EGZAMIN PRAWO CYWILNE – p.rzeczowe, p.spadkowe, p.rodzinne i opiekuńcze – PROF. GÓRECKI
1.Sytuacja prawna roju pszczół.
RÓJ PSZCZÓŁ: (art. 182 k.c.)
Problematyka roju pszczół:
a) rój pszczół staje się niczyim, jeśli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia
b) w pościgu za rojem pszczół właścicielowi wolno wejść na cudzy grunt, powinien jednak naprawić wynikłą z tego szkodę
c) jeśli rój osiadł dziko – właściciel może go zabrać jako swoją własność
d) jeśli rój osiadł w cudzym ulu niezajętym – właściciel może żądać wydania roju za zwrotem kosztów
e) jeśli rój osiadł w cudzym ulu zajętym – staje się własnością właściciela ula – dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia
Art. 182.
§ 1. Rój pszczół staje się niczyim, jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia. Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt, powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę.
§ 2. Jeżeli rój osiadł w cudzym ulu nie zajętym, właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztów.
§ 3. Jeżeli rój osiadł w cudzym ulu zajętym, staje się on własnością tego, czyją własnością był rój, który się w ulu znajdował. Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia.
2. Ustawa o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców - zasady ogólne
Problematyka została uregulowana przez ustawodawcę w ustawie z dnia 24 marca 1920 r. (Dz. U. Nr 31, poz. 178, ze zm.). Zgodnie z jej przepisami, cudzoziemiec może nabyć nieruchomość jedynie po uzyskaniu zezwolenia (art. 1 ust. 1 ustawy). Tego typu zezwolenie wydaje w formie decyzji administracyjnej minister właściwy do spraw wewnętrznych. Aby decyzja ta mogła zostać wydana wymagane jest by minister obrony narodowej nie wniósł sprzeciwu. Natomiast jeśli chodzi o nieruchomości rolne, wymagany jest również brak sprzeciwu ministra właściwego do spraw rozwoju wsi (art. 1 ust. 1 ustawy). Sprzeciw, o którym była mowa przed chwilą, wydawany jest również w formie decyzji administracyjnej.
Zgodnie z przepisami omawianej ustawy, cudzoziemcem jest (art. 1 ust. 2 ustawy):
osoba fizyczna, która nie posiada obywatelstwa polskiego;
osoba prawna, która nie posiada swojej siedziby w Polsce;
spółka osób wskazanych powyżej, która nie posiada osobowości prawnej, ma swoją siedzibę zagranicą i została utworzona zgodnie z ustawodawstwem obcych państw;
osoba prawna oraz spółka handlowa, która nie posiada osobowości prawnej posiadająca siedzibę na terytorium Polski i jest kontrolowana w sposób bezpośredni lub pośredni przez osoby lub spółki wskazane powyżej.
W myśl obecnie obowiązujących przepisów, nabyciem nieruchomości jest nie tylko zakup. Chodzi tutaj bowiem o nabycie prawa własności nieruchomości, jak również o nabycie prawa użytkowania wieczystego wskutek każdego zdarzenia prawnego (art. 1 ust. 4 ustawy). Innymi słowy cudzoziemiec może stać się właścicielem nieruchomości również np. w drodze spadkobrania czy też zasiedzenia. Zezwolenie na nabycie nieruchomości jest wydawane na wniosek cudzoziemca. Jednakże muszą zostać spełnione następujące warunki (art. 1a ust. 1 ustawy):
nabycie nieruchomości nie może spowodować zagrożenia obronności, bezpieczeństwa państwa lub porządku publicznego, a ponadto nie mogą sprzeciwiać się temu względy polityki społecznej i zdrowia społeczeństwa;
wykazanie przez cudzoziemca okoliczności, które potwierdzają jego więzi z Polską (np. posiadanie polskiego pochodzenia).
Wniosek o uzyskanie zezwolenia powinien zawierać następujące elementy (art. 1a ust. 3 ustawy):
oznaczenie wnioskodawcy i jego statusu prawnego;
oznaczenie nabywanej nieruchomości;
oznaczenie zbywcy;
określenie formy prawnej nabycia nieruchomości;
informację o celu i możliwości nabycia nieruchomości.
Uzyskane zezwolenie jest ważne przez okres 2 lat. Jednakże postępowanie w tej sprawie może zostać umorzone, jeżeli cudzoziemiec o to wystąpi, a także w sytuacji, gdy właściciel nieruchomości lub jej użytkownik wieczysty oświadczy, iż nie zamierza zbywać nieruchomości na rzecz cudzoziemca starającego się o uzyskanie zezwolenia. W tym miejscu należy zaznaczyć, że cudzoziemiec może również starać się o tzw. promesę, czyli przyrzeczenie wydania zezwolenia (art. 3d ust. 1 ustawy). Promesa jest ważna przez rok (art. 3d ust. 2 ustawy).
Gdyby zdarzyło się tak, że cudzoziemiec nabył nieruchomość wbrew przepisom omawianej ustawy, wówczas nabycie to byłoby nieważne (art. 6 ust. 1 ustawy). Żądanie uznania nabycia za nieważne przysługuje również wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta, a także staroście, marszałkowi województwa lub wojewodzie oraz ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych (art. 6 ust. 2 ustawy).
Omówione powyżej dyspozycje mają charakter ogólny. Należy bowiem zwrócić uwagę, że ustawodawca przewidział również sytuacje, w których przepisy niniejszej ustawy nie obowiązują. Dla przykładu można tu wymienić chociażby nabycie przez cudzoziemca samodzielnego lokalu mieszkalnego (art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy) oraz nabycie samodzielnego lokalu użytkowego o przeznaczeniu garażowym (art. 8 ust. 1 pkt 1a ustawy). Jak widać zasady, na których cudzoziemcy mogą nabywać w Polsce nieruchomości to dość skomplikowana kwestia.
I.
1. Rozliczenia z nakładów i pożytków pomiędzy współwłaścicielami.
Art. 207.
Pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów; w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną.
Zgodnie z art. 207 kodeksu cywilnego pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów; w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną. Ponadto każdy ze współwłaścicieli nie sprawujących zarządu rzeczą wspólną może żądać w odpowiednich terminach rachunku z zarządu.
Należy jednak podkreślić, iż art. 207 kc jest przepisem dyspozytywnym, co oznacza, iż współwłaściciele mogą w drodze umowy w inny sposób określić zasady podziału pożytków i nakładów między współwłaścicieli. Za taką umowę jest tez uważana w orzecznictwie umowa dotycząca podziału do korzystania.
2. Hipoteka bankowa
Hipoteka bankowa uregulowana jest w prawie bankowym. Jest hipoteka umowną. Jest określana jako przywilej banku i charakteryzuje się szczególnymi uregulowaniami.
Do powstania hipoteki bankowej nie jest wymagana konieczność dochowania formy aktu notarialnego jako nośnika oświadczenia woli o jej ustanowieniu czy zachowanie wymogu formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.
Szczególne uregulowania pozwalają zaoszczędzić koszty, przyśpieszyć procedurę kredytową ograniczyć formalności.
Przedmiotem hipoteki bankowej mogą być:
nieruchomości stanowiące własność dłużnika banku lub innej osoby ustanawiającej hipotekę na rzecz banku w celu zabezpieczenia wierzytelności dłużnika banku,
użytkowanie wieczyste,
spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu
Katalog ten jest zamknięty (nie można ustanowić hipoteki bankowej na innych prawach)
Hipoteki nie można także ustanowić na wierzytelności zabezpieczonej hipotecznie (subintabulat).
Wpis hipoteki do księgi wieczystej
Hipoteka bankowa powstaje z chwila wpisu do księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości, którą obciąża (wpis ma charakter prawotwórczy- konstytutywny).
Dokumentami potrzebnymi w sądzie wieczystoksięgowym są dokumenty bankowe.
Mają one taką samą moc ja dokumenty urzędowe i są to:
księgi rachunkowe banków,
wyciągi z ksiąg rachunkowych banku,
dokumenty obejmujące oświadczenia woli instytucji bankowej w zakresie jej uprawnień i obowiązków.
Dwa ostatnie muszą spełniać określone wymogi formalne:
muszą być podpisane przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banku;
muszą być opatrzone pieczęcią banku
3. Skutki niezłożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku
Ogłoszenie testamentu dokonywane jest przez sąd spadku po otrzymaniu dowodu śmierci spadkodawcy. Polega ono na otwarciu i odczytaniu testamentu w obecności zainteresowanych spadkiem.
O tej chwili spadkobierca, lub spadkobiercy mają dokładnie sześć miesięcy na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Należy pamiętać, iż nie złożenie takiego oświadczenia jest traktowane nie, jako odrzucenie, lecz jako przyjęcie spadku wprost, czyli bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe. Jeżeli inny spadkobierca, powołany do dziedziczenia, przyjmie spadek z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe, spadkobierca, który nie złożył w terminie oświadczenia także przyjmuje automatycznie spadek z dobrodziejstwem inwentarza. W przypadku osób nie mających pełnej zdolności do czynności prawnych, osób ubezwłasnowolnionych, w kwestii braku oświadczenia o przyjęciu spadku, prawo stanowi ochronę przed pełną odpowiedzialnością za długi spadkowe (dochodzi do przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza).
4. Roszczenia alimentacyjne małżonków w czasie trwania małżeństwa
Obowiązek alimentacyjny pomiędzy małżonkami powstaje w momencie zawarcia małżeństwa i w zasadzie wygasa z chwilą jego ustania. „Oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swoich sił oraz możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokojenia potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli”. Celem tego obowiązku jest uzyskanie od każdego z małżonków środków materialnych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania nie tylko całej rodziny, ale każdego z jej członków (a więc także współmałżonka) przy zachowaniu przez wszystkich równej stopy życiowej. Oznacza to, że każdy z małżonków może dochodzić przed sądem alimentów zarówno wówczas, gdy z małżeństwa urodziły się dzieci, jak i wtedy, gdy dzieci nie ma. Małżonkowie bezdzietni także tworzą rodzinę, której potrzeby muszą być zaspokojone.
Zakres obowiązku alimentacyjnego uzależniony jest od możliwości zarobkowych i majątkowych każdego z małżonków. Zakresu tego nie wyznaczają tylko faktyczne dochody (zarobki), ale też potencjalna wielkość dochodów, jakie każdy z nich mógłby osiągną wykorzystując swoje możliwości. Jednocześnie wysokość alimentów określona jest potrzebami małżonka uprawnionego, które są różne z zależności od wieku, stanu zdrowia, zainteresowania itp.
Przy ustalaniu obowiązku alimentacyjnego między małżonkami obowiązuje zasada równej stopy życiowej. Oznacza to, że obowiązek alimentowania jednego z małżonków wobec drugiego ma na celu zapewnienie małżonkowi domagającemu się alimentów takiego samego poziomu życia.
Obowiązek wzajemnego alimentowania się małżonków trwa także wtedy, gdy pozostają oni w faktycznej separacji. Małżonek, który nie był winny zerwania pożycia, może w czasie trwania choćby już tylko formalnego związku małżeńskiego żądać zaspokojenia swoich potrzeb na zasadzie równej stopy życiowej.
Obowiązek wynikający z art. 27 k.r.o. wygasa w wypadku ustania małżeństwa lub orzeczenia separacji.
II.
1. Roszczenia uzupełniające
Rodzaje:
a) roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy
b) roszczenie o zwrot pożytków lub ich równowartości
c) roszczenie o odszkodowanie za szkodę spowodowaną zużyciem rzeczy, jej pogorszeniem lub utratą
Charakter:
uzupełniają rei vindicatio tak, że tylko razem z nimi może ono zrównoważyć stratę spowodowaną utratą władztwa nad rzeczą
mogą być dochodzone oddzielnie
mogą być samoistnym przedmiotem obrotu
Zastosowanie:
stosunki między właścicielem a posiadaczem samoistnym (władającym rzeczą jak właściciel)
odpowiednio stosuje się te przepisy do stosunków między właścicielem rzeczy a posiadaczem zależnym (władającym rzeczą jak inny uprawniony aniżeli właściciel)
nie stosuje się ich do stosunków z posiadaczami zależnymi, jeśli co innego wynika z przepisów regulujących ich stosunek z właścicielem
Przedawnienie:
roszczenia te przedawniają się z upływem roku od zwrotu rzeczy jeśli zwrot rzeczy nie nastąpił, przedawniają się z upływem lat 10
III.
ochrona subiektywna – roszczenia te są zależne od dobrej / złej wiary posiadacza
Regulacje:
a) posiadacz jest w dobrej wierze
nie powstają żadne roszczenia uzupełniające, bo posiadacz:
1) nie jest zobowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy
2) nie jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę
3) nabywa własność pożytków naturalnych odłączonych od rzeczy w czasie jego posiadania
4) zachowuje pożytki cywilne, które stały się w tym czasie wymagalne
ale jeśli uzyskał odszkodowanie za utraconą rzecz, musi je przelać na właściciela zgodnie z „bezpodstawnym wzbogaceniem”
b) posiadaczowi można przypisać złą wiarę
1) jest zobowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy
2) jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę – chyba że nastąpiłoby to również gdyby rzecz znajdowała się w posiadaniu uprawnionego
3) musi zwrócić pobrane pożytki / równowartość
4) musi zwrócić równowartość pożytków niepobranych z powodu złej gospodarki
c) posiadacz jest w dobrej wierze, ale dowiedział się o wytoczonym przeciwko niemu rei vindicatio:
stosuje się tę regulację również wtedy, gdy samoistny posiadacz rzeczy będącej przedmiotem własności państwowej został wezwany do wydania rzeczy przez odpowiedni organ państwowy
1) jest zobowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy
2) jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę – chyba że nastąpiło to bez jego winy
3) musi zwrócić pobrane pożytki / równowartość
4) nie jest obowiązany do zwrotu wartości pożytków, których nie uzyskał z powodu złej gospodarki
2.Domniemania ksiąg wieczystych
Poza wyjątkowymi przypadkami, w których wpis do księgi wieczystej jest warunkiem ustanowienia czy przeniesienia prawa (np. dla ustanowienia odrębnej własności lokalu, czy hipoteki), zasadniczo potwierdza on jedynie istniejące wcześniej prawo. Skuteczne rozporządzenie tym prawem następuje zatem niezależnie od wpisu, w związku z czym osoby jego dokonujące mogą nie ujawnić tego faktu w księgach. Może się zatem zdarzyć, że powstanie sprzeczność miedzy stanem prawnym ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym. W przypadku prawa własności ma temu zapobiec nałożony na właściciela nieruchomości i zagrożony kara grzywny obowiązek niezwłocznego złożenia wniosku o ujawnienie swego prawa w księdze wieczystej. Podstawowe znaczenie w zakresie porządkowania stanu prawnego nieruchomości mają jednak domniemania prawne zawarte w ustawie.
Pierwszym z nich jest domniemanie zgodności wpisu z rzeczywistym stanem prawnym. Oznacza ono, że, niezależnie od faktycznie ukształtowanej sytuacji nieruchomości, premiowane przez ustawodawcę są te prawa i te podmioty, które wpisane są do księgi wieczystej. Konsekwencją tego jest domniemanie, iż prawo wykreślone z księgi nie istnieje. Ważne jest, że domniemania te dotyczą stanu prawnego nieruchomości, a nie informacji o charakterze faktycznym, związanych np. z oznaczeniem nieruchomości.
Rozwinięciem tych domniemań jest zasada, iż przeciwko domniemaniu prawa wynikającemu z wpisu w księdze wieczystej nie można powoływać się na domniemanie prawa wynikające z posiadania. Zatem osoba faktycznie posiadająca nieruchomość postawiona została na słabszej pozycji niż ta, która wpisana została jako właściciel do księgi wieczystej.
Podstawowe jednak znaczenie dla osób dokonujących czynności prawnych dotyczących nieruchomości ma rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych. Oznacza ona, iż w razie niezgodności miedzy stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym treść księgi rozstrzyga na korzyść tego, kto przez czynność prawną z osobą uprawnioną według treści księgi nabył własność lub inne prawo rzeczowe. Tak więc czynność prawna dokonana z osobą wpisaną do księgi powoduje skuteczne nabycie prawa, nawet pomimo tego, że osoba ta w rzeczywistości nie była uprawniona do rozporządzania nieruchomością. Analogicznie, jeśli w księdze nie było ujawnione faktycznie istniejące obciążenie prawa własności (np. służebność), nabywca uzyska prawo bez tego obciążenia, które wskutek tego wygaśnie.
Rękojmia nie działa jednak w przypadku czynności prawnych nieodpłatnych i w sytuacji gdy nabywca działał w złej wierze (wiedział o niezgodności albo z łatwością mógł się dowiedzieć). Nie działa także przeciwko prawom obciążającym nieruchomość z mocy ustawy (np. hipotece ustawowej), prawu dożywocia i pewnym rodzajom służebności (art. 7). Prawa te nie wygasają zatem, mimo nie wpisania ich do księgi.
Domniemanie powszechnej znajomości ksiąg wieczystych
Wynika z zasady jawności ksiąg wieczystych. Skoro coś jest jawne, to znaczy że każdy może się z tym zapoznać, szczególnie jeśli dokonuje transakcji związanej z nieruchomością. Nie można zasłaniać się nieznajomością wpisów w księdze wieczystej ani wniosków, o których uczyniono w niej wzmiankę. Nieznajomość treści ksiąg wieczystych może rodzić negatywne skutki prawne. Np. Kowalski nabył nieruchomość od Nowaka. Po transakcji okazało się, że nieruchomość obciążona jest hipoteką. W tej sytuacji nie może on żądać unieważnienia umowy z tego powodu, że nieruchomość jest obciążona hipoteką. Chyba że w dniu zawierania transakcji wpisu hipoteki jeszcze nie było.
Zatem mamy następujące domniemania:
Domniemanie powszechnej znajomości ksiąg wieczystych
Domniemanie zgodności wpisu z rzeczywistym stanem prawnym
Domniemanie, iż prawo wykreślone z księgi nie istnieje
Pierwszeństwo domniemania z prawa przeciwko domniemaniu z posiadania
3.Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza
Przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza ogranicza odpowiedzialność spadkobiercy za ewentualne długi spadkowe do wysokości spadku, jaki otrzymał. Oznacza to, że dług zostanie spłacony tylko ze spuścizny wchodzącej w skład inwentarza, a spadkobierca nie będzie pokrywał go z własnego majątku. W najgorszym wypadku spadkobierca nic nie zyska, ale również nic nie straci. Może zyskać, jeżeli po spłacie długów oraz pokryciu kosztów pracy komornika coś zostanie z odziedziczonego spadku.
Spadkobierca ma sześć miesięcy od momentu, w którym dowiedział się o powołaniu do spadku, na złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Może takie oświadczenie złożyć:
u notariusza
w sądzie rejonowym miejsca zamieszkania lub
w sądzie rejonowym pobytu na specjalnie zwołanym posiedzeniu.
Zgodnie z prawem, jeśli jeden ze spadkobierców przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, a pozostali nie złożyli w terminie żadnego oświadczenia, uważa się, że oni również przyjęli spadek w tej samej formie.
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza wiąże się z dodatkowymi czynnościami prawnymi oraz kosztami. Jeżeli złożono oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, a inwentarz nie był przedtem sporządzony, sąd wyda postanowienie o jego sporządzeniu. Spisu inwentarza dokonuje komornik sądowy. Szacuje on wartość przedmiotów i praw wchodzących do spadku oraz określa wartość zobowiązań go obciążających. Gdy ostatecznie policzy aktywa i pasywa spadku, prześle akta z dokumentacją do sądu, który zlecił mu dokonanie spisu inwentarza.
Za spis inwentarza komornik pobiera stałą opłatę w wysokości 10% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego za każdą rozpoczętą godzinę plus 23 proc. VAT.
Koszty spisu inwentarza ponosi osoba, która złożyła wniosek o jego sporządzenie. Jednak spadkobierca może ubiegać się o zwrot kosztów. Sąd zwolni stronę z obowiązku uiszczenia kosztów sądowych, jeżeli ta wykaże, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku dla koniecznego utrzymania własnego i rodziny. Ponadto, jeżeli sąd zwolni spadkobiercę z kosztów sporządzenia spisu inwentarza i jednocześnie - z urzędu lub na wniosek osoby niemającej obowiązku uiszczenia kosztów sądowych - zostało wydane postanowienie o zabezpieczeniu spadku lub o sporządzeniu spisu inwentarza, to sąd wyda postanowienie o ściągnięciu tych kosztów z majątku spadkowego.
Zasada ograniczenia odpowiedzialności z tytułu dobrodziejstwa inwentarza nie ma zastosowania w przypadku wierzytelności zabezpieczonych hipotecznie. Zgodnie bowiem z art. 74 ustawy o księgach wieczystych i hipotece:
„Wierzyciel hipoteczny może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości obciążonej hipoteką, bez względu na ograniczenie odpowiedzialności dłużnika wynikające z prawa spadkowego.”
Można (upraszczając) stwierdzić, iż powyższa regulacja wyłącza nieruchomość (lub prawo) obciążoną hipoteką z masy spadku – w zakresie w jakim mogła być ograniczona przez przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Wierzyciel hipoteczny w sytuacji, w której dług spadkodawcy nie byłby spłacany może skierować roszczenie przeciwko każdorazowemu właścicielowi danej nieruchomości (prawa) i przeprowadzić postępowanie egzekucyjne z nieruchomości.
4.Obowiązek alimentacyjny małżonka wyłącznie winnego rozkładu małżeństwa
W myśl art. 60 § 2 k.r.o. jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku. Orzekając o żądaniu małżonka niewinnego zasądzenia alimentów na podstawie art. 60 § 2 k.r.o., sąd powinien porównać sytuację, w jakiej niewinny małżonek znajdzie się po rozwodzie z sytuacją, w jakiej by się znajdował, gdy pożycie małżonków funkcjonowało prawidłowo.
Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem 5 lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności Sąd na żądanie uprawnionego przedłuży wymieniony termin pięcioletni.
III.
1.Istnienie małżeństwa
W polskim prawie małżeństwo definiuje się jako trwały, egalitarny związek mężczyzny i kobiety powstały z ich woli w sposób sformalizowany określony jako swoista dwustronna czynność prawna zbliżona do kategorii umów. W języku polskim słowo małżeństwo rozumiane jest jako związek kobiety i mężczyzny usankcjonowany prawnie.
Zdarza się że po zawarciu małżeństwa nie sporządzono samego aktu małżeństwa. Tak zawarte małżeństwo jest ważne ale małżonkowie mogą wnieść pozew do sądu o ustalenie istnienia małżeństwa.
Sytuacje gdy nie ma aktu małżeństwa są bardzo rzadkie. Zaginięcie akt może nastąpić na skutek kataklizmów (powódź, pożar, trzęsienie ziemi) albo na skutek niedbalstwa pracownika Urzędu Stanu Cywilnego. W takiej sytuacji można wystąpić z powództwem o ustalenie istnienia małżeństwa.
W sprawie o ustalenie istnienia małżeństwa właściwy jest sąd okręgowy. Musi być to sąd, w którego okręgu małżonkowie ostatnio wspólnie mieszkali. Na terenie tego okręgu musi jednak mieszkać przynajmniej jeden z małżonków.
Kiedy nie można w ten sposób ustalić właściwości sądu, właściwym jest sąd miejsca zamieszkania pozwanego a gdy i takiego nie można podać sąd miejsca zamieszkania powoda.
Jest to właściwość wyłączna. Nie może być więc zmieniana przez małżonków umownie.
Powództwo o ustalenie może wytoczyć każda osoba, która ma w tym interes prawny. Nie muszą być to tylko małżonkowie. Może to też być ich dziecko albo spadkobierca jednego z nich.
Takie powództwo może wytoczyć również prokurator
2.Służebność osobista a gruntowa
Służebność jest jednym z ograniczonych praw rzeczowych obciążającym nieruchomość na rzecz właściciela innej nieruchomości(tzw. nieruchomości władnącej) w celu zwiększenia użyteczności nieruchomości władnącej lub jej oznaczonej części albo zaspokojenie określonych potrzeb oznaczonej osoby fizycznej(art. 285 kodeksu cywilnego). Kodeks cywilny wyróżnia: służebności gruntowe i służebności osobiste.
Służebność gruntowa: „ oznaczona nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) prawem, którego treść polega na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności (służebność gruntowa).”
Służebność gruntowa jest częścią składową nieruchomości władnącej, tzn. że nie może być przedmiotem obrotu. Służebność obciąża całą nieruchomość, nie może np. obciążyć udziału we własności, w związku z tym Sąd Najwyższy orzekł, że: „jeżeli właściciel, który obciążył swą nieruchomość służebnością nieujawnioną w księdze wieczystej, przenosi na inną osobę udział w prawie własności, nie informując jej o ustanowionej służebności, to służebność utrzymuje się nadal, mimo że nabywca działał w zaufaniu do ksiąg wieczystych. Podobna sytuacja zachodzi wtedy, gdy całą nieruchomość nabywa w charakterze właścicieli kilka osób, a tylko choćby jedna z nich wie o obciążeniu”.
Służebność gruntowa może powstać w drodze:
Umowy - zawarcie umowy między właścicielem nieruchomości obciążonej a właścicielem nieruchomości władnącej, czyli nabywającym prawo służebności. Wymagana jest forma aktu notarialnego (oświadczenia woli właściciela nieruchomości obciążonej) pod rygorem nieważności. Akt notarialny daje podstawę wpisu prawa służebności do księgi wieczystej.
Orzeczenia sądu - np. postępowanie sądowe o ustanowienie służebności drogi koniecznej.
Decyzji administracyjnej, czyli decyzji wywłaszczeniowej, np. ustanowienie służebności gruntowej na rzecz jednostek samorządu terytorialnego.
Zasiedzenia, jak mówi art.292 kodeksu cywilnego: „Służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia.” Np. korzystanie z kanalizacji. Posiadacz służebności, czyli ten „kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności” musi korzystać z cudzej nieruchomości przez lat dwadzieścia, ażeby móc ją zasiedzieć.
W służebności gruntowej wyróżniamy służebność:
Czynną, która polega na korzystaniu z cudzej nieruchomości w oznaczonym zakresie, np. wypasu bydła, służebność drogi koniecznej, przejazdu, czerpania wody;
Bierną „właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań”, np. zakaz prowadzenia określonych upraw, bądź może ona polegać na tym, „że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności” (art.285§1 kodeksu cywilnego).
Jak nam mówi art. 288 kodeksu cywilnego: „służebność gruntowa powinna być wykonywana w taki sposób, żeby jak najmniej utrudniała korzystanie z nieruchomości obciążonej”, wiemy już także, że: „służebność gruntowa może mieć jedynie na celu zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej lub jej oznaczonej części”, czyli służebność powinna podnosić wartość nieruchomości. W przypadku utrzymania urządzeń niezbędnych do wykonywania służebności kodeks cywilny stanowi mianowicie, że „w braku odmiennej umowy” obowiązek ten ponosi posiadacz służebności (właściciel nieruchomości władnącej), takim obowiązkiem może być np. utrzymanie studni czy rowu melioracyjnego.
Służebność gruntowa wygasa przez:
niewykonywanie jej przez lat dziesięć (art. 293 kodeksu cywilnego),
zrzeczenia się prawa,
konfuzji, czyli zlanie sie w jednej osobie praw właściciela i praw na rzeczy cudzej
na mocy orzeczenia sądowego i tak zniesienie służebności za wynagrodzeniem: „właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności gruntowej za wynagrodzeniem, jeżeli wskutek zmiany stosunków służebność stała się dla niego szczególnie uciążliwa, a nie jest konieczna do prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej”, bądź bez wynagrodzenia, w przypadku gdy: „służebność gruntowa utraciła dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności bez wynagrodzenia”,
na mocy decyzji administracyjnej, czyli wywłaszczeniu służebności.
Odrębną kategorią są służebności osobiste, czyli jak mówi kodeks cywilny art.296: „Nieruchomość można obciążyć na rzecz oznaczonej osoby fizycznej prawem, którego treść odpowiada treści służebności gruntowej”, i tak np. prawo dożywotniego zasiedzenia, prawo zbioru owoców, służebność przechodu lub mieszkania w cudzym budynku. Służebność osobista jest skierowana na podmiot, tzn., że pewne uprawnienia przysługują tylko określonej osobie fizycznej, a jej główna funkcją jest zaspokojenie osobistych potrzeb uprawnionego: „zakres służebności osobistej i sposób jej wykonywania oznacza się, w braku innych danych, według osobistych potrzeb uprawnionego z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego i zwyczajów miejscowych.” (art.298 kodeksu cywilnego). Osobisty charakter ujawnia się poprzez niezbywalność, a także: „nie można również przenieść uprawnienia do ich wykonywania”, nie można również nabyć służebności osobistej przez zasiedzenie (art.303 kodeksu cywilnego), poza tym służebność osobista wygasa najpóźniej ze śmiercią uprawnionego (art. 299 kodeksu cywilnego).
Szczególnym rodzajem służebności osobistej jest osobista służebność mieszkania, tzn. uprawnienie do zamieszkiwania w budynku położonym na cudzej nieruchomości (cały budynek, bądź tylko wyznaczone pomieszczenia). Uprawniony w ramach służebności może przyjąć na mieszkanie osoby bliskie - art. 301 kodeksu cywilnego: „§1 Mający służebność mieszkania może przyjąć na mieszkanie małżonka i dzieci małoletnie. Inne osoby może przyjąć tylko wtedy, gdy są przez niego utrzymywane albo potrzebne przy prowadzeniu gospodarstwa domowego. Dzieci przyjęte, jako małoletnie mogą pozostać w mieszkaniu także po uzyskaniu pełnoletniości. §2 Można się umówić, że po śmierci uprawnionego służebność mieszkania przysługiwać będzie jego dzieciom, rodzicom i małżonkowi.”
Zasadnicza różnica między służebnością gruntową a osobistą jest taka, że ta pierwsza jest skierowana na nieruchomość, zaś służebność osobista jest skierowana na oznaczona osobę fizyczną i jest ustalana według jej osobistych potrzeb. Jednakże jak pokazuje powyższy artykuł, a także kodeks cywilny(art.297) do służebności osobistych stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych. Należy pamiętać, że każda sytuacja jest rozpatrywana indywidualnie i jeżeli trafi do sądu, rzeczy dla nas oczywiste mogą już nie wydawać się tak oczywiste sędziemu.
3.Polecenie w testamencie
Art. 982.
Spadkodawca może w testamencie włożyć na spadkobiercę lub na zapisobiercę obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem (polecenie).
Prawo przypisuje (wyrażonej za życia przez osobę fizyczną woli dotyczącej rozporządzeń na wypadek śmierci w sprawach nie mających charakteru majątkowego) skuteczność tylko w wyjątkowych sytuacjach. Jedną z nich jest polecenie z art. 982 k.c. Przepis ten pozwala wyjątkowych sytuacjach. Jedną z nich jest polecenie z art. 982 k.c. Przepis ten pozwala spadkodawcy w testamencie nałożyć na spadkobiercę lub zapisobiorcę polecenia np. w sprawie zorganizowania odpowiedniego pogrzebu lub pochowania w określonym miejscu.
Obowiązek wykonania świadczenia, może być nałożony jedynie na spadkobiercę i zapisobiorcę. Żadna inna osoba nie może być nim obciążona. Polecenie można ustanowić jedynie w testamencie.
Kodeks cywilny mówi o tym, że ustanawiając w testamencie polecenia nie czyni się nikogo wierzycielem. Nie oznacza to jednak, że polecenie nie może być skutecznie dochodzone na drodze przymusu państwowego. Każdy ze spadkobierców może żądać wykonania polecenia. Co więcej uprawnienie to przysługuje także wykonawcy testamentu. Gdy polecenie ma na względzie interes społeczny jego dochodzenia może żądać również odpowiedni organ państwowy. Wykonania polecenia nie można jednak żądać, gdy jego jedynym celem jest dobro obciążonego poleceniem.
W przypadku polecenia odpowiedzialność zarówno spadkobiercy jak i zapisobiorcy jest ograniczona. Pierwszy odpowiada tylko do wysokości spadku, drugi do wysokości zapisu.
Gdy obowiązek polecenie zostanie nałożony na osobę, która nie chce lub nie może być spadkobiercą, wówczas obowiązkiem tym jest obciążony spadkobierca ustawowy. Z kolei jeśli ktoś nie chce lub nie może być zapisobiorcą, to nałożone na niego polecenie powinien wykonać spadkobierca. Regulacji tych nie stosuje się, kiedy wola spadkodawcy była inna.
Niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu, można żądać wykonania polecenia, chyba że wola spadkodawcy była inna. Jednak zapisobiorca może powstrzymać się od jego wykonania do momentu wykonania zapisu.
Polecenie testamentowe, które w chwili otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy) jest niemożliwe do wykonania, a także polecenie o treści sprzecznej z prawem lub zasadami współżycia społecznego (zasadami moralnymi) jest bezwzględnie nieważne.
Niewykonanie polecenia testamentowego, innego niż wskazane w akapicie poprzednim, nie powoduje automatycznego powstania odpowiedzialności odszkodowawczej osoby nim obciążonej. Ściśle określone przez przepisy prawa podmioty zostały jednak, na wypadek zaistnienia takiej sytuacji, uprawnione do żądania od obciążonego, by polecenie wykonał. Zgodnie z przepisem art. 985 K.c. wykonania polecenia może żądać każdy ze spadkobierców, jak również wykonawca testamentu (jeżeli został ustanowiony przez spadkodawcę), chyba że polecenie ma wyłącznie na celu korzyść samego, obciążonego poleceniem. Gdy polecenie testamentowe ma na względzie interes społeczny, jego wykonania może żądać także właściwy organ państwowy. Każdy z podmiotów wskazanych przez przepis art. 985 K.c., jako swojego rodzaju „strażnik” prawidłowego wykonania polecenia testamentowego spadkodawcy, jest samodzielnie uprawniony do ewentualnego wytoczenia powództwa o wykonanie tego polecenia.
4.Korzystanie z współwłasności ułamkowej
Zasadniczym rodzajem współwłasności jest współwłasność w częściach ułamkowych. Domniemywa się, że udziały współwłaścicieli są równe (art. 197 kc; jest to domniemanie wzruszalne). Każdy ze współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych współwłaścicieli (art. 198 kc) i jest uprawniony do współposiadania i współkorzystania z rzeczy wspólnej w zakresie, w jakim można to pogodzić z posiadaniem i korzystaniem przez pozostałych współwłaścicieli (art. 206 kc). Pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów; w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną (art. 207 kc).
ZARZĄD USTAWOWY
W sytuacji, gdy wiele podmiotów jest uprawnionych do rozporządzania rzeczą, może między nimi dojść w tym zakresie do różnicy zdań. W celu jej rozwiązania przepisy Kodeksu cywilnego (art. 199-203) regulują zarządzanie rzeczą wspólną. Przede wszystkim każdy ze współwłaścicieli jest obowiązany do lojalnego współdziałania z pozostałymi współwłaścicielami w zarządzie rzeczą wspólną (art. 200 kc). Natomiast uprawnienia współwłaścicieli w zakresie tego zarządu Kodeks różnicuje w następujący sposób:
do czynności mieszczących się w zakresie zwykłego zarządu rzeczą wspólną potrzebna jest zgoda większości współwłaścicieli; w jej braku każdy we współwłaścicieli może żądać sądowego upoważnienia do dokonania określonej czynności (art. 201 kc), podobnie każdy ze współwłaścicieli może żądać rozstrzygnięcia przez sąd, jeżeli większość współwłaścicieli postanowi dokonać czynności rażąco sprzecznej z zasadami prawidłowego zarządu rzeczą wspólną (art. 202 kc),
do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu, w szczególności do rozporządzenia rzeczą, potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli; jeżeli zgody tej nie ma, współwłaściciele, których udziały wynoszą co najmniej połowę, mogą żądać rozstrzygnięcia przez sąd (art. 199 kc).
Większość współwłaścicieli oblicza się według wielkości udziałów (art. 204 kc). W sytuacjach permanentnego braku zgody między współwłaścicielami każdy z nich może wystąpić do sądu o ustanowienie zarządcy (art. 203 kc), czyli o powierzenie zarządu nad rzeczą wspólną jednej osobie (niekoniecznie współwłaścicielowi).
Niezależnie od wielkości udziału i zgody pozostałych współwłaścicieli każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do wykonywania wszelkich czynności i dochodzenia wszelkich roszczeń, które zmierzają do ochrony wspólnego prawa (art. 209 kc).
ZARZĄD UMOWNY
W najdalej idącym wariancie, współwłaściciele mogą przyjąć zupełnie oryginalny model własny, zrywając w zupełności ze wzorem ustawowym. Mówimy wówczas o zarządzie umownym. Rozwiązanie takie jest optymalne i korzystne, w sytuacji kiedy między współwłaścicielami brak jest konfliktów. Umowa może być zawarta w dowolnej formie. Ustawodawca pozostawił w tym względzie całkowitą dowolność. Należy jednak pamiętać, że ustalenie reguł dotyczących zarządu rzeczą wspólną należy do czynności przekraczających zwykły zarząd i konieczna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli. Klasycznym rozwiązaniem umownym jest powierzenie zarządu oznaczonemu zarządcy z grona współwłaścicieli lub osób trzecich, z równoczesnym określeniem praw i obowiązków zarządcy.
ZARZĄD SĄDOWY
Wyróżniamy pomoc doraźną przy podejmowaniu poszczególnych, pojedynczych czynności zarządu oraz ingerencję rozstrzygającą generalnie, na przyszłość – we wszelkich sprawach – o sposobie sprawowania zarządu. Ściśle biorąc, „każdy ze współwłaścicieli może wystąpić do sądu o wyznaczenie zarządcy, jeżeli nie można uzyskać zgody współwłaścicieli w istotnych sprawach dotyczących zwykłego zarządu albo jeżeli większość współwłaścicieli narusza zasady prawidłowego zarządu lub krzywdzi mniejszość” (art. 203 k.c.).
IV.
1.Wspólnota mieszkaniowa - organy, skład, kompetencje.
Wspólnota mieszkaniowa:
tworzy ją ogół właścicieli – nie ma przymiotowości osoby prawnej
może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana (ułomna osoba prawna)
za zobowiązania dotyczące nieruchomości wspólnej wspólnota odpowiada bez ograniczeń, a każdy właściciel lokalu w części odpowiadającej jego udziałowi w nieruchomości wspólnej
Prawa i obowiązki właścicieli lokali:
mogą korzystać z rzeczy i rozporządzać rzeczą (lokalem) – za art. 140 k.c.
pożytki jakie przynosi nieruchomość wspólna służą pokrywaniu wydatków na jej utrzymanie, a w wysokości te wydatki przekraczającej przypada proporcjonalnie właścicielom lokali
mają prawo do współkorzystania z nieruchomości wspólnej
powinien ponosić wydatki związane z utrzymaniem lokalu itp.
muszą powstrzymywać się od działań, które zakłócałyby porządek domowy
naruszenie obowiązków – jeśli właściciel lokalu to czyni, wspólnota mieszkaniowa może żądać w trybie procesu, aby sąd nakazał sprzedaż jego lokalu w drodze licytacji
VII.
Zarząd nieruchomością wspólną:
Sposób ustalania:
właściciele lokali mogą zasady zarządu ustalić w umowie (ustanowienia własności lokali lub późniejszej – ale w formie aktu notarialnego) – powierzyć go osobie fizycznej lub osobie prawnej
jeśli tego nie uczynią w umowie lub uchwale – obowiązuje ich ustawowa regulacja zarządu nieruchomości wspólnej
ustawowa regulacja obowiązuje również wtedy, jeśli właściciele lokali w umowie przekazali osobie trzeciej zarząd nieruchomości wspólnej, a nie uregulowali tam warunków zarządu odmiennie niż w ustawie
Rodzaje zarządu ustawowego:
dla wspólnoty do 7 lokali (wyodrębnionych i niewyodrębnionych) – stosujemy odpowiednio przepisy KC i KPC dotyczące zarządu rzeczą wspólną we współwłasności (co do wspólnot mniejszych właściwy jest zarząd bezpośredni)
dla wspólnoty o liczbie lokali powyżej 7 – odrębne regulacje:
ZARZĄD POŚREDNI (we wspólnotach większych) – sprawowany jest przez powołane do tego organy:
a) zarząd – organ wykonawczy jedno lub wieloosobowy
b) ogół właścicieli lokali – organ kontrolno-stanowiący, którego uchwały zapadają większością głosów
Uchwały właścicieli lokali:
generalnie większość liczy się wg udziałów w nieruchomości wspólnej
Wyjątki:
a) w umowie lub uchwale podjętej w trybie ogólnym określono inny sposób głosowania (1 właściciel – 1 głos)
b) w nieruchomościach w których:
suma udziałów we współwłasności nieruchomości wspólnej nie wynosi 1
większość udziałów należy do jednego właściciela
oba powyższe warunki spełnione są łącznie
głosowanie wg zasady 1 właściciel – 1 głos wprowadza się wtedy, gdy zażądają tego właściciele o łącznym udziale w nieruchomości wspólnej minimum 1/5
Zarząd:
kieruje sprawami wspólnoty mieszkaniowej i reprezentuje ją na zewnątrz oraz w stosunkach wspólnota – właściciele poszczególnych lokali
gdy zarząd jest wieloosobowy, organ wykonawczy za wspólnotę mieszkaniową składa minimum 2 jego członków
czynności zwykłego zarządu zarząd wykonuje samodzielnie
do czynności przekraczających zwykły zarząd potrzebna jest uchwała ogółu właścicieli lokali wyrażająca na to zgodę i udzielająca zarządowi pełnomocnictwa do dokonywania czynności prawnych z nimi związanych
Czynności przekraczające zwykły zarząd:
przyjęcie rocznego planu gospodarczego
ustalenie wynagrodzenia członka zarządu
podział nieruchomości wspólnej
wytoczenie powództwa przeciw właścicielowi lokalu naruszającego jego obowiązki
nabycie nieruchomości itd.
2. Suma hipoteki- pojęcie
Suma hipoteki to maksymalna kwota w jakiej wierzyciel (np. bank) może zaspokoić się z nieruchomości obciążonej hipoteką. Suma hipoteki powinna być określona w jednostkach pieniężnych danej waluty. Obecnie sumę hipoteki można określić w innej walucie niż waluta kredytu, który jest zabezpieczony hipoteką. Wiąże się z tym jednak pewne ryzyko.
HIPOTEKA UMOWNA
W związku z tym, że hipoteka zabezpiecza wierzytelność do oznaczonej sumy pieniężnej, dopuszczalne jest, że suma hipoteki będzie niższa albo wyższa niż udzielony kredyt. W praktyce, jeśli hipoteka stanowi główne zabezpieczenie kredytu to suma hipoteki będzie z reguły wyższa niż kredyt udzielony przez bank. W tym miejscu pojawia się bardzo ważne pytanie, o ile powinna być ona wyższa, aby z jednej strony należycie zabezpieczała kredyt a z drugiej nie obciążała nadmiernie nieruchomości? Odpowiedź na to pytanie nie jest prosta sprawą, ponieważ określenie przez bank odpowiedniej wysokości sumy hipoteki zależy od wielu czynników.
