórek i tkanek -przenoszą małe cząsteczki lub jony – generują ruch w komórkach i tkankach – magazynują małe cząsteczki lub jony – przenoszą sygnały z komórki do komórki – wykrywają sygnały i przekazują je do komórkowego aparatu generującego odpowiedź. – Wiążą sięz DNA, co prowadzi do włączenia lub wyłączenia genów.

Lipidy: budowa błon komórkowych, zapasy pokarmowe, energia.

Cukry:- uzyskiwanie i przechowywanie energii, stanowią materiał budulcowy do konstruowania elementów struktury komórki,

10. telomeraza – enzym, który wydłuża telomery – powtórzone sekwencje nukleotydowe znajdujące się na końcach chromosomów eukariotycznych. Białka jądrowe: 1) o masie cząst 60-70 kDa: matryny, laminy, Ag-NOR, aktyna. 2) białka tworzące kompleksy z RNA. 3) komórkowo specyficzne białka macierzy, histony rdzeniowe i histon łącznikowy

11. Białka budujące strukturę cytoszkieletu w mięśniach: Aktyna łączy się miozyną w struktury kurczliwe. Cząsteczki miozyny I mają jedną głowę i ogon. Domena głowy wchodzi w oddziaływania z filamentami aktynowymi i wykazuje oparta na hydrolizie ATP aktywność motoryczną, co umożliwia jej przemieszczanie się wzdłuż filamentu w cyklu: wiązanie, odłączenie i ponowne wiązanie. Ogon określa jakie składniki komórki mogą być transportowane. Podczas skurczu filamenty aktynowe wślizgują się pomiędzy filamenty miozynowi (z miozyny II).

12. białka regulujące cykl komórkowy: CDK kinazy i inhibitory

13. choroby genetyczne nowotworowe - choroby: rak pęcherza moczowego, tarczycy, mutacja punktowa rasH; rak pęcherza sutka jajników- amplifikacja genu erbB; rak sutka, płuc - amplifikacja gen myc; białaczka- translokcja chromosomowa, BCR/ABL, rak jelita, mutacja punktowa p53

14. protoonkogen - jest genem obecnym w prawidłowej komórce, potencjalnie (lecz nie aktualnie) zdolnym do wyzwolenia procesu transformacji nowotworowej. Uwarunkowana mutacją zmiana jego ekspresji sprawia, że przekształca się w onkogen, tj. gen bezpośrednio aktywujący transformację nowotworową komórki.

15. Typy jąderek: a) zwarte

b) siateczkowate

c) spoczynkowe

d) segregowane

16. Przyczyny starzenia się komórek – wolne rodniki – niezwykle aktywne grupy chemiczne powstające w niektórych procesach metabolicznych oraz pod wpływem promieniowania.

17. 3T3L1 – fibroblasty o niewielkiej liczbie jąderek i pozbawione kropelek tłuszczu w cytoplazmie. Nukleofilament - - ciąg nukleosomów, stanowiących jedną połączoną cząsteczkę DNA. Czynnikiem różniącym chromatynę i chromosom jest stopień spiralizacji oraz kondensacja. Nie ma między nimi różnic genetycznych, gdyż sekwencja DNA nie ulega zmianie podczas procesu pakowania DNA.

18. NOR-organizator jąderka. Odcinki jąderkotwórczych chromosomów, odpowiadające wtórnym przewężeniom w chromosomach mitotycznych.

19. wirus - to zbudowane z białek i kwasów nukleinowych skomplikowane cząsteczki organiczne nie posiadające struktury komórkowej, namnażają się (tak nazywa się kopiowanie wirusów) przez infekowanie żywych komórek. Wirusy wykorzystują do namnażania aparat kopiujący zawarty w komórkach. Zawierają materiał genetyczny w postaci RNA (retrowirusy) lub DNA, wykazują jednak zarówno cechy komórkowych organizmów żywych, jak i materii nieożywionej.

20. Filamenty pośrednie - struktury tworzące cytoszkielet. Wzmacniają one mechanicznie tkankę nabłonkową przebiegając przez cytoplazmę od jednego połączenia międzykomórkowego do drugiego. Przenoszą siły mechaniczne w komórce oraz nadają wytrzymałość na rozciąganie. Dzielą się na filamenty cytoplazmatyczne i jądrowe. Do filamentów cytoplazmatycznych należą filamenty keratynowe (nabłonek), wimentynowe i wimentynopodobne (tkanka łączna, mięśniowa, mikroglej) oraz neurofilamenty (komórki nerwowe). Do filamentów jądrowych należą laminy jądrowe. Filamenty pośrednie nie są spolaryzowane, jeden filament składa się z 7-8 splecionych kompleksów tetramerycznych (protofilamentów).

