ANATOMIA KORZENIA

I.Budowa pierwotna

W korzeniu wyróżniamy 3 czesci anatomiczne:

• skórka(epiblema)- jest cienkościenna, wystepuje tylko na młodym korzeniu, w starszych czesciach zastepuje ja korek

• kora pierwotna- składa się z trzech warstw:

-zewnetrzna- skórnia- (egzoderma)- składa się z 1-3 warstw komórek, których sciany ulegly suberynizacji, wystepuja tu blaszki suberynowe(hamują parowanie wody) ta warstwa pełni funkcję okrywającą po złuszczeniu się skórki

- miękisz kory pierwotnej- składa się z kilkunastu pokładów komorek, mogą pełnic funkcję spichrzowa albo jest to miękisz chłonny pośredniczący w poziomym transporcie wody

- śródskórnia- endoderma- to bariera mechaniczna i fizjologiczna regulująca przepływ wody do wiązek przewodzących. Jest to pojedyncza warstwa komórek, których sciany ulegają zgrubieniu, powstają:

a)pasemka Caspar`ego

b)zgrubienia ściany typu V z cieńszą ścianą zewnętrzną

a i b- powstają z ligniny i suberyny

W endodermie występują komórki przepustowe, bez zgrubien ścian, przez które przepływa woda do drewna.

• walec osiowy- składa się z okolnicy czyli perycyklu

- okolnica(perycykl)- cienka, jednowarstwowa tkanka, okalająca walec o dużym znaczeniu twórczym, powstają z niej:

a) korzenie boczne- tworzą się od korzenia głównego

b) częściowe kambium- łuki kambialne

c) miazga korkotwórcza

d) pączki boczne

- miękisz walca osiowego- miękisz zasadniczy budujący tę część, w miękiszu rozmieszczone są wiązki przewodzące typu radialnego (promienistego), drewno i łyko położone oddzielnie. Centralną część korzenia (rdzeń) zajmuje często sklerenchyma

• Budowa pierwotna- występuje w strefie włośnikowej korzenia

• Korzeń ma konstrukcję drutu z dobrze wzmocnioną centralną częścią, natomiast łodyga ma konstrukcję rury, co zabezpiecza ją przed złamaniem.

• W korzeniach wystepuje rózna liczba wiązek przewodzących od dwóch do kilkunastu. Korzenie licznowiązkowe to korzenie poliarchiczne

II. Budowa wtórna korzenia

W budowie wtórnej biorą udział dwie tkanki twórcze: kambium i felogen. Obie powstają w etapie przejsciowym rozwoju korzenia. Kambium powstaje z:

-miękiszu położonego między drewnem i łykiem jako łuki kambialne

- częsciowo powstaje z okolnicy

Tkanka korkotwórcza powstaje z okolnicy. Pojawienie się tych tkanek powoduje zmiany korzenia, prowadzące do obumierania i odpadania kory pierwotnej.

W budowie wtórnej korzenia pozostaje tylko silnie rozrośnięty zmieniony walec osiowy.

MORFOLOGIA KORZENIA

• Systemy korzeniowe

1) S. osiowy

a) z korzeniem palowym

b) z korzeniem włóknistym

• S. wiązkowy (u jednoliściennych)

MODYFIKACJE KORZENI

• korzenie spichrzowe- bulwki korzeniowe i korzenie bulwiaste

• korzenie z brodawkami- umozliwiają gromadzenie azotu ( u motylkowatych)

• k. podporowe

• k. czepne- wrastają wiązkami (seryjnie)

• k. oddechowe- rosną pionowo w górę, wyst. u roślin terenów podmokłych

• ssawki- u pasożytów lub półpasożytów (jemioła)

Mikoryna- to efekt współżycia rosliny wyzszej z grzybami, może być zewnetrzna przy której grzybnia wrasta tylko do przestworów miedzykomorkowych korzenia i tworzy gruba warstwe na powierzchnikorzenia dostarczajaca wody i soli min. Wewnetrzna mikoryna polega na tym, ze grzybnia wrasta do wnetrza komorek korzenia, ale tylko w korze pierwotnej, nigdy w walcu osiowym

BUDOWA PIERWOTNA ŁODYGI

A) u rośliny jednolisciennej , np. u kukurydzy, tulipana, trawy

W łodydze tej brak podziału na korę pierwotną i walec osiowy.