HIPOTEKA PRZYMUSOWA
Zgodnie z art. 110 (1) Ustawy o księgach wieczystych i hipotece wierzyciel może żądać wpisu hipoteki przymusowej na sumę nie wyższą niż wynikająca z treści dokumentu stanowiącego podstawę jej wpisu do księgi wieczystej. Jeżeli z dokumentu tego nie wynika wysokość sumy hipoteki, suma hipoteki nie może przewyższać więcej niż o połowę zabezpieczonej wierzytelności wraz z roszczeniami o świadczenia uboczne określonymi w dokumencie stanowiącym podstawę wpisu hipoteki na dzień złożenia wniosku o wpis hipoteki.
Sumę hipoteki przymusowej stanowią wynikające z orzeczenia sądowego należność główna, odsetki skapitalizowane na dzień złożenia wniosku o wpis hipoteki, koszty postępowania sądowego.
3. Uchylenie się od skutków złożenia oświadczenia o przyjęciu/odrzuceniu spadku
Wyjątek (1019 k.c.) – możliwość uchylenia się od skutków oświadczenia przyjęcia/odrzucenia spadku pod wpływem błędu lub groźby
Warunki:
1) W terminie rocznym od ustania błędu lub groźby
2) Tylko przed sądem
3) Sąd weryfikuje podstawy do uchylenia
4) Jednoczesna decyzja niewadliwa spadkobiercy o przyjęciu/ odrzuceniu
5) Sąd zatwierdza
Nie można się powoływać na brak wiedzy o długach, chyba że z należytą starannością sprawdzono, ze długów nie ma
Art. 1019§2 kc – uchylenie się od skutków prawnych braku jakiegokolwiek oświadczenia pod wpływem błędu lub groźby (podobne warunki jak z art.1019 kc)
4. Nadzór nad opiekunem.
Sąd opiekuńczy powinien interesować się losem osoby pozostającej pod opieką, a w szczególności kontrolować, czy opiekun odpowiednio wywiązuje się ze swych zobowiązań. W tym celu sąd może na bieżąco zaznajamiać się z działalnością opiekuna, udzielać mu wskazówek, żądać wyjaśnień, a także zwrócić się o przedstawienie dokumentów związanych ze sprawowaniem opieki. Opiekun obowiązany jest co najmniej raz do roku składać sądowi opiekuńczemu sprawozdanie dotyczące osoby pozostającej pod jego opieką, a także rachunki z zarządu jej majątkiem. Sąd opiekuńczy może wyznaczyć częstsze terminy dla sprawozdań. Sąd bada sprawozdania i rachunki dostarczone przez opiekuna pod względem rzeczowym i rachunkowym, zarządza w razie potrzeby ich sprostowanie i uzupełnienie, oraz orzeka, czy i w jakim zakresie rachunki zatwierdza.
Jeżeli sąd dojdzie do wniosku, że opiekun nie wywiązuje się właściwie ze sprawowania opieki może mu wydać odpowiednie polecenia, może także zwolnić go z opieki.
Nadzór nad opiekunem ustanowionym aktem notarialnym sprawuje rodzic dziecka.
Opiekuna ustanowionego aktem notarialnym zwalnia rodzic dziecka rozwiązaniem aktu notarialnego lub sąd opiekuńczy właściwym postanowieniem. W tej sytuacji, osoba zwolniona z opieki jest zobowiązana zwrócić akt pełnomocnictwa rodzicom dziecka
V.
1. Przesłanki roszczenia negatoryjnego
Na treść roszczenia negatoryjnego z art. 222 § 2 KC składają się następujące przesłanki:
legitymacja czynna do podniesienia roszczenia,
naruszenie własności w inny sposób niż przez pozbawienie faktycznego władztwa oraz
bezprawność naruszenia.
LEGITYMACJA CZYNNA
Usunięcia naruszeń prawa własności mogą domagać się tylko podmioty uprawnione. Należy do nich z pewnością właściciel, gdyż przepis art. 222 § 2 KC dotyczy ochrony właśnie prawa własności. Należy jednak pamiętać, iż ograniczenie właściciela w rozporządzaniu przedmiotem własności (por. np. art. 75 PrUpNapr) prowadzi do wyłączenia legitymacji czynnej także w przypadku roszczeń negatoryjnych.
Także współwłaściciel byłby, na mocy art. 209 KC, uprawniony do zgłoszenia żądania, jeżeli wykazałby, iż dochodzenie roszczenia zmierza do zachowania wspólnego prawa.
Trzeba pamiętać, że na mocy przepisów szczególnych (art. 233 KC i art. 690 KC) uprawniony do podniesienia roszczenia o ochronę byłby także użytkownik wieczysty (art. 232 KC) oraz najemca lokalu (art. 690 KC) i dzierżawca (art. 694 KC w zw. z art. 690 KC). Ponadto z mocy art. 251 KC roszczenie negatoryjne przysługuje uprawnionemu z tytułu ograniczonych praw rzeczowych.
Wg SN ochrona negatoryjna przysługuje również członkom spółdzielni, którym przysługuje lokatorskie prawo do lokalu (art. 9 USpółdzMieszk).
B. NARUSZENIE WŁASNOŚCI
W roszczeniu art. 222 § 2 KC chodzi o takie naruszenia własności, które nie polegają na pozbawieniu władztwa nad rzeczą. Rozumie się pod tym pojęciem trwałe i bezprawne wkroczenie w sferę uprawnień właściciela, nie pociągające za sobą utraty przez właściciela władztwa, które jednak uniemożliwia lub utrudnia właścicielowi wykonywanie służących mu uprawnień w sposób odpowiadający treści własności.Chodzi więc o takie oddziaływania, które utrudniają korzystanie z rzeczy np. poprzez jej uszkodzenie, dokonywanie zmian w zakresie przeznaczenia, szkodliwe imisje (zapachy, hałasy itp.) i inne, które jednak zawsze muszą pochodzić od człowieka.
Oddziaływanie na rzecz
Oddziaływania na rzecz można generalnie podzielić na oddziaływania fizyczne oraz imisje.
oddziaływania fizyczne
Oddziaływania fizyczne polegają na wpływaniu na substancję rzeczy (uszkadzanie, niszczenie) albo na jej przydatność do użytku (np. spuszczanie powietrza z kół pojazdu). Oddziaływania te najmocniej ingerują w prawo własności i są z tego powodu generalnie zakazane na mocy art. 140 KC.
b. immisje
Imisje dzielą się z kolei na imisje bezpośrednie i imisje pośrednie.
Imisje bezpośrednie polegające na celowym i bezpośrednim kierowaniu substancji na cudzą rzecz, są również - podobnie jak oddziaływania fizyczne - generalnie w każdej postaci niedopuszczalne, albowiem naruszają wyłączność właściciela w korzystaniu z rzeczy (art. 140 KC).
Natomiast imisje pośrednie są z reguły dozwolone, albowiem stanowią one skutek normalnego korzystania z rzeczy, którego nie da się uniknąć. Stają się niedopuszczalne dopiero wówczas, gdy ich skala przekroczy przeciętną miarę (art. 144 KC, więcej w komentarzu do tego przepisu). Nie wszystkie jednak postaci imisji pośrednich są w Polsce uważane za naruszenia własności. Nie ma większych zastrzeżeń co do tego, że ingerencję w prawo własności stanowią imisje pozytywne oraz imisje materialne.
Imisje materialne polegają na tym, iż z rzeczy, będącej ich źródłem, przenikają na inną rzecz określone substancje lub siły. Imisje pozytywne mają miejsce wówczas, gdy siły te lub substancje przechodzą ze źródła na inną rzecz, a więc są "dostarczane".
Problematyczny jest natomiast status imisji pośrednich niematerialnych (idealnych) oraz imisji pośrednich negatywnych.
Istotą imisji negatywnych jest natomiast to, iż pozbawiają one rzecz dostępu do sił lub substancji w otoczeniu (zasłonięcie światła lub widoku, odcięcie dopływu wody itp.). Przeważający pogląd dopuszcza stosowanie wobec nich zasad wynikających z art. 144 KC, a więc tym samym uznaje je za naruszenie własności w rozumieniu art. 222 § 2 KC. Argumentem jest tu przede wszystkim brzmienie zarówno art. 222 § 2 jak i art. 144, które nie rozróżniają między dostarczaniem a pozbawianiem substancji lub sił.
Inaczej są traktowane imisje niematerialne, których sens polega na oddziaływaniu na sferę psychiczną właściciela innej rzeczy (wywoływanie poczucia zagrożenia, naruszanie poczucia estetyki itp.). Uważa się, iż nie podlegają one pod regulacje art. 144 KC a wobec tego nie stanowią przedmiotu roszczenia negatoryjnego. Ochrona przed takimi ingerencjami odbywa się w oparciu o przepisy dotyczące ochrony dóbr osobistych).
Oddziaływania pochodzące od człowieka
Roszczenie negatoryjne przysługuje wyłącznie wówczas, gdy naruszenie pochodzi od człowieka. Mamy z tym do czynienia wówczas, gdy człowiek ma wpływ na występowanie naruszeń, a więc od jego woli zależy, czy mają one miejsce. Wykluczona są więc możliwość zastosowania przepisu art. 222 § 2 KC w sytuacji, gdy naruszenia są skutkiem działania żywiołów natury (trzęsienia ziemi, obsunięcia, powodzie), chyba że istniała możliwość zapobiegnięcia ich skutkom (stworzenie zabezpieczeń przeciwpowodziowych albo wzmacniających).
C. BRAK OBOWIĄZKU ZNOSZENIA NARUSZEŃ
Roszczenie negatoryjne jest wykluczone, gdy zachodzi obowiązek znoszenia ingerencji w uprawnienia właściciela. Wkroczenie w sferę uprawnień właściciela jest bezprawne, gdy jeżeli dokonane zostało wbrew woli właściciela i nie znajduje oparcia w przepisach prawnych. Jeżeli istnieje obowiązek znoszenia (tolerowania) przez właściciela naruszeń jego prawa, ingerencja nie jest bezprawna. Źródłem obowiązku znoszenia naruszeń prawa własności może być:
umowa,
ustawa lub
akt władczy.
Obowiązek znoszenia wynikający z umowy
Obowiązek tolerowania oddziaływań na nieruchomość może wynikać również z umowy zawartej między właścicielem nieruchomości, na którą wpływają imisje oraz emitentem. Granicą dla takiej umowy są - zgodnie z art. 3531 KC - natura zobowiązania, ustawy i zasady współżycia społecznego.
2. Obowiązek znoszenia wynikający z ustawJeżeli chodzi o regulacje ustawowe to mogą wynikać one zarówno z przepisów prawa cywilnego jak i administracyjnego. Wśród cywilnoprawnych przepisów wymienić należy głównie regulacje tzw. prawa sąsiedzkiego, czyli np. art. 142 KC, art. 144 KC i art. 149 zd. 1 KC. Ponadto zastosowanie powinny mieć ogólne przepisy wykluczające bezprawność np. art. 423 KC.
3. Obowiązek znoszenia wynikający z aktu władczegoAktem władczym uzasadniającym konieczność tolerowania skutków działalności na gruncie sąsiednim może być
orzeczenie sądu lub
akt administracyjny.
2. Nazwisko dziecka
Art. 88.
§ 1. Dziecko, co do którego istnieje domniemanie, że pochodzi od męża matki, nosi nazwisko będące nazwiskiem obojga małżonków. Jeżeli małżonkowie mają różne nazwiska, dziecko nosi nazwisko wskazane w ich zgodnych oświadczeniach. Małżonkowie mogą wskazać nazwisko jednego z nich albo nazwisko utworzone przez połączenie nazwiska matki z nazwiskiem ojca dziecka.
§ 2. Oświadczenia w sprawie nazwiska dziecka są składane jednocześnie z oświadczeniami o nazwiskach, które będą nosić małżonkowie. Jeżeli małżonkowie nie złożyli zgodnych oświadczeń w sprawie nazwiska dziecka, nosi ono nazwisko składające się z nazwiska matki i dołączonego do niego nazwiska ojca.
§ 3. Przy sporządzeniu aktu urodzenia pierwszego wspólnego dziecka małżonkowie mogą złożyć przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego zgodne oświadczenia o zmianie wskazanego przez nich nazwiska dziecka albo oświadczenia, o których mowa w § 1, jeżeli nazwisko dziecka nie zostało przez nich wskazane.
§ 4. Przepisy § 1–3 stosuje się odpowiednio do nazwiska dziecka, którego rodzice zawarli małżeństwo po urodzeniu się dziecka. Do zmiany nazwiska dziecka, którego rodzice zawarli małżeństwo po ukończeniu przez dziecko trzynastu lat, jest potrzebna jego zgoda.
Art. 89.
§ 1. Jeżeli ojcostwo zostało ustalone przez uznanie, dziecko nosi nazwisko wskazane w zgodnych oświadczeniach rodziców, składanych jednocześnie z oświadczeniami koniecznymi do uznania ojcostwa. Rodzice mogą wskazać nazwisko jednego z nich albo nazwisko utworzone przez połączenie nazwiska matki z nazwiskiem ojca dziecka. Jeżeli rodzice nie złożyli zgodnych oświadczeń w sprawie nazwiska dziecka, nosi ono nazwisko składające się z nazwiska matki i dołączonego do niego nazwiska ojca. Do zmiany nazwiska dziecka, które w chwili uznania już ukończyło trzynaście lat, jest potrzebna jego zgoda.
§ 2. W razie sądowego ustalenia ojcostwa sąd nadaje dziecku nazwisko w wyroku ustalającym ojcostwo, stosując odpowiednio przepisy § 1. Jeżeli dziecko ukończyło trzynaście lat, do zmiany nazwiska jest potrzebna jego zgoda.
§ 3. Jeżeli ojcostwa nie ustalono, dziecko nosi nazwisko matki.
§ 4. Dziecku nieznanych rodziców nazwisko nadaje sąd opiekuńczy.
Art. 891.
Dzieci pochodzące od tych samych rodziców noszą takie samo nazwisko, z zastrzeżeniem przepisów, które do zmiany nazwiska wymagają jego zgody
Art. 90.
§ 1. Jeżeli matka małoletniego dziecka zawarła małżeństwo z mężczyzną, który nie jest ojcem tego dziecka, małżonkowie mogą złożyć przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego zgodne oświadczenia, że dziecko będzie nosić takie samo nazwisko, jakie zgodnie z art. 88 nosi albo nosiłoby ich wspólne dziecko. Do zmiany nazwiska dziecka, które ukończyło trzynaście lat, jest potrzebna jego zgoda.
§ 2. Nadanie dziecku nazwiska, o którym mowa w § 1, nie jest dopuszczalne, jeżeli nosi ono nazwisko ojca albo nazwisko utworzone na podstawie zgodnych oświadczeń rodziców dziecka przez połączenie nazwiska matki z nazwiskiem ojca dziecka.
§ 3. Przepisy § 1 i 2 stosuje się odpowiednio, gdy ojciec małoletniego dziecka zawarł małżeństwo z kobietą, która nie jest matką tego dziecka.
Art. 901.
Nazwisko dziecka utworzone przez połączenie nazwiska matki z nazwiskiem ojca dziecka albo przez połączenie nazwiska jednego z rodziców z nazwiskiem jego małżonka, od którego dziecko nie pochodzi, nie może składać się z więcej niż dwóch członów; w skład nazwiska dziecka wchodzą pierwsze człony nazwisk podlegających połączeniu, chyba że w wyniku połączenia powstałoby nazwisko, którego człony są jednakowe.
3. Pozostawienie większej ilości testamentów
Jeśli spadkodawca pozostawił kilka testamentów, to wg podstawowej reguły interpretacyjnej, kolejny testament w zasadzie odwołuje poprzedni, ale nie zawsze tak jest.
Poprzedni testament odwołany jest przez kolejny testament wtedy, gdy wyraźnie w nim testator napisał, że odwołuje testament sporządzony określonej daty.
Natomiast, gdy takiej klauzuli testator nie zawarł to odwołaniu ulegają tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego testamentu (art. 947 Kodeksu Cywilnego).
Klasycznym przykładem mogą być takie testamenty, że w pierwszym testamencie został powołany do całości spadku spadkobierca A, w drugim już spadkobierca A i B, co oznacza, że poprzedni testament został skutecznie odwołany, bo w drugim testamencie testator wyraźnie wskazuje dwóch spadkobierców, którzy dziedziczą w częściach równych, chyba, że testator wskazał wyraźnie, że A dziedziczy w 2/3 a B dziedziczy w 1/3. Jeśliby odnalazł się kolejny, trzeci testament, w którym powołano do całości spadku tylko spadkobiercę A, a dla dotychczasowego B uczyniono zapis np. określonego składnika masy spadkowej, to ten trzeci testament odwołuje dwa poprzednie. B już nie jest spadkobiercą a tylko zapisobiercą.
4. Hipoteka łączna
W polskim prawie przepisy przewidują w stosunku do hipotek tzw. zasadę szczegółowości. Zgodnie z jej brzmieniem hipoteka obciążać może wyłącznie ściśle oznaczoną nieruchomość, a nie ogół nieruchomość należących do jakiejś osoby. Hipoteka łączna to odmiana hipoteki zwykłej, która powstaje w przypadku podziału jednej nieruchomości na kilka odrębnych. W takim przypadku hipoteka, która obciążała uprzednio pierwotną nieruchomość obciąża następnie wszystkie nieruchomości, jakie zostały utworzone przez jej podział. Powstaje więc kilka hipotek, zabezpieczających jedną wierzytelność, z których każda musi być wpisana do księgi wieczystej nieruchomości, którą zabezpiecza. Jest to realizacja tzw. zasady niepodzielności hipoteki oraz przypadek powstania hipoteki łącznej z mocy prawa, jakkolwiek dopuszczalne jest również umowne ustanowienie hipoteki łącznej poprzez obciążenie nią kilku odrębnych nieruchomości. Jedynym ograniczeniem jest tutaj wymóg, by hipoteka łączna ustanowiona na kilku nieruchomościach zabezpieczała jedną i tę samą wierzytelność.
Wierzyciel z hipoteki łącznej ma uprawnienia podobne do wierzyciela, w stosunku do którego kilku dłużników pozostaje solidarnych. Oznacza to, że taka osoba może żądać zaspokojenia swojego żądania w całości lub w części z każdej nieruchomości z osobna, tylko z niektórych z nich lub ze wszystkich łącznie. Decyzję w tej kwestii wierzyciel może podjąć według swego uznania. Ma on również możliwość według swego uznania dokonać podziału hipoteki pomiędzy poszczególne nieruchomości (np. uznać, że hipoteka obciąża nieruchomość A w 40% jej wartości, a nieruchomość B w 60%). Gdy jednak część nieruchomości obciążonej hipoteką zostaje sprzedana, to zarówno sprzedawca, jak i kupujący mogą zażądać od wierzyciela hipotecznego, by ten zwolnił tę część od obciążenia, jeżeli jest ona stosunkowo nieznaczna, a wartość pozostałej części nieruchomości zapewnia wierzycielowi dostateczne zabezpieczenie. Na żądanie wierzycieli kwota uzyskana ze sprzedaży powinna im być wypłacona według pierwszeństwa służących im hipotek Nie jest to jednak roszczenie, które można egzekwować przed sądem i jeśli wierzyciel się na takie zwolnienie nie zgodzi, to na obu nieruchomościach powstanie hipoteka łączna.
Od zasady dotyczącej powstawania hipoteki łącznej z mocy prawa przewiduje się jeden wyjątek. Hipoteka łączna nie powstanie bowiem w przypadku podziału nieruchomości polegającym na przeniesieniu własności części nieruchomości zabudowanej domem mieszkalnym, jeśli hipoteka ta zabezpiecza kredyt udzielony na budowę tych domów mieszkalnych. W takim przypadku podział hipoteki nastąpi zgodnie z postanowieniami umowy zawartej pomiędzy wierzycielem hipotecznym a właścicielem nieruchomości, w której zostają wyodrębnione lokale, a nie między zbywcą lokalu i jego nabywcą. Niedopuszczalne jest natomiast łączne obciążenie kilku nieruchomości hipoteką przymusową, za wyjątkiem sytuacji, gdy nieruchomości te są już obciążone inną hipoteką łączną albo stanowią własność dłużników solidarnych.
Hipoteka łączna przymusowa może powstać tylko w wypadkach kiedy przewiduje ją przepis szczególny, albo gdy nieruchomości są już obciążone inną hipoteką łączną lub stanowią własność dłużników solidarnych
VI.
1. Pojęcie rzeczy
Rzecz - w sensie prawnym i ekonomicznym są to tylko istniejące części przyrody, które występują w stanie pierwotnym lub przetworzonym – bez względu na to, czy mają jakąś wartość majątkową. Na pojęcie rzeczy składają cię dwie cechy:
materialny charakter – w szczególności tylko przedmioty materialne mogą być posiadane w sposób powszechnie widoczny;
wyodrębnienie z przyrody – jest niezbędną przesłanką tego, aby rzeczy mogły funkcjonować w obrocie cywilnoprawnym.
Wyodrębnione materialnie przedmioty mogą być wyjęte z obrotu cywilnoprawnego ze względów moralnych lub w interesie publicznym. Tracą wtedy właściwość „rzeczy” (res extra commercium). Rzeczami nie są:
zwłoki oraz odłączone od ciała ludzkiego komórki, tkanki i narządy, w tym i krew
zwierzęta – jednakże zastrzeżono, że w sprawach nieuregulowanych w ustawie o ochronie zwierząt stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące rzeczy (zwłaszcza przepisy regulujące prawo własności i obrót zwierzętami)
Rzeczy dzielą się na:
podzielne i niepodzielne;
indywidualnie oznaczone - to rzeczy posiadające cechy indywidualne, im tylko właściwe, np. obraz konkretnego malarza, samochód zarejestrowany na kogoś, gatunkowo oznaczone - to rzeczy określone jedynie przez wskazanie ich cech rodzajowych oraz oznaczenie ilości, miary i ciężaru, np. zboże, węgiel, kalendarz.
Do rzeczy mogą należeć także części składowe i przynależności.
2. Ustanowienie zastawu rejestrowego
Powstanie prawa zastawu rejestrowego
Do ustanowienia zastawu rejestrowego jest wymagane zawarcie umowy o ustanowienie zastawu (tzw umowa zastawnicza), w formie pisemnej pod rygorem nieważności oraz wpis do rejestru zastawów. Stronami umowy zastawniczej są osoba uprawniona do rozporządzania przedmiotem zastawu oraz wierzyciel. Natomiast rejestr zastawów prowadzą sądy rejonowe, a sądem miejscowo właściwym dla dokonania wpisu jest sąd, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania (siedziba) zastawcy.
Treść prawa
Zastaw rejestrowy został uregulowany w ustawie o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów. Przedmiotem tego typu zastawu mogą być rzeczy ruchome (za wyjątkiem statków morskich, które mogą być jedynie przedmiotem hipoteki morskiej) jak również prawa (za wyjątkiem tych które mogą być przedmiotem hipoteki jak np: użytkowanie wieczyste, spółdzielcze prawo do lokali). Jeżeli zastaw rejestrowy ma być ustanowiony na pojeździe mechanicznym podlegającym rejestracji, zastaw ten zostaje również odnotowany w dowodzie rejestracyjnym pojazdu. W odróżnieniu od zastawu z kodeksu cywilnego rzeczy ruchome jak i papiery wartościowe czy dokumenty z których wynikają prawa, mogą być pozostawione w posiadaniu dłużnika. Zastawem rejestrowym można zabezpieczyć jedynie wierzytelność pieniężną wyrażoną w pieniądzu polskim lub walucie obcej.
Jakie wierzytelności mogą zostać zabezpieczone zastawem rejestrowym?
Pierwotnie nie wszystkie wierzytelności mogły być zabezpieczone zastawem rejestrowym. Ustawa o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów wymieniała uprzywilejowane podmioty, które mogły na zabezpieczenie swych wierzytelności domagać się ustanowienia na swoją rzecz zastawu rejestrowego. 11 stycznia 2009r. weszła jednak w życie istotna nowelizacja ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, która zniosła wcześniejsze ograniczenia podmiotowe. Obecnie zdolność do zabezpieczania wierzytelności zastawem rejestrowym przysługuje wszystkim podmiotom prawa cywilnego (osobom fizycznym, osobom prawnym oraz jednostkom organizacyjnym nieposiadającym osobowości prawnej, którym ustawy przyznają zdolność prawną - np. spółka jawna).
Najczęściej zastaw rejestrowy ustanawiany jest przez banki na zabezpieczenie udzielanych przez nie kredytów.
Przedmiotem zastawu rejestrowego mogą być natomiast rzeczy ruchome (jak samochód czy obraz) oraz zbywalne prawa majątkowe (np. wierzytelności czy prawa z papierów wartościowych). Ustawa wprowadza jednak pewne wyjątki. Zastaw rejestrowy nie może zostać ustanowiony na:
prawach mogących być przedmiotem hipoteki (np. nie jest możliwy zastaw rejestrowy na nieruchomości),
wierzytelnościach, na których ustanowiono hipotekę,
statkach morskich oraz statkach w budowie, które mogą być przedmiotem hipoteki morskiej
3. Wykonawca testamentu
Kodeks cywilny pozwala spadkodawcy na powołanie w testamencie wykonawcy jego ostatniej woli.
Generalnie wykonawcą testamentu może zostać każda pełnoletnia osoba fizyczna, posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych (czyli nie ubezwłasnowolniona). Musi być wyraźnie wskazana przez spadkodawcę w testamencie (najlepiej imiennie, wraz ze wskazaniem np. nazwisk rodziców).
Wykonawca testamentu może odmówić przyjęcia tej roli – w tym celu musi złożyć odpowiednie oświadczenie przed sądem.
Wykonawca (o ile spadkodawca nie nałoży na niego innych zadań związanych ze spadkiem)- jest przede wszystkim zarządcą majtku spadkowego. Jego zadaniem jest sprawowanie nad nim pieczy i np. dbanie o to aby jego stan się nie pogorszył.
Wykonawca może podejmować również decyzje przekraczające zwykły zarząd rzeczą , a więc m.in. ją sprzedać – jeśli jest to np. niezbędne do uregulowania długów spadkowych i nie stoi w sprzeczności z poleceniami spadkodawcy (który np. poleciłby określony przedmiot pozostawić i wydać spadkobiercy).
W szczególności do zadań wykonawcy testamentu należy:
zarządzanie majątkiem spadkowym,
spłacenie długów spadkowych,
wykonanie zapisów i poleceń,
następnie wydanie spadkobiercom majątku spadkowego zgodnie z wolą spadkodawcy i kodeksem cywilnym.
W przypadku powołania wykonawcy testamentu, spadkobiercy (do czasu działu spadku) pozbawienie są prawa zarządu majątkiem spadkowym. W szczególności nie mogą sprzedać przedmiotów do niego należących – mogą natomiast sprzedać swój udział w spadku.
Jakie są uprawnienia wykonawcy testament:
Wykonawca testamentu może pozywać i być pozywany w sprawach wynikających z zarządu spadkiem.
Może również pozywać w sprawach o prawa należące do spadku i być pozywany w sprawach o długi spadkowe.
Jednocześnie nie powinien sięgać do swojego majątku w celu spłacenia długów spadkowych (chyba, że co innego zostało wskazane w testamencie).
W wypadku poniesienia przez wykonawcę testamentu kosztów związanych z zarządem – należą one do długów spadkowych – tym samym, w przypadku nie możności ich zaspokojenia z majątku spadkowego- obciążają spadkobierców.
Co więcej – wykonawcy należy się również wynagrodzenie za jego działania – jeśli nie zostało ustalone w testamencie – powinno odpowiadać wartości wykonanej pracy.
Obowiązki wykonawcy wygasają w przypadku:
wypełnienia zadań narzuconych przez ustawę, lub spadkodawcę (zazwyczaj po dokonaniu działu spadku),
śmierci wykonawcy,
odmowy przyjęcia obowiązku,
odwołania wykonawcy przez sąd z ważnych powodów (na wniosek jego samego, bądź innych zainteresowanych jak spadkobiercy, czy zapisobiorcy).
4. Przesłanki przysposobienia po stronie przysposabiającego
Do przesłanek przysposobienia, które muszą występować po stronie przysposabiającego zalicza się:
pełną zdolność do czynności prawnych (art. 1141 k.r. i o.) – jest to przesłanka konieczna; wymóg ten wynika z faktu, iż w przypadku braku lub ograniczenia tej zdolności nie można sprawować władzy rodzicielskiej nad przysposobionym dzieckiem;
wola przysposobienia dziecka (art. 117 § 1 k.r. i o.) – do orzeczenia przez sąd przysposobienia niezbędne jest żądanie przysposabiającego; w przypadku, gdy przysposabiający pozostaje w związku małżeńskim do przysposobienia potrzebna jest zgoda jego małżonka, chyba że nie ma on zdolności do czynności prawnych albo że porozumienie się z nim napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody (art. 116 k.r. i o.);
odpowiednia różnica wieku między przysposabiającym a przysposobionym (art. 1141 § 2 k.r. i o.) – „odpowiednia” różnica wieku nie została ściśle określona; przyjmuje się zwykle, że powinno to być co najmniej 18 lat, jednak dopuszcza się również wyjątki od tej zasady;
kwalifikacje podmiotowe przysposabiającego (art. 1141 § 1 k.r. i o.) – powinien posiadać kwalifikacje osobiste uzasadniające przekonanie, że będzie należycie wywiązywał się z obowiązków przysposabiającego.
VII.
1. Administrator hipoteki
| W myśl art. 682 ustawy o księgach wieczystych i hipotece „w celu zabezpieczenia jedną hipoteką kilku wierzytelności przysługujących różnym podmiotom, a służącym sfinansowaniu tego samego przedsięwzięcia, wierzyciele powołują administratora hipoteki”. |
|---|
Do pełnienia tej funkcji może zostać powołana dowolna osoba:
Ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie konstrukcji, zgodnie z którą nie ma wymogu aby administratorem hipoteki musiał być jeden z wierzycieli, których wierzytelności podlegają zabezpieczeniu hipoteką. Ważnym zagadnieniem jest fakt, że instytucja administratora hipoteki nie ma zastosowania do hipotek przymusowych oraz ustawowych. |
2. Zarząd nieruchomością na podstawie ustawy o własności lokali
1. Właściciele lokali mogą w umowie o ustanowieniu odrębnej własności lokali albo w umowie zawartej później w formie aktu notarialnego określić sposób zarządu nieruchomością wspólną, a w szczególności mogą powierzyć zarząd osobie fizycznej albo prawnej.
2. W razie sukcesywnego wyodrębniania lokali przyjęty przez dotychczasowych współwłaścicieli sposób zarządu nieruchomością wspólną odnosi skutek także do każdego kolejnego nabywcy lokalu.
2a. Zmiana ustalonego w trybie ust. 1 sposobu zarządu nieruchomością wspólną może nastąpić na podstawie uchwały właścicieli lokali zaprotokołowanej przez notariusza. Uchwała ta stanowi podstawę wpisu do księgi wieczystej.
3. Jeżeli sposobu zarządu nie określono w umowie, o której mowa w ust. 1, lub w uchwale zaprotokołowanej przez notariusza, obowiązują zasady określone w niniejszym rozdziale.
Art. 19. Stosowanie przepisów kodeksu cywilnego o postępowania cywilnego
Jeżeli liczba lokali wyodrębnionych i lokali niewyodrębnionych, należących nadal do dotychczasowego właściciela, nie jest większa niż siedem, do zarządu nieruchomością wspólną mają odpowiednie zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego i Kodeksu postępowania cywilnego o współwłasności.
Art. 20. Zarząd jedno lub kilku osobowy - wybór
1. Jeżeli lokali wyodrębnionych, wraz z lokalami niewyodrębnionymi, jest więcej niż siedem, właściciele lokali są obowiązani podjąć uchwałę o wyborze jednoosobowego lub kilkuosobowego zarządu. Członkiem zarządu może być wyłącznie osoba fizyczna wybrana spośród właścicieli lokali lub spoza ich grona.
2. Zarząd lub poszczególni jego członkowie mogą być w każdej chwili na mocy uchwały właścicieli lokali zawieszeni w czynnościach lub odwołani.
Art. 21. Zarząd - zadania i kompetencje
1. Zarząd kieruje sprawami wspólnoty mieszkaniowej i reprezentuje ją na zewnątrz oraz w stosunkach między wspólnotą a poszczególnymi właścicielami lokali.
2. Gdy zarząd jest kilkuosobowy, oświadczenia woli za wspólnotę mieszkaniową składają przynajmniej dwaj jego członkowie.
3. Zarząd na podstawie pełnomocnictwa, o którym mowa w art. 22 czynności zwykłego zarządu a uchwały zarządu, ust. 2, składa oświadczenia w celu wykonania uchwał w sprawach, o których mowa w art. 22 czynności zwykłego zarządu a uchwały zarządu, ust. 3 pkt 5, 5a i 6, ze skutkiem w stosunku do właścicieli wszystkich lokali.
Art. 22. Czynności zwykłego zarządu a uchwały zarządu
1. Czynności zwykłego zarządu podejmuje zarząd samodzielnie.
2. Do podjęcia przez zarząd czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu potrzebna jest uchwała właścicieli lokali wyrażająca zgodę na dokonanie tej czynności oraz udzielająca zarządowi pełnomocnictwa do zawierania umów stanowiących czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu w formie prawem przewidzianej.
3. Czynnościami przekraczającymi zakres zwykłego zarządu są w szczególności:
1)ustalenie wynagrodzenia zarządu lub zarządcy nieruchomości wspólnej,
2)przyjęcie rocznego planu gospodarczego,
3)ustalenie wysokości opłat na pokrycie kosztów zarządu,
4)zmiana przeznaczenia części nieruchomości wspólnej,
5) udzielenie zgody na nadbudowę lub przebudowę nieruchomości wspólnej, na ustanowienie odrębnej własności lokalu powstałego w następstwie nadbudowy lub przebudowy i rozporządzenie tym lokalem oraz na zmianę wysokości udziałów w następstwie powstania odrębnej własności lokalu nadbudowanego lub przebudowanego,
5a) udzielenie zgody na zmianę wysokości udziałów we współwłasności nieruchomości
wspólnej,
6)dokonanie podziału nieruchomości wspólnej,
6a)nabycie nieruchomości,
7) wytoczenie powództwa, o którym mowa w art. 16 żądanie sprzedaży lokalu przez wspólnotę mieszkaniową - przesłanki,
8) ustalenie, w wypadkach nieuregulowanych przepisami, części kosztów związanych z eksploatacją urządzeń lub części budynku służących zarówno do użytku poszczególnych właścicieli lokali, jak i do wspólnego użytku właścicieli co najmniej dwóch lokali, które zaliczane będą do kosztów zarządu nieruchomością wspólną,
9) udzielenie zgody na podział nieruchomości gruntowej zabudowanej więcej niż jednym budynkiem mieszkalnym i związane z tym zmiany udziałów w nieruchomości wspólnej oraz ustalenie wysokości udziałów w nowo powstałych, odrębnych nieruchomościach wspólnych,
10) określenie zakresu i sposobu prowadzenia przez zarząd lub zarządcę, któremu zarząd nieruchomością wspólną powierzono w sposób określony w art. 18 określenie sposobu zarządu nieruchomością, ust. 1, ewidencji pozaksięgowej kosztów zarządu nieruchomością wspólną, zaliczek uiszczanych na pokrycie tych kosztów, a także rozliczeń z innych tytułów na rzecz nieruchomości wspólnej.
4. Połączenie dwóch lokali stanowiących odrębne nieruchomości w jedną nieruchomość lub podział lokalu wymaga zgody właścicieli wyrażonej w uchwale. W razie odmowy zainteresowany właściciel może żądać rozstrzygnięcia przez sąd.
Art. 26. Przesłanki ustanowienia zarządcy przymusowego
1. Jeżeli zarząd nie został powołany lub pomimo powołania nie wypełnia swoich obowiązków albo narusza zasady prawidłowej gospodarki, każdy właściciel może żądać ustanowienia zarządcy przymusowego przez sąd, który określi zakres jego uprawnień oraz należne mu wynagrodzenie. Sąd odwoła zarządcę, gdy ustaną przyczyny jego powołania.
2. Jeżeli w terminie dwóch lat od dnia wyodrębnienia własności pierwszego lokalu w nieruchomości, w której liczba lokali wyodrębnionych oraz niewyodrębnionych jest większa niż siedem, właściciele lokali nie dokonają wyboru zarządu ani nie powierzą zarządu nieruchomością wspólną w umowie zawartej w formie aktu notarialnego, to ustanowienia zarządcy przymusowego przez sąd może żądać także dotychczasowy zarządca nieruchomości, który sprawował zarząd nieruchomością w dniu, w którym wyodrębniono własność pierwszego lokalu, i kontynuował zarząd tą nieruchomością przez okres co najmniej dwóch lat.
Art. 27. Współdziałanie w zarządzie nieruchomością wspólną
Każdy właściciel lokalu ma prawo i obowiązek współdziałania w zarządzie nieruchomością wspólną. Nie uchybia to jednak przepisom art. 21 zarząd - zadania i kompetencje, ust. 1 i art. 22 czynności zwykłego zarządu a uchwały zarządu, ust. 1.
3. Uprawnienia opiekuna
Opiekun samodzielnie sprawuje pieczę nad osobą i majątkiem pozostającego pod opieką; podlega przy tym nadzorowi sądu opiekuńczego. Opiekun obowiązany jest wykonywać swe czynności z należytą starannością, jak tego wymaga dobro pozostającego pod opieką i interes społeczny. Opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku małoletniego. Opiekun powinien przed powzięciem decyzji w ważniejszych sprawach wysłuchać pozostającego pod opieką, jeżeli pozwala na to jego rozwój umysłowy i stan zdrowia, oraz uwzględniać w miarę możności jego rozsądne życzenia.
Opiekun nie może reprezentować osób pozostających pod jego opieką:
1) przy czynnościach prawnych między tymi osobami;
2) przy czynnościach prawnych między jedną z tych osób a opiekunem albo jego małżonkiem, zstępnymi, wstępnymi lub rodzeństwem, chyba że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz osoby pozostającej pod opieką.
Niezwłocznie po objęciu opieki opiekun obowiązany jest sporządzić inwentarz majątku osoby pozostającej pod opieką i przedstawić go sądowi opiekuńczemu. Przepis powyższy stosuje się odpowiednio w razie późniejszego nabycia majątku przez osobę pozostającą pod opieką.
Sąd opiekuńczy może zwolnić opiekuna od obowiązku sporządzenia inwentarza, jeżeli majątek jest nieznaczny. Sąd opiekuńczy może zobowiązać opiekuna do złożenia do depozytu sądowego kosztowności, papierów wartościowych i innych dokumentów należących do pozostającego pod opieką. Przedmioty te nie mogą być odebrane bez zezwolenia sądu opiekuńczego. Gotówka pozostającego pod opieką, jeżeli nie jest potrzebna do zaspokajania jego uzasadnionych potrzeb, powinna być złożona przez opiekuna w instytucji bankowej. Opiekun może podejmować ulokowaną gotówkę tylko za zezwoleniem sądu opiekuńczego.
Opiekun sprawuje opiekę bezpłatnie. Jeżeli z opieką związany jest zarząd majątkiem wymagający znacznego nakładu pracy, sąd opiekuńczy może na żądanie opiekuna przyznać mu stosowne wynagrodzenie okresowe albo wynagrodzenie jednorazowe w dniu ustania opieki lub zwolnienia go od niej. Sąd opiekuńczy wykonywa nadzór nad sprawowaniem opieki, zaznajamiając się bieżąco z działalnością opiekuna oraz udzielając mu wskazówek i poleceń.
Sąd opiekuńczy może żądać od opiekuna wyjaśnień we wszelkich sprawach należących do zakresu opieki oraz przedstawiania dokumentów związanych z jej sprawowaniem. Opiekun obowiązany jest, w terminach oznaczonych przez sąd opiekuńczy, nie rzadziej niż co roku, składać temu sądowi sprawozdania dotyczące osoby pozostającego pod opieką oraz rachunki z zarządu jego majątkiem. Jeżeli dochody z majątku nie przekraczają prawdopodobnych kosztów utrzymania i wychowania pozostającego pod opieką, sąd opiekuńczy może zwolnić opiekuna od przedstawiania szczegółowych rachunków z zarządu; w wypadku takim opiekun składa tylko ogólne sprawozdanie o zarządzie majątkiem. Sąd opiekuńczy bada sprawozdania i rachunki opiekuna pod względem rzeczowym i rachunkowym, zarządza w razie potrzeby ich sprostowanie i uzupełnienie oraz orzeka, czy i w jakim zakresie rachunki zatwierdza. Zatwierdzenie rachunku przez sąd opiekuńczy nie wyłącza odpowiedzialności opiekuna za szkodę wyrządzoną nienależytym sprawowaniem zarządu majątkiem. Jeżeli opiekun nie sprawuje należycie opieki, sąd opiekuńczy wyda odpowiednie zarządzenia.
4. Sądowy dział spadku
Samo postępowanie o dział spadku jest nieprocesowe przed sądem spadku, tj. przed sądem rejonowym ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy..
Z wnioskiem może wystąpić:
1) Spadkobierca
2) Spadkobierca spadkobiercy
3) Nabywca udziału w spadku i jego spadkobierca
Nie ma znaczenia upływ czasu.
Warunkiem – uprawomocnienie się postanowienia o nabyciu spadku lub sporządzenie aktu poświadczającego dziedziczenie)
Wyjątek: Jeżeli uprawniony wniesie do sądu wniosek o dział spadku bez uprawomocnienia się postanowienia o nabyciu spadku lub bez aktu poświadczającego dziedziczenie, to sąd przeprowadza postępowanie o nabycie spadku i po uprawomocnieniu się tego postępowania sąd prowadzi postępowanie o dział spadku (takie 2 w 1)
Tylko z ważnych powodów dział spadku nie musi być całkowity
Sąd ustala skład spadku, chyba że już dokonano spisu inwentarza
Sąd może dokonać podziału wg swego uznania ale:
1) Musi uwzględniać wysokość udziału
2) Musi zaliczać darowizny na poczet schedy spadkowej
W postępowaniu o dział spadku jego stan ustala się w oparciu o moment otwarcia spadku, a więc z chwili śmierci spadkodawcy, a wartość spadku według cen z chwili dokonania działu spadku. Jeżeli uczestnicy zgodnie określą wartość przedmiotów wchodzących w skład spadku, sąd nie będzie ustalał wartości przedmiotów spadkowych. W przypadku sporu pomiędzy uczestnikami co do wartości poszczególnych przedmiotów spadkowych, sąd powoła biegłego.
Jeżeli dział spadku następuje między zstępnymi albo między zstępnymi i małżonkiem, sąd zaliczy na schedę spadkową otrzymane przez nich od spadkodawcy darowizny. Spadkodawca może włożyć obowiązek zaliczenia darowizny na schedę spadkową także na spadkobiercę ustawowego innego niż zstępni i małżonek. Darowizna nie zostanie zaliczona do schedy spadkowej, jeżeli z oświadczenia spadkodawcy lub z okoliczności wynika, że darowizna została dokonana ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia.
Sąd może dokonać działu spadku na trzy sposoby:
Przez podział fizyczny przedmiotów wchodzących w skład spadku, co oznacza, że poszczególne przedmioty zostają podzielone i przyznane spadkobiercom według wielkości ich udziałów w spadku. Jeżeli nie doprowadzi to do zniszczenia rzeczy, można również podzielić pojedynczą rzecz wchodzącą w skład spadku. W ramach tego podziału dopuszczalne jest ustalenie dopłat na rzecz niektórych spadkobierców, jeżeli nie da się podzielić spadku tak, aby wartość przedmiotów przyznanych spadkobiercą była równa udziałowi w spadku.
Przez przyznanie niektórych przedmiotów ze spadku jednemu albo kilku spadkobiercom z ustaleniem obowiązków spłat na rzecz pozostałych spadkobierców.
Przez podział cywilny składników majątkowych, co oznacza sprzedaż majątku spadkowego i podział uzyskanych ze sprzedaży środków pomiędzy spadkobierców według wielkości ich schedy spadkowej.
Warto pamiętać, iż wniosek o dział spadku, w przeciwieństwie do wniosku o stwierdzenie nabycia spadku, przerywa bieg zasiedzenia w stosunku do spadkobiercy, który jest posiadaczem nieruchomości wchodzącej w skład spadku.
VIII.
1. Hipoteka przymusowa
Hipoteka przymusowa jest jednym ze sposobów zabezpieczenia wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym (art. 109 i nast. ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece). Hipoteka przymusowa nie powstaje na mocy umowy czy też jednostronnego oświadczenia woli właściciela nieruchomości, lecz na podstawie złożonego przez wierzyciela wniosku z załączonym do niego tytułem uprawniającym do prowadzenia egzekucji. Powstaje więc bez zgody właściciela nieruchomości – może także zostać ustanowiona wbrew jego woli – stąd też jej nazwa.
Dla ustanowienia hipoteki wierzyciel musi dysponować odpowiednim tytułem egzekucyjnym, który stanowi podstawę dokonania wpisu do księgi wieczystej. Jak wskazuje przepis art 777 Kodeksu postępowania cywilnego, tytułami egzekucyjnymi są:
orzeczenie sądu prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugoda zawarta przed sądem;
orzeczenie referendarza sądowego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu,
wyrok sądu polubownego lub ugoda zawarta przed takim sądem;
ugoda przed mediatorem,
inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej;
akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub uiszczenia rzeczy oznaczonych co do gatunku, ilościowo w akcie oznaczonych, albo też obowiązek wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, lokalu, nieruchomości lub statku wpisanego do rejestru gdy termin zapłaty, uiszczenia lub wydania jest w akcie wskazany;
akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej do wysokości w akcie wprost określonej albo oznaczonej za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, gdy akt określa warunki, które upoważniają wierzyciela do prowadzenia przeciwko dłużnikowi egzekucji na podstawie tego aktu o całość lub część roszczenia, jak również termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności;
akt notarialny, w którym właściciel nieruchomości albo wierzyciel wierzytelności obciążonych hipoteką, niebędący dłużnikiem osobistym, poddał się egzekucji z obciążonej nieruchomości albo wierzytelności, w celu zaspokojenia wierzyciela hipotecznego, jeżeli wysokość wierzytelności podlegającej zaspokojeniu jest w akcie określona wprost albo oznaczona za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, i gdy akt określa warunki, które upoważniają wierzyciela do prowadzenia egzekucji o część lub całość roszczenia, jak również wskazany jest termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności.
Hipotekę przymusową można uzyskać także na podstawie postanowienia sądu o udzieleniu zabezpieczenia, postanowienia prokuratora, na mocy przepisów szczególnych na podstawie decyzji administracyjnej, chociażby decyzja nie była ostateczna, albo zarządzenia zabezpieczenia dokonanego na podstawie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Ustanowienie tej hipoteki wymaga wpisu w księdze, charakter konstytutywny.
Hipoteka przymusowa ze względu na swoją treść może być:
a) hipoteką przymusową zwykłą: hipoteka przymusowa wpisana na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu, które stwierdza istnienie i wysokość wierzytelności jest hipoteką przymusową zwykłą.
b) hipoteką przymusową kaucyjną: jeżeli natomiast podstawą wpisu jest orzeczenie tymczasowe mamy do czynienia z hipoteką przymusową kaucyjną, gdyż ulegająca zabezpieczeniu wierzytelność nie jest ustalona w sposób ostateczny albo nawet samo jej istnienie jest niepewne. Kwota na którą opiewa ta hipoteka nie ma charakteru ostatecznego. O hipotece przymusowej kaucyjnej stanowi art. 111 ustawy.
2. Posiadanie zależne
Posiadania zależne to z kolei taka forma władztwa nad rzeczą, gdzie posiadacz jest zależny od osoby, od której swoje posiadanie wywodzi (właściciela, innego posiadacza zależnego). Posiadanie zależne wynika z łączącego posiadacza zależnego z innym podmiotem stosunku prawnego, którego treścią jest m.in. uprawnienie posiadacza zależnego do sprawowania określonego rodzaju władztwa nad cudzą rzeczą (użytkowanie, zastaw, najem, dzierżawa itp).
Jeżeli są wątpliwości co do charakteru posiadania, należy zgodnie z domniemaniem posiadania samoistnego przyjmować, iż posiadanie ma charakter samoistny.
3. Ustawowe dziedziczenie dziadków
W braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy; dziedziczą oni w częściach równych. Jeżeli któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału spadku między zstępnych spadkodawcy.
W braku zstępnych tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.
Przykład
Jan Kowalski nie pozostawił rodziny, ale posiada 3 dziadków (1babcie, 2 dziadków). W takim przypadku dziedziczą oni po ¼ każdy. Zmarła wcześniej babcia nie zostawiła zstępnych jej udział podlega podziałowi na 3 osoby i jest dodawany każdemu po równo. Udziały spadkowe wynoszą po 3/12 + 1/12 = 4/12 na każdego z 3 dziadków.
4. Pochodzenie dziecka z małżeństwa
Dziecko pochodzi od męża matki, gdy:
a) urodziło się w czasie trwania małżeństwa
b) albo urodziło się przed upływem 300 dni od ustania (śmierć małżonka, uznanie za zmarłego, rozwód) lub unieważnienia małżeństwa.
Jeżeli dziecko urodziło się przed upływem trzystu dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa, lecz po zawarciu przez matkę drugiego małżeństwa, domniemywa się, że pochodzi ono od drugiego męża. Jeżeli dziecko urodziło się w małżeństwie bigamicznym, to dziecko pochodzi ze związku bigamicznego, a obalenie tego jest możliwe w procesie o zaprzeczenie ojcostwa z art. 62 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego (KRO). Sądem właściwym jest sąd rejonowy, który rozpoznaje to w trybie odrębnym.
IX.
1. Współwłasność łączna
Współwłasność łączna jest jedną z form współwłasności, por. art. 196 § 1 KC. Różni się ona od współwłasności w częściach ułamkowych brakiem udziałów, którymi współwłaściciel mógłby autonomicznie dysponować. Każdemu ze współwłaścicieli przysługuje więc cała rzecz w całości.
Z art. 196 § 2 KC wynika, iż współwłasność łączna nie istnieje samodzielnie, lecz jest powiązana z innym stosunkiem prawnym w ten sposób, iż jej istnienie jest zależne od istnienia tego stosunku. Stosunek prawny, z którego współwłasność łączna wynika, ma charakter stosunku osobistego. Źródłem współwłasności łącznej są więc:
wspólność małżeńska (por. art. 31 KRO),
wspólność majątku wspólników spółki cywilnej (por. art. 863 KC),
wspólność majątku spadkowego (art. 1035 KC i nast.).
Należy pamiętać, iż wspólność dotyczy mienia (art. 44 KC) albo innych niż prawo własności praw majątkowych zarówno rzeczowych (współużytkowanie wieczyste itp.) jak i obligacyjnych (współnajem) natomiast współwłasność łączna odnosi się do poszczególnych przedmiotów wchodzących w skład wspólnego mienia.
2. Użytkowanie nieprawidłowe
Jeżeli użytkowanie obejmuje pieniądze lub inne rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, użytkownik staje się z chwilą wydania mu tych przedmiotów ich właścicielem. Po wygaśnięciu użytkowania obowiązany jest do zwrotu według przepisów o zwrocie pożyczki (użytkowanie nieprawidłowe).
Do ustanowienia użytkowania nieprawidłowego konieczne jest, oprócz umowy, wydanie rzeczy użytkownikowi.
Właściciel może odmówić wydania przedmiotów objętych użytkowaniem nieprawidłowym, dopóki nie otrzyma odpowiedniego zabezpieczenia.
3. Znaczenie chwili otwarcia spadku
Otwarcie spadku następuje z chwilą śmierci spadkodawcy (art. 924 K.c.). Podkreślić jednak należy, że chwila otwarcia spadku w razie uznania osoby za zmarłą lub w razie sądowego stwierdzenia zgonu wynikać będzie z wydanego przez sąd postanowienia, w którym oznaczona zostanie chwila śmierci spadkodawcy (art. 538 K.p.c.).
W chwili otwarcia spadku dochodzi do dziedziczenia. Zgodnie bowiem z treścią art. 925 K.c. spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku. Doniosłość chwili otwarcia spadku polega na tym, że stan rzeczy istniejący w chwili otwarcia spadku pozwala na ustalenie:
1)zawartości spadku ;
2)kręgu spadkobierców ustawowych i/lub testamentowych ;
3) osób uprawnionych do zachowku
4. Zaprzeczenie ojcostwa męża matki
O zaprzeczenie ojcostwa może wystąpić:
mąż matki dziecka, w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się, że jego żona urodziła dziecko przeciwko dziecku i matce, a jeżeli matka nie żyje – przeciwko dziecku (art. 63 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego), nie później jednak, niż do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności; Szczegółowe przepisy regulują zaprzeczanie ojcostwa przez męża matki psychicznie chorego albo całkowicie ubezwłasnowolnionego.
Uwaga! Zaprzeczenie ojcostwa jest niedopuszczalne, jeżeli dziecko zostało poczęte w wyniku zabiegu medycznego (np. in vitro), na który mąż matki wyraził zgodę.
matka dziecka, w ciągu 6 miesięcy od urodzenia się dziecka przeciwko mężowi i dziecku, a jeżeli mąż nie żyje – przeciwko dziecku (art. 69 §1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego),
dziecko, po skończeniu 18 lat, ale ma na to czas tylko do ukończenia 21 roku życia przeciwko mężowi swojej matki i matce, a jeżeli matka nie żyje – przeciwko jej mężowi. Jeżeli mąż matki nie żyje, powództwo powinno być wytoczone przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy (art. 70 §1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).
Uwaga: Terminy te są nieprzekraczalne! Jeśli np. kobieta po 7 miesiącach od urodzenia się dziecka wystąpi o zaprzeczenie ojcostwa, to sąd nie przychyli się do jej wniosku, nawet wtedy, gdy przedstawione zostaną dowody wskazujące, że niemożliwe jest, aby jej mąż był biologicznym ojcem dziecka. W świetle prawa ojcem dziecka będzie jej mąż.
Powództwo o zaprzeczenie ojcostwa może wytoczyć również prokurator i nie jest on ograniczony żadnym terminem, a więc może wystąpić o zaprzeczenie ojcostwa w każdym czasie, jeśli uzna, że ma ku temu podstawy. Należy jednak pamiętać, że prokurator zawsze będzie działał w interesie dziecka, czyli np. może odmówić wytoczenia sprawy o zaprzeczenie ojcostwa, jeśli nikt nie zadeklaruje późniejszego uznania dziecka.
O zaprzeczenie ojcostwa należy wystąpić do sądu rodzinnego.
W sytuacji gdy dziecko urodziło się przed upływem sto osiemdziesiątego dnia od zawarcia małżeństwa, do obalenia domniemania ojcostwa wystarczy oświadczenie męża, że nie jest ojcem dziecka, złożone w procesie o zaprzeczenie ojcostwa. Jeżeli jednak:
dziecko urodziło się po upływie sto osiemdziesiątego dnia od zawarcia małżeństwa, a przed upływem trzechsetnego dnia od jego ustania lub unieważnienia, albo
mąż obcował z matką dziecka nie wcześniej niż w trzechsetnym, a nie później niż w sto osiemdziesiątym pierwszym dniu przed urodzeniem się dziecka, albo
mąż zawierając małżeństwo wiedział, że żona jest w ciąży,
to dla obalenia domniemania ojcostwa należy wykazać niepodobieństwo, żeby mąż mógł być ojcem dziecka.
Art. 64.
§ 1. Jeżeli mąż matki został całkowicie ubezwłasnowolniony z powodu choroby psychicznej lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych, na które zapadł w ciągu terminu do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa, powództwo może wytoczyć jego przedstawiciel ustawowy. Termin do wytoczenia powództwa wynosi w tym wypadku sześć miesięcy od dnia ustanowienia przedstawiciela ustawowego, a jeżeli przedstawiciel powziął wiadomość o urodzeniu się dziecka dopiero później – sześć miesięcy od dnia, w którym tę wiadomość powziął.
§ 2. Jeżeli przedstawiciel ustawowy męża całkowicie ubezwłasnowolnionego nie wytoczył powództwa o zaprzeczenie ojcostwa, mąż może wytoczyć powództwo po uchyleniu ubezwłasnowolnienia. Termin do wytoczenia powództwa wynosi w tym wypadku sześć miesięcy od dnia uchylenia ubezwłasnowolnienia, a jeżeli mąż powziął wiadomość o urodzeniu się dziecka dopiero później – sześć miesięcy od dnia, w którym tę wiadomość powziął.
Art. 65.
Jeżeli mąż matki zapadł na chorobę psychiczną lub innego rodzaju zaburzenia psychiczne w ciągu terminu do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa i mimo istnienia podstaw do ubezwłasnowolnienia całkowitego nie został ubezwłasnowolniony, może on wytoczyć powództwo w ciągu sześciu miesięcy od ustania choroby lub zaburzeń, a gdy powziął wiadomość o urodzeniu się dziecka dopiero później – w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym tę wiadomość powziął.
X.
1. Odpowiedzialność za długi zaciągnięte przez jednego małżonka
ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA ZOBOWIĄZANIA ZACIĄGNIĘTE PRZEZ OBOJE MAŁŻONKÓW
Jeżeli małżonkowie wspólnie zaciągną dług np. podpiszą się oboje pod umową kredytu, wówczas oboje odpowiadają za jego spłacenie. Wierzyciel może zaspokoić się zarówno z majątku wspólnego małżonków jak i z majątku osobistego każdego z nich. Wynika to z faktu, że zarówno mąż jak i żona są dłużnikami z tytułu podpisanej wspólnie umowy.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ MAJĄTKIEM WSPÓLNYM ZA ZOBOWIĄZANIA JEDNEGO Z MAŁŻONKÓW
Art. 41.
§ 1. Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków.
§ 2. Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9, a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa.
§ 3. Jeżeli wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności lub dotyczy majątku osobistego jednego z małżonków, wierzyciel może żądać ©Kancelaria Sejmu s. 12/52 2012-11-06
zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ SOLIDARNA
Co do zasady jest tak, iż za zobowiązanie odpowiada małżonek, który je zaciągnął. Zatem zaspokojenie wierzyciela może się dokonać wyłącznie z jego majątku osobistego. Istnieją jednak sytuacje, w których mimo iż tylko jeden z małżonków zaciągnął zobowiązania wierzyciel będzie mógł żądać zaspokojenia z każdej z trzech mas majątkowych. Mówimy wtedy o odpowiedzialności solidarnej małżonków. Zgodnie z § 1 art. 30 k. r. o. małżonkowie są odpowiedzialni solidarnie za zobowiązania spełniające następujące przesłanki:
zaciągnięte w trakcie trwania małżeństwa,
przez jednego z małżonków
w celu zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny - należy przez to rozumieć wspólne potrzeby małżonków i ich wspólnego potomstwa np. wyżywienie, zamieszkanie, jak i indywidualne potrzeby osób wchodzących w skład rodziny np. koszty na edukację, odzież itd. Oznacza to, iż jeśli jeden z małżonków zaciągnie zobowiązanie związane z zaspokojeniem zwykłych potrzeb rodziny wierzyciel może domagać się zaspokojenia roszczenia z majątku osobistego małżonka, który dokonał czynności, z majątku wspólnego a także z majątku osobistego małżonka, który nie dokonał czynności zatem z każdej z trzech mas majątkowych
Solidarna odpowiedzialność małżonków trwa dopóty dopóki wierzyciel nie otrzyma całości należnego mu świadczenia. Dla zobrazowania sposobu rozliczeń między małżonkami w przypadku gdy wierzyciel został zaspokojony przez małżonka, który zobowiązania nie zaciągnął posłużmy się następującym przykładem. Mąż zaciągnął pożyczkę w wysokości 1000 zł na zapłatę czynszu. Żona spłaciła dług ze środków wchodzących w skład jej majątku osobistego. Przy założeniu, że małżonkowie są obowiązani przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny w połowie mąż jest zobowiązany do zwrotu do
majątku osobistego żony 500 zł. Roszczenia regresowego można dochodzić w trakcie jak i po ustaniu małżeństwa.
Mając na uwadze powyższe rozważania należy podsumować, iż Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy różnicuje zasady odpowiedzialności za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z małżonków stosując dwa kryteria: udzielenie bądź nieudzielanie zgody przez drugiego małżonka oraz charakter czynności prawnej. Przypomnijmy, że:
małżonkowie ponoszą odpowiedzialność solidarną (tzn. wierzyciel może zaspokoić się z majątku wspólnego lub z każdego z dwóch majątków osobistych) w przypadku, gdy zobowiązanie zostało zaciągnięte przez jednego z małżonków w celu zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny,
wierzyciel może zaspokoić się z majątku wspólnego małżonków lub majątku osobistego małżonka, który zaciągnął zobowiązanie w przypadku, gdy drugi małżonek wyraził zgodę na zaciągnięcie zobowiązania,
wierzyciel może zaspokoić się z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw autorskich i praw pokrewnych, prawa własności przemysłowej oraz innych praw twórcy, jeśli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka, zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej, wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności majątkowej lub wierzytelność dotyczy majątku osobistego jednego z małżonków.
Przymusowa rozdzielność majątkowa
Warto zwrócić uwagę na przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, z którego wynika że wierzyciel jednego z małżonków (np. bank, który dał kredyt mężowi) może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej w małżeństwie dłużnika, jeżeli uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków. Jeśli więc wierzyciel nie otrzyma zapłaty od małżonka zaciągającego zobowiązanie, będzie mógł doprowadzić do rozdzielności, a to pozwoli mu na zajęcie części majątku wspólnego, który będzie przypadał małżonkowi-dłużnikowi. Regulacja ta jest szczególnie ważna w tych przypadkach, gdy zaciągnięto zobowiązanie bez zgody współmałżonka. Wówczas wierzyciel nie może zająć całego majątku wspólnego na spłatę długu, a do czasu zniesienia wspólności wierzyciel nie może żądać spłaty z udziału, który w razie ustania wspólności przypadnie małżonkowi-dłużnikowi w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.
Wprowadzenie rozdzielności może okazać się pozytywne w skutkach dla współmałżonka dłużnika. Od tej chwili bowiem zarobki każdego małżonka będą stanowiły tylko jego własny majątek i każdy z małżonków będzie odpowiadać tylko swoim majątkiem jedynie za własne zobowiązania.
2. Dalszy zapis
Dalszy zapis polega na tym, że spadkodawca może obciążyć zapisem także zapisobiorcę. Zapisobiorca obciążony obowiązkiem wykonania dalszego zapisu może zwolnić się od tego obowiązku również przez dokonanie bezpłatnie na rzecz dalszego zapisobiorcy przeniesienia praw otrzymanych z tytułu zapisu albo przelewu roszczenia o jego wykonanie.
Dalszy zapis ukształtowany został jako tzw. zapis zwykły. W odróżnieniu od zapisu windykacyjnego, polegającego na bezpośrednim nabyciu prawa objętego zapisem, zapis zwykły kreuje po stronie podmiotu uprawnionego jedynie wierzytelność.
Przedmiotem zapisu zwykłego może być każde świadczenie o charakterze majątkowym, polegające zarówno na działaniu, jak i na zaniechaniu. Powinno ono mieć charakter nieodpłatny. Przedmiotem zapisu może być np. zobowiązanie obciążonego do przeniesienia własności i wydania rzeczy oznaczonej co do gatunku lub co do tożsamości, obowiązek ustanowienia na rzecz zapisobiercy określonego prawa rzeczowego, obowiązek świadczenia określonej sumy pieniędzy
3. Nadzabezpieczenie przy hipotece
Nadmierność zabezpieczenia – problem ustalenia proporcji pomiędzy zabezpieczeniem a wierzytelnością zabezpieczoną
Zasadniczo: dowolność w ustalaniu wartości zabezpieczenia – swoboda umów- art. 353 (1) k.c.
Wierzyciel dąży do maksymalnego zabezpieczenia – zjawisko nadzabezpieczenia – ustalania wartości zabezpieczenia ponad potrzebę gospodarczą.
Zasada: Wartość zabezpieczenia powinna być adekwatna do wartości wierzytelności zabezpieczonej.
Brak jednoznacznych kryteriów dla ustalenia proporcji pomiędzy wysokością wierzytelności a zabezpieczenia.
Ingerencja ustawodawcy przy zabezpieczeniu hipotecznym -
Ustawa z 26.06.2009 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz o zmianie innych ustaw (Dz.U.131, poz. 1075)
Art. 68.
1. Hipoteka zabezpiecza wierzytelność pieniężną, w tym również wierzytelność przyszłą.
2. Hipoteka zabezpiecza wierzytelność do oznaczonej sumy pieniężnej. Jeżeli zabezpieczenie hipoteczne jest nadmierne, właściciel obciążonej nieruchomości może żądać zmniejszenia sumy hipoteki.
3. Sumę hipoteki wyraża się w tej samej walucie co zabezpieczona wierzytelność, jeżeli strony w umowie ustanawiającej hipotekę nie postanowiły inaczej.
Uprawnienie, o którym mowa, biorąc za podstawę jedynie lakoniczne sformułowanie przywołanego przepisu art. 68 § 2 Ustawy o księgach wieczystych i hipotece, daje się bowiem odczytać zarówno jako możliwość domagania się od wierzyciela hipotecznego zawarcia odpowiedniej umowy mającej za przedmiot obniżenie sumy hipotecznej, jak i jako możliwość skierowania stosowego żądania do sądu; wyklucza z kolei możliwość zmiany wysokości zabezpieczenia poprzez jednostronną czynność prawną dłużnika, co a priori dyskredytuje konstrukcję uprawnienia kształtującego.
Pojęcie nadzabezpieczenia:
w odniesieniu do jednej formy zabezpieczenia
w odniesieniu do wielości zabezpieczeń
Kiedy wysokość zabezpieczenia jest dozwolona a kiedy nadmierna?
wyrok SN z 28.10.2010r. (sygn. II CSK 218/10) potwierdza, że należy oceniać każdą sytuację indywidualnie i odnosić się do konkretnego przypadku. Zabezpieczenie musi byś adekwatne prawnie i ekonomicznie w stosunku do wierzytelności.
Art. 110 (1) UKWH: Zasada dotycząca hipoteki przymusowej:
Wierzyciel może żądać wpisu hipoteki przymusowej na sumę nie wyższą niż wynikająca z treści dokumentu stanowiącego podstawę jej wpisu do księgi wieczystej.
Jeżeli z dokumentu tego nie wynika wysokość sumy hipoteki, suma hipoteki nie może przewyższać więcej niż o połowę zabezpieczonej wierzytelności wraz z roszczeniami o świadczenia uboczne określonymi w dokumencie stanowiącym podstawę wpisu hipoteki na dzień złożenia wniosku o wpis hipoteki.
Znowelizowane prawo hipoteczne wprowadziło na rzecz właściciela instytucję roszczenia o obniżenie sumy hipoteki w przypadku zaistnienia nadmierności zabezpieczenia (nadzabezpieczenia).
Uproszczenie: NADZABEZPIECZENIE TO SYTUACJA GDY WARTOŚĆ JEDNEGO LUB KILKU ZABEZPIECZEŃ PRZEKRACZA WARTOŚĆ WIERZYTELNOŚCI
Ocena błędna. Wartość wierzytelności powinna być oceniana z chwili zaspokojenia a nie z chwili ustanowienia zabezpieczenia.
Nadzabezpieczenie jest sytuacją, której suma hipoteki przewyższa kwotę zabezpieczanych wierzytelności w taki sposób, że, racjonalnie oceniając, niższa kwota hipoteki chroniłaby uzasadnione interesy wierzyciela hipotecznego.
Nadmierne zabezpieczenie- „rażące i trwałe’”.
gdy suma hipoteki w oczywisty sposób przekracza wysokość wierzytelności głównej, odsetek i innych należności ubocznych
W rozumieniu Ukh nadmiernym zabezpieczeniem nie jest więc każda sytuacja, w której suma hipoteki przewyższa sumę zabezpieczanych wierzytelności. Suma hipoteki może przewyższać sumę zabezpieczanych wierzytelności, co wynika z konstrukcji nowej hipoteki (zabezpieczenie odsetek, roszczeń ubocznych i kosztów postępowania).
Charakter roszczenia:
żądanie o zmniejszenie sumy hipoteki
Legitymacja czynna: każdoczesny właściciel
Legitymacja bierna: każdoczesny wierzyciel hipoteczny (administrator hipoteki)
Roszczenie przysługuje wobec wierzycieli hipotek kaucyjnych samoistnych, ponieważ do tych hipotek stosuje się nowe przepisy. Nie dotyczy hipotek zwykłych.
Niezależnie od tego, czy sąd uwzględni powództwo oparte na art. 68 § 2 Ustawy o księgach wieczystych i hipotece w całości czy też w części, wyrok taki będzie miał charakter konstytutywny i – po jego uprawomocnieniu – stanie się podstawą wpisu nowej wartości zabezpieczenia w księdze wieczystej (art. 31 § 2 Ustawy o księgach wieczystych i hipotece).
4. Przerwanie biegu terminu przy zasiedzeniu nieruchomości
Bieg terminu zasiedzenia nie ma odrębnej regulacji, stosuje się w tym zakresie odpowiednio przepisy dotyczące biegu przedawnienia roszczeń (art. 117 – 125 kodeksu cywilnego). I tak przerwanie biegu zasiedzenia, w związku z powyższymi normami, oznacza, że dotychczasowy bieg terminu zostaje wstrzymany (np. na etapie 15 lat) – a nawet po oddaleniu roszczeń właściciela nie jest kontynuowany a zaczyna biec od początku.
Zgodnie z art. 123 kc, przerwanie biegu zasiedzenia może być spowodowane:
przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia;
przez wszczęcie mediacji.
W postanowieniu z dnia 23 listopada 2004 r. (sygn. I CK 276/04) Sąd Najwyższy stwierdził, iż przerwę biegu terminu zasiedzenia powoduje tylko taka czynność właściciela przed sądem, która bezpośrednio zmierza do przerwania posiadania posiadacza, a więc taka która stanowi tzw. akcję zaczepną wymierzoną przeciwko posiadaczowi, zmierzającą do pozbawienia go posiadania. Czynnościami taki mogą więc być m. in.:
wniesienie powództwa windykacyjnego, czyli o wydanie nieruchomości będącej naszą własnością;
powództwo o ustalenie prawa własności;
powództwo o usunięcie niezgodności pomiędzy stanem prawnym ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym (sygn. III CZP 87/92);
wniosek o wpis ostrzeżenia w księdze wieczystej o wytoczeniu powództwa o usunięcie niezgodności pomiędzy stanem prawnym ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym;
wniosek współwłaściciela o zniesienie współwłasności nieruchomości (sygn. III CSK 41/07);
wniosek o dział spadku w stosunku do współspadkobiercy będącego posiadaczem nieruchomości należącej do spadku;
zawezwanie posiadacza nieruchomości do próby ugodowej na podstawie art. 184 i nast. k.p.c. w sprawie wydania nieruchomości (sygn. III CZP 42/06).
XI.
1. Zawieszenie zasiedzenia
Bieg zasiedzenia rozpoczyna się z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie samoistne.
Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się a rozpoczęty ulega zawieszeniu:
przeciwko rodzicom, jeśli posiadaczem samoistnym jest dziecko, przez czas trwania władzy rodzicielskiej (art. 121 pkt 1 w zw. z art. 175 k.c.),
przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę, jeśli posiadaczem samoistnym jest osoba nie mająca pełnej zdolności do czynności prawnych – przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli (art. 121 pkt 2 w zw. z art. 175 k.c.),
przeciwko małżonkowi, jeśli posiadaczem samoistnym jest drugi małżonek – przez czas trwania małżeństwa (art. 121 pkt 23 w zw. z art. 175 k.c.),
w każdym przypadku, gdy z powodu siły wyższej niemożliwe jest podjęcie przed sądem właściwych czynności procesowych, przerywających bieg zasiedzenia – przez czas trwania przeszkody.
Po ustaniu określonej wyżej przyczyny zasiedzenie rozpoczyna się lub jego bieg jest kontynuowany.
Wstrzymanie zakończenia biegu zasiedzenia dotyczy osób, które nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych (z wyłączeniem zasiedzenia nieruchomości należącej do osoby małoletniej, o czy niżej). Bieg zasiedzenia w tych przypadkach nie może skończyć się wcześniej, niż z upływem dwóch lat od ustanowienia dla tych osób przedstawiciela ustawowego albo od ustania przyczyn jego ustanowienia. Odpowiednio należy stosować to unormowanie do osób, co do których istnieją podstawy do ich całkowitego ubezwłasnowolnienia.
Ustawodawca polski wprowadził specjalny przepis chroniący małoletniego właściciela nieruchomości – zasiedzenie przeciwko niemu może się skończyć dopiero z upływem dwóch lat od uzyskania przez niego pełnoletności (art. 173 Kodeksu cywilnego). Jest to przepis szczególny wobec ogólnych przepisów o przedawnieniu roszczeń, stosowanych odpowiednio na mocy art. 175 k.c.
Jeśli zachodzą powołane wyżej przesłanki mimo upływu terminu zasiedzenia nabycie własności jest odroczone. Dopiero jeśli przez czas trwania dodatkowo wyznaczonego terminu nie dojdzie do przerwania biegu przedawnienia dochodzi do nabycia własności.
2. Wygaśnięcie ograniczonych praw rzeczowych
Wygaśnięciem ograniczonych praw rzeczowych zajmują się art. 246 i 247 KC oraz przepisy normujące poszczególne prawa ograniczone. Z czego wynika, że prawa te wygasają;
W wyniku czynności prawnej(najczęściej w drodze umowy, ale wystarczy jednostronne oświadczenie woli tego komu to prawo przysługuje), jeśli to prawo wpisane było do księgi wieczystej taki prawo powinno być z niej wykreślone.
Jeżeli przejdą na właściciela rzeczy obciążonej, albo jeśli ten komu t prawo przysługuje nabędzie rzecz obciążoną (KONFUZJA)
Jeżeli ograniczone prawo rzeczowe jest prawem terminowym wygasa z upływem czasu
Na skutek niewykonywania ich przez 10 lat - tylko użytkowanie i służebność
Z mocy wniosku sądowego uwzględniającego roszczenie właściciela o zniesienie służebności
W pewnych sytuacjach na skutek decyzji administracyjnej
W razie wygaśnięcia zabezpieczonej prawem akcesoryjnym wierzytelności
3. Przesłanki ważności testamentu (tu warto wspomnieć o woli testowania)
Testament jako czynność prawna do swej ważności wymaga spełnienia sześciu warunków:
każdy testament musi spełniać warunki dla ważności czynności prawnej,
osoba fizyczna, która sporządza testament musi posiadać zdolność testowania:
tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności pr. może:
sporządzić testament odwołać testament (spadkodawca musi mieć zdolność testowania w chwili sporządzania testamentu)
testator musi sporządzić testament osobiście (przez przedstawiciela jest wykluczone),
oświadczenie woli nie może być dotknięte wadą oświadczenia woli,
testament musi być sporządzony w formie przewidzianej przez prawo,
testament może zawierać oświadczenie woli tylko jednego spadkodawcy.
Konieczność posiadania przez spadkodawcę (testatora) w chwili sporządzania testamentu woli testowania wynika z tego, że sporządzenie testamentu jest czynnością prawną mortis causa (na wypadek śmierci).
Wolę testowania można więc określić jako wolę i świadomość testatora sporządzenia testamentu na wypadek śmierci. Spadkodawca musi być świadomy, że podejmuje decyzje co do losów swojego majątku na czas po swojej śmierci, musi on działać z zamiarem wywołania skutków prawnych. Skutkiem brak woli testowania jest niesporządzenie testamentu, testament jest nieważny.
Wola testowania musi być wolna od wad oświadczenia woli.
Prawo polskie nie zna instytucji testamentów wspólnych (testamenty zaczynające się od „My…”). Może natomiast być tak, że na jednej kartce będą spisane dwa ale odrębne i odrębnie podpisane testamenty.
Art. 945 KC stanowi, że nieważny jest testament, jeżeli:
został sporządzony w stanie wyłączającym świadome lub swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli,
został sporządzony pod wpływem błędu
lub groźby.
Skutki: jeżeli strona zainteresowana wykaże jedną z tych wad testament jest bezwzględnie nieważny. Termin wynosi 3 lata od dnia, w którym osoba mająca interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie 10 lat od otwarcia spadku.
4. Ustanowienie opieki dla małoletniego
Opiekę ustanawia się, gdy:
rodzice nie żyją
rodzice nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych w wyniku ubezwłasnowolnienia lub wskutek nieosiągnięcia pełnoletności
rodzice są nieznani
rodzice zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej
władza rodzicielska została rodzicom zawieszona.
Jeśli tylko jedno z rodziców nie ma władzy rodzicielskiej nad dzieckiem, to nie ma podstaw do ustanowienia opiekuna dla dziecka.
Jeżeli jedno z rodziców nie żyje albo nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, władza rodzicielska przysługuje drugiemu z rodziców. To samo dotyczy wypadku, gdy jedno z rodziców zostało pozbawione władzy rodzicielskiej albo, gdy jego władza rodzicielska uległa zawieszeniu.
Opiekę ustanawia się zawsze wtedy, gdy sąd uzyska informację o tym, że zachodzą podstawy do jej ustanowienia. Sąd może, więc działać z urzędu, jak i na wniosek. Każdy ma prawny obowiązek poinformować sąd opiekuńczy o tym, że zachodzą przesłanki do wszczęcia postępowania opiekuńczego. Natomiast szczególnie zobowiązane do poinformowania sądu opiekuńczego są inne sądy, prokuratury, organy policji, administracji państwowej i samorządowej, placówki oświatowe, organizacje działające na rzecz dzieci itp.
XII.
1.Zarząd rzeczą w ramach współwłasności
Zarząd rzeczą to ogół czynności faktycznych i prawnych mających za przedmiot rzecz stanowiącą przedmiot współwłasności i dotyczących jej utrzymania w należytym stanie, dokonywania ulepszeń, pobierania z niej pożytków i korzyści, a także rozporządzania nią.
Zarząd rzeczą wspólną może być realizowany w trojaki sposób - na zasadach opisanych wprost w kodeksie cywilnym, zawartych w umowie współwłaścicieli lub na podstawie orzeczenia sądowego.
ZARZĄD USTAWOWY
Przepisy kodeksu cywilnego o zarządzie ustawowym znajdują zastosowanie w braku umowy o zarząd rzeczą wspólną pomiędzy współwłaścicielami z wyjatkiem współwłasności nieruchomości w ramach tzw. dużej wspólnoty mieszkaniowej. Podstawowym wyróżnikiem tej postaci zarządu jest podział czynności na dokonywane w ramach zwykłego zarządu, przekraczające zwykły zarząd oraz zachowawcze.
Art. 197.
Domniemywa się, że udziały współwłaścicieli są równe.
Art. 198.
Każdy ze współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych współwłaścicieli.
Art. 199.
Do rozporządzania rzeczą wspólną oraz do innych czynności, które przekraczają zakres zwykłego zarządu, potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli. W braku takiej zgody współwłaściciele, których udziały wynoszą co najmniej połowę, mogą żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeknie mając na względzie cel zamierzonej czynności oraz interesy wszystkich współwłaścicieli.
Art. 200.
Każdy ze współwłaścicieli jest obowiązany do współdziałania w zarządzie rzeczą wspólną.
Art. 201.
Do czynności zwykłego zarządu rzeczą wspólną potrzebna jest zgoda większości współwłaścicieli. W braku takiej zgody każdy ze współwłaścicieli może żądać upoważnienia sądowego do dokonania czynności.
Art. 202.
Jeżeli większość współwłaścicieli postanawia dokonać czynności rażąco sprzecznej z zasadami prawidłowego zarządu rzeczą wspólną, każdy z pozostałych współwłaścicieli może żądać rozstrzygnięcia przez sąd.
Art. 203.
Każdy ze współwłaścicieli może wystąpić do sądu o wyznaczenie zarządcy, jeżeli nie można uzyskać zgody większości współwłaścicieli w istotnych sprawach dotyczących zwykłego zarządu albo jeżeli większość współwłaścicieli narusza zasady prawidłowego zarządu lub krzywdzi mniejszość.
Art. 204.
Większość współwłaścicieli oblicza się według wielkości udziałów.
Art. 205.
Współwłaściciel sprawujący zarząd rzeczą wspólną może żądać od pozostałych współwłaścicieli wynagrodzenia odpowiadającego uzasadnionemu nakładowi jego pracy.
Art. 206.
Każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli.
Czynności zwykłego zarządu
Niektórzy autorzy stwierdzają, że czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu to te, które są podejmowane wyjątkowo, a ponadto powinno się uwzględniać stosunki danego podmiotu i według nich oceniać, czy ze względu na jej rozmiar oraz rodzaj może być uznana za zwykłą (Maurycy Allerhand, Kodeks Handlowy, Komentarz, Bielsko Biała, 1997, s. 129). Inni uważają, że pojęcie to należy rozumieć szerzej, że chodzi tu o sprawy, które nie zostały przyjęte i określone w aktach generalnych danego podmiotu (tu np. w statucie wspólnoty mieszkaniowej – umowie o sposobie zarządu nieruchomością wspólną) lub w późniejszej uchwałach, jako sprawy należące do zakresu działalności danego podmiotu (Kazimierz Kruczalak i inni, Kodeks spółek handlowych, Komentarz, Warszawa 2001, s. 87). Idąc tym tropem, można by uznać, że należy w stosownych uchwałach, czy umowie o zarządzaniu nieruchomością zadecydować, które konkretne działanie uznaje się za czynność zwykłego zarządu.
Czynności przekraczające zwykły zarząd
W art. 22. 3. ustawy o własności lokali z dnia 24 czerwca 1994 roku (tj. Dz.U. z 2000 r. nr 80, poz. 903) omawiając zarząd ustawowy wspólnot dużych, ustawodawca podał przykłady czynności przekraczających zwykły zarząd. Są nimi m.in.: ustalenie wynagrodzenia zarządu lub zarządcy nieruchomości wspólnej, przyjęcie rocznego planu gospodarczego, ustalenie wysokości opłat na pokrycie kosztów zarządu, zmiana przeznaczenia części nieruchomości wspólnej, czy dokonanie podziału nieruchomości wspólnej.
Czynności zachowawcze
Do tej kategorii czynności należą wszelkie działania mające na celu zachowanie wspólnego prawa np. zlecenie pilnej naprawy dachu, uszkodzonej kanalizacji wodnej. Czynnością zachowawczą jest także wytoczenie powództwa o wydanie rzeczy wspólnej przeciwko władającej nią osobie, która nie jest współwłaścicielem. Do dokonywania czynności zachowawczych upoważniony jest każdy ze współwłaścicieli.
ZARZĄD UMOWNY
W ramach umowy współwłaściciele mogą swobodnie ustalić zasady zarządu rzeczą wspólną, powierzyć zarząd jednemu z nich, osobie trzeciej lub wykonywać go kolektywnie. Sposób zarządu określony w umowie wiąże każdego kolejnego nabywcę udziału we współwłasności jeżeli umowa została ujawniona w księdze wieczystej, albo gdy nabywca o tej umowie wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć.
ZARZĄD SĄDOWY
Zarząd sądowy jest ustanawiany na wniosek każdego ze współwłaścicieli, gdy
większość współwłaścicieli nie może dojść do porozumienia w istotnych sprawach z zakresu zwykłego zarządu
jeżeli większość współwłaścicieli narusza zasady prawidłowego zarządu rzeczą lub krzywdzi mniejszość.
Zarząd sprawuje wyznaczony przez sąd zarządca rzeczy, który obowiązany jest dokonywać wszelkich czynności potrzebnych do prowadzenia prawidłowej gospodarki, pobierać i spieniężać pożytki z rzeczy na potrzeby jej zarządu oraz prowadzić sprawy, które przy wykonywaniu zarządu okażą się potrzebne. Zarządca może dokonać czynności przekraczającej zwykły zarząd tylko za zgodą wszystkich współwłaścicieli albo za zezwoleniem sądu.
Zarządca obowiązany jest do składania sądowi sprawozdań z wykonywanego zarządu. Może równocześnie żądać zapłaty wynagrodzenia oraz zwrotu wydatków, jakie osobiście poniósł w związku ze sprawowanym zarządem.
2. Treść hipoteki
Jest ograniczonym prawem rzeczowym polegającym na obciążeniu nieruchomości wierzytelnością z tym skutkiem, że wierzyciel hipoteczny ma pierwszeństwo zaspokojenia z nieruchomości przed wierzycielami osobistymi każdoczesnego właściciela nieruchomości (art. 65 ustawy okwih).
Z przepisu tego wynika, że wierzyciel hipoteczny ma dwa uprawnienia:
pierwszeństwo zaspokojenia z nieruchomości przed wierzycielami osobistymi, oznacza to, że w razie egzekucji z nieruchomości sumy uzyskane z licytacji będą najpierw przeznaczone na zaspokojenie wierzyciela hipotecznego a dopiero po nim na zaspokojenie wierzycieli osobistych.
Pierwszeństwo zaspokojenia nie ma charakteru bezwzględnego, ustępuje wierzytelnościom uprzywilejowanym z mocy samego prawa. W szczególności są to wierzytelności wymienione w art. 1025 §1 i 4 k.p.c., w art. 1026 k.p.c.
skuteczność obciążenia względem każdoczesnego właściciela nieruchomości, tzn., że dla właściciela hipotecznego nie mają większego znaczenia zmiany właściciela obciążonej nieruchomości. Każdy kolejny właściciel staje się z mocy prawa dłużnikiem hipotecznym.
Mimo, że właściciel hipoteczny ma pierwszeństwo zaspokojenia przed wierzycielami osobistymi to nie oznacza, że wierzyciel hipoteczny ma prawo do korzystania z nieruchomości obciążonej. To pierwszeństwo zaspokojenia nie daje wierzycielowi hipotecznemu żadnej władzy faktycznej względem obciążonej nieruchomości, to oznacza, że właściciel może rozporządzać nieruchomością.
Ustawa o księgach wieczystych i hipotece w art. 72 przewiduje, że jest niedopuszczalne zastrzeżenie przez które właściciel nieruchomości zobowiązuje się względem wierzyciela hipotecznego, że nie dokona zbycia lub obciążenia nieruchomości przed wygaśnięciem hipoteki.
Prawo właściciela do rozporządzania nieruchomością należy odróżnić od prawa do korzystania z nieruchomości. W skutek ustanowienia hipoteki właściciel korzysta z nieruchomości z pewnymi ograniczeniami. Nie wolno mu dokonywać takich czynności faktycznych, które mogłyby doprowadzić do znacznego obniżenia wartości nieruchomości obciążonej, tak że wartość jej spadłaby poniżej zabezpieczonej wierzytelności. Wierzyciel hipoteczny ma środki pozwalające mu przeciwdziałać dewastacji nieruchomości. Ogół tych uprawnień składa się na ochronę hipoteki. Przysługujące wierzycielowi hipotecznemu środki ochrony hipoteki są uregulowane w artykułach od 91 do 93 (przepisy szczególne w stosunku do art. 251 k.c.) ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Zgodnie z art. 251 k.c. do ochrony praw rzeczowych stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie własności.
3. Dziedziczenie pasierba
Pasierb jest dzieckiem jedynie jednego z małżonków- nie jest krewnym spadkodawcy.
Zarówno pasierb czy pasierbica – mogą być wyszczególnieni w gronie spadkobierców w testamencie. Jednakże dopiero po nowelizacji prawa cywilnego nabrali oni prawa do dziedziczenia na mocy ustawy. Należy zauważyć, że możliwość ta dotyczy tylko tych spadków, które zostały otwarte (czyli w momencie śmierci ojczyma lub macochy) po dniu 28 czerwca 2009 r., tj. po wejściu w życie ustawy.
W przypadku, gdy pasierb zostaje przysposobiony, wówczas dziedziczy spadek tak, jakby był dzieckiem przysposabiającego. Jeśli jednak spadkodawca nie przysposobił pasierba – także możliwe jest dziedziczenie ustawowe, ale mocno ograniczone.
Kiedy więc pasierb może ustawowo dziedziczyć po macosze lub ojczymie? Tylko wówczas, gdy spełni przesłanki art. 934¹ kodeksu cywilnego:
1. występuje brak innych spadkobierców ustawowych, którzy dziedziczą przed pasierbem, tzn.: małżonka, zstępnych, rodziców, rodzeństwa, zstępnych rodzeństwa, dziadków oraz ich zstępnych
2. chodzi o dziecko małżonka spadkodawcy,
3. rodzice biologiczni pasierba w chwili otwarcia spadku – nie żyją
(ale tu powstaje pewna wątpliwość! Jeżeli żona, która została sama z pasierbami, nie chce lub nie może, traktuje się ją jakby nie dozyła do chwili otwarcia spadku. Dlatego tez mozna dopuścić pasierbów)
Biorąc pod uwagę kręgi dziedziczenia – pasierb ustawowo dziedziczy spadek jako przedostatni, tuż przed gminą lub Skarbem Państwa.
4. Zawarcie małżeństwa przed duchownym
Konkordat zawarty między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską umożliwia zawarcie związku małżeńskiego przed duchownym, a czynność ta wywołuje skutki cywilnoprawne[. Uprawnienia udzielania związku małżeńskiego przysługują w Polsce również innym związkom wyznaniowym. Duchowny ma obowiązek poinformować nupturientów o treści podstawowych praw dotyczących zawarcia małżeństwa i skutków.
Aby zawrzeć małżeństwo przed duchownym, należy dostarczyć mu, sporządzone przez kierownika urzędu stanu cywilnego zaświadczenie, stwierdzające brak okoliczności, które mogą wyłączać zawarcie małżeństwa. Zaświadczenie takie ważne jest 3 miesiące od daty wystawienia. Należy również spełnić łącznie wszystkie poniższe wymagania:
różnica płci (różnicę płci określa nie tylko wpis do aktu urodzenia, ale faktyczny stan w chwili zawarcia małżeństwa)
jednoczesna obecność nupturientów
zgodne oświadczenia nupturientów
udział duchownego
zaświadczenie kierownika urzędu stanu cywilnego
Małżeństwo zostaje zawarte w chwili złożenia oświadczeń woli przez nupturientów. Dopóki te przesłanki nie zostaną spełnione, oświadczenia woli nie wywołują skutków prawnych. Po zawarciu małżeństwa, duchowny musi w ciągu 5 dni dostarczyć zaświadczenie zawarcia związku małżeńskiego do urzędu stanu cywilnego, chyba że nastąpi zdarzenie kwalifikowane jako siła wyższa. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 listopada 2005 r. określił, że niedochowanie terminu do przekazania dokumentów do urzędu stanu cywilnego bez wskazania siły wyższej wiąże się z odmową sporządzenia dokumentów zawarcia małżeństwa przez kierownika urzędu stanu cywilnego. Siła wyższa oznacza „zdarzenie pochodzące z zewnątrz, którego nie można było przewidzieć i którego następstwom nie można było zapobiec, mimo dołożenia największej staranności.
Jedną z form dostarczenia jest nadanie przesyłki poleconej w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego (np. Poczta Polska).
XIII.
1. Podejmowanie i zaskarżanie uchwał we wspólnotach mieszkaniowych
PODEJMOWANIE UCHWAŁ
Właściciele lokali podejmują uchwały w sytuacjach określonych w u.w.l., takich jak np.: zmiana ustalonego sposobu zarządu nieruchomością wspólną (art. 18 ust. 2a u.w.l.) czy zgoda na dokonanie przez zarząd czynności przekraczającej zwykły zarząd (art. 22 ust. 2 u.w.l.).
Zgodnie z art. 23 ust. 1 u.w.l. uchwały właścicieli lokali są podejmowane na zebraniu bądź w drodze indywidualnego zbierania głosów przez zarząd (mogą być podejmowane w wyniku oddawania głosów częściowo na zebraniu, a częściowo w drodze indywidualnego zbierania głosów).
Każdy właściciel powinien zostać powiadomiony, stosownie do treści art. 23 ust. 3 u.w.l. na piśmie o treści podjętej uchwały, gdy uchwała ta została podjęta z udziałem głosów zebranych indywidualnie (nie ma tego wymogu, gdy uchwała jest podejmowana wyłącznie na zebraniu). Niedopełnienie obowiązku powiadomienia każdego właściciela o treści uchwały podjętej w trybie indywidualnego zbierania głosów nie ma wpływu na jej skuteczność.
Uchwały zapadają większością głosów właścicieli lokali, liczoną według wielkości udziałów, chyba że w umowie lub w uchwale podjętej w tym trybie postanowiono, że w określonej sprawie na każdego właściciela przypada jeden głos (art. 23 ust. 2 u.w.l.).
Jeżeli suma udziałów w nieruchomości wspólnej nie jest równa 1 albo większość udziałów należy do jednego właściciela bądź gdy obydwa te warunki spełnione są łącznie, głosowanie według zasady, że na każdego właściciela przypada jeden głos, wprowadza się na każde żądanie właścicieli lokali posiadających łącznie co najmniej 1/5 udziałów w nieruchomości wspólnej (art. 23 ust. 2a u.w.l.). Przyjęcie takiego sposobu głosowania nie jest wówczas uzależnione od podjęcia uchwały w tym przedmiocie - czyli głosowanie według tej zasady jest wprowadzone automatycznie, o ile tylko jest spełniona choćby jedna ze wskazanych wyżej przesłanek i właściciele posiadający łącznie co najmniej 1/5 udziałów w nieruchomości wspólnej zgłoszą takie żądanie.
Wskazać należy jednak, iż głosowanie według zasady, że na każdego właściciela przypada jeden głos, wprowadza się w odniesieniu do konkretnej rozpatrywanej sprawy. Nie powinna mieć miejsca sytuacja, gdy właściciele podejmują raz uchwałę o głosowaniu według wskazanej zasady w stosunku do wszystkich sprawy rozpatrywanych na zebraniu co do których zapadają uchwały (oczywiście nie dotyczy to sytuacji zawarcia przez właścicieli lokali umowy określającej sposób głosowania w ten sposób). Art. 23 ust. 2 u.w.l. precyzyjnie bowiem określa, że zasada ta jest stosowana "w określonej sprawie".
Nie można się zgodzić z niektórymi poglądami, iż uchwały mogą zapaść na prawidłowo zwołanym zebraniu, nawet jeżeli stawi się na nie tylko np. 3 właścicieli lokali, których udziały w nieruchomości wspólnej wynoszą łącznie 10%. U.w.l. nie przewiduje czegoś takiego jak „ważność zebrania”. Uchwały muszą zapaść większością głosów właścicieli lokali, liczoną według wielkości udziałów, bez względu na to czy zapadają na zebraniu, w drodze indywidualnego zbierania głosów czy w sposób mieszany. W przypadku niemożności uzyskania takiej większości dla uchwały zarząd lub zarządca może żądać rozstrzygnięcia przez sąd.
ZASKARŻANIE UCHWAŁ
Właściciel lokalu może zaskarżyć uchwałę do sądu z powodu jej niezgodności z przepisami prawa lub z umową właścicieli lokali albo jeśli narusza ona zasady prawidłowego zarządzania nieruchomością wspólną lub w inny sposób narusza jego interesy (art. 25 ust. 1 u.w.l.).
Przesłanki możliwości zaskarżenia uchwały wspólnoty mieszkaniowej zostały określone przez ustawodawcę bardzo szeroko. Wystarczy zatem, by według subiektywnego odczucia jednego z właścicieli lokali uchwała naruszała jego interes, by miał on legitymację do jej zaskarżenia do sądu.
Powództwo, o którym mowa w art. 25 ust. 1 u.w.l., może być wytoczone przeciwko wspólnocie mieszkaniowej w terminie 6 tygodni od dnia podjęcia uchwały na zebraniu ogółu właścicieli albo od dnia powiadomienia wytaczającego powództwo o treści uchwały podjętej w trybie indywidualnego zbierania głosów (art. 25 ust. 1a u.w.l.).
Wskazany termin wynika z treści art. 23 ust. 3 u.w.l., który nakłada obowiązek pisemnego informowania właścicieli o podjętych przez wspólnotę mieszkaniową uchwałach jedynie w sytuacji, gdy uchwały te podjęte zostały z udziałem głosów zebranych w trybie indywidualnego zbierania głosów.
Zaskarżona uchwała podlega wykonaniu, chyba że sąd wstrzyma jej wykonanie do czasu zakończenia sprawy (art. 25 ust. 2 u.w.l.).
U.w.l. nie uzależnia zdolności właścicieli lokali do podjęcia uchwał na zebraniu od jego należytego zwołania. Decydujące znaczenie ma treść woli wyrażona przez właścicieli lokali w podjętych uchwałach, a nie kwestie proceduralne. Nieprawidłowości w zwołaniu zebrania właścicieli lokali mogą być uznane za zasadną przyczynę unieważnienia uchwał na nim podjętych jedynie w sytuacji, gdy skarżący uchwałę właściciel wykazał, iż miały one wpływ na treść konkretnej skarżonej uchwały, tj. spowodowało, iż treść uchwały jest niezgodna z przepisami prawa lub z umową właścicieli lokali albo narusza ona zasady prawidłowego zarządzania nieruchomością wspólną lub w inny sposób narusza interesy skarżącego uchwałę właściciela lokalu.
2. Przekształcenie użytkowania wieczystego we własność nieruchomości
Prawo użytkowania wieczystego to prawo pośrednie pomiędzy prawem własności, a prawami rzeczowymi ograniczonymi. Polega ono na korzystaniu przez użytkownika wieczystego z nieruchomości gruntowej, będącej własnością Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków przez czas określony - 99 lat (wyjątkowo krócej, lecz nie mniej niż 40 lat).
Kwestie związane z uwłaszczeniem użytkowników wieczystych reguluje ustawa o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości. Akt ten wszedł w życie w dniu 13 października 2005 r. Informacja o tym jest o tyle ważna, że właśnie posiadanie prawa użytkowania wieczystego w tym dniu jest istotne do ustalenia, czy dany użytkownik wieczysty może żądać uwłaszczenia w drodze decyzji administracyjnej o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego, czy też nie. W zasadzie tylko użytkownicy wieczyści, którzy posiadali to prawo w dniu 13 października 2005 r. lub ich następcy prawni mogą ubiegać się o przekształcenie użytkowania wieczystego we własność.
Zgodnie z ustawą, podmioty w niej wskazane, spełniające ściśle określone w ustawie warunki, mają możliwość wystąpienia z żądaniem przekształcenia powstałego w przeszłości prawa użytkowania wieczystego w prawo własności. Uprawnienie to przysługuje m.in. osobom fizycznym (lub ich następcom prawnym), będącym w dniu wejścia w życie ustawy użytkownikami wieczystymi nieruchomości zabudowanych na cele mieszkaniowe lub zabudowanych garażami, albo przeznaczonych pod tego rodzaju zabudowę oraz użytkownikom wieczystym nieruchomości rolnych. Żądanie przekształcenia powinno zostać zgłoszone do dnia 31 grudnia 2012 r. Ponadto, ustawa określa szczegółowe zasady występowania z takim żądaniem.
Przekształcenie użytkowania wieczystego w prawo własności następuje na wniosek uprawnionego użytkownika wieczystego na podstawie decyzji administracyjnej właściwego organu. W przypadku nieruchomości stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego jest to organ wykonawczy odpowiedniej jednostki samorządowej (np. wójt, burmistrz), natomiast co do gruntów Skarbu Państwa decyzję taką wydaje starosta. Kwestią, która zasługuje na szczególną uwagę jest odpłatność przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności. Opłata za przekształcenie, uiszczana przez użytkownika wieczystego, jest równa różnicy między wartością nieruchomości a wartością prawa użytkowania wieczystego, przy czym kwota ta ustalana jest w oparciu o przepisy art. 67 ust. 3a i art. 69 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity: Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651, ze zm.). Warto przy tym zwrócić uwagę, że wysokość opłaty z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności ustala organ wydający decyzję o przekształceniu i wskazuje ją w tej decyzji.
3. Ustanowienie spadkobiercy w testamencie
Spadkodawca może w testamencie powołać jedną bądź kilka osób, do całości bądź części spadku.
Przede wszystkim nie można wyznaczyć spadkobiercy pod warunkiem albo z określonym terminem:
Jeżeli warunek lub termin ziścił się przed otwarciem spadku, to jest on skuteczny
Jeżeli warunek się nie ziścił lub termin nie nastał, uważa się je za niespełnione, wtedy dochodzi do dziedziczenia
Jeżeli przeprowadzono dowód, że jeżeliby testator wiedział o zakazie, to danej osoby nie powołałby w ogóle, to ta osoba nie dziedziczy
`
Można natomiast umieścić zapis, mocą którego powołuje się spadkobiercę testamentowego na wypadek, gdyby inna osoba powołana jako spadkobierca ustawowy lub testamentowy nie chciała lub nie mogła być spadkobiercą (tzw. podstawienie). Nie jest jednak możliwe ustanowienie spadkobiercy podstawionego z innych przyczyn, wykraczających poza zakres sformułowania "nie chce lub nie może być spadkobiercą". Dopuszcza się też konstrukcje polegające na tym, że spadkodawca ustanawia dwóch lub więcej spadkobierców podstawionych zamiast jednego powołanego w pierwszej kolejności. Przyjmuje się, że spadkodawca może dokonać podstawienia "wielostopniowego", czyli wskazać kolejną osobę, która dochodzi do dziedziczenia, gdyby pierwszy podstawiony spadkobierca także nie mógł lub nie chciał dziedziczyć.
Nie wolno jednak tworzyć takich zapisów, które zobowiązują spadkobiercę do zachowania spadku i przekazania go później innej osobie. Jest to tzw. podstawienie powiernicze. Takie postanowienie również nie wywołuje skutków - jego rezultatem jest tylko to, że ta inna osoba jest powołana do spadku na wypadek, gdy spadkobierca nie chciał lub nie mógł być spadkobiercą. Ale i w tym przypadku taki niefortunny zapis w testamencie może doprowadzić do nieważności powołania spadkobiercy, dlatego nie jest zalecane umieszczanie go w testamencie.
Spadkodawca powołuje spadkobierców w określonej części do spadku. Nie przekazuje ściśle określonych przedmiotów należących do jego majątku (masy spadkowej). Oczywiście z testamentu może wynikać wola spadkodawcy co do późniejszego działu spadku (polegającego na tym, że np. syn ma otrzymać ziemię i ruchomości, a córka dom). Samo jednak powołanie do spadku to jedynie wskazanie, w jakim udziale spadkobierca staje się współwłaścicielem masy spadkowej. Jeśli spadkodawca chce dać określonej osobie tylko jakąś rzecz, nie musi ustanawiać go spadkobiercą - może skorzystać z instytucji zapisu. Zapisem nie powinno się jednak przekazywać takiej ilości przedmiotów, które swoją wartością wyczerpią prawie cały spadek. Wówczas, w razie wątpliwości, tych zapisobierców będzie uważać się za spadkobierców.
4. Władza rodzicielska
Komu przysługuje i co obejmuje władza rodzicielska
Dziecko pozostaje aż do osiągnięcia pełnoletności pod władzą rodzicielską. Władza ta przysługuje obojgu rodzicom. Zgodnie z polskim prawem ustalenie ojcostwa przez sąd nie przyznaje automatycznie ojcu władzy rodzicielskiej. Gdy ojcostwo było ustalane sądownie, Sąd przyznaje władze rodzicielską w wyroku ustalającym ojcostwo lub także po wydaniu takiego wyroku, w odrębnym postępowaniu. Jeżeli ojcostwo nie zostało ustalone albo jeżeli zostało ustalone sądownie bez przyznania ojcu władzy rodzicielskiej, władza rodzicielska przysługuje matce.
Władza rodzicielska przysługuje tylko jednemu z rodziców gdy:
jedno z rodziców nie żyje
jedno z rodziców nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych
jedno z rodziców zostało pozbawione władzy rodzicielskiej
władza rodzicielska jednego z rodziców została zawieszone
Jeżeli żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska albo jeżeli rodzice są nieznani, ustanawia się dla dziecka opiekę.
Władza rodzicielska obejmuje w szczególności:
obowiązek i prawo do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka
wychowywanie dziecka
kierowanie dzieckiem
obowiązek troszczenia się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka
przygotowywanie dziecka do życia w społeczeństwie odpowiednio do jego uzdolnień
Wykonywanie władzy rodzicielskiej
Władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny. Jeśli przysługuje ona obojgu rodzicom oboje są zobowiązani i uprawnieni do jej wykonywania, co oznacza, że nie tylko powinni oni wykonywać ją z uwzględnieniem podanych wyżej założeń, ale także decyzje dotyczące dziecka powinny być podejmowane wspólnie i za obopólną zgodą rodziców, szczególnie te, dotyczące istotnych spraw dziecka. Jeśli rodzice nie potrafią porozumieć się w takich kwestiach powinien rozstrzygać sąd opiekuńczy. Do spraw istotnych zalicza się wybór szkoły, wybór miejsca zamieszkania dziecka (jeśli rodzice mieszkają oddzielnie) i tym podobne.
Każde z rodziców posiadających władzę rodzicielską może działać samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy dziecka. Przedstawiciel ustawowy ma uprawnienia na przykład do reprezentacji dziecka przed organami państwa.
Jednakże żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka:
przy czynnościach prawnych między dziećmi, które są pod ich władzą rodzicielską
przy czynnościach prawnych między dzieckiem, a jednym z rodziców lub z małżonkiem tego rodzica, chyba że:
czynność ta polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz dziecka
dotyczy należnych dziecku od drugiego rodzica środków utrzymania i wychowania, czyli ogólnie mówiąc alimentów
Jeżeli zdarzy się sytuacja, kiedy żadne z rodziców nie będzie mogło reprezentować dziecka, wtedy sąd opiekuńczy wyznacza z urzędu kuratora dla dziecka.
Jeśli dziecko posiada majątek oddzielny od majątku rodziców, zarząd majątkiem dziecka sprawowany przez rodziców powinien być wykonywany z należytą starannością. Trzeba również pamiętać, iż rodzice nie mogą dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko bez zgody sądu opiekuńczego. Dotyczy to na przykład przekazania całości majątku dziecka na rzecz rodziców, jakiejś instytucji, albo innego rozporządzenia, które w przyszłości może okazać się niekorzystne dla dziecka.
Ważne jest również, iż w umowie darowizny jak również w testamencie można zrobić zastrzeżenia, że majątek przekazywany na rzecz dziecka będzie wyłączony spod zarządu sprawowanego przez rodziców. Należy wtedy wyznaczyć zarządcę tego majątku, jeśli taki zapis nie pojawi się w umowie darowizny lub w testamencie Sąd opiekuńczy z urzędu ustanowi kuratora majątku, który będzie sprawował nad nim pieczę aż do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności.
Dochód z majątku dziecka powinien być przeznaczany na utrzymanie i wychowanie dziecka, oraz w miarę potrzeby jego rodzeństwa, które wychowuje się razem z nim. Nadwyżka, która zostaje może być przeznaczona na inne, uzasadnione potrzeby rodziny.
Jeśli władza rodzicielska przysługuje tylko jednemu z rodziców sąd opiekuńczy może zobowiązać tego rodzica do sporządzenia inwentarzu majątku i przedstawienia go sądowi, oraz do zawiadamiania sądu o wszelkich ważniejszych zmianach w stanie tego majątku.
Po ustaniu zarządu, czyli zazwyczaj po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności, rodzice zobowiązani są do oddania dziecku jego majątku, a także na jego żądanie, zgłoszone przez upływem roku od ustania zarządu, powinni złożyć rachunek z wykonywania zarządu, z wyłączeniem dochodów pobranych w czasie wykonywania władzy rodzicielskiej.
Możliwości ingerencji sądu we władzę rodzicielską
1) ograniczenie władzy rodzicielskiej
Polskie prawo wyróżnia dwie podstawy ograniczenia władzy rodzicielskiej:
a) życie rodziców w rozłączeniu
b) zagrożenie dobra dziecka.
Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, którzy nie pozostają ze sobą w związku małżeńskim, lub pozostają w takim związku, ale nie mieszkają razem, sąd opiekuńczy może powierzyć wykonywanie tej władzy jednemu z rodziców jednocześnie ograniczając władzę drugiego, na przykład do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do dziecka, na przykład może zaznaczyć, iż kwestie dotyczące leczenia dziecka muszą być rozstrzygane wspólnie przez oboje rodziców.
Jeśli sąd opiekuńczy uzna, że w jakiś sposób dobro dziecka jest zagrożone, może on w szczególności:
zobowiązać rodziców lub dziecko do określonego postępowania
ograniczyć rodziców w wykonywaniu władzy rodzicielskiej, na przykład poprzez określenie czynności jakie mogą być przez nich dokonywane
zarządzić stały nadzór kuratora nad rodziną
skierować dziecko do organizacji lub instytucji, która zapewni mu przygotowywanie do wykonywania zawodu, albo do innej placówki, która będzie sprawować częściową pieczę nad dzieckiem
zarządzić umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej lub w placówce opiekuńczo – wychowawczej z jednoczesnym zawiadomieniem powiatowego centrum pomocy rodzinie, które zobowiązane jest do udzielenia rodzinie pomocy, a także do złożenia sądowi opiekuńczemu sprawozdania ze swojej działalności. sąd opiekuńczy będzie także rozważał ustanowienie nadzoru kuratora nad sposobem wykonywania władzy rodzicielskiej
powierzyć zarząd majątkiem dziecka kuratorowi, które w tym celu się ustanawia.
2) zawieszenie władzy rodzicielskiej
Sąd opiekuńczy może orzec o zawieszeniu władzy rodzicielskiej, w razie przemijającej przeszkody w jej wykonywaniu. Gdy przeszkoda odpadnie zawieszenie zostanie uchylone.
3) pozbawienie władzy rodzicielskiej
Sąd opiekuńczy pozbawia jednego z rodziców lub oboje władzy rodzicielskiej w przypadku gdy:
istnieje trwała przeszkoda w wykonywaniu tejże władzy
rodzice nadużywają władzy nad dzieckiem
rodzice w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka
mimo udzielonej pomocy z zewnątrz (kurator, placówki, instytucje) rodzice trwale nie interesują się dzieckiem
Sąd opiekuńczy może przywrócić władzę rodzicielską gdy uzna, że przyczyna dla której orzekł o pozbawieniu ustała.
O zawieszeniu, a także o pozbawieniu władzy rodzicielskiej sąd może orzec także w wyroku orzekającym rozwód lub unieważniającym małżeństwo. Jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd opiekuńczy, w razie zmiany okoliczności, może zmienić zawarte w wyroku orzekającym rozwód orzeczenie o władzy rodzicielskiej i sposobie jej wykonywania.
Jeśli dziecko umieszczone jest w rodzinie zastępczej lub w placówce opiekuńczo – wychowawczej decydują one o jego wychowaniu oraz reprezentują je w dochodzeniu świadczeń przeznaczonych na zaspokojenie potrzeb jego utrzymania. Inne prawa i obowiązki wynikające z władzy rodzicielskiej należą do rodziców.
4) zakaz styczności
Sąd opiekuńczy może, jeżeli wymaga tego dobro dziecka, zakazać rodzicom osobistej styczności z dzieckiem, w wyjątkowych wypadkach może także ograniczyć osobistą styczność rodziców, których władza rodzicielska została ograniczona, z dzieckiem poprzez umieszczenie tego dziecka w rodzinie zastępczej lub placówce opiekuńczo – wychowawczej.
Każdy z rodziców może zwrócić się do Sądu Opiekuńczego o odebranie dziecka zatrzymanego przez osobę nieuprawnioną
XIV.
1. Wzniesieni budowli na cudzym gruncie
Art. 231. Wzniesienie budynku na cudzym gruncie
§ 1. Samoistny posiadacz gruntu w dobrej wierze, który wzniósł na powierzchni lub pod powierzchnią gruntu budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby właściciel przeniósł na niego własność zajętej działki za odpowiednim wynagrodzeniem .
§ 2. Właściciel gruntu, na którym wzniesiono budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby ten, kto wzniósł budynek lub inne urządzenie, nabył od niego własność działki za odpowiednim wynagrodzeniem.
ROSZCZENIE O WYKUP:
roszczenie o wykup – ma je osoba, która budynek wzniosła oraz właściciel, bo może być zainteresowany takim załatwieniem sprawy
Przesłanki powstania roszczenia o wykup dla osoby, która wzniosła budynek:
a) posiadanie samoistne – roszczenie nie przysługuje np. dzierżawcy albo posiadaczowi zależnemu, który włada rzeczą jak dzierżawca
jeśli budynek wzniosło kilka osób, każdej z nich przysługuje roszczenie o przeniesienie udziału odpowiedniej cz. nieruchomości
b) dobra wiara posiadacza – z przyczyn usprawiedliwionych nie wie, że nie przysługuje mu prawo własności działki, na której wznosi budynek
koncepcja pośrednia – w dobrej wierze jest posiadacz, który nie wie, że nie przysługuje mu prawo własności działki; ale na równi z nim traktuje się, na potrzeby stosowania art. 231, posiadacza będącego formalnie w złej wierze, ale jeśli ze względu na szczególne okoliczności danego przypadku wymagają tego zasady współżycia społecznego
c) wzniesienie budynku lub innego urządzenia – tamy, urządzenia melioracyjne, silosy, kanały, ogrodzenie działki (za SN) – na powierzchni lub pod powierzchnią gruntu
d) znaczna różnica wartości wzniesionej budowli i działki zajętej pod budowę – ta pierwsza odbiega w sposób istotny od wartości zajętej działki
e) brak sprzeczności takiego roszczenia z interesem społ.-gosp. – np. szkodliwa konfiguracja gruntów – za orzecznictwem SN
Przesłanki powstania roszczenia dla właściciela:
przesłanki c), d), e) obowiązują
roszczenie przysługuje właścicielowi względem kogokolwiek, kto budynek wzniósł – czyli nie musi to być posiadacz i nie musi być w dobrej wierze
roszczenie nie przysługuje, jeśli inne uregulowanie wynika z łączącej strony umowy
uwaga – roszczenie o wykup przysługuje również osobie, która w chwili jego realizacji współposiadała zabudowaną działkę z właścicielem nieruchomości
osoba ta może żądać przeniesienia udziału w zabudowanej działce
osoba ta nie może żądać wyodrębnienia własności lokalu we wzniesionym budynku
III.
Skutki:
uprawniony (posiadacz lub właściciel) może żądać aby nastąpiło przeniesienie własności działki gruntu zajętej pod budowę na osobę, która wzniosła budowlę
działka zajęta pod budowę = grunt zajmowany przez budowlę + grunt potrzebny do racjonalnego jej wykorzystania (np. podwórze) (jeżeli nieruchomość przekracza te rozmiary, wykupowi podlega tylko odpowiednia jej część)
przeniesienie własności następuje za „odpowiednim wynagrodzeniem” (przeciętna cena przyjęta w obrocie w okolicy)
Forma przeniesienia własności:
a) umowa o przeniesienie własności
b) orzeczenie sądowe – zastępuje oświadczenie woli osoby do tego zobowiązanej
jeśli wynagrodzenie zostało zapłacone, zbędne jest orzekanie o nim w wyroku
Przedawnienie:
roszczenie posiadacza o wykup nie ulega przedawnieniu, wygasa jednak z chwilą utraty posiadania;
roszczenie właściciela o wykup ulega przedawnieniu na zasadach ogólnych, 10 letniemu przedawnieniu
2. Wygaśnięcie umowy użytkowania wieczystego
Wygaśnięcie użytkowania wieczystego:
upływ czasu na który ustanowione zostało użytkowanie wieczyste
rozwiązanie umowy o ustanowienie użytkowania wieczystego przez strony
konfuzja – przejście użytkowania wieczystego na właściciela, lub przejście własności na użytkownika wieczystego
rozwiązanie umowy przed upływem terminu użytkowania wieczystego, ze względu na nienależyte jej wykonywanie przez użytkownika wieczystego
wywłaszczenie (chyba, że następuje na rzecz podmiotu niebędącego właścicielem obciążonego nim gruntu)
ROZWIĄZANIE UMOWY na skutek jej nienależytego wykonywania przez użytkownika wieczystego:
może nastąpić przed terminem użytkowania wieczystego
jeśli użytkownik wieczysty korzysta z gruntu w sposób oczywiście sprzeczny z jego przeznaczeniem wyrażonym w umowie
w szczególności jeśli nie dokona zabudowy gruntu w odpowiednim terminie
właściciel może sądownie żądać rozwiązania umowy, jeśli hipoteza art. 240 została spełniona
Art. 240.
Umowa o oddanie gruntu Skarbu Państwa lub gruntu należącego do jednostek samo-rządu terytorialnego lub ich związków w użytkowanie wieczyste może ulec rozwiązaniu przed upływem określonego w niej terminu, jeżeli wieczysty użytkownik korzysta z gruntu w sposób oczywiście sprzeczny z jego przeznaczeniem określonym w umowie, w szczególności jeżeli wbrew umowie użytkownik nie wzniósł określonych w niej budynków lub urządzeń.
Problem zrzeczenia się prawa użytkowania wieczystego:
zrzeczenie się wymaga formy aktu notarialnego – nie wymaga jednak wpisu konstytutywnego do księgi wieczystej – aby wykreślić użytkownika wieczystego z księgi wieczystej
Skutkiem zrzeczenia się prawa użytkowania wieczystego może być:
nabycie tego prawa ex lege przez gminę na zasadach z art. 179 wraz z odrębną własnością budynków na tym gruncie
konfuzja jeśli gmina jest właścicielem gruntu, którego użytkownik wieczysty wyzbył się swojego prawa – użytkowanie wieczyste wygasa
odpowiednio stosujemy unormowania „odpowiedzialności z nieruchomości” za art. 179 §2 Wyjątkowe unormowania:
jeśli użytkowania wieczystego zrzeka się państwowa lub samorządowa osoba prawna, prawo to uzyskuje Skarb Państwa / macierzysta JST
Skutki wygaśnięcia użytkowania wieczystego:
wygaśnięcie obciążeń ustanowionych na tym prawie – z wyjątkiem nabycia własności gruntu obciążonego użytkowania wieczystego przez tego użytkownika wieczystego
Art. 241.
Wraz z wygaśnięciem użytkowania wieczystego wygasają ustanowione na nim obciążenia.
wygaśnięcie prawa własności budynków lub innych urządzeń przysługującego użytkownikowi:
te budynki i urządzenia stają się częścią składową gruntu na którym zostały wybudowane
użytkownikowi należy się wynagrodzenie odpowiadające ich wartości
Art. 235 § 2. Przysługująca wieczystemu użytkownikowi własność budynków i urządzeń na użytkowanym gruncie jest prawem związanym z użytkowaniem wieczystym.
użytkownik ma obowiązek wydać nieruchomość właścicielowi – właściciel na zasadach ogólnych może żądać od użytkownika odszkodowania za szkody wynikłe z niewłaściwego korzystania z oddanego mu gruntu
Przedawnienie roszczeń:
przeciwko użytkownikowi wieczystemu o naprawienie szkód – 3 lata od zwrotu nieruchomości
Art. 243.
Roszczenie przeciwko wieczystemu użytkownikowi o naprawienie szkód wynikłych z niewłaściwego korzystania z gruntu Skarbu Państwa lub gruntu należącego do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków, jak również roszczenie wieczystego użytkownika o wynagrodzenie za budynki i urządzenia istniejące w dniu zwrotu użytkowanego gruntu przedawniają się z upływem lat trzech od tej daty.
przeciwko właścicielowi o wynagrodzenie za utratę własności budynków / urządzeń – 3 lata od zwrotu nieruchomości
o wydanie nieruchomości po wygaśnięciu użytkowania wieczystego – jako windykacyjne nie przedawnia się
3. Termin i miejsce dokonania oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku
PRZYJĘCIE/ODRZUCENIE SPADKU
Prawa i obowiązki przechodzą automatycznie z chwilą śmierci
Ale nabycie spadku nie jest definitywne (decyzja należy do spadkobiercy)
6 miesięcy od DOWIEDZENIA SIĘ O TYTULE POWOŁANIA na złożenie oświadczenia
(ale nie wcześniej niż 6 miesięcy od śmierci)
Można oświadczenie złożyć przez pełnomocnika
Pełnomocnictwo na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym
Jak osoby bez pełnej zdolności do czynności prawnych?
Osoby z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych – oświadczenie przedstawiciela
+
zgoda sądu
(chyba, że przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza, wtedy zgoda sądu jest NIEPOTRZEBNA)
Spór w doktrynie czy może sama osoba z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych + zgoda przedstawiciela
Miejsce złożenia oświadczenia:
U notariusza
W sądzie właściwym dla miejsca zamieszkania składającego
W sądzie spadku tylko gdy toczy się już postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku
Dla złożenia oświadczenia trzeba przedstawić dowód śmierci ale nie trzeba dokumentować bycia spadkobiercą
Sposób złożenia:
Ustnie do protokołu
W sądzie na piśmie z podpisem notarialnie poświadczonym
Elementy oświadczenia (art. 641 k.p.c.):
Imię i nazwisko spadkodawcy
Data i miejsce śmierci
Miejsce ostatniego zamieszkania spadkodawcy
Tytuł powołania do spadku
Treść złożonego oświadczenia
Wskazanie innych osób, które zdaniem oświadczającego mają prawo do spadku (ale zawsze trzeba wskazać ustawowych spadkobierców z I i II grupy, nawet gdy dziedziczenie testamentowe)
Na podstawie oświadczenia sąd spadku zawiadamia wszystkich zainteresowanych
Poinformować o wszystkich testamentach o jakich wie i gdzie one są (nawet nieważne i odwołane)
Deklaracja co do sposobu przyjęcia/odrzucenia spadku
Oświadczenie musi być bezwarunkowe/ bezterminowe
Inaczej nieważne
Oświadczenie musi być legitymowane aktem zgonu spadkodawcy (składający oświadczenie nie musi natomiast udowadniać, że jest spadkobiorcą)
Na tym etapie nie weryfikuje się, czy zachowano termin
Treść oświadczenia
Przyjęcie proste – z nieograniczoną odpowiedzialnością za długi
Przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza – odpowiedzialność za długi do wysokości aktywów spadku
Odrzucenie spadku – tylko w całości:
WYJĄTEK:
gdy udziały w spadku z różnych tytułów to z jednego tytułu można przyjąć, a z innego odrzucić:
Z TYTUŁU PODSTAWIENIA: Własny udział + udział z tytułu podstawienia
Można odrzucić dowolny
Z TYTUŁU PRZYROSTU: Własny udział + udział z tytułu przyrostu
Można zachować swój i odrzucić z przyrostu
(ale odrzucenie swojego ⇒ utrata ewentualnego udziału z przyrostu)
Z TYTUŁU RÓWNOLEGŁEGO DZIEDZICZENIA: Część z ustawy + część z testamentu
Można odrzucić dowolny
Nie można odrzucić na korzyść konkretnej osoby
Odrzucenie ⇒ traktuje się odrzucającego jakby zmarł niedożywszy spadku
Bezczynność (brak oświadczenia) ⇒ domniemanie przyjęcia spadku wprost
Wyjątki (niezłożenie powoduje przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza):
Osoby bez pełnej zdolności do czynności prawnych w momencie otwarcia spadku
Istnieją podstawy do całkowitego ubezwłasnowolnienia
Osoby prawne
Także Skarb Państwa lub gmina gdy to spadkobiercy testamentowi (jako ustawowi to też z dobrodziejstwem) – gmina i Skarb Państwa nie mogą odrzucić spadku
4) spadkobiercy, którzy nie mieszczą się w liście powyżej, ale CHOCIAŻ jeden z pozostałych spadkobierców zalicza się do powyższej grupy (1-3) lub CHOCIAŻ jeden z pozostałych spadkobierców złoży oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza
4. Składniki majątku wspólnego
Art. 31.
§ 1. Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
§ 2. Do majątku wspólnego należą w szczególności:
1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, z późn. zm.1)).
XV.
1.Nieruchomość wspólna w ustawie o własności lokali
2.Zasiedzenie służebności
3.Wszczęcie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku
4. Przesłanki po stronie przysposabianego
XVI.
1. Wspólnota mieszkaniowa- pojęcie i kompetencje
2. Przedmiot hipoteki
3. Skutki odrzucenia spadku
4. Zawarcie małżeństwa przed kierownikiem USC
XVII.
1. Wpis do księgi wieczystej - pojęcie, rodzaje ( w ksiazce z lexisa)
2. Nabycie rzeczy zgubionej przez właściciela - tu najważniejszy jest moment nabycia
3. Zbycie udziału w spadku
4. Ustrój rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków
XVIII.
1. Podstawy wpisów do księgi wieczystej
2. Użytkowanie timesheringowe
3. Tytuły dziedziczenia
4.Przesłanki rozwodu
XIX.
1. Granice nieruchomości
2. Treść i powstanie służebności przesyłu (prof. dopytywał czy można przez zasiedzenie)
3. Testament allograficzny
4. Przesłanki separacji sądowej (padło pytanie czy przesłanką negatywną jest wyłączna wina żądającego separacji)
XX.
1. Zakres formy aktu notarialnego przy umownym przeniesieniu własności nieruchomości
2. Zastaw na prawach
3. Pojęcie zachowku
4. Wady oświadczenia woli przy zawarciu małżeństwa
XXI.
1. Zasiedzenie i jego skutki
2. Zaspokojenie zastawnika z zastawu rejestrowego
3. Kontakt rodziców z dzieckiem
4. Świadek testamentu
XXII.
1.Przeniesienie posiadania
2. Użytkowanie praw
3. Wydziedziczenie
4. Skutki separacji sądowej
XXIII.
1. Nieruchomości i ich rodzaje;
2. Wygaśnięcie hipoteki;
3. Ogłoszenie Spadku;
4. Skutki unieważnienia małżeństwa.
XXIV.
1. Pojęcie własności.
2. Sposoby wygaśnięcia służebności.
3. Dziedziczenie ustawowe małżonków(prof dopytywał o dziedziczenie dziecka jednego małżonka)
4. Ustalenie i zaprzeczenie macierzyństwa(prof zapytał mnie dodatkowo czy matką dziecka jest kobieta, od której dziecko pochodzi w sensie genetycznym, czy może ta, która je urodziła. Odpowiedz prawidłowa - matką dziecka jest kobieta, które je urodziła.
XXV.
1. Domniemania posiadania
2. Wygaśnięcie użytkowania wieczystego
3. Zdolność dziedziczenia
4. Obligatoryjne uregulowania wyroku rozwodowego
XXVI.
1. Sądowe zniesienie współwłasności
2. Wierzytelność zabezpieczona zastawem
3. Testamenty szczególne
4. Skutki prawne separacji faktycznej
XXVII.
1. Przysposobienie niepełne
2. Ochrona ograniczonych praw rzeczowych
3. Przeniesienie własności nieruchomości z zastrzeżeniem warunku i terminu
4. Pojęcie długu spadkowego
XXVIII.
1. Zasada kauzalności przy przeniesieniu własności
2. Zniesienie służebności gruntowej na mocy orzeczenia sądu
3. Pojęcie testamentu
4. Przeszkoda bigamii
XXIX.
1. Res nullius
2.Skutki aktu poświadczenia dziedziczenia
3.Rozdzielność majątkowa
4.Drogi usunięcia rozbieżności między treścią wpisaną w księdze wieczystej, a stanem rzeczywistym
XXX.
1. Przesłanki wystąpienia z roszczeniem windykacyjnym.
2. Pojęcie spadku.
3. Podział majątku wspólnego małżonków.
4. Zastaw skarbowy.
XXXI.
1. Pojęcie i budowa ksiąg wieczystych,
2. Hipoteka na użytkowaniu wieczystym,
3. Zrzeczenie się dziedziczenia,
4. Zarząd majątkiem dziecka.
XXXII.
1. Możliwości obrony legitymowanego biernie przy roszczeniu windykacyjnym
2. Wygaśnięcie hipoteki
3. Skutki zapisu zwykłego i windykacyjnego
4. Skutki aktu małżeństwa
XXXIII.
1. Immisje
2. Skutki niegodności
3. Ograniczenie władzy rodzicielskiej
4. Pierwszeństwo ograniczonych praw rzeczowych
XXXIV.
1. Rozgraniczenie nieruchomości
2. Podstawienie zwykłe
3. Wygaśnięcie zastawu zwykłego
4. Majątek osobisty małżonka
XXXV.
1. Ustanowienie zastawu zwykłego na rzeczy ruchomej.
2. Część składowa a przynależność rzeczy
3. Znaczenie winy rozkładu pożycia przy rozwodzie
4. Dziedziczenie ustawowe zstępnych spadkodawcy
XXXVI.
1. Przesłanki zawarcia umowy o sprzedaż rzeczy pochodzącej z kradzieży
2. Skutki wygaśnięcia użytkowania wieczystego
3. Wady oświadczenia woli przy testamencie
4. Rozstrzygnięcia w wyroku rozwodowym na żądanie jednego małżonka
XXXVII.
1. Budowa na cudzym gruncie
2. Rozwiązanie użytkowania wieczystego
3. Majątek wspólny małżonków
4. Miejsce i termin złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku
XXXVIII.
1.Powstanie użytkowania wieczystego,
2.Testement negatywny,
3.Dzierzenie,
4.Zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika
XXXIX.
1. Przedawnienie roszczeń ochrony własności
2. Testament ustny - przesłanki
3. Hipoteka umowna
4. Zwykły obowiązek alimentacyjny po rozwodzie
XL.
1. Zniesienie współwłasności,
2. Pojęcie użytkowania wieczystego,
3. Pozbawienie władzy rodzicielskiej
4. Rozdysponowanie w testamencie w całości i w większości aktywami spadku
XLI.
1.Osoby uprawnione do zachowku
2.Zawieszenie władzy rodzicielskiej
3.Wygaśnięcie użytkowania
4.Posiadacz samoistny
1.Sytuacja prawna roju pszczół.
2. Ustawa o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców - zasady ogólne.
3. Nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców: zasady i wyłączenia.
4. Sytuacja prawna gruntu pod odrębną własnością lokalu.
5. Ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych - zasady ogólne.
6. Rozwój i przekształcenia ograniczonych praw rzeczowych w spółdzielni..
7. Subintabulat