21. lipidy charakterystyczne dla warstwy E i P; E- fosfolipidy choinowe: fosfatydylocholiny oraz sfingomieliny.P- Fosfolipidy aminowe: fosfatydyloseryny i fosfatydyloetanoloaminy.

22.

• poliploidalność,multiploidalność

• glikokaliks

• cechy nowotworów (złośliwych, niezłośliwych)

• fizyczne kancerogeny

• kasparyna

• faza s

• tabelka z połączeniami komórek

• flipaza

• struktura chromatyny jąderkowej

• dyfuzja prosta + cząsteczki

• kinezyna i dyneina, strony biegu

• tłumaczenie pojęć: plazmidy, klonalność nowotworowa,

chromatynosom, organelle półautonomiczne

• jakie organizmy posiadają ściane komórkową (podać funkcje)

• struktury labilne i stabilne tworzone przez filamenty aktynowe

• filamenty aktynowe – pojęcie

• zawartość jonów w komórce i poza komórką

• nukleofilament

• choroba Goldmana (nie wiem jak się to pisze)

• listewka graniczna

• toti- i pluripotencjalność

• integryny

• przedziałowość

• nowotwór łagodny

• Fibroblasty u myszy, cechy powstałych komórek

• Genofor

• NOR

• Micela, liposom (jedno i 2 warstwowy) - rysunki

1.Składniki ECM i błony erytrocytu.

woda, bialka, zw.bialka z cukrem

2.etapy kancerogenezy

.inicjacja: zachodzenie mutacji w kom.org.

.promocja: podzial zmutowanych komorek i rozrost ich populacji, etap promocji jest nieodwracalny

.progresja: uniezaleznienie sie komorki od sygnalow docierajacych z org.

3.definicje:

.wirus: patogen stanowiący kompleks nukeinowo-białkowy, ktorego rdzeniem jest czasteczka DNA lub RNA otoczona białkowym kapsyden, nie posiada metabolizmu,

.H1: histon lacznikowy bierze udzial w tworzeniu nukleosomu,

.blaszka jądrowa: zbudowana z cienkich wlokienek w sklad ktorej wchodza 3 rodzaje polipeptydow (laminy) powiazana z integralnymi bialkami blony wew.,

.lizosom: jest to organellum komorkowe majace jedna blone, zawierajace enzymy trawienne ktore rozkladaja makroczasteczki i zuzyte organelle,

.chromatyna jąderkowa: chromatyna jąderkowa - to jedyna stała struntura w jaderku. W kom. człowieka jest zdekondensowana forma chromosomow 13,14,15,21,22.

Wyróznia się 3 postaci chromatyny jąderkowej: około jąderkową, wewnątrzkomórkową, jąderkowo-transkrypcyjną

4.8 czynników przyczyniających się do powstawania czerniaka złośliwego

Uv A, B, C

Promieniowanie X

Oleje mineralne

polichlorek bifenylu

sadza

smola weglowa

5.różnice w ekspresji genów u prokariota i eukariota

- różne polimerazy u prokariotów jest jedna polimeraza RNA, a u Eu. Są trzy polimerazy RNA I,II i III.

- bakteryjna polimeraza RNA może inicjować transkrypcję bez pomocy dodatkowych białek, a polimeraza eukariontów potrzebuje białkowych czynników transkrypcyjnych, które zwiążą się z miejscem paromotorowym tworząc kompleks z polimerazą.

- U eukariontów białka regulatorowe mogą wpływać na transkrypcję nawet wtedy gdy są związane z DNA kilka tysięcy par nukleotydów dalej, u prokariotów muszą znajdowywać się bliżej

- inicjacja transkrypcji u eukariontów musi uwzględniać nawinięcie DNA na nukleosomy i bardziej zwarte formy struktury chromatyny.

