Anaksymander z Miletu (ur. oi. 547 - )

„Anaksymander twierdził, że początkiem rzeczy istniejących jest pewna natura bezkresu, z której powstają nieba i zawarte w nich światy. Jest ona wieczna i nie starzeje się i obejmuje wszystkie światy.”

„Spośród tych, którzy przyjmują jeden, będący w stanie ruchu i nieskończony, początek, Anaksymander, syn Praksiadesa z Miletu, następca i uczeń Malesa, twierdził, że początkiem i elementem wszystkich rzeczy istniejących jest bezkres [apeiron] wprowadzając jako pierwszy tę nazwę na oznaczenie początku. Powiada, że początkiem nie jest ani woda, ani żaden inny z tzw. elementów, lecz jakaś inna bezkresna natura, z której powstają wszystkie niebiosa oraz zawarte w nich światy.”

„Anaksymander przyjmował powstawanie rzeczy nie na zasadzie jakościowej zmiany pratworzywa, ale w następstwie wyodrębniania się przeciwieństw wskutek wiecznego ruchu, Przeciwieństwami zaś są: zimne – gorące, suche – mokre i inne.”

„Inni znów głoszą, że przeciwieństwa tkwią w jedności i że się z niej wyłaniają, jak na przykład Anaksymander i ci wszyscy, co twierdzą, że „jedność” jest „wielością” (...)”

[źródło – Filozofia starożytna Grecji i Rzymu., Wybór – J. Legowicz, Warszawa 1970]

Heraklit z Efezu (ok. 544- 484)

„Według Heraklita nie można wejść dwa razy do tej samej rzeki.”

„Nieśmiertelni – śmiertelni, śmiertelni – nieśmiertelni; ci żyją śmiercią tamtych, tamci zmarli życiem tych. I dobro, i zło [są czymś jednym]”

„Rzeczy przeciwstawne łączą się, a z różniących się od siebie powstaje najcudniejsza harmonia i wszystko powstaje przez walkę.”

„Najmądrzejszy człowiek w porównaniu z bogiem wydaje się małpą pod względem mądrości, piękna i pod innymi względami.”

„Każdy człowiek ma zdolność poznawania samego siebie i rozumnego myślenia.”

„Wielka uczoność nie daje rozumu.”

[źródło – Filozofia starożytna Grecji i Rzymu., Wybór – J. Legowicz, Warszawa 1970]

Marek Aureliusz – [121-180]; cesarz rzymski od 161 roku;

- wszystkie cytaty z dzieła pt. ”Rozmyślania”

- „Należy zawsze pamiętać o tym, czym jest natura świata, a czym moja. I o tym, w jakim ona do tamtej pozostaje stosunku, i o tym, jaką ona jest cząstką jakiej całości, i o tym, że nikt nie ma siły powstrzymania cię, abyś w każdej chwili nie czynił lub nie mówił tego, co jest zgodne z naturą, której jesteś cząstką.” (II.9)

-„Masz rozum? – Mam. – Czemuż więc z niego nie korzystasz? Gdy on czyni, co do niego należy, czegóż jeszcze chcesz?” (IV.13)

- „Zaistniałeś jako cząstka. Znikniesz w tym, co cię stworzyło. A raczej zostaniesz na powrót wchłonięty w myśl twórczą (pneuma), według zasady przemiany.” (IV.14)

- „Podobny bądź do skały, o którą się ciągle fale rozbijają. A ona stoi, a koło niej usypiają bałwany wody, „O ja nieszczęśliwy, że mię to spotkało” – Ależ nie tak! Lecz: „O ja szczęśliwy, że chociaż mię to spotkało, żyję bez smutku, nie gnębi mnie teraźniejszość ani nie boję się przyszłości”. To bowiem każdemu przydarzyć się mogło, a nie każdy potrafiłby żyć z tym bez smutku. Dlaczegóż więc owo jest bardziej nieszczęściem jak to szczęściem? Czyż w ogóle nazwiesz to nieszczęściem człowieka, co nie jest odstąpieniem od natury człowieka?” (IV.49)