• Epiderma- z aparatami szparkowymi i włoskami

• sklerenchyma- tworzy kilka pokladów komorek (od 1-10)

• Miekisz zieleniowy- polozony tuz pod sklerenchyma

• Miekisz bezzieleniowy(zasadniczy)

• Wiazki przewodzace kolateralne zamkniete rozmieszczone nierownomiernie (część łykowa wiązki skierowana jest zawsze na zewnatrz , a część drzewna- ksylem do srodka łodygi, czyli w kierunku rdzenia)

B) u rośliny dwulisciennej

Łodyga jest zroznicowana na korę pierwotna i walec osiowy

• Epiderma- stanowi odrębną całość

• Kora pierwotna [ kolenchyma, miękisz kory pierwotnej(cienka warstwa, 3-4 pokłady komorek, zewnętrzna część zawiera chloroplasty), endoderma( pojedynczy pokład komorek miękiszowych gromadzących skrobię statolityczną)

• Walec osiowy:

• okolnica- może być utworzona z miekiszu albo ze sklerenchymy(wtedy tworzy grubą warstwę), nie wlasciowosci tworczych!

• Miekisz walca osiowego

• wiazki przewodzace kolateralne otwarte- ulozone w regularny pierscien lub dwa pierscienie

Skrobia statolityczna- produkowane są substancje wzrostowe

Miekisz polozony pomiedzy wiazkami to promien rdzeniowy wtorny

RÓŻNICE POMIEDZY BUDOWA PIERWOTNA ŁODYGI ROŚLINY JEDNOLISCIENNEJ I DWULISCIENNEJ:

• tkanki mechaniczne- u dwulisc. kolenchyma u jednolisciennych sklerenchyma

• obecnosc kory pierwotnej- u dwulisciennych tak, u jedno- nie

• typ wiązek przewodzacych- u dwulisciennych- wiazki kolateralne otwarte, u jednolisciennych- zamkiniete

• rozmieszczenie wiazek przewodzacych- dwuliscienne- maja regularny uklad pierscieniowy, jedno- mają wiazki nieregularnie rozmieszczone na powierzchni łodygi

BUDOWA WTÓRNA ŁODYGI ROSLINY DWULIŚCIENNEJ

W budowie wtórnej uczestniczą dwie tkanki:

• Kambium- istnieje wewnątrz wiązek jako wiązkowe powstaje dodatkowa część tej tkanki między wiazkami z miekiszu promieni rdzeniowych jako kambium miedzywiazkowe, kambium produkuje dużo drewna wtornego i znacznie mniej łyka wtornego glownie na obszarze wiazek przewodzacych, natomiast w obrebie promieni rdzeniowych z kambium powstaje miekisz

• Felogen(miazga korkotworcza)- druga tkanka uczestniczaca w przysrostach na grubosc drzew i krzewow, nie powstaje u roslin zielnych, z felogenu powstaje gruba warstwa korka osłaniajaca galezie i pnie, do srodka tworzy się miekisz podkorkowy. W korku powstaja przetchlinki. Felogen w łodydze powstaje ze skorki, albo z kolenchymy, albo z miekiszu. W korzeniu felogen powstaje z okolnicy.

• Przyrost jednolity- to powiekszanie się lodygi na skutek rozrastania się wiazek przewodzacych do srodka drewna na zewnatrz łyka, które to wiazki tworza dwa wspólsrodkowe walce

• Przyrost niejednolity- powstaja wtedy kiedy wyspowo rozmieszczone wizaki powiekszaja swoja wielkosc, ale pomiedzy nimi są zachowane promienie rdzeniowe

• Rdzen w mlodszych łodygach zbudowany jest z komorek zywych miekiszowych zawierajacych materiały zapasowe. Komorki te wkrotce zamieraja i tworzy się pusty kanał wypełniony powietrzem.

• Słoje przyrostu rocznego- wystepuja w drewnie (ksylemie) na ich podstawie mozemy okreslic wiek drzewa. Szerokosc słojów może różnic się w poszczegolnych latach, zalezy to od: opadów, suszy oraz zawartosci zwiazkow pokarmowych w podłożu. Słojów przyrostu rocznego brak u roslin tropikalnych, bo kambium wykazuje jednakowa aktywnosc przez caly rok. W naszej strefie kambium funkcjonuje wiosną i latem, jesienia i zima jego aktywnosc jest zachamowana. Wiosna powstaja naczynia i cewki o duzej srednicy, bo potrzebny jest szybki doplyw wody do pakow, latem powstaja z kambium drobne naczynia i włokna drzewne o drobnych ścianach- funkcja wzmacniająca. Granica między małymi naczyniami z poprzedniego roku, a szerokimi z kolejnego wyznacza przyrost roczny (stanowi słój przyrostu rocznego).