- zachodza w roznym miejscu i czasie u eukariontow, a u prokariontow nieprzerwanie w tym samym miejscu i czasie

6.Zastosowanie plazmidów w medycynie, farmacji i biotechnologii

pozachromosonalne Dna bakterii zaw inf na temat pojedynczych bialek

-klonowanie molekularne

-terapia genowa-produkcja lekow bialkowych np insulina

- tworzenie transgenicznych biblikotek genomowych

7.winikulina i wimentyna

8.fosfatydyloseryna- jakie grupy występują

karboksylowa, fosforanowa, hydroksylowa, aminowa,

9.rodzaje jąderek

10.stabilne i labilne struktury zbudowane z tubuliny

stabilne:

labilne: lamelipodia, filopodia,

11.wewnętrzny i zewnętrzny szlak apoptotyczny

wewnetrzny: BCL2, BAX,

zewnetrzny: FAS, TNF-R1, TNF-R2,

12.3 grupy czynników wewnątrzkomórkowych wpływających na regulację cyklu kom.

kinazy cyklinozalezne, cykliny, , inhibitory kinaz cyklinozaleznych

zewnetrzne: hormony, czynniki wzrostu i roznicowania, cytokiny

13.Rola mikrofilamentów

odpowiedzialne za: ruch komorek i ich fragmentow, mocuja komorki do innych komorek, przemieszczanie niektorych organelli, nadaja ksztalt komorce

14.Definicja współczynnika 5-letniej przeżywalności

wielkosc wzgledna wyrazajaca proporcje lb osob chorych ktore beda zyly po uplywie okreslonego czasu do analogicznej liczby osob ktore nie zachorowaly na analizowana jednostke chorobowa

15.prekancerogen-definicja

subst wymagajaca metabolicznej aktywacji w organizmie np. weglowodory aromatyczne

16.muliti- i pluripotencjalne komórki-def.

17.opisać fazę S

18.połączenia międzykomórkowe

19.wirus powodujące nowotwory

rak szyjki macicy humanus papiloma virus HPV

rak watroby hepatitis virus B HBV

chlonniak Virus Ebstein-Barr EBV

rak zoladka Helicobacter pyroli

20.rysunek jądrowego kompleksu porowego

21.definicja:

onkogen - zmutowany gen kodujacy bialko ktore kieruje komorke do podzialu

rybosom - nieoblonione organellum posiadajace dwie podjednostki wieksza i mniejsza, zbudowane z rybosomalnego RNA i bialek laczace sie z mRNa i katalizujace syntere bialek

22.zmiany morfologiczne kom.nowotworowych

duze jadra, malo cytoplazmy, znieksztalcenie jader, zbijanie chromatyny w grudki, uszkodzenia blony komorkowej, duze i karykaturalne ksztalty komorek, zwyrodnienie cytoplazmy

23.antyport

transport substancji w przeciwleglych kierunkach

1.Narysuj wirusa.

2.Ciałka jądrowe - wyjaśnic.

3.Struktury jądrowe( są opisy trzeba podac nazwe)

4.Typy jąderek + opis.

5.Synteza DNA i pierscien kurczliwy - w jakiej fazie wystepują

Synteza Dna - profaza fazy s pierscien kurczliwy - anafaza/telofaza

6.Telomery -do czego sluzą

odpowiedzialne za replikacje z kazdym podzialem ulegaja skroceniu i sa odpowiedzialne za starzenie replikacyjne

7.Co to różnicowanie sie komórek i kiedy zachodzi

specjalizacja komorki do wykonywania okreslonej funkcji, czesto traca one zdolnosc do podzialow np neurony lub moga je ponownie odzyskac np komorki nefrocytow, zachodzi po uzykaniu przez komorke dojrzalosci

8.Czynniki transkrypcyjne ooplazmatyczne.

9.Co to glikokaliks

zew cz blony pokryta przez cukry : glikoproteiny i proteoglikany

10.Warstwa P i E błony. Scharakteryzowac

p : od cytoplazmy fosfatydyloseryna

e : powierzchniowa sfingomielina fosfatydyloetanoloamina

11.Struktury labilne/stabilne filamentów aktynowych

12.Transport pęcherzykowy - jakie pęcherzyki (kop i płaszcz str 205 Seminaria z cytofizjologi Kawiaka)

13.Białka opiekuńcze

chaperony - białko, które potrafi rozpoznawać inne cząsteczki białka o nieprawidłowym kształcie i naprawiać takie uszkodzone cząsteczki białka, przywracając im prawidłowy kształt, albo wybierać te białka, które nadają się tylko do zniszczenia. Białka opiekuńcze (chaperony) są produkowane w dużych ilościach np. podczas szoku cieplnego, ponieważ chronią ważne dla komórki białka przed denaturacją (same są zazwyczaj odporne na denaturację). HSP

14.Ligand wewnątrz kom. i przyklady

15.Informator wtórny

16.Co to kinazy(uzupelnianka)

grupa enzymów należących do transferaz, katalizujących reakcję przeniesienia grupy fosforanowej z wysokoenergetycznego związku (takiego jak ATP) na właściwą cząsteczkę docelową. Reakcja ta nazywa się reakcją fosforylacji; odwrotny proces, katalizowany przez enzymy z grupy fosfataz, to defosforylacja.

17.Połaczenia adhezyjne (tabela str 307 Seminaria z cytofizjologi Kawiaka)

18.Co to kolagenozy + przykłady.

1.Wyjaśnij pojęcia:

adipocyty,komórka tłuszczowa, syntetyzująca i magazynująca tłuszcze proste (trójglicerydy).

chromatosom, - jednostka strukturalna chromatyny składająca się z nukleosomu (oktameru z nawiniętą nicią DNA) oraz histonu H1. Jest to w istocie nukleosom bez łącznikowego DNA.

nukleoporyna.

2.Opisz budowę chromytyny jąderkowej u człowieka.

U człowieka chromatyna jąderkowa jest jego jedyną stałą struktura. W kom. czlowieka jest zdekondensowana forma chromosomow 13,14,15,21,22.

Wyróżnia sie 3 postaci chormatyny jąderkowej: ch. okolojąderkowa, wewnątrzjąderkowa, jąderkowa transkrypcyjna

3. Wyjaśnij pojęcia:

plazmid,- pozachromosomowy DNa bakterii zawierajacy inf o jednym bialku

mikrociałka. - Posiadają enzymy z grupy oksydoreduktaz nie wykazujące latencji.

- peroksysomy (oksydazy L- i D-aminokwasowe)

- glioksysomy

4. W komórkach których organizmow występuje ściana komórkowa, wymień funkcje.

prokariota i eukariota kom roslinna

5.Które organelle zaliczane są do półautonomicznych, dlaczego?

6.Wymiń cechy nowotworow złośliwych.

nietypowy dla tk. macierzystej, duzy stopien anaplazji,

wzrost, wolny, szybki lub bardzo szybki, rozwoj zazyczaj porgresywny, nieleczony smiertelny, autonomia wzrostu, naciekanie lub przerzuty,

powszechne owrzodzenia, martwica, powszechne nawroty, rokownaie zle jesli nie jest kontrolowany

7. Co to są nowotwory dobrze rokujące, rozwój klonalny nowotworu.

8.Wyjaśnij zagadnienia:

spektryna,- rodzaj bialka blonowego powierzchniowego wystepuje na wew.blonie

flipaza.- enzym umozliwiajacy ruch lipidow w blonie komorkowej

9. Wyjaśnij pojęcie granicy hayflicka.

liczba podziałów komórki somatycznej, jest ograniczona i

proporcjonalna do długości życia organizmu, limity te nie obowiązują komórek nowotworoych.

-Definicje

kaspazy tna bialka znajdujace sie wewnatrz kom. uaktywniaja enzymy niszczace DNA niszcza enzymy naprawcze dnahamuja enzymy reg cykl kom, powoduja proteolize bialek cytoszkieletu

-z czym się łączą kadheryny, IgCM, selektyny, integryny

-z czym się łączą kadheryny - laczą sie z kadherynami na powierzchni innej komórki, IgCM - lacza sie z innymi CAM,

selektyny- wiążą cukry na powierzchni innych kom., integryny - lacza sie z bialkami podloza (lamina, kolagen, fibronektyna)

-co budują mikrotubule

wrzeciono kariokinetyczne, nici i rzeski, aparat golgiego

nowotwory i czynniki je powodujące

czynniki e - fizyczne:promienowanie jonizujace; chemiczne: polichlorek winylu, pestycydy, weglowodory aromatyczne, silne kwasy i zasady,

bioligczne: wirusy, toskyny bakteryjne oraz zaburzenia hormonalne np. nadmiar estrogenow

Komorki toti uni pluri i multi potencjalne

19.wirus powodujące nowotwory

rak szyjki macicy humanus papiloma virus HPV

rak watroby hepatitis virus B HBV

chlonniak Virus Ebstein-Barr EBV

rak zoladka Helicobacter pyroli