95. Rodzaje eksperymentów

• Rodzaje eksperymentów:

• Myślowy

Eksperyment myślowy (od niemieckiego pojęcia Gedankenexperiment, użytego po raz pierwszy przez Hansa Christiana Ørsteda) w najszerszym znaczeniu jest użyciem hipotetycznego scenariusza w celu ułatwienia zrozumienia pewnych rzeczy, zjawisk. Eksperymenty takie przeprowadza się w różnych dziedzinach, od filozofii po fizykę, najczęściej w przypadku gdy na pytanie nie można znaleźć odpowiedzi popartej naukowymi faktami lub przeprowadzenie eksperymentu jest możliwe teoretycznie ale nie praktycznie; przykładowo w twierdzeniu o nieskończonej liczbie małp teoretycznie można przeprowadzić eksperyment z małpami, jednak praktycznie jest to niemożliwe (potrzebna jest nieskończenie wielka liczba małp i maszyn do pisania lub nieskończenie wiele czasu).
W filozofii bardzo często stosuje się eksperymenty myślowe:

Chiński pokój (filozofia umysłu, sztuczna inteligencja, kognitywistyka)

Dylemat wagonika (także dylemat zwrotnicy) (etyka)

Dylemat więźnia

Mózg w naczyniu (epistemologia, filozofia umysłu)

Paradoksy Zenona z Elei

Statek Tezeusza

Teleportacja (metafizyka)

• labolatoryjny

Przeprowadza się go w warunkach sztucznych, specjalnie do tego celu zaaranżowanych, co pozwala maksymalnie kontrolować wpływ zmiennych niezależnych na badane zjawisko i wyeliminować wiele potencjalnych źródeł błędów. Wadą tej metody może być znaczący wpływ eksperymentatora i stworzonych przezeń warunków na wynik badania. Zaletą jest łatwość zastosowania mechanicznych instrumentów pomiaru, takich jak kamera, magnetofon itp.

• naturalny

eksperyment realizowany w miejscu, które jest dla jego uczestników codziennym, dobrze znanym i oswojonym otoczeniem: miejscu zamieszkania, pracy, nauki, zabawy itp.

• przybliżony

• krzyżowy

Experimentum crucis (łac. eksperyment krzyżowy, eksperyment rozstrzygający, dosł. próba krzyża ) – doświadczenie, które w jednoznaczny sposób rozstrzyga, która z konkurencyjnych teorii naukowych jest prawdziwa, a która fałszywa. Przeprowadzenie experimentum crucis jest zwykle planowane w sytuacji, gdy pojawia się nowa teoria podważająca obowiązujący paradygmat. Intencją eksperymentatorów nie zawsze jest chęć potwierdzenia nowej teorii. Czasem eksperyment bywa przeprowadzany w celu usunięcia sprzeczności w obowiązującej teorii. Tak było na przykład z doświadczeniem Michelsona i Morleya. Celem tych badaczy było wykrycie obecności eteru, a skutkiem – stwierdzenie stałości prędkości światła, niezależnie od układu odniesienia. Ten wniosek, z kolei, stał się podwaliną szczególnej teorii względności. Albert Abraham Michelson i Edward Morley podejmując swoje badania, nie przewidywali ich skutków. Eksperyment ich stał się experimentum crucis dopiero po fakcie, gdy nowa teoria ujrzała światło dzienne.
eksperyment rozstrzygający, ostateczny, decydujący o przyjęciu jednej z dwu równouprawnionych dotąd hipotez, a obaleniu drugiej.

• dydaktyczny
  Eksperyment pedagogiczny (łac. experimentum – doświadczenie, badanie) – metoda badań pedagogicznych oparta głównie na technice obserwacji (przy czym nie każda obserwacja jest eksperymentem, za to każdy eksperyment ma związek z obserwacją. sam będąc od niej bardziej złożony), szczególny rodzaj eksperymentu naturalnego, który znajduje swoje zastosowanie w oświacie, dydaktyce oraz wychowaniu.
  Eksperyment pedagogiczny to taka metoda badawcza, która bada określony wycinek rzeczywistości pobudzając go do zmian. Zmiany te dotyczą zachodzących w tej rzeczywistości wychowawczej procesów wychowawczych i dokonują się pod wpływem nowych czynników, które są do tej rzeczywistości wprowadzane w trakcie badań. Następuje również obserwacja tych zmian w eksperymencie pedagogicznym

• komputerowy

• zastępczy