T: Właściwości wodnej gleby
Siły wiążące w glebie :
elektrostatyczne – pochodzą od niezobojętnionych ładunków elektrycznych występujących na powierzchni cząstek gleby.
a) Kapilarne- powstają na granicy 3 faz : stałej, ciekłej i gazowej; są efektem działania napięcia powierzchniowego cieczy i zjawisk towarzyszących zwilżaniu .
b)Osmotyczne – ujawniają się w warunkach różnic koncentracji roztworów w otoczeniu cząstek glebowych.
c)Grawitacji ziemskiej- skierowane do środka ziemi, ruch wody w profilu glebowym.
Postacie wody w glebie:
a)Woda molekularna- jest całkowicie niedostępna gdy występuje jako hydroskopowa lub trudno dostępne (błonkowata) dla roślin, jest utrzymywana dużą siłą przez koloidy glebowe.
b)Woda kapilarna- zajmuje głównie mezopory jest łatwo dostępna dla roślin.
- porusza się we wszystkich kierunkach, tworzy roztwór glebowy
- przemieszczanie w kapilarnych z głębszych warstw gleby podsiąk kapilarny decyduje o zaopatrzeniu roślin w wodę
c) woda grawitacyjna krótkotrwale dostępna dla roślin ( po opadach )
- wypełnia głównie makropory ,
- przemieszcza się pionowo w dół,
- postacie:
*Infiltracyjne ( przesiąkająca po obfitych opadach deszczu)
*Gruntowa – jest zatrzymywana przez materiał nieprzepuszczalny,
*Gruntowo- glebowa ( woda gruntowa zalega na tyle płytko, że podsiąk kapilarny wpływa na procesy zachodzące w glebie.
Siła ssąca korzeni niektórych roślin uprawnych
Roślina Siła ssąca( atm)
Pszenica 6,7-11,1
Żyto 9,6-14,3
Kukurydza 16,0-27,0
Koniczyna czerwona 12,7-16,0
Buraki 8,4
Konopie 15,2-17,1
Poszczególne gatunki maja różną siłę ssącą.
Wielkość fizyczną określającą siłę ssącą, wiązania wody przez glebę nazywamy potencjałem wodnym.
* Jednostka pF
pF=log h( cmH2O )
pF – logarytm dziesiętny z słupa wody H(cm), którego ciśnienie odpowiada sile ssącej gleby
… stosowanie jednostek ciśnienia ze względu na dużą rozpiętość jest uciążliwa, dlatego przyjęto, że Schofieldem jednostka określaną symbolem pF…
*Rośliny mogą korzystać jedynie z wody wiązanej w glebie siłami mniejszymi niż siła ssąca systemu korzeniowego.
*Rośliny mogą korzystać jedynie z wody wiązanej w glebie siłami mniejszymi niż 15 atmosfer czyli pF=4,2
*Średnio siła ssąca roślin uprawnych wynosi ok. 15 atmosfer czyli pF=4,2
*Krzywa sorpcji wody ( pF- interpretacja )
Krzywa pF określa zależność między wilgotnością gleby a siłą ssącą gleby, im mniejsza wilgotność tym większa siła ssąca.
Punkt trwałego więdnięcia roślin następuje przy różnej wilgotności w zależności od otworu glebowego; w glebach ciężkich występuje przy większej wilgotności.
T: Użytkowanie i bonitacja gleby
Kategorie użytkowania gleb:
a) Gleby orne ( uprawne) – silny wpływ człowieka ( agrotechnika),
b)Gleby darniowe ( łąkowo-pastwiskowe) – trwałe porośnięte roślinnością trawiasto-zieloną lub trawiasto – tumycową,
c)Gleby leśne – trwałe porośnięte roślinnością leśną,
d)Grunty pod wodami – trwałe zalane wodą ( rzeki, jeziora, oceany).
….. podział gleb na klasy bonitacyjne ( bonitacje) odzwierciedla wartości rolnicze…
Podział gleb na klasy botaniczne wynika z:
- właściwości fizyczne i chemiczne gleby,
- warunków przyrodniczych terenu decydujących o ich urodzajności.