• Martwica korkowa- to warstwa tkanek, która stopniowo obumiera na skutek tworzenia się na pniach kolejnych pierscieni lub łuków miazgi korkotworczej.

MORFOLOGIA PĘDU

• Pęd- stanowi nadziemną część rosliny, niekiedy tworzą się pędy podziemne. Do pędu nie należy korzen.

Pęd składa się z:

• łodygi

• liści

• kwiatów

• owoców

• nasion

• pączków

Łodyga składa się z węzłów i międzywięźli. Węzły to miejsca, z których wyrastają liście, miedzywiezla to odcinki między kolejnymi wezłami.

PODZIAŁ ŁODYG ZE WZGLĘDU NA FORMĘ EKOLOGICZNĄ ROŚLINY I STOPIEŃ TRWAŁOŚCI PĘDU

• łodygi zielne- mają delikatną budowę i niewielki stopień zdrewnienia ścian- u roslin jednorocznych, dwuletnich i bylin. Rosliny zielne traca pedy na zime.

• Łodygi zdrewniałe- traca na zime tylko liscie, wystepuje u roslin wieloletnich:

a) drzewa- maja dobrze rozwinieta oś pedu (pień) okryty grubym korkiem

b) krzewy- łodyga głowna- b krotka, a rozgałęzienia tworzą się już u podstawy pędu, np. róża, porzeczka

c) krzewinki- odznaczaja się małymi rozmiarami i mniejszym stopniem zdrewnienia łodyg niż krzewy, np. wrzos, borówka, barwinek

MODYFIKACJE PĘDÓW

• pędy podziemne:

1) rozłogi to pędy rosnące poziomo o długich międzywęźlach i zredukowanych liściach, posiadają korzenie przybyszowe i służa do rozmnazania wegetatywnego, np. u perzu

2) kłącza- są to organy podziemne spichrzowe, o bardzo krótkich międzywęźlach, przypominaja wygladem korzenie, ale posiadają pąki i zredukowane liście, np. konwalia, kokoryczka

3) bulwy pedowe- łodyga silnie zgrubiała i skrócona, posiadają szczątkowe liście, żyją jeden okres wegetacyjny, są organem spichrzowym, służa do rozmanazania wegetatywnego, np. ziemniak, słonecznik bulwiasty

4) cebula- organ podziemny o skroconej łodydze i mięsistych liściach, w których gromadzi cukry, służy do rozmnazania wegetatywnego, są organem spichrzowym, np. czosnek, tulipan, lilie, cebula jadalna

• pędy nadziemne

• pędy płożące się (czołgające się)- np., poziomka, truskawka, pędy te maja bardzo długie międzywęźlach

• pedy pnące

a) wijące się- wytwarzają słabe tkanki mechaniczne i w czasie wzrostu wierzchołek zatacza kręgi w poszukiwaniu podpory, łodyga zatacza się wokół podpory, np. fasola- prawoskrętna- zgodnie ze wskazówkami zegara, chmiel- lewoskretny- ruch przeciwny do ruchu wskazowek zegara, powój

b) czepne- łodygi czepne nie okręcaja się całe wokół podporyna jedynie czepiaja się jej wąsami albo kolcami, wąsami czepiają się winorosl i groch, kolcami czepia się róża

• pędy spichrzowe- część spichrzowa- łodyga, np. u kalarepy i kapusty, u kapusty spichrzowe są blaszki liściowe, seler- w górnej czesci pochodzi od łodygi, w dolnej od korzenia, kwiatostan- może być również organem spichrzowym, np. kalafior

• gałęziaki- organy przypominające liście, a powstające z przekształconych, spłaszczonych łodyg, np. asparagus, myszopłoch. Powstają u roślin środowisk suchych, które redukują liście a ich funkcje obejmują łodygi

• liściaki- przypominaja liście, a powstają ze spłaszczonych ogonków liściowych, blaszki lisciowe ulegają redukcji, np. u akacji afrykańskiej

ciernie- utwory silnie zdrewniałe, sztywne, szydlaste, ostro zakończone, np.. powstaja z odgałęzień bocznych łodygi lub z liści,np. u kaktusa, z odgałęzień bocznych łodygi- u gruszy czy tarniny