Ryś jest wśród kotów najłatwiej rozpoznawalnym gatunkiem. Ma bardzo krótki, jakby ucięty, czarno zakończony ogon i długie pędzelki na uszach. Jego nogi są wysmukłe, ale mocne, tułów dość krótki. W porównaniu z lwem czy nawet lampartem jest „małym kociakiem”. Rozmiarami ciała dorównuje owczarkowi i waży przeciętnie tylko 20 kg. Mimo to, żyjący w naszych lasach ryś pełni rolę dużego kota, która polega na tym, że odżywia się głównie dużymi ssakami  kopytnymi – sarnamii jeleniami. Trudno sobie wyobrazić, że tak niewielkie zwierzę dysponuje wystarczającą siłą, aby powalić i uśmiercić dorosłą łanię (samicę jelenia), ale to prawda. Jelenie (łanie i cielęta) mogą stanowić ponad 20% składu pokarmu rysia, ale jego ulubiona zdobycz, to sarny. Dużo rzadziej zjada zające, a drobne gryzonie i ptaki są zaledwie dodatkiem do jego diety.

Wyliczono, że jeden ryś, by zaspokoić swoje potrzeby pokarmowe, potrzebuje
w ciągu roku przeciętnie aż 60 saren. Niezwykle ważne jest więc, aby w lasach, gdzie ten kot bytuje, nie polowało się zbyt intensywnie na sarny i inne ssaki jeleniowate.
W naturalnym ekosystemie drapieżnik ten jest bardzo ważnym ogniwem w łańcuchu pokarmowym. Jego obecność zapobiega m.in. przegęszczeniu saren w lasach.

Rysie nie czekają na zdobycz siedząc na drzewie, lecz muszą ją same znaleźć. Ich wędrówka w poszukiwaniu ofiary może trwać niekiedy kilka dni, a pokonana w tym czasie trasa może wynieść nawet do 80 km. Każdy osobnik posiada więc ogromne terytorium.

Rysie są prawdziwymi samotnikami, bo nawet samce i samice, które żyją w tym samym rewirze, spotykają się ze sobą zaledwie na kilka dni w roku - w czasie godów. Terytoria sąsiednich rysi tej samej płci zwykle nakładają się na siebie tylko
w nieznacznym stopniu. Dlatego nawet w dużym lesie, takim jak Puszcza Białowieska, może bytować, po polskiej i białoruskiej jej stronie, nie więcej niż 40-60 tych kotów.

Samice rysi wychowują swoje kocięta samotnie, ale są bardzo troskliwymi matkami. Opieka nad potomstwem sprawia, że muszą poświęcać na polowania dużo więcej czasu, niż robią to samce czy bezdzietne rysice. Gdy kociaki są jeszcze malutkie, matka skrupulatnie wyszukuje dla nich bezpieczne ukrycia (np. pod wykrotem, w wypróchniałym pustym pniu), chroniące przed zimnem i innymi drapieżnikami. Rysice opiekują się nimi przez 10 miesięcy.

W Polsce rysie były jeszcze do niedawna, do 1995 roku, obiektem polowań. Obecnie podlegają prawnej ochronie. Można by więc pomyśleć, że nic im już nie zagraża. Niestety, nawet dzisiaj czyha na nie wiele niebezpieczeństw. Aby te piękne zwierzęta mogły nadal zamieszkiwać nasz kraj, potrzebują rozległych, zasobnych w pokarm lasów. Zajmowane przez nie tereny, zwłaszcza te w północno-wschodniej Polsce, są „zbyt ciasne”, aby mogły pomieścić wystarczająco dużo osobników. Są też za bardzo pooddzielane od siebie, co utrudnia rysiom swobodne wędrówki między nimi w poszukiwaniu partnerów
i miejsca do życia. Rysie wyraźnie unikają terenów otwartych.

Niezwykle ważnym siedliskiem tych kotów wśród polskich lasów jest Puszcza Białowieska. Przyrodnicze bogactwo Puszczy zapewnia im obfitość rozmaitych schronień i pokarmu. Najważniejsze jest jednak to, że Puszcza Białowieska łączy się z innymi lasami na Białorusi, zamieszkanymi również przez rysie. Dzięki temu zwierzęta te tworzą razem dużą, silną populację.

Miejmy nadzieję, że rozwój cywilizacji nie sprawi w przyszłości zmiany charakteru tych lasów. Oby nigdy nie zostały „porozcinane” na małe kawałki, niezdolne zapewnić rysiom warunków, jakich potrzebują do życia.

KS

 

To i owo ... • Na świecie występują cztery gatunki rysia – ryś eurazjatycki, ryś iberyjski, ryś rudy i ryś kanadyjski. Ryś eurazjatycki (zamieszkujący Polskę) jest prawie dwukrotnie większy od pozostałych gatunków. W Afryce żyje karakal - kot podobny do rysia, z długimi pędzelkami na uszach, ale nie zalicza się go do rysi. • Terytorium jednego rysia w Puszczy Białowieskiej zajmuje obszar 150-250 km^2, co jest równe 1/4 - 1/3 powierzchni polskiej części Puszczy. • Rysie bytują w Polsce głównie w Karpatach oraz w trzech puszczach północno-wschodniej części kraju: Puszczy Białowieskiej, Knyszyńskiej i Augustowskiej. Zostały one również niedawno osiedlone przez człowieka w Puszczy Kampinoskiej w centralnej Polsce. • Dużym zagrożeniem dla rysi są wnyki zastawiane przez kłusowników na dziki lub sarny. Rysie wędrując ich ścieżkami łatwo w nie wpadają.