- „Pracuj, ale nie czuj się z tego powodu nieszczęśliwy ani nie chciej, by się z tego powodu nad tobą litowano lub cię podziwiano. Ale chciej tylko jednego, a to, byś działał i od działania się wstrzymał stosownie do potrzeb społeczeństwa.” (IX.12)

- „Nie na bierności, lecz na czynności polega zło i dobro rozumnej istoty społecznej, tak samo jak i jej cnota, i złość nie na bierności, lecz na czynności.” (IX.16)

- „Jak ty sam jesteś dopełnieniem ustroju społecznego, tak i wszelkie działanie twe będzie dopełnieniem życia społecznego. A jeżeli twe działanie nie ma związku czy to bliskiego, czy dalszego z celem dobra społecznego, to rozrywa życia, nie dopuszcza jednolitości i jest tak samo buntownicze, jak wśród ludu człowiek, który sam jeden występuje przeciw zgodzie ogólnej.” (IX.23)

„Gdy cię gorszy jakiś bezwstyd, natychmiast postaw sobie pytanie: czy to możliwe, by ludzie bezwstydni nie istnieli na świecie? Niemożliwe. Nie żądaj więc niemożliwości. I ten człowiek jest jednym z tych bezwstydnych, którzy na świecie być muszą. To samo niech ci przyjdzie na myśl na widok łotrostwa, wiarołomstwa i jakiego bądź przewinienia. Bo gdy przypomnisz sobie, że jest niemożliwe, by ludzie tego pokroju nie istnieli, będziesz nawet spokojniej na taką jednostkę patrzył.” (IX.42)

-„Od wieków przygotowywało się dla ciebie to, cokolwiek cię spotkać może. A splot przyczyn splótł się do wieków na twą istotę i jej przypadłości.” (X.5)

- „Albo tu żyjesz i już się do życia przyzwyczaiłeś, albo sam się wynosisz na tamten świat i tego chciałeś; albo umierasz i służbę swą odbyłeś. Poza tym nic. Bądź więc dobrej myśli.” (X.22)

Epikur [341-270 p.n.e.]

„Twierdzimy, że przyjemność jest początkiem i celem życia szczęśliwego.”

„Dlatego też wszelka przyjemność ze względu na swoją naturę jest dobra, ale nie każda jest godna wyboru; i podobnie wszelki ból jest złem, ale nie każdego bólu należy unikać.”

„Umiarkowanie uważamy za największe dobro nie dlatego, żebyśmy w ogóle mieli poprzestawać na małym, ale dlatego, abyśmy się nauczyli obywać byle czym, gdy nas bieda nawiedzi, w przeświadczeniu, że najlepiej korzystają z obfitości dobra ci, którzy najmniej pożądają, i że to, co jest naturalne, jest też łatwe do zdobycia, a to, co urojone, z trudem trzeba zdobywać. Proste potrawy sprawiaja nam tyleż przyjemności, co wystawne uczty, gdy tylko bolesne uczucie głodu zostaje usunięte. Jęczmienny chleb i woda sprawiają większą rozkosz, jeśli je spożył głodny.”

„Przyjemność, która mamy na myśli, charakteryzuje nieobecność cierpień fizycznych i brak niepokojów duszy.”

„Staraj się oswoić z myślą, że śmierć jest dla nas niczym, albowiem wszelkie dobro i zło wiąże się z czuciem; a śmierć jest niczym innym, jak właśnie całkowitym pozbawieniem czucia. [...] A zatem śmierć, najstraszniejsze z nieszczęść, wcale nas nie dotyczy, bo gdy my istniejemy, śmierć jest nieobecna, a gdy tylko śmierć się pojawi, wtedy nas już nie ma.”

[List do Menoikeusa]

- "Nie poniżajmy wtedy życia poszukując nadziei lepszego bytu po śmierci"

- "Mędrzec nie będzie się żenił, ani płodził dzieci, nie będzie się zajmował polityką, nie odbierze sobie życia, lubi życie wiejskie, nie skraca sobie życia ani też nie boi się śmierci."

- "Podobnie jak nie wybiera pożywienia obfitszego, lecz smaczniejsze, tak nie chodzi mu bynajmniej o trwanie najdłuższe, lecz najprzyjemniejsze."

- "Żyj w ukryciu" - lathe biosas

- „Przejdź przez życie w cieniu"