I. gleby orne ( uprawne)
W obrębie gleb ( gruntów ) ornych terenów rolniczych wyróżnia się 9klas botanicznych :
I,II,IIIa,IIIb,IVa,IVb,V,VI,,VI Rz.
Klasa I – gleby orne najlepsze:
- zasobne w składniki mineralne maja dobra strukturę nawet na dużych głębokościach,
- dobrze wykształcony poziom próchnicy,
- nie wykazują większego zabarwienia,
- są łatwe w uprawie, wysokie plony można osiągnąć bez widocznych nakładów,
- nadają się do uprawy wszystkich roślin zwłaszcza buraki cukrowe, pszenica, rzepak warzywa.
Klasa II – gleby orne bardzo dobre.
- występują w nieco gorszych niż gleby klasy I lecz dobrych warunkach,
- mają podobne właściwości jak gleby klasy I,
- mnie przewiewne i przepuszczalne,
- rośliny nadają się do uprawy wszystkich roślin ( także wymagających oraz pod sady).
Klasa IIIa – gleby orne dobre :
- duże wahania wód gruntowych,
- wysokość plonów zależy od poniesionych nakładów na agrotechnikę ( uprawa i nawożenie),
- nadają się do uprawy żyta, jęczmienia i ziemniaków na glebach ciężkich można uprawiać buraki cukrowe , koniczynę i warzywa.
Klasa IIIb – gleby orne średnio dobre :
- plon zależy od opadów atmosferycznych,
- większe wahania wód gruntowych,- są narażone na erozje ( gorsze warunki rzeźby terenu),
- można osiągnąć zadawalające plony pszenicy i buraków lecz tylko w dobrych warunkach wilgotnościowych.
Klasa IVa- gleby orne średniej jakości, lepsze:
- zdecydowanie gorsze niż gleby wyższych klas,
- występują często n spadkach terenu, są narażone na erozje,
- są zimne mało przewiewne,
-w okresie suszy zasychają,-
- są dość trudne w uprawie wymagają umiejętnego wykonania zabiegów agrotechnicznych,
- nadają się do uprawy jęczmienia, owsa, buraków pastewnych.
Klasa IVb – gleby orne średniej jakości – gorsze :
- są okresowo zbyt mokre lub zbyt suche,
- często zdegradowane ze względu na nadmierne zakwaszanie,
- uzyskane plony są niepewne,
- rośliny nadają się do uprawy mieszanek pastewnych, kapusty roślin pastewnych.
Klasa V – gleby orne- słabe:
- gleby mało żyzne, lekkie,
- ubogie w materie organiczne,
- zwykle zbyt suche,
- nadają się do uprawy żyta, łubinu w latach wilgotnych, ziemniaków.
Klasa VI – gleby orne najsłabsze:
- gleby wadliwe i zawodne,
- plony uzyskane są niepewne i niskie,
- są bardzo płytkie, kamieniste,
- tylko w latach wilgotnych i na polach dobrze uprawianych ,możliwa uprawa żyta.
Klasa VI Rz- gleby pod zalesienia:
- gleby bardzo ubogie,
- zbyt suche,
- nie nadają się do uprawy polowej.
II. Gleby użytków zielonych :
W obrębie gleb użytków wyróżnia się 7 klas bonitacyjnych: I,II,III,IV,V,VI Rz
Na podstawie bonitacji gleb ustala się podatek gruntowy czyli wysokość tego podatku zależy od hektarów przeliczeniowych,
*Wskaźnik bonitacji – średni współczynnik przeliczeniowy dla gleb wszystkich klas botanicznych występujących na danym obszarze.
Współczynnik bonitacji = $\frac{\mathbf{\text{powierzchnia}}\ \mathbf{\text{przeliczeniowa}}\ \left( \ \mathbf{\text{ha}} \right)}{\mathbf{\text{powierzchnia}}\ \mathbf{\text{fizyczna}}\ \left( \mathbf{\text{ha}} \right